2016-09-01 CHEMIA KLASA III GIMNAZJUM
Tom III podręcznika Tom pierwszy obejmuje następujące punkty podstawy programowej: 8. Węgiel i jego związki z wodorem. 9. Pochodne węglowodorów. Substancje chemiczne o znaczeniu biologicznym. Treści nauczania VIII.Węgiel i jego związki z wodorem. Podział związków chemicznych na organiczne i nieorganiczne. Pojęcie chemii organicznej jako chemii związków węgla. Podział związków organicznych ze względu na kolejnośći sposób powiązania atomów tworzących cząsteczkę(konstytucjęzwiązku). Otrzymywanie i badanie właściwości metanu. Reakcje całkowitego, niecałkowitego i półspalaniametanu.zastosowanie metanu. Wzory strukturalne, sumaryczne i modelecząsteczek trzech kolejnych alkanów. Pojęcie szeregu homologicznego.wzór szeregu homologicznego alkanów. Zmiany właściwości fizycznych alkanów wraz zezmianądługości łańcucha węglowego w szeregu. Reakcje spalania alkanów. Model cząsteczki etenu. Wzór sumaryczny,strukturalny i półstrukturalny etenu.otrzymywanie i badanie właściwości etenu. Pojęcie reakcji eliminacji. Pojęcia reakcji przyłączania(addycji). Reakcje spalania etenu. Wzór szeregu homologicznego alkenów. Model cząsteczki etynu.wzór sumaryczny i strukturalny etynu. Otrzymywanie i badanie właściwości etynu.zachowanie siębromu i wodoru wobec etynu. Reakcje spalania etynu. Zastosowanie etynu. Wzór szeregu homologicznego alkinów. Istota reakcji polimeryzacji.reakcja polimeryzacji etenu.właściwości i zastosowanie polietylenu. Źródła węglowodorów w przyrodzie. Gaz ziemny, jako podstawowe źródło metanu. Otrzymywanie butanu, i propanu z gazu ziemnego. 1
Ropa naftowa, jako najważniejsze źródło benzyny. Osiągnięcia szczegółowe: Uczeń: 1) wymienia naturalne źródła węglowodorów; 2) definiuje pojęcia: węglowodory nasycone i nienasycone; 3) tworzy wzór ogólny szeregu homologicznego alkanów (na podstawie wzorów trzech kolejnych alkanów) i układa wzór sumaryczny alkanu o podanej liczbie atomów węgla; rysuje wzory strukturalne i półstrukturalne alkanów; 4) obserwuje i opisuje właściwości fizyczne i chemiczne (reakcje spalania) alkanów na przykładzie metanu i etanu; 5) wyjaśnia zależność pomiędzy długością łańcucha węglowego a stanem skupienia alkanu; 6) podaje wzory ogólne szeregów homologicznych alkenów i alkinów; podaje zasady tworzenia nazw alkenów i alkinów w oparciu o nazwy alkanów; 7) opisuje właściwości (spalanie, przyłączanie bromu i wodoru) oraz zastosowania etenu i etynu; 8) projektuje doświadczenie pozwalające odróżnić węglowodory nasycone od nienasyconych; 9) zapisuje równanie reakcji polimeryzacji etenu; opisuje właściwości i zastosowania polietylenu. IX.Jednofunkcyjne pochodne węglowodorów. Pochodne węglowodorów.grupa węglowodorowa i grupa funkcyjna.rodzaje grup funkcyjnych. Modele cząsteczek metanolu i etanolu.wzory strukturalne, półstrukturalne i sumarycznemetanolu i etanolu. Otrzymywanie, właściwości i zastosowaniemetanolu i etanolu. Szereg homologiczny alkoholi. Glicerol jako przykład alkoholuwielowodorotlenowego.wzór sumaryczny, strukturalny, właściwości izastosowanie glicerolu. Budowa cząsteczki, właściwości i zastosowaniekwasu mrówkowego. Budowa, właściwości i zastosowanie kwasuoctowego. 2
Wzory sumaryczne kwasów stearynowego,palmitynowego i oleinowego. Kwasy stearynowy, palmitynowy i oleinowy, jakowyższe kwasy tłuszczowe Badanie właściwości kwasu stearynowego ioleinowego. Podział wyższych kwasów tłuszczowych nanasycone i nienasycone. Reakcja spalania kwasu stearynowego. Reakcja kwasu stearynowego z zasadąsodową. Odróżnianie kwasu olejowego od stearynowego. Zastosowanie kwasów tłuszczowych. Otrzymywanie i budowa estrów. Właściwości i zastosowanie estrów. Aminy jako pochodne amoniaku.grupa aminowa, nazewnictwo amin, przykłady amin. Porównanie odczynu wodnego roztworu amoniakui metyloaminy. Zapis przebiegu reakcji metyloaminy z wodąikwasem solnym. Właściwości fizyczne amin i ich zastosowanie. X.Substancje chemiczne o znaczeniu biologicznym. Definicja tłuszczu. Podział tłuszczów ze względu na pochodzenie,stan skupienia i charakter chemiczny. Rola tłuszczów dla organizmów żywych. Definicja aminokwasów. Przykłady aminokwasów. Nazewnictwo aminokwasów. Badanie właściwości fizycznych glicyny. Badanie odczynu wodnego roztworu glicyny. Badanie przebiegu reakcji glicyny z kwasemsolnym i zasadąsodową. Właściwości kwasowo-zasadowe glicyny. Reakcja tworzenia peptydu. Wiązanie peptydowe. Definicja białek. Funkcja białek w organizmach żywych. Podział białek. Skład pierwiastkowy białek. Wykrywanie węgla, wodoru, tlenu, azotu i siarkiw białkach. Zachowanie siębiałek wobec wysokiejtemperatury, alkoholu etylowego, kwasów i zasad,soli metali ciężkich i soli kuchennej. Wyjaśnienie pojęć: wysolenie, koagulacja,peptyzacja, denaturacja. Wykrywanie białek: reakcja biuretowa i ksantoproteinowa. Wyjaśnienie nazwy węglowodany. Rola cukrów w organizmach żywych. 3
Podział cukrów. Wykrywanie węgla, wodoru i tlenu w cukrach. Występowanie glukozy. Powstawanie glukozy w procesie fotosyntezy. Właściwości fizyczne glukozy i fruktozy. Badanie właściwości fizycznych glukozy. Zachowanie sięglukozy podczas ogrzewania. Zachowanie sięglukozy wobec wodorotlenkumiedzi(ii). Próba lustra srebrowego. Zastosowanie glukozy. Właściwości fizyczne fruktozy. Występowanie sacharozy, wzór sumaryczny sacharozy. Badanie właściwości fizycznych sacharozy. Zachowanie sacharozy podczas ogrzewania. Zachowanie sacharozy obecności wodorotlenkumiedzi(ii). Odróżnianie glukozy od sacharozy. Zachowanie sięsacharozy wobec wody wobecności kwasu siarkowego. Zastosowanie sacharozy. Rola skrobi i celulozy w organizmach żywych. Badanie właściwości fizycznych skrobi.wykrywanie skrobi i zastosowanie skrobi. Właściwości fizyczne celulozy. Zastosowanie celulozy. Podobieństwa i różnice pomiędzy skrobiąi celulozą. Osiągnięcia szczegółowe: Uczeń: 1) tworzy nazwy prostych alkoholi i pisze ich wzory sumaryczne i strukturalne; 2) bada właściwości etanolu; opisuje właściwości i zastosowania metanolu i etanolu; zapisujerównania reakcji spalania metanolu i etanolu; opisuje negatywne skutki działania alkoholu etylowego na organizm ludzki; 3) zapisuje wzór sumaryczny i strukturalny glicerolu; bada i opisuje właściwości glicerolu; wymieniajego zastosowania; 4) podaje przykłady kwasów organicznych występujących w przyrodzie i wymienia ich zastosowania;pisze wzory prostych kwasów karboksylowych i podaje ich nazwy zwyczajowe i systematyczne; 4
5) bada i opisuje właściwości kwasu octowego (reakcja dysocjacji elektrolitycznej, reakcja z zasadami,metalami i tlenkami metali); 6) wyjaśnia, na czym polega reakcja estryfikacji; zapisuje równania reakcji pomiędzy prostymi kwasamikarboksylowymi i alkoholami jednowodorotlenowymi; tworzy nazwy estrów pochodzącychod podanych nazw kwasów i alkoholi; planuje i wykonuje doświadczenie pozwalające otrzymaćester o podanej nazwie; 7) opisuje właściwości estrów w aspekcie ich zastosowań; 8) podaje nazwy wyższych kwasów karboksylowych nasyconych (palmitynowy, stearynowy) i nienasyconych(oleinowy) i zapisuje ich wzory; 9) opisuje właściwości długołańcuchowych kwasów karboksylowych; projektuje doświadczenie,które pozwoli odróżnić kwas oleinowy od palmitynowego lub stearynowego; 10) klasyfikuje tłuszcze pod względem pochodzenia, stanu skupienia i charakteru chemicznego; opisujewłaściwości fizyczne tłuszczów; projektuje doświadczenie pozwalające odróżnić tłuszcznienasycony od nasyconego; 11) opisuje budowę i właściwości fizyczne i chemiczne pochodnych węglowodorów zawierającychazot na przykładzie amin (metyloaminy) i aminokwasów (glicyny); 12) wymienia pierwiastki, których atomy wchodzą w skład cząsteczek białek; definiuje białka jakozwiązki powstające z aminokwasów; 13) bada zachowanie się białka pod wpływem ogrzewania, stężonego etanolu, kwasów i zasad,soli metali ciężkich (np. CuSO4) i soli kuchennej; opisuje różnice w przebiegu denaturacjii koagulacji białek; wylicza czynniki, które wywołują te procesy; wykrywa obecność białkaw różnych produktach spożywczych; 14) wymienia pierwiastki, których atomy wchodzą w skład cząsteczek cukrów; dokonuje podziałucukrów na proste i złożone; 15) podaje wzór sumaryczny glukozy i fruktozy; bada i opisuje właściwości fizyczne glukozy; wskazujena jej zastosowania; 16) podaje wzór sumaryczny sacharozy; bada i opisuje właściwości fizyczne sacharozy; wskazuje na jejzastosowania; zapisuje równanie reakcji sacharozy z wodą (za pomocą wzorów sumarycznych); 17) opisuje występowanie skrobi i celulozy w przyrodzie; podaje wzory sumaryczne tych związków;wymienia różnice w ich właściwościach; opisuje znaczenie i zastosowania tych cukrów; wykrywaobecność skrobi w różnych produktach spożywczych.a organizm ludzki; 5