"Ludzie ludziom zgotowali ten los" - "Medaliony" Nałkowskiej Zofia Nałkowska (1884-1954) była uznaną pisarką, córką uczonego geografa, Wacława Nałkowskiego; ma na swoim koncie ponad dwadzieścia tomów powieści, dramaty, pisała także teksty o charakterze publicystycznym; była wieloletnią działaczką Związku Literatów Polskich i Pen Clubu; po wojnie pracowała w Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce; efektem szeregu rozmów ze świadkami i uczestnikami tych tragicznych wydarzeń jest tom opowiadań www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line Strona 1/12
zatytułowany Medaliony; opowiadania mają charakter dokumentalny i reportażowy; tytuł kojarz się z nagrobnymi medalionami, czyli małymi zdjęciami osób zmarłych, które umieszcza się na grobie; w utworach tych prezentuje pisarka portrety tych, którzy zginęli w czasie wojny w obozach zagłady i innych miejscach kaźni; czytając Medaliony, trzeba koniecznie zwrócić uwagę na motto poprzedzające cały cykl: Ludzie ludziom zgotowali ten los w czasie wojny człowiek był dla drugiego człowieka źródłem zła i przysporzył mu niewyobrażalnych cierpień - wniosek o charakterze ogólnym; do ostatniego utworu cyklu pt. Dorośli i dzieci w Oświęcimiu; różni się ono od pozostałych charakterem narracji; www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line Strona 2/12
autorka pozwala sobie w nim na osobisty komentarz i tłumaczy, w jaki sposób można zrozumieć fenomen Oświęcimia (jeżeli jest to oczywiście w ogóle możliwe); ludźmi byli oprawcy, ludźmi były też ofiary; jak to możliwe, że w obrębie kultury europejskiej, w XX wieku była możliwa taka zbrodnia?; powstaniu obozów koncentracyjnych przyświecały dwa cele: ekonomiczny i polityczny; chodziło o uwolnienie pewnych terenów od rdzennej ludności w celu stworzenia przestrzeni życiowej dla Niemców i szerzenia www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line Strona 3/12
ideologii nazistowskiej (cel polityczny); miało się to odbyć bez zbędnych kosztów, a wręcz być źródłem zysku (cel ekonomiczny); obóz koncentracyjny w Oświęcimiu miał być sprawnie funkcjonującym przedsiębiorstwem, które przynosiło określone zyski; oprawcy też byli ludźmi, narratorka stwierdza: robili to, choć robić tego nie musieli; jeden z SS- manów (August Glass) bił w nerki więźniów tak, żeby nie zostawić śladu, śmierć następowała po trzech dniach, inny stawiał stopę na gardle człowieka i www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line Strona 4/12
dusił; decydował o tym system wychowania funkcjonujący w Hitlerjugend (młodzież hitlerowska), były to często kursy sadyzmu i okrucieństwa; członkowie partii nazistowskiej (NSDAP) byli ślepo wierni rozkazom naczelnego wodza i jego popleczników (był to częsty sposób obrony nazistów w czasie trwania procesu norymberskiego); szeregi SS zasilały często szumowiny społeczne, mordercy, złodzieje i sutenerzy, pielęgnowano ich wrodzone patologiczne instynkty ze szczególną pieczą; www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line Strona 5/12
wojna jest zawsze czasem moralnego rozprężenia, zawiesza obwiązujące normy moralne; całe zło, tkwiące w podświadomości człowieka, może się wtedy ujawnić, bowiem nie grozi za to żadna sankcja ludźmi byli także ci, którzy swoją heroiczną postawą, nawet w nieludzkim świecie, starali się przyjść z pomocą potrzebującym i cierpiącym; były to ofiary, które same śmiertelnie zagrożone, ratowały jeszcze życie innych; doktor Grabczyński z Krakowa przeobraził oświęcimski blok 22 w prawdziwy szpital; ratował w nim od śmierci w komorze gazowej chorych więźniów; inny lekarz ukrył dwóch chłopców, którzy uciekli przed zagazowaniem; ryzykował własnym życiem, aby ocalić życie innego człowieka; to www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line Strona 6/12
postawy, które zasługują na ogromny szacunek i podziw; to nieprawda, że w czasie wojny ludzie postępowali wyłącznie nieludzko; byli tacy, którzy potrafili zachować godność w obliczu apokalipsy Jarosław Iwaszkiewicz, komentując zbiór opowiadań Nałkowskiej z cyklu Medaliony, napisał, że jest to głos, który można streścić w jednym słowie: oskarżam; chodzi o oskarżenie ideologii nazistowskiej źródła zła i cierpienia zadanego ludziom; bohaterem opowiadania pt. Profesor Spanner jest młody gdańszczanin, maturzysta, w czasie wojny pracownik Instytutu Anatomicznego w Gdańsku; jego szefem był profesor Spanner; wspomniany bohater brał udział w preparacji ludzkich zwłok i wyrobie www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line Strona 7/12
mydła z ludzkiego tłuszczu; o wiele bardziej przerażający jest sposób, w jaki o tym opowiada w czasie wizji lokalnej; mówi w sposób rzeczowy, beznamiętny, nie zdradzając żadnych uczuć; w pewnym momencie stwierdza: Niemcy potrafią zrobić coś z niczego; w tym przypadku coś to mydło, natomiast nic to ciało ludzkie; jeżeli szukamy w Medalionach świadectwa moralnej degradacji człowieka w czasie wojny, to ta wypowiedź nie domaga się komentarza w opowiadaniu Przy torze kolejowym sytuacja jest zupełnie inna; Żydówka uciekła z pociągu jadącego do obozu koncentracyjnego; www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line Strona 8/12
w czasie ucieczki została postrzelona w kolano, nie może dalej uciekać; jest skazana na łaskę okolicznych mieszkańców; pojawia się również młody człowiek, miejscowy frant, odmawia przyniesienia lekarstw, bojąc się konsekwencji (za pomoc Żydom w czasie wojny groziła śmierć); w decydującym momencie bierze rewolwer od jednego z policjantów i strzela do tej kobiety; wojna degraduje system moralny człowieka; w opowiadaniu Dno więźniarki skazane na karę bunkra (miejsce odosobnienia ciemne i wilgotne), pozbawione www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line Strona 9/12
pożywienia, jadły ludzkie mięso tych, którzy zmarły w Medalionach znajdziemy też fragmenty mówiące o heroizmie ludzkich postaw; Greczynki wypędzone z obozu na wizę, czyli łąkę, choć są słabe i chore, śpiewają pełnym głosem hebrajski hymn; wiedzą, że umrą, jednak w obliczu śmierci potrafiły się zjednoczyć we wspólnym cierpieniu; opowiadanie pt. Człowiek jest mocny prezentuje portret bohatera, który został zatrudniony przy zakopywaniu ciał pomordowanych; pewnego dnia zobaczył zwłoki żony i dzieci; chciał umrzeć, ale Niemcy stwierdzili: Człowiek www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line Strona 10/12
jest mocny, może jeszcze dobrze popracować; dla nich liczyła się tylko jego fizyczna siła; on jednak uciekł, znalazł w sobie dość siły, aby dalej żyć, nawet w obliczu tak dramatycznego wydarzenia, które stało się jego udziałem sposób narracji charakterystyczny dla opowiadań, całkowicie pozbawiony odautorskiego komentarza; ten sposób prezentacji faktów nosi nazwę narracji behawioralnej (bohaterowie charakteryzuję się sami poprzez to, co mówią i jak mówią); prezentowane fakty są całkowicie zgodne z rzeczywistością historyczną i pozbawione elementu fikcji literackiej; są to www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line Strona 11/12
Powered by TCPDF (www.tcpdf.org) Ściąga eksperta najważniejsze wyróżniki paraliteratury, czyli literatury faktu www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line Strona 12/12