GAZETKA BIBLIOTECZNA Rok 1, numer 2 Biblioteka Szkolna Gimnazjum nr 1 w Lędzinach Data wydania 20 grudnia 2006 W tym numerze: Spotkanie autorskie z Anną Onichimowską 2 Świąt prawdziwie świątecznych, ciepłych w sercu, zimowych na zewnątrz, a w zbliżającym się Nowym 2007 Roku spełnia wszelkich marzeń, wiele radości i szczęścia oraz dużo czasu na czytanie III Katowickie Prezentacje Biblioteczne Karol Dickens 3 III edycja Wojewódzkiego konkursu z Edukacji Czytelniczej i Medialnej Nowości w bibliotece 3 Dawne zwyczaje świąteczne 4-6 2 3 Ciekawe cytaty o czytaniu książek Czytanie rozwija rozum młodzieży, odmładza charakter starca, uszlachetnia w chwilach pomyślności, daje pomoc i pocieszenie w przeciwnościach. "Czytanie czegoś, na czym można polegać, przynosi pożytek. Czytanie rzeczy różnorodnych sprawia - przyjemność. Czytanie jest dla umysłu tym, czym gimnastyka dla ciała.
Spotkanie autorskie z Anną Onichimowską 7 listopada Miejska Biblioteka Publiczna w Lędzinach zaprosiła młodzież naszego gimnazjum na spotkanie autorskie z Anną Onichimowską - autorką książek dla dzieci i młodzieży. Pisarka opowiadała o zawodzie literata, o swoich książkach, a także przeczytała fragmenty ze swojej książki "Hera moja miłość". Po zakończonym spotkaniu autorka rozdawała autografy. 17 listopada w Bibliotece Śląskiej odbyły się III Katowickie Prezentacje Biblioteczne. Jest to impreza dla miłośników książki dla dzieci i młodzieży. Wręczone zostały także coroczne nagrody literackie. W "Saloniku autora i ilustratora" z czytelnikami spotkali się znani i lubiani przez młodych czytelników autorzy literatury młodzieżowej: Edward Lutczyn, Be- ata Ostrowiecka, Marta Fox, Joanna Papuzińska, Barbara Kosmowska, Kazi- mierz Szymeczko. Spotkaniom ze znanymi twórcami literatury dziecięcej towarzyszyły: wystawa "Podróże Guliwera. W III Katowickie Prezentacje Biblioteczne Piętnastolecie!", wystawa prac plastycznych Piotra Warchoła, wystawa książek Wydawnictwa Ossolineum oraz koncerty i kiermasze książek. Na III Katowickich Prezentacjach Bibliotecznych zaprezentowały się biblioteki: z Będzina, Bielska- Białej, Dąbrowy Górniczej, Katowic, Piekar Śląskich, Raciborza, Rybnika, Rydułtów, Sosnowca, Tychów, Wodzisławia Śląskiego, Żor. Do Katowic pojechała Marysia Szczesiul z klasy 1a jako reprezentant naszego Gimnazjum. Str. 2 Rok 1, numer 2
Karol Dickens, Charles John Huffam Dickens, pseudonim Boz (ur. 7 lutego 1812 w Landport koło Portsmouth, zm. 9 czerwca 1870 w Gadshill koło Rochester w hrabstwie Kent) XIX-wieczny powieściopisarz angielski. Uznawany za najwybitniejszego przedstawiciela powieści społeczno-obyczajowej w Anglii w drugiej połowie XIX wieku. Był synem urzędnika admiralicji. Jego ojciec został w roku 1824 uwięziony za długi, przez co rodzina popadła w nędzę. Dickens musiał wówczas podjąć pracę zarobkową, początkowo w fabryce pasty do butów, a później jako urzędnik sądowy. Zdobył pewne wykształcenie i w roku 1832 zaczął pracować jako sprawozdawca parlamentarny oraz dziennikarz w Karol Dickens londyńskich dziennikach liberalnoreformatorskich. W tym okresie zaczął pisać pierwsze, publikowane w czasopismach, szkice literackie wydane jako Szkice Boza (Sketches by Boz 1836, wydanie polskie 1955), po sukcesie Klubu Pickwicka (The Pickwick Papers, 1836 1837, wydanie polskie 1870) zajął się przede wszystkim twórczością literacką. Dickens odwiedził Amerykę dwa razy: w 1842 roku i zatrzymał się w nieistniejącym już hotelu Tremont oraz w 1868 roku w Parker House (dziś hotel sześciogwiazdkowy). W licznych powieściach dał wyraz wrażliwości na niesprawiedliwość i krzywdę społeczną bezduszność praw wobec ludzi ubogich; realistyczny i drobiazgowy opis środowisk społecznych (mieszczańskich, biedoty miejskiej) zespalał z romantyczną atmosferą baśniowości i liryzmem. Stał się kronikarzem życia ówczesnego Londynu. Często utrwalał postacie dziwaków i ekscentryków o rysach karykaturalnogroteskowych. Dickens operował szeroką skalą humoru, często o zabarwieniu satyrycznym. III edycji Wojewódzkiego Konkursu z Edukacji czytelniczej i medialnej Okręgowa Sekcja Bibliotekarska przy Śląskim Okręgu ZNP w Katowicach zaprasza uczniów gimnazjum z województwa śląskiego do wzięcia udziału w III edycji Wojewódzkiego Konkursu z Edu- kacji czytelniczej i medialnej. Organizatorem i koordynatorem konkursu są nauczyciele bibliotekarze Gimnazjum nr 5 w Tychach Hanna Jankowska i Grażyna Stawiarz. Regulamin Wojewódzkiego Konkursu z Edukacji czytelniczej i medialnej Warunki i przebieg konkursu: 1. Konkurs przeznaczony jest dla uczniów gimnazjum. 2. Konkurs rozegrany zostanie w trzech etapach: szkolnym, miejskim i wojewódzkim. I etap szkolny - 31 stycznia 2007r. Do etapu miejskiego przechodzą zdobywcy I i II miejsca etapu szkolnego. II etap miejski - 16 marca 2007 r. - zorganizowany w wyznaczonym przez koordynatora gimnazjum. III etap wojewódzki - 11 maja 2007r. Zdobywcy I i II miejsca etapu miejskiego biorą udział w finale wojewódzkim. Finał wojewódzki odbędzie się 11 maja 2007r. o godzinie 10.00, w Gimnazjum nr 5 w Tychach, ul. Młodzieżowa 1. ZAKRES MATERIAŁU: 1. Wiedza o książce: dzieje pisma, książki, budowa książki. 2. Biblioteka: źródła informacji w bibliotece, dokumenty gromadzone w bibliotece, wydawnictwa informacyjne, książka popularnonaukowa, prasa i czasopismo. 3. Media, ich rodzaje i rola we współczesnym świecie. Do etapu szkolnego należy się zgłosić do 26 stycznia. Nowości w Bibliotece Bez odwrotu Chcę żyć! Cudnie paskudnie Czarne czerwone śmierć Demon i panna Prym Egzamin dojrzałości Filip Szalony Hera moja miłość Ja z nadwagą Jeszcze zobaczycie Kamila Martyn Pig My dzieci z dworca ZOO Nienawidzę miłości Oskar i Pani Róża Oszaleć ze strachu ROKKO Samotność Bogów Skradziona Spowiedź narkomana Świeżo zatemperowany scyzoryk Trzynastka na karku W ciemności W sidłach anoreksji W ślepym zaułku wolności Wyszła z domu.. Gazetka Biblioteczna Str. 3
Zwyczaj rozściełania na podłodze i pod obrusem słomy lub siana Jednym ze zwyczajów było rozściełanie na podłodze i pod obrusem słomy. Wacław Potocki w Ogrodzie fraszek tak pisał o tym: Stary zwyczaj w tem mają chrześcijańskie domy, Na Boże Narodzenie po izbie słać słomy, Że w stajni Święta Panna leżała połogiem. Zwyczaj ten wywodzi się z czasów pogańskich i ma związek z pradawnym świętem agrarnym. Często w Wigilię pod obrusem umieszczano siano, na wsiach ustawiano także w kącie izby snop lub cztery snopy słomy, po jednym w każdym rogu. Dawne zwyczaje świąteczne Obrus koniecznie zasłany być musiał na sianie, w czterech kątach izby jadalnej stały cztery snopy jakiegoś niemłóconego zboża. (Jan Ursyn Niemcewicz) Protestanci mieszkający w dawnej Polsce uważali ten zwyczaj za zabobon. Adam Gdacjusz (poł. XVII w.) tak o tym pisał: (...) i to jest rzecz nagany godna, że niektórzy, kiedy w wilią jeść mają, na stole słomą rozpościerają, a na oną słomą obrus kładą, a potem słomą drzewa sadowe wiążą. A kładli po to, by w następnym roku był urodzaj. Choinka W dawnej Polsce (XVI-XVIII w.) nie znano choinki, zwanej też drzewkiem. Zwyczaj ten pojawił się dopiero na początku XIX w. i przyszedł do nas Niemiec. Dosyć szybko zaczął się szerzyć wśród mieszczan i inteligencji polskiej. Zanim nastała choinka jej funkcje pełnił sad lub podłażniczka, czyli jodełka zawieszona u sufitu wierzchołkiem w dół. Zawieszano na nich, podobnie jak na choince, wiele ozdób i świecidełek, pierników i cukierków. Na Pomorzu natomiast na początku XVIII w. rozpowszechniony był inny zwyczaj przystrajania świecidełkami rózeg dla dzieci. Dzień Wigilii dniem spełnionych życzeń W dawnej Polsce wierzono, że w Wigilię woda w studniach zmienia się w wino, a wszystkie zwierzęta o północy zaczynają mówić ludzkim głosem, że miłe słowo, komplement powiedziane pod adresem wybranej dziewczyny przyniesie miłość lub prezent, a wygrana w karty pomyślność w nowym roku. W ogóle od przebiegu wigilii miał wręcz zależeć tok nadchodzącego roku. Która panna tarła mak, tę czekało wnet zamążpójście. Który myśliwy zdołał co wtedy upolować, ten mógł liczyć w najbliższych miesiącach na szczęście spod znaku świętego Huberta. Który chłop wybrał się przezornie z rana do karczmy i chlapnął okowity, ten nie musiał się martwić, że w przyszłości grozi mu przymusowa abstynencja. Który spryciarz podebrał ukradkiem sąsiadowi siekierę, pług czy wóz, ten się cieszył, że odtąd wszelkie dobro będzie lgnęło do rąk, nawet jeśli podebranie jako żart skończyło się miłym okupem. (Józef Szczypka, "Kalendarz polski") Św. Mikołaj Zwyczaj obdarowywania dzieci przez św. Mikołaja w noc wigilijną przed Bożym Narodzeniem przyniesiony został z Niemiec ok. 1840 roku. Według dawnego obyczaju niemieckiego w noc wigilijną ktoś z dorosłych przebierał się w strój biskupi i rozdawał prezenty grzecznym dzieciom. O św. Mikołaju, biskupie Miry w Azji Mniejszej z IV wieku, krążyły bowiem legendy. Mówiono, że nie tylko roznosi dzieciom miodowe placuszki, ale i przynosi po kryjomu dziewczętom złote bryły, uwalnia skazańców, ratuje tonących. Św. Mikołaj W dawnej Polsce krążył w asyście dwóch małych aniołków oraz krzepkiego dziadka wyznaczonego do wodzenia na łańcuchu diabła, bo on być musiał. Takie przedziwne grono obchodziło już od rana domy, by uszczęśliwić dziatwę podarkami (...) Święty Mikołaj, ubrany po biskupiemu, choć niekiedy przypominający swą sylwetką czy głosem miejscowego organistę, rozsiadłszy się dostojnie na stołku, urządzał najpierw examen. Dzieci musiały odmawiać pacierz lub odpowiadać na pytania z katechizmu. (...) A potem aniołki w komeżkach i z wianuszkami na głowach podsuwały świętemu koszyki czy ów wór ze wspaniałościami, by miał czym nagradzać. Chyba, że egzamin ktoś oblał. Wtedy dostawał rózgę (...). (Józef Szczypka, Kalendarz polski ) Wróżby W wigilijny dzień wróżono sobie i wierzono we wszystkie wróżby. I tak np. aby zapewnić sobie w następnym roku urodzaj, rzucano ziarnem o powałę, aby dowiedzieć się, czy wyjdzie się za mąż albo ożeni, wyciągano źdźbła słomy lub siana spod obrusa (wyciągnięte zielone źdźbło oznaczało ślub w karnawale, trochę zwiędłe, że należy jeszcze poczekać, a żółte źdźbło staropanieństwo lub pozostanie w stanie kawalerskim). Dziewczęta wybiegały w Wigilię przed dom, "żeby z psiej szczekaniny poznać, z której strony nadejdą kawalerowie chętni do ożenku". (Józef Szczypka) Str. 4 Rok 1, numer 2
Pasterka O północy w wigilię Bożego Narodzenia wszyscy domownicy wraz ze służbą szli do kościoła na pasterkę. Po dobrej wieczerzy, suto zakrapianej różnymi trunkami, w kościele było gwarno i wesoło. Znane są opowieści o żakach krakowskich, o tym, jak nalewali przed pasterką atrament do kropielnicy albo podczas mszy zaszywali modlącym się kobietom suknie lub przyczepiali klęczącej kobiecie spódnicę do kołnierza. W tę noc wybaczano wszystko, nawet takie żarty! Wieczerza wigilijna Wigilia Bożego Narodzenia była wielką uroczystością pisze Niemcewicz. W dawnej Polsce uczestniczyli w niej wszyscy domownicy razem ze służbą. Wieczerza ta miała bowiem łączyć wszystkich razem. Wraz z pojawieniem się pierwszej gwiazdki, wigilię rozpoczynał gospodarz, odmawiając modlitwę na głos. Potem łamano się opłatkiem i składano sobie życzenia (opłatki czasem smarowano miodem). Przy stole pozostawiano puste miejsce, czasem jedzenie dla nieobecnych bliskich lub zmarłych 1. Wigilijne potrawy spożywano w wesołym nastroju, wypijając wielką ilość wina lub mocnych trunków. Potraw przy tym winno być, jak podaje Zygmunt Gloger, na wieczerzy chłopskiej siedem, szlacheckiej - dziewięć, a pańskiej jedenaście 2. Wierzono, że kto ilu potraw nie spróbuje, tego tyle przyjemności w ciągu nowego roku ominie. Na wieczerzy jadano wiele ryb i jak podaje Niemcewicz: Dnia tego jednakowy po całej może Polsce był obiad. Trzy zupy, migdałowa z rodzynkami, barszcz z uszkami, grzybami i śledziem, kucja 3 dla służących, krążki z chrzanem, karp do podlewy, szczupak z szafranem, placuszki z makiem i miodem, okonie z posiekanymi jajami i oliwą itd. Po wsiach wieczerzano skromniej. Barszcz z grzybami, kapusta z grochem lub z fasolą, kluski z makiem, cukrem albo miodem, rzepa suszona lub gotowana, polewka z suszonych śliwek, gruszek bądź jabłek. Prawie zawsze musiała być także zupa z nasion konopii (siemieniucha) oraz ryby i ciasta. Przypisy 1 Czasem gospodarz zostawiał na noc jedzenie na stole dla zmarłych lub wynosił je przed dom. 2 Wigilią rządziła magia liczb. Musiała być parzysta liczba osób przy wigilijnym Śpiewanie kolęd Po spożyciu wieczerzy wigilijnej wszyscy domownicy resztę wieczoru spędzali na śpiewaniu kolęd. W XV i XVI wieku przeważnie tłumaczono je z łaciny lub czeskiego. Rozkwitły w XVII i XVIII w. (pastorałki, kolędy zakonne). O autorach tych pieśni mało wiemy. Jan Żabczyc zebrał w XVII w. znane wówczas kolędy Symfonje anielskie czyli Kolenda. Wśród nich znalazła się m.in. dawna kolęda Przybieżeli do Betleem pasterze.... Autorem kolędy W żłobie leży jest prawdopodobnie Piotr Skarga, a autorstwo kolędy Bóg się rodzi, moc truchleje przypisuje się Franciszkowi Karpińskiemu. Słowa innej znanej kolędy - "Mizerna, cicha stajenka licha" napisał Teofil Lenartowicz. Kolęda Innym rozpowszechnionym w dawnej Polsce zwyczajem był obyczaj dawania i przyjmowania w wigilię Bożego Narodzenia lub na Nowy Rok prezentów, tzw. kolędy. Kolędę dawali swoim dworzanom królowie, służbie magnaci i szlachta. Znana jest anegdota o Stańczyku, według której król Zygmunt August raz zapomniał swym dworzanom dać podarki na Wigilię. Przez cały wieczór Stańczyk chodził smutny, aż wreszcie zapytany o powód, odpowiedział: Dla mnie rok nie nowy, bo suknie mam stare. Słysząc to Zygmunt August podarował Stańczykowi nowy żupan, pas i buty. Czasem magnaci byli tak chojni dla służby, że dawali im na kolędę konie, rzędy końskie, pasy słuckie, bobrowe kołpaki czy szable. Nie dziwi więc fakt, że służba czekała na ten dzień z utęsknieniem. Franciszek Zabłocki tak pisze: Mamy tyle czeladzi, każdy chce kolędy, Trzeba wszystkim coś wetknąć, taki zwyczaj wszędy, Rok też na to czekali, raz w gody ta łaska. Jasełka Wśród zwyczajów Świąt Bożego Narodzenia rozpowszechniony był w dawnej Polsce zwyczaj wystawiania w kościele jasełek w okresie Świąt Bożego Narodzenia aż do Matki Boskiej Gromnicznej. Obyczaj ten pochodzi ze średniowiecznych Włoch i w XIII w. przeniesiony został do Polski przez zakon franciszkanów. Rozwój święcił w wieku XVII i XVIII wraz z powrotną falą dewocji. Zgromadzona podczas jasełek publiczność śpiewała kolędy i pieśni kościelne. Pomienione jasełka - według Jędrzeja Kitowicza ( Opis obyczajów za panowania Augusta III ) - były to ruchomości małe ustawiane w jakim kącie kościoła, a czasem zajmujące cały ołtarz niżej i wyżej po bokach, tylko jedną mensą ołtarzową nie zaprzątnioną sobą zostawiając dla odprawowania mszy świętej wolną. Była to w środku szopka mała na czterech słupkach, daszek słomiany mająca, pod tą szopką zrobiony był żłobek (...), w tym osóbka Pana Jezusa (...). Kitowicz tak opisuje jedną z XVIIIwiecznych z szopek: W górze szopki pod dachem i nad dachem aniołkowie unoszący się na skrzydłach, jakoby śpiewający: "Gloria in excelsis Deo". ciąg dalszy na str.6 Tekst Dorota Nawalany http://www.interklasa.pl/portal/ index/strony Gazetka Biblioteczna Str. 5
Biblioteka Szkolna Gimnazjum nr 1 w Lędzinach Gimnazjum nr 1 Im. Janusza Korczaka Ul. Pokoju 29 Tel.: (032) 326 64 56 Faks:.: (032) 326 64 56 e-mail: bibg1ledziny@interia.pl Godziny otwarcia: Poniedziałek Czwartek 8.00 14.00 Piątek 7.30 13.30 Strona biblioteki: http://bibg1ledziny.w.interia.pl Jeśli masz dużo pomysłów i trochę wolnego czasu, zapraszamy Cię do współpracy przy redagowaniu strony naszej biblioteki. Może dzięki Tobie na tej stronie pojawi się nowy interesujący dział, może swoimi pomysłami zainspirujesz innych. Czekamy na Ciebie w bibliotece szkolnej. Dawne zwyczaje świąteczne (dokończenie ze str. 6) Toż dopiero w niejakiej odległości jednego od drugiego pasterze padający na kolana przed narodzoną Dzieciną, ofiarujący mu dary swoje: ten masła garnuszek, ów syrek, inny baranka, inny koźlę; dalej za szopą po obu stronach pastuszkowie i wieśniacy; jedni pasący trzody owiec i bydła, inni śpiący, inni do szopy śpieszący, dźwigający na ramionach barany, kozły, między którymi osóbki rozmaity stan ludzi i zabawy wyrażąjący: panów w karetach jadących, szlachtę i mieszczan pieszo idących, chłopów na targ (...) prowadzących woły, orzących pługami, przedających chleby, szymkarki różne trunki szynkujące, niewiasty robiące masło, dojące krowy, Żydów różne towary do sprzedania na rękach trzymających i tym podobne akcje ludzkie. Chodzić po kolędzie Zwyczaj chodzenia po kolędzie, zwany też kolędowaniem, był starym obyczajem. Kolędnicy obchodzili domy w okresie Świąt Bożego Narodzenia, śpiewając kolędy i pastorałki oraz organizując przedstawiania związane z ewangelią i ludową tradycją świąteczną. Przebierali się często za zwierzęta: niedźwiedzie, wilki, kozy. Osobliwą postacią uczestniczącą w kolędzie był turoń, z wielkim drewnianym łbem. Mikołaj Rej pisał Włóczy się, jako z wilkiem chodząc po kolędzie. Początkowo Kościół zakazywał tych obchodów, uważając je za pogańskie. Później jednak kolędowanie rozpowszechniło się, zwłaszcza na wsi. Tekst Dorota Nawalany http://www.interklasa.pl/portal/ index/strony