PODSUMOWANIE KONSULTACJI dokumentu pn. Inteligentne specjalizacje województwa kujawsko-pomorskiego - charakterystyka obszarów inteligentnych specjalizacji - część ogólna Pytanie przedstawiony podział na 3 typy specjalizacji (oparte na wartościach/ horyzontalne/inne) jest czytelny i uzasadniony? Zgłoszone uwagi Określenie "innych" jest nieprecyzyjne; specjalizacje województwa powinny być oparte na rzeczywistym, realnym potencjale (gospodarczym lub naukowym); nie przeczę, że istnieje szansa na przełomowy wynalazek w innej dziedzinie niż wskazane w grupie pierwszej i drugiej, ale na to powinna być specjalna rezerwa uruchamiana przez Zarząd Województwa np. po pozytywnym zaopiniowaniu przez wyznaczone gremium naukowców i praktyków, w odrębnym nie konkursowym trybie. W mojej ocenie zaproponowany model polegający na wyłonieniu specjalizacji opartych na wartościach i wspierających wybrane specjalizacje ma sens gospodarczy. Natomiast obserwując konkretnie nasz region i jego potencjały rozwojowe jestem przekonany, że sektor usług ICT jest nie tylko specjalizacją horyzontalną mogącą wspierać i dopełniać inne, ale także zdecydowanie opartą na wartościach. Wynika to z faktu, iż jest to silny sektor naszego regionu, zarówno w zakresie środowiska naukowego (uczelnie) jak i gospodarczego (firmy duże oraz MSP) o dużym potencjale dalszego rozwoju. W związku z tym powinien on trafić do puli specjalizacji opartych na wartościach jako 6 pozycja. Jeśli nie ma takiej możliwości to proponuję zmienić obecne podejście na punktowe, tj.: wszystkie 8 specjalizacji (na wartościach i horyzontalne) spełniają warunek dostępu dla Osi 1 RPO w kryteriach dostępowych, a dodatkowo dodanie kryterium RIS do kryteriów premiujących i premiowanie dodatkowymi puntami projektów opartych na wartościach lub opartych na wartościach i wspartych horyzontalnymi. Dodatkowo do definicji specjalizacji ekoinnowacji proponuję wprowadzenie obszaru związanego z budownictwem energooszczędnym wykorzystującym rozwiązania proekologiczne i elementy inteligentnego budynku. Jest to ogólnoświatowy trend, który wskazuje na coraz większe zapotrzebowanie na wykonywanie obiektów budowlanych, które w procesie eksploatacji są tanie w utrzymaniu. Konstrukcja, wykonanie takich obiektów, a także wyposażanie ich w elektroniczne systemy sterowania umożliwiają racjonalne zużywanie mediów. Jest to ściśle powiązane z zastosowaniem rozwiązań mających korzystny wpływ na środowisko naturalne, w tym proekologicznych. W takim budownictwie stosuje się w możliwie jak największym zakresie odnawialne źródła energii. Przedsiębiorstwa w naszym województwie opracowują zarówno oprogramowanie, podzespoły do takich budynków, jak i same materiały. INTELIGENTNE SPECJALIZACJE OPARTE NA WARTOŚCIACH 1. Zdrowa i bezpieczna żywność 2. Zdrowie i turystyka zdrowotna 3. Zaawansowane materiały i narzędzia 4. Transport i mobilność 5. Dziedzictwo kulturowe i przemysły kreatywne to proszę uzasadnić, dlaczego do specjalizacji inteligentnych nie zaliczono zawody technik energetyk i technik chłodnictwa. Czytając cały dokument te dwa nowe zawody doskonale się wpisują, a nie są ujęte. Mam wrażenie, że kryteria doboru są niejasne. W naszej ocenie zasadne jest pozostawienie 8 IS bez podziału na typy. Komentarz Urzędu Marszałkowskiego Województwa Kujawsko-Pomorskiego tych działań w toku monitorowania IS w ciągu dwóch lat, do dnia Komisja Europejska w swoich uwagach wskazuje na możliwość zachowania dotychczas rozpatrywanych obszarów tylko w zawężonym układzie. Z uwagi na fakt, że ICT jest branżą interdyscyplinarną, w dokumencie uwzględniono jej przekrojowy charakter. Dzięki temu projekty z zakresu ICT mogą być składane we wszystkich specjalizacjach opartych na wartościach, pod warunkiem, że rozwiązują konkretny problem, bądź realizują projekt na rzecz konkretnej dziedziny, co w przypadku ICT jest nieodzowne. Dziedziny nauk technicznych i fizycznych uwzględnione są w większości specjalizacji, projekty w CT1 obejmują wsparcie dla przedsiębiorstw głównie na prace B+R, a nie wspieranie zawodowe. Jednym z kryteriów wsparcia jest tworzenie miejsc pracy dlatego specjaliści z w/w dziedzin będą mieć szansę na udział w projektach. Wsparcie dla kształcenia zawodowego przewidziane jest w 10. osi RPO WK-P 2014-2020. KE w swoich uwagach, warunkując zatwierdzenie RSI, wskazuje na koncentrację interwencji, a co za tym idzie ograniczenie liczby i zakresu specjalizacji. Pozostawienie 8 obszarów możliwe jest w ocenie KE pod warunkiem nadania branżom przekrojowym charakteru horyzontalnego. 1
przedstawiony podział specjalizacji regionu ma wpływ na koncentrację interwencji (skupienie środków finansowych na wybranych obszarach dla zwiększenia efektywności)? Niezrozumiały jest podział na specjalizacje oparte na wartościach i horyzontalne. Z przedstawionego dokumentu nie wynika, do czego tak naprawdę mają służyć specjalizacje horyzontalne, poza tym, że mogą mieć zastosowanie w specjalizacjach opartych na wartościach. Przecież w specjalizacjach opartych na wartościach mogą mieć zastosowanie także inne technologie. Dokument nie precyzuje, w jaki sposób mają być wspierane specjalizacje horyzontalne. W trakcie warsztatów prowadzonych przez KPAI, które odbywały się w lutym 2016, nie przedstawiono ekspertom takiej koncepcji. W związku z tym taki model nie był przez ekspertów opiniowany. Przedstawiony dokument także nie wyjaśnia skąd wziął się ten podział. Dokument zawiera błędne całe akapity. Przykładowo: - na str. 4 w opisie specjalizacji zdrowie i turystyka zdrowotna wstawiono zdania, które najprawdopodobniej powinny znaleźć się w opisie specjalizacji zdrowa i bezpieczna żywność, a w związku z tym nie zamieszczono tam tekstu właściwego; - na str. 11 w opisie potencjału specjalizacji zdrowie i turystyka zdrowotna przytoczono opis potencjału zdrowa i bezpieczna żywność, a w związku z tym nie można odnieść się do potencjału tej specjalizacji. W związku z tak poważnymi błędami mamy poważne wątpliwości, czy inne części dokumentu zawierają właściwe opisy, a nie jakieś zdania robocze. Nazwa specjalizacji Usługi ICT została dobrana niefortunnie, ponieważ sugeruje, że objęte nią są tylko usługi, a już nie np. produkcja oprogramowania, czy sprzętu multimedialnego. Mając na uwadze powyższe, trudno jest wskazać alternatywę. Istnieją kategorie, które powinny należeć zarówno do grupy horyzontalnych IS jak i opartych na wartościach. Przykładem jest ICT, której pominięcie w typie wartości, marginalizuje tę specjalizację. Podział na specjalizacje oparte na wartościach i horyzontalne jest dosyć jasny aczkolwiek zaliczenie ICT wyłącznie, jako specjalizacji horyzontalnej wydaje się odbierać tak ważnej dziedzinie możliwość autonomicznego rozwoju. Wydaje się, że potencjał w regionie pozwala na samodzielny rozwój tej specjalizacji. Nie do końca rozumiemy kategorii "Inne, wyłonione w ramach przedsiębiorczego odkrywani". Wydaje się, że tą kategorią mogą być wyłącznie "wariacje" wytypowanych już IS (np. projekty scalające działania z kilku obszarów IS). Pewności jak one będą faktycznie oceniane i tworzone nie mamy, Brakuje wiedzy o sekwencjach czasowych weryfikacji i pewności czy inne dziedziny mogą być ew. włączone do takich projektów. Wprowadzenie na listę specjalizacji inteligentnych zawodów technik energetyk i technik chłodnictwa i klimatyzacji daje szansę na podniesienie kompetencji w tych zawodach a tym samym może być czynnikiem wpływającym na ciekawą ofertę dla inwestorów. Bez podziału na 3 typy IS istotnie poszerzamy zakres interwencji. Pięć IS, z czego dwie dotyczące zdrowia nie wyczerpują potencjału naszego województwa. Trudno udzielić jasnej odpowiedzi na ww. pytanie, mając na uwadze niezrozumienie celowości podziału na specjalizacje oparte na wartościach i horyzontalne, co wyjaśniono w poprzednim pytaniu. 2 Koncepcja podziału specjalizacji była prezentowana ekspertom przez prowadzących warsztaty oraz przedstawiciela KE w lutym 2016 r. KE w swoich uwagach, warunkując zatwierdzenie RSI, wskazuje na koncentrację interwencji, a co za tym idzie ograniczenie liczby i zakresu specjalizacji. Pozostawienie 8 obszarów możliwe jest w ocenie KE pod warunkiem nadania branżom przekrojowym charakteru horyzontalnego. W zakresie sformułowania nazwy usługi ICT uwaga zostanie uwzględniona. układzie. Z uwagi na fakt, że ICT jest branżą interdyscyplinarną, w układzie. Z uwagi na fakt, że ICT jest branżą interdyscyplinarną, w tych działań w toku monitorowania IS w ciągu dwóch lat, do dnia Warianty i schematy wyboru projektów w ramach wszystkich kategorii, w tym "inne", zostały przedstawione Zarządowi Województwa i będą wykorzystywane przy realizacji konkursów przez IZ RPO. Dziedziny nauk technicznych i fizycznych uwzględnione są w większości specjalizacji, projekty w CT1 obejmują wsparcie dla przedsiębiorstw głównie na prace B+R, a nie wspieranie zawodowe. Jednym z kryteriów wsparcia jest tworzenie miejsc pracy dlatego specjaliści z w/w dziedzin będą mieć szansę na udział w projektach; KE w swoich uwagach, warunkując zatwierdzenie RSI, wskazuje na koncentrację interwencji, a co za tym idzie ograniczenie liczby i zakresu specjalizacji. KE w swoich uwagach, warunkując zatwierdzenie RSI, wskazuje na koncentrację interwencji, a co za tym idzie ograniczenie liczby i zakresu specjalizacji. Koncepcja podziału specjalizacji była prezentowana ekspertom przez prowadzących warsztaty oraz przedstawiciela KE w lutym 2016r. KE w swoich uwagach, warunkując zatwierdzenie RSI, wskazuje na koncentrację interwencji, a co za tym idzie ograniczenie liczby i zakresu specjalizacji. Pozostawienie 8 obszarów możliwe jest w ocenie KE pod warunkiem nadania branżom przekrojowym charakteru horyzontalnego
przedstawiony katalog specjalizacji wynika z potencjału naukowogospodarczego regionu oraz jego szans innowacyjnego rozwoju? przyjęty podział przyczyni się do zablokowania wsparcia dla produktów branży ICT, wytwarzanych poza region Usługi IT oprócz tych realizujących inteligentne specjalizacje oparte na wartościach, same w sobie również stanowią wartość. Ponadto w ostatnim czasie branża IT w regionie rozwija się bardzo szybko, w związku z czym należało by potraktować ją w naszej opinii jako IS właściwą opartą na wartościach nie zaś horyzontalną. W przeciwnym razie istnieje obawa, że firmy z branży ICT zostaną w znacznym stopniu wyeliminowane w dostępie do środków na rozwój własnych produktów niepowiązanych z innymi obszarami wprost. TYM BARDZIEJ NIE ZAPEWNI KONCENTRACJI Nie w pełni, brak właściwego uwzględnienia ICT, uzasadnienie jak w pytaniu nr 1 i 2. Nie wpływa, bo dobór specjalizacji inteligentnych nie jest pełny. Istnieją jeszcze inne obszary np. inteligentne budownictwo, które nie jest uwzględnione w IS. Specjalizacje: Zdrowa bezpieczna żywność, Zaawansowane materiały i narzędzia i Transport i mobilność, nie budzą wątpliwości, ponieważ wynikają z tradycji, potencjału gospodarczego i naukowego województwa kujawsko-pomorskiego. Dokument nie wyjaśnia, na jakiej podstawie wyłoniono specjalizacje Zdrowie i turystyka zdrowotna oraz Dziedzictwo kulturowe i przemysły kreatywne. Specjalizacje uznane za horyzontalne, a przede wszystkim Usługi ICT i szeroko pojęta Automatyka przemysłowa mają znacznie wyższy potencjał gospodarczy i naukowy w regionie. Przedstawiony katalog ogranicza potencjał, pomijając ICT układzie z uwagi na fakt, że ICT jest branżą interdyscyplinarną w opartych na wartościach, pod warunkiem,że rozwiązują dziedziny, co w przypadku ICT jest nieodzowne. układzie z uwagi na fakt, że ICT jest branżą interdyscyplinarną, w opartych na wartościach, pod warunkiem, że rozwiązują dziedziny, co w przypadku ICT jest nieodzowne. KE w swoich uwagach, warunkując zatwierdzenie RSI, wskazuje na koncentrację interwencji, a co za tym idzie ograniczenie liczby i zakresu specjalizacji. opartych na wartościach, pod warunkiem, że rozwiązują dziedziny, co w przypadku ICT jest nieodzowne. KE w swoich uwagach warunkując zatwierdzenie RSI wskazuje na koncentrację interwencji, a co za tym idzie ograniczenie liczby i zakresu specjalizacji. Trudno odnieść się do komentarza z uwagi na brak uzasadnienia. Inteligentne budownictwo znajduje swoje odzwierciedlenie we wszystkich specjalizacjach, gdyż np. wykorzystuje różnego typu materiały, działa na rzecz różnych branż, jest wspierane przez rozwiązania z dziedziny automatyki/ ICT, może uwzględniać rozwiązania ekologiczne. Specjalizacje zostały wyłonione w długotrwałym procesie angażującym wszystkich interesariuszy. Proces ten opisany jest w RSI. Z uwagi na wysoki i szeroki potencjał ICT oraz automatyki przemysłowej uznane zostały za interdyscyplinarne specjalizacje wspierające wszystkie dziedziny oparte na wartościach, co prezentowano na podsumowaniu warsztatów eksperckich w lutym 2016r. opartych na wartościach, pod warunkiem, że rozwiązują dziedziny, co w przypadku ICT jest nieodzowne. 3
przedstawiona kategoria specjalizacji Inne zapewnia możliwość przedsiębiorczego odkrywania (wyłaniania nowych innowacyjnych dziedzin specjalizacji o dużym potencjale rozwoju naukowo-gospodarczego)? Inteligentne Specjalizacje ujęte w Załączniku do stanowiska Zarządu Województwa Kujawsko- Pomorskiego z dnia 8 czerwca 2016r. nie uwzględniają potencjału regionu w obszarze zasobów naturalnych drewno. Ważnym elementem specjalizacji winna być produkcja wyrobów drzewnych i innych z nimi powiązanych czy pochodnych (np. papier). Szeroko pojęty przemysł przetwórstwa drzewnego daje ogromne możliwości absorpcji innowacyjnych technologii i procesów produkcji, w tym wykorzystanie ICT. Przetwórstwo drewna zarówno na etapie wstępnym (tartacznictwo), jak również na etapie produktu finalnego (meble, papier) ma w naszym regionie długą tradycję i korzystne warunki funkcjonowania, z uwagi na bogate obszary leśne. Ponadto, branża ta posiada bardzo bogate zaplecze naukowo badawcze w postaci uczelni, szkół i certyfikowanych laboratoriów. Wsparcie przemysłu przetwórstwa drzewnego spowoduje intensywny rozwój obecnie funkcjonujących przedsiębiorstw, tworzenie nowych firm, w tym również typu spina-off na bazie komercjalizacji wyników badań i wiedzy w tym obszarze. Brak wsparcia firm przemysłu drzewnego i wyrobów z drewna spowoduje zatrzymanie rozwoju całej branży, co w konsekwencji doprowadzi zwiększenia poziomu bezrobocia w regionie, a w dłuższej perspektywie spowodować może ograniczenie lub likwidację szkół o profilu drzewnym. W związku z powyższym w przygotowywanym opisie Inteligentnych specjalizacji Województwa Kujawsko Pomorskiego należy uwzględnić powyższe argumenty, które miały swoje odzwierciedlenie w Załączniku nr 5 do RSI WK-P 2014-2020 (wersja z 30.10.2012 R.). Zgodnie z Krajowym wykazem inteligentnych specjalizacji, gdzie uwzględnione jest INTELIGENTNE I ENERGOOSZCZĘDNE BUDOWNICTWO w województwie kujawsko-pomorskim nie są te zagadnienia wzięte pod uwagę. Rozwój sektora budowlanego wymaga wprowadzania energooszczędnych rozwiązań. Obecnie budownictwo pochłania około 40% łącznego zużycia energii na terenie całej Unii Europejskiej. Właśnie za sprawą dyrektyw unijnych w najbliższych latach pojawią się zmiany w prawie budowlanym, które wymuszą na inwestorach stosowanie do budowy domów rozwiązań przyjaznych dla środowiska. Jako potencjał naukowo-gospodarczy regionu położono nacisk głównie na przemysł przetwórstwa tworzyw sztucznych oraz przemysł chemiczny. Warto wiedzieć, że oprócz tych dwóch specjalizacji, nasze województwo posiada również potencjał w branży elektrotechnicznej. Tego mi tutaj brakuje Opis jak w pytaniu 1. Propozycja innego rozwiązania również w pytaniu 1. Zbyt ogólne, wystarczyłoby przejrzeć, w jakich to zawodach kształcą szkoły i jakie są deficyty, ale te rzeczywiste. Jest zbyt mało czasu na wyłanianie kolejnych IS. Kategoria Inne ma sens w momencie powstania jasnych procedur ich wyłaniania i zatwierdzania. Strategia Innowacji przyjęta uchwałą Zarządu Województwa w styczniu 2015r. nie zawiera przytoczonych zapisów. Przemysł drzewny może znaleźć zastosowanie w większości specjalizacji pod warunkiem jego użyteczności dla konkretnej branży. Inteligentne budownictwo znajduje swoje odzwierciedlenie we wszystkich specjalizacjach, gdyż np. wykorzystuje różnego typu materiały, działa na rzecz różnych branż, jest wspierane przez rozwiązania z dziedziny automatyki/ ICT, może uwzględniać rozwiązania ekologiczne. Dziedziny nauk technicznych i fizycznych uwzględnione są w większości specjalizacji, projekty w CT1 obejmują wsparcie dla przedsiębiorstw głównie na prace B+R. 4
przedstawiony charakter i funkcje specjalizacji horyzontalnych są zasadne i czytelne? Opis kategorii specjalizacji inne nie określa sposobu prowadzenia stałego monitoringu RIS, który wskazywał by na zapewnienie partycypacji przedsiębiorców i naukowców. Czynniki istotne dla tego procesu określa chociażby Raport Banku Światowego W kierunku innowacyjnej Polski: proces przedsiębiorczego odkrywania i analiza potrzeb przedsiębiorstw dostępny pod linkiem: http://www.worldbank.org/pl/news/pressrelease/2016/06/03/supporting-innovative-polishcompanies-will-help-sustain-growth-says-worldbank?twitter%20poland=eca_tt_poland_en_ext Zaleca się przeprowadzenie autodiagnozy procesu przedsiębiorczego odkrywania prowadzonego w regionie kujawsko-pomorskim i uwzględnienie czynników istotnych dla jego poprawności określonych w ww. raporcie. Mając na uwadze perspektywę wyboru innych specjalizacji w procesie przedsiębiorczego odkrywania, należy rozważyć wyodrębnienie środków RPO w organizowanych konkursach również na obszary nie identyfikowane aktualnie jako specjalizacje. Weryfikacja zgłaszanych projektów będzie istotnym elementem odkrywania kolejnych specjalizacji. Naszym zdaniem nie wyjaśniono wystarczająco sposobu wyłaniano nowych innowacyjnych dziedzin. Sama idea jest jak najbardziej słuszna, ale droga do wyłaniania innych nie jest zrozumiała, dlatego trudno ją ocenić. JAK NOWE Brakuje w tej kategorii wspierania przemysłu zaawansowanych technologii materiałowych i wytwarzania nowych materiałów opartych na osiągnięciach nanotechnologii rozwijanej na UMK. Brak jest materiałów z dziedziny biomedycyny, przemysłu Nano chemikaliów. Ta kategoria wspiera "nowe" branże, które dopiero, co pojawia się w regionalnej gospodarce, a uniemożliwia włączenie do IS branż już funkcjonujących, które w wyniku koniunktury gospodarczej, napływu BIZ staną się również wiodące jak wymienione w pkt II. 1. Wg mnie, dział "Inne" opisany jest zbyt ogólnie. Czy w momencie rozpatrywania potencjalnych projektów z tego punktu, decydującym czynnikiem będzie tylko i wyłącznie decyzja oceniającego? Nie w pełni, poza ICT tak, uzasadnienie jak w pytaniu nr 1 i 2. Nie są czytelne, są na zasadzie ogólników. Opisy IS są za mało ogólne i bardzo istotnie zawężają dziedziny, których dotyczą. Monitoring inteligentnych specjalizacji został określony w RSI WK-P. W ramach środków Pomoc Techniczna zarezerwowano pulę umożliwiającą jego bieżące prowadzenie. Beneficjenci realizujący projekty będą dostarczali danych do monitorowania wskaźników RPO, a tym samym RSI. Do monitorowania wykorzystane zostaną również coroczne raporty z monitorowania regionalnych IS przygotowywane przez Ministerstwo Rozwoju. Zapisy znajdują się w opisach specjalizacji: zaawansowane materiały i narzędzia oraz zdrowie i turystyka medyczna. Bieżący monitoring branż wyłaniających się i rokujących pozwoli na uwzględnienie ich potencjału w ramach cyklicznej weryfikacji specjalizacji. Innowacyjne projekty pojawiające się w ramach już istniejących branż będą miały stałą możliwość ubiegania się o wsparcie w ramach ogłaszanych konkursów. Kategoria inne jest przedmiotem odrębnych uzgodnień w ramach prac Instytucji Zarządzającej RPO. Samorząd Województwa planuje wydzielić na projekty w kategorii inne odrębną alokację. Wówczas sprecyzowane zostaną szczegółowe wytyczne przez IZ RPO. Zarząd Województwa planuje podjęcie tych działań w toku monitorowania IS w ciągu dwóch lat do dnia Projekty będą podlegały tej samej procedurze konkursowej, co w przypadku pozostałych specjalizacji. Kryteria zostaną dostosowane do specyfiki działania. Warianty i schematy wyboru projektów w ramach wszystkich kategorii, w tym "inne", zostały przedstawione ZW i będą wykorzystywane przy realizacji konkursów przez IZ RPO. Trudno odnieść się do komentarza z uwagi na brak uzasadnienia. KE w swoich uwagach, warunkując zatwierdzenie RSI, wskazuje na koncentrację interwencji, a co za tym idzie ograniczenie liczby i zakresu specjalizacji. Zawężanie dziedzin i poszukiwanie nisz jest główną rolą specjalizacji, stąd proponowana koncentracja interwencji. 5
Niezrozumiały jest podział na specjalizacje oparte na wartościach i horyzontalne. Z przedstawionego dokumentu nie wynika, do czego tak naprawdę mają służyć specjalizacje horyzontalne, poza tym, że mogą mieć zastosowanie w specjalizacjach opartych na wartościach. Przecież w specjalizacjach opartych na wartościach mogą mieć zastosowanie także inne technologie. Dokument nie precyzuje, w jaki sposób mają być wspierane specjalizacje horyzontalne. W trakcie warsztatów prowadzonych przez KPAI, które odbywały się w lutym 2016, nie przedstawiono ekspertom takiej koncepcji. W związku z tym taki model nie był przez ekspertów opiniowany. Przedstawiony dokument także nie wyjaśnia skąd wziął się ten podział. nie wynika z dokumentu, czy IS horyzontalne mogą rozwijać sie samodzielnie, w oderwaniu od specjalizacji wartościowych, które mają wspomaga Co do zasady tak, funkcje SH są czytelne. Wątpliwości budzi tylko przypisanie ICT wyłącznie do tej kategorii. Specjalizacje horyzontalne zostały ujęte w sposób nieczytelny. Zgodnie z zapisami na str. 6 dokumentu IS horyzontalna ma za zadanie podtrzymywać, uzupełniać i wspierać główną wartość IS. Czy to oznacza, że w ramach projektu innowacyjnego można zrealizować przedsięwzięcie polegające wyłącznie na opracowaniu innowacyjnego produktu z branży ICT lub wyłącznie na ekoinnowacji procesu produkcyjnego czy specjalizacje te (ICT, ekoinnowacje, automatyka przemysłowa) mają obligatoryjnie uzupełniać jedna z pięciu IS opartych na wartościach? Jak wspominano w punkcie wyżej inteligentne budownictwo to nie tylko OZE ale również rozwiązania materiałowe i technologiczne, które należy wziąć pod uwagę w ekoinowacjach Informacje o tym, czym w ogóle są specjalizacje horyzontalne są niejasne, niezrozumiałe, użyto trudnego, naukowego języka Koncepcja podziału specjalizacji była prezentowana ekspertom przez prowadzących warsztaty oraz przedstawiciela KE w lutym 2016 r. KE w swoich uwagach warunkując zatwierdzenie RSI wskazuje na koncentrację interwencji, a co za tym idzie ograniczenie liczby i zakresu specjalizacji. Pozostawienie 8 obszarów możliwe jest w ocenie KE pod warunkiem nadania branżom przekrojowym charakteru horyzontalnego. Założeniem jest, że IS horyzontalne rozwijają specjalizacje oparte na wartościach. Nie są oderwane od głównych branż wpływających na rozwój województwa. Założeniem jest, że IS horyzontalne rozwijają specjalizacje oparte na wartościach. Nie są oderwane od głównych branż wpływających na rozwój województwa. Co do zasady projekty mogą być składane w specjalizacjach opartych na wartościach, ale nie muszą wpisywać się specjalizacje horyzontalne. Stanowi to wartość dodaną dla projektu. ICT jest branżą interdyscyplinarną. W dokumencie uwzględniono jej przekrojowy charakter. Dzięki temu projekty mogą być składane we wszystkich specjalizacjach opartych na wartościach, pod warunkiem, że rozwiązują konkretny problem, bądź realizują projekt na rzecz konkretnej dziedziny, co w przypadku ICT jest nieodzowne. Inteligentne budownictwo znajduje swoje odzwierciedlenie we wszystkich specjalizacjach, gdyż np. wykorzystuje różnego typu materiały, działa na rzecz różnych branż, jest wspierane przez rozwiązania z dziedziny automatyki/ ICT, może uwzględniać rozwiązania ekologiczne. Trudno odnieść się do komentarza z uwagi na brak przykładów niejasnych zapisów. Zostanie dokonana weryfikacja czytelności zapisów. 6