1
Jakość życia w Gdańsku i województwie pomorskim w świetle wyników Diagnozy Społecznej 29 Opracowanie: 2
Diagnoza Społeczna jest przeprowadzanym od 1 lat (poprzednie edycje realizowane były w latach 2, 23, 25 oraz 27) kompleksowym badaniem warunków i jakości życia Polaków. Przedstawiana w wynikach badania syntetyczna miara ogólnej jakości życia składa się z 8 wymiarów: kapitału społecznego; dobrostanu psychicznego; dobrostanu fizycznego; dobrostanu społecznego; poziomu cywilizacyjnego; dobrobytu materialnego; stresu życiowego; natężenia zjawisk patologicznych. Prezentowane poniżej zestawienie zawiera rankingi 36 największych miast, które uszeregowane zostały ze względu na wartość poszczególnych wskaźników cząstkowych, a także informacje na temat wartości poszczególnych wskaźników w województwie pomorskim na tle wybranych województw. Należy dodać, iż wskaźniki te zostały zestandaryzowane w ten sposób, że pokazują one ujemne bądź dodatnie odchylenie od wartości średniej z całej próby (w takim wypadku średnia z próby przyjmuje wartość zero). Warty podkreślenia jest także fakt, iż wszystkie wartości wskaźników podawane są na jednej skali, co powoduje, iż np. wyższa wartość danego wskaźnika dla Gdańska niż dla województwa pomorskiego może wiązać się z niższą pozycją Gdańska w zestawieniu miast, niż pomorskiego wśród województw. Dlatego też, porównując Gdańsk i woj. pomorskie, większą wagę należy przywiązywać do wartości wskaźnika, nie zaś do miejsca zajmowanego przez te jednostki w poszczególnych rankingach. 3
wartość wskaźnika wartość wskaźnika Kapitał społeczny W skład tego wskaźnika cząstkowego wchodzą takie elementy jak: aktywność na rzecz środowiska lokalnego, udział w wyborach samorządowych w 26 r. (w 25 r. udział w referendum unijnym), udział w nieobowiązkowych zebraniach i zabieranie na nich głosu, pozytywny stosunek do demokracji, przynależność do organizacji i pełnienie w nich jakichś funkcji oraz przekonanie, że większości ludzi można ufać. Gdańsk zajął w zestawieniu 36 największych miast polski 7 pozycję, uzyskując wynik o 5 wyższy od wartości średniej. Dodatkowo, był to wynik o,15 pkt. lepszy niż w przypadku wartości tego wskaźnika dla wszystkich miast o liczbie mieszkańców zawierającej się w przedziale 2-5 tys. os. Najlepszy wynik w tej kategorii uzyskało Opole (4), zaś najgorszy wynik przypadł w udziale Wałbrzychowi (9). Wśród województw pomorskie uplasowało się na 1 miejscu z wynikiem,8 powyżej wartości średniej dla całej próby. Najniższy wynik spośród wszystkich 16 województw zanotowało woj. świętokrzyskie (-,9). Wartość wskaźnika poziomu kapitału społecznego w 3 wybranych miastach i województwach Miasta Województwa,8 Opole (max) 4,8 Gdańsk 5 woj. pomorskie (max),8 woj. opolskie (max),8 - Wałbrzych (min) 9 - woj. świętokrzyskie (min) -,9 4
Ranking miast uszeregowanych ze względu na wartość wskaźnika kapitału społecznego Miejsce Miasto Wartość wskaźnika 1 Opole 4 2 Kędzierzyn-Koźle,59 3 Poznań,38 4 Warszawa,31 5 Toruń 9 6 Gdynia 6 7 Gdańsk 5 8 Szczecin 1 9 Lublin,18 1 Legnica,16 11 Kraków,13 12 Wrocław,12 13 Katowice,11 14 Grudziądz,9 15 Rzeszów,9 16 Olsztyn,9 17 Częstochowa,6 18 Zabrze,5 19 Kielce,5 2 Bydgoszcz,1 21 Zielona Góra,1 22 Koszalin,1 23 Białystok -,2 24 Radom -,3 25 Tychy -,3 26 Ostrowiec Świętokrzyski -,3 27 Gliwice -,7 28 Łódź -,1 29 Tczew -,13 3 Sosnowiec -,17 31 Bielsko-Biała 1 32 Kętrzyn 1 33 Słupsk 2 34 Jaworzno 2 35 Kalisz 3 36 Wałbrzych 9 miasta o liczbie mieszkańców 2-5 tys.,1 5
wartość wskaźnika wartość wskaźnika Dobrostan psychiczny Wskaźnik dobrostanu psychicznego powstał w oparciu o następujące zmienne: poczucie szczęścia, zadowolenie z całego dotychczasowego życia, nasilenie depresji psychicznej oraz ocena minionego roku. Wartość tego indykatora w Gdańsku wyniosła,13, co było 16 wynikiem w zestawieniu. Najwyższą wartość wskaźnika odnotowano w Kaliszu, gdzie wyniosła ona a najniższą w Kętrzynie(-1). Należy też dodać, iż wynik Gdańska był lepszy niż średnia dla miast o liczbie mieszkańców 2-5 tys., która w tym obszarze wyniosła,5. W zestawieniu województw pomorskie zajęło 2 miejsce z wynikiem,1. Województwem, w którym wskaźnik dobrostanu psychicznego uzyskał najwyższą wartość, było woj. wielkopolskie (,14). Najniższym poziomem dobrostanu psychicznego charakteryzują się mieszkańcy województwa podlaskiego, w którym omawiany wskaźnik przyjął wartość -,17. Wartość wskaźnika poziomu dobrostanu psychicznego w 3 wybranych miastach i województwach Miasta Województwa,8,8 Kalisz (max) Gdańsk,13 woj. wielkopolskie (max),14 woj. pomorskie,1 - - woj. podlaskie (min) -,17 - -,8 Kętrzyn (min) -1 - -,8 6
Ranking miast uszeregowanych ze względu na wartość wskaźnika dobrostanu psychicznego Miejsce Miasto Wartość wskaźnika 1 Kalisz 2 Opole,35 3 Koszalin,35 4 Toruń,31 5 Gdynia 7 6 Tczew 1 7 Kraków 8 Rzeszów 9 Wałbrzych,19 1 Gliwice,19 11 Ostrowiec Świętokrzyski,18 12 Poznań,18 13 Szczecin,18 14 Słupsk,17 15 Kędzierzyn-Koźle,13 16 Gdańsk,13 17 Grudziądz,12 18 Lublin,1 19 Olsztyn,9 2 Wrocław,8 21 Bydgoszcz,7 22 Kielce,7 23 Warszawa,6 24 Bielsko-Biała,6 25 Częstochowa,6 26 Jaworzno,3 27 Łódź,2 28 Legnica -,2 29 Sosnowiec -,2 3 Katowice -,5 31 Zielona Góra -,9 32 Zabrze -,9 33 Radom -,18 34 Białystok -,18 35 Tychy 2 36 Kętrzyn -1 miasta o liczbie mieszkańców 2-5 tys.,5 7
wartość wskaźnika wartość wskaźnika Dobrostan fizyczny (zdrowie) Poziom dobrostanu fizycznego był mierzony na podstawie występowania wśród respondentów: liczby symptomów somatycznych występujących co najmniej przez pół miesiąca, poważnej choroba w minionym roku oraz niepełnosprawności. W Gdańsku wskaźnik dobrostanu fizycznego przyjął wartość,3, co uplasowało miasto dokładnie w połowie stawki, na 18 miejscu. Zgodnie z wynikami badania najlepszym dobrostanem fizycznym cieszyli się mieszkańcy Opola (wartość wskaźnika na poziomie,34), najgorszym zaś częstochowianie (1). Dla miast o liczbie mieszkańców 2-5 tys. wartość tego wskaźnika wyniosła -,4. Województwo pomorskie zajęło w analogicznym zestawieniu 7 miejsce z wynikiem,2, tracąc do najlepszego w tym obszarze województwa opolskiego,15 punktu i uzyskując przewagę 2 punktu nad województwem lubuskim, które znalazło się na ostatnim miejscu w tym rankingu. Wartość wskaźnika poziomu dobrostanu fizycznego w 3 wybranych miastach i województwach Miasta Województwa,8,8 Opole (max),34 Gdańsk,3 woj. opolskie (max),17 woj. pomorskie,2 - Częstochowa (min) 1 - woj. lubuskie (min) 8
Ranking miast uszeregowanych ze względu na wartość wskaźnika dobrostanu fizycznego Miejsce Miasto Wartość wskaźnika 1 Opole,34 2 Słupsk 4 3 Kalisz 4 Grudziądz,18 5 Koszalin,18 6 Kędzierzyn-Koźle,17 7 Olsztyn,17 8 Sosnowiec,15 9 Szczecin,14 1 Rzeszów,13 11 Jaworzno,12 12 Kętrzyn,12 13 Gliwice,11 14 Ostrowiec,1 15 Warszawa,8 16 Kraków,6 17 Bielsko-Biała,4 18 Gdańsk,3 19 Toruń,2 2 Wałbrzych,1 21 Gdynia,1 22 Tychy,1 23 Wrocław 24 Poznań -,2 25 Lublin -,4 26 Bydgoszcz -,6 27 Łódź -,7 28 Zabrze -,9 29 Legnica -,14 3 Białystok -,16 31 Katowice -,16 32 Kielce -,18 33 Zielona Góra 1 34 Radom 1 35 Tczew 1 36 Częstochowa 1 miasta o liczbie mieszkańców 2-5 tys. -,4 9
wartość wskaźnika wartość wskaźnika wartość wskaźnika Dobrostan społeczny Przy obliczaniu wskaźnika dobrostanu społecznego brano pod uwagę takie miary jak brak poczucia osamotnienia, poczucie, że jest się kochanym i szanowanym oraz liczba przyjaciół. W Gdańsku ten zestandaryzowany wskaźnik przyjął wartość,5, co pozwoliło mu na zajęcie 7 miejsca na liście miast cieszących się najlepszym dobrostanem społecznym. Najlepsze w tym zestawieniu okazało się Opole, w którym wartość wskaźnika równa była 4 punktu, zaś najsłabiej pod tym względem zaprezentował się Kętrzyn, gdzie wartość ta ukształtowała się na poziomie -,36. Wynik Gdańska i tym razem okazał się lepszy od średniej dla miast o klasie wielkości 2-5 tys. mieszkańców, która wyniosła -,5 W rankingu województw pomorskie z wynikiem,4 uplasowało się na 5 miejscu. Wyniki badania wskazują na to, iż najlepszym dobrostanem fizycznym charakteryzują się mieszkańcy województwa dolnośląskiego (,7), najgorszym zaś osoby zamieszkujące woj. lubuskie (-,13). Wartość wskaźnika poziomu dobrostanu społecznego w 3 wybranych miastach i województwach Miasta Województwa,8,8,8 - - Opole (max) 4 Gdańsk,5 Kętrzyn (min) -,36 - - - woj. dolnośląskie woj. (max) opolskie,7 (max),17 woj. pomorskie,4 woj. pomorskie,2 woj. lubuskie (min) woj. -,13 lubuskie (min) 1
Ranking miast uszeregowanych ze względu na wartość wskaźnika dobrostanu społecznego Miejsce Miasto Wartość wskaźnika 1 Opole 4 2 Jaworzno 3 Gdynia,16 4 Legnica,15 5 Słupsk,12 6 Kraków,9 7 Gdańsk,5 8 Zabrze,5 9 Bydgoszcz,4 1 Rzeszów,4 11 Kalisz,4 12 Wrocław,3 13 Wałbrzych,2 14 Grudziądz,2 15 Ostrowiec Świętokrzyski,2 16 Częstochowa -,1 17 Kielce -,1 18 Toruń -,2 19 Gliwice -,2 2 Tczew -,3 21 Poznań -,3 22 Olsztyn -,4 23 Koszalin -,4 24 Sosnowiec -,5 25 Warszawa -,7 26 Kędzierzyn-Koźle -,8 27 Lublin -,9 28 Łódź -,9 29 Szczecin -,1 3 Radom -,12 31 Katowice -,18 32 Bielsko-Biała 1 33 Tychy 5 34 Białystok 6 35 Zielona Góra -,3 36 Kętrzyn -,36 miasta o liczbie mieszkańców 2-5 tys. -,5 11
wartość wskaźnika wartość wskaźnika wartość wskaźnika Poziom cywilizacyjny Zgodnie z metodologią badania poziom cywilizacyjny determinowany jest przez następujące czynniki: poziom wykształcenia, posiadanie nowoczesnych urządzeń komunikacyjnych i obycie z nimi (telewizja satelitarna lub kablowa, laptop, komputer stacjonarny, tel. komórkowy, podłączenie do internetu, posługiwanie się komputerem, korzystanie z internetu), czynna znajomość języków obcych a także posiadanie prawa jazdy. Pod względem poziomu cywilizacyjnego Gdańsk z wynikiem 7 znalazł się na 11 miejscu spośród wszystkich ujętych w zestawieniu miast. Najwyższą wartość tego wskaźnika odnotowano w Opolu (7), najniższą zaś w Tczewie (1). Średnia dla miast o liczbie mieszkańców między 2 tys. a 5 tys. wyniosła,18. Pomorskie okazało się najlepszym, pod omawianym tu względem, województwem w Polsce (,12), wyprzedzając o,1 punktu drugie w zestawieniu mazowieckie (,11) oraz o,3 najniżej sklasyfikowane woj. świętokrzyskie (-,18). Wartość wskaźnika poziomu cywilizacyjnego w 3 wybranych miastach i województwach Miasta Województwa,8 Opole (max) 7,8,8 - - -,8 Gdańsk 7 Tczew (min) 1 - - -,8 - woj. pomorskie (max) woj. opolskie,12 (max),17 woj. pomorskie,2 woj. świętokrzyskie (min) -,18 woj. lubuskie (min) 12
Ranking miast uszeregowanych ze względu na wartość wskaźnika poziomu cywilizacyjnego Miejsce Miasto Wartość wskaźnika 1 Opole 7 2 Warszawa 3 3 Toruń,51 4 Olsztyn 2 5 Poznań,39 6 Gdynia,37 7 Koszalin,3 8 Szczecin 9 9 Kraków 9 1 Rzeszów 7 11 Gdańsk 7 12 Białystok 4 13 Gliwice 4 14 Lublin 4 15 Wrocław 2 16 Ostrowiec Świętokrzyski 2 17 Zielona Góra 18 Bydgoszcz,18 19 Kędzierzyn-Koźle,18 2 Częstochowa,16 21 Grudziądz,13 22 Słupsk,12 23 Legnica,12 24 Katowice,12 25 Wałbrzych,8 26 Łódź,8 27 Kalisz,13 28 Sosnowiec,1 29 Bielsko-Biała,9 3 Zabrze,9 31 Kielce,4 32 Radom,2 33 Jaworzno 34 Tychy 35 Kętrzyn -,2 36 Tczew 1 miasta o liczbie mieszkańców 2-5 tys.,18 13
wartość wskaźnika wartość wskaźnika wartość wskaźnika Dobrobyt materialny Do zmiennych określających wskaźnik dobrobytu materialnego zaliczono dochód gospodarstwa domowego na osobę, a także liczbę posiadanych przez gospodarstwo dóbr i urządzeń od pralki automatycznej po łódź motorową i dom letniskowy (z wyłączeniem urządzeń wchodzących w skład wskaźnika poziomu cywilizacyjnego). W tej kategorii Gdańsk zajął 7 miejsce w rankingu, uzyskując wartość wskaźnika na poziomie,39. Najwyższą wartość wskaźnika odnotowano w Warszawie (1,1), a najniższą w Kętrzynie (6). Średnia dla miast o liczbie mieszkańców 2-5 tys. wyniosła. Wśród województw pomorskie z wynikiem,16 uplasowało się na 2 pozycji, ustępując jedynie woj. mazowieckiemu (4). W najniżej sklasyfikowanym województwie podkarpackim wartość wskaźnika dobrobytu materialnego wyniosła -,37. Wartość wskaźnika dobrobytu materialnego w 3 wybranych miastach i województwach Miasta Województwa Warszawa 1,2 1,2 1,8 - - -,8 (max) 1,1 Gdańsk,39 Kętrzyn (min) 6 1,8,8 - - -,8- woj. mazowieckie woj. (max) opolskie 4 (max),17 woj. pomorskie,16 woj. pomorskie,2 woj. podkarpackie woj. lubuskie (min) (min) -,37 14
Ranking miast uszeregowanych ze względu na wartość wskaźnika dobrostanu materialnego Miejsce Miasto Wartość wskaźnika 1 Warszawa 1,1 2 Gdynia 3 3 Szczecin 2 4 Koszalin,57 5 Wrocław 6 6 Poznań 6 7 Gdańsk,39 8 Opole,37 9 Kraków 9 1 Jaworzno 7 11 Olsztyn 7 12 Gliwice 4 13 Rzeszów 2 14 Bydgoszcz 1 15 Toruń 16 Lublin,18 17 Katowice,18 18 Zabrze,17 19 Łódź,16 2 Zielona Góra,15 21 Legnica,14 22 Sosnowiec,12 23 Kalisz,8 24 Grudziądz,6 25 Wałbrzych,5 26 Tychy,3 27 Białystok 28 Częstochowa 29 Kędzierzyn-Koźle -,4 3 Ostrowiec Świętokrzyski -,5 31 Bielsko-Biała -,7 32 Kielce -,14 33 Radom -,17 34 Tczew 1 35 Słupsk 5 36 Kętrzyn 6 miasta o liczbie mieszkańców 2-5 tys. 15
Stres życiowy Determinantami tego wskaźnika była suma 6 kategorii stresu mierzonego doświadczeniami w zakresie: pracy, kontaktów z urzędami, opieki nad osobami starszymi, wychowania dzieci, relacji w małżeństwie oraz ekologii (mieszkanie, okolica). W tym przypadku niższa wartość wskaźnika oznacza wyższy poziom stresu życiowego. Wartość wskaźnika stresu życiowego, która w Gdańsku wyniosła 3, pozwoliła na zajęcie 24 miejsca wśród wszystkich sklasyfikowanych miast. Największym poziomem stresu charakteryzowali się mieszkańcy Opola (-8), najniższym zaś mieszkańcy Kętrzyna (,53). Średnia wartość tego wskaźnika dla miast o liczbie ludności mieszczącej się w przedziale 2-5 tys. była taka sama jak wartość odnotowana w Gdańsku (3). Pod względem poziomu stresu życiowego województwo pomorskie, w którym wskaźnik charakteryzujący ten aspekt wyniósł -,1, usytuowało się na 9 miejscu. Najniższa wartość wskaźnika stresu życiowego została odnotowana w woj. lubuskim (-,15), a najwyższa w warmińsko-mazurskim (). Symptomatyczny jest fakt, że poziom stresu życiowego był generalnie wyższy w miastach i województwach, w których odnotowano pozytywne odczyty wskaźników takich jak: dobrostan fizyczny, psychiczny, materialny, poziom cywilizacyjny czy kapitał społeczny. 16
wartość wskaźnika wartość wskaźnika Wartość wskaźnika stresu życiowego w 3 wybranych miastach i województwach (im niższa wartość tym większy stres) Miasta Województwa,8 - - -,8 Kętrzyn (max),53 Gdańsk 3 Opole (min) -8,8 - - -,8 - woj. opolskie (max),17 woj. lubuskie (min) -,15 woj. woj. pomorskie opolskie -,1,2 woj. warmińskomazurskie (max) woj. lubuskie (min) 17
Ranking miast uszeregowanych ze względu na wartość wskaźnika stresu życiowego (im niższa wartość tym większy stres) Miejsce Miasto Wartość wskaźnika 1 Kętrzyn,53 2 Słupsk 9 3 Kalisz 3 4 Bielsko-Biała,35 5 Jaworzno,12 6 Tczew,1 7 Łódź,5 8 Grudziądz,4 9 Kielce -,4 1 Legnica -,5 11 Kraków -,7 12 Częstochowa -,7 13 Rzeszów -,8 14 Koszalin -,1 15 Radom -,14 16 Wałbrzych -,15 17 Zielona Góra -,15 18 Kędzierzyn-Koźle -,18 19 Wrocław -,19 2 Zabrze -,19 21 Poznań -,19 22 Sosnowiec 1 23 Olsztyn 2 24 Gdańsk 3 25 Gdynia 4 26 Białystok 5 27 Katowice 6 28 Szczecin 6 29 Toruń 7 3 Ostrowiec Świętokrzyski 7 31 Tychy -,3 32 Bydgoszcz -,32 33 Lublin -,33 34 Warszawa -,33 35 Gliwice -,53 36 Opole -8 miasta o liczbie mieszkańców 2-5 tys. 3 18
Natężenie zjawisk patologicznych Natężenie zjawisk patologicznych było mierzone na podstawie zmiennych takich jak nadużywanie alkoholu i używanie narkotyków, wizyty u psychiatry lub psychologa oraz bycie sprawcą lub ofiarą łamania prawa (włamania, napady, kradzieże). W tym zestawieniu, podobnie jak w przypadku poziomu stresu życiowego, niższa wartość wskaźnika oznacza wyższe natężenie zjawisk patologicznych. Pod względem wartości wskaźnika, charakteryzującego nasilenie występowania patologii, Gdańsk zajął 25 pozycję (-,15). Wynik Gdańska, był o,16 punktu wyższy od wyniku Szczecina, w którym odnotowano najniższą wartość wskaźnika patologii (-,31) i o,13 punktu niższy niż ten, który uzyskano w Kętrzynie, mogącym pochwalić się najwyższym wynikiem w rankingu (8). Średnia wartość wskaźnika dla miast o liczbie mieszkańców między 2tys. a 5 tys. wyniosła -,13. Był to jedyny przypadek, w którym średnia ta była wyższa niż w należącym do tej klasy miejscowości Gdańsku. Z wynikiem -,3 województwo pomorskie uplasowało się na 12 pozycji w stawce 16 województw. Najniższa wartość wskaźnika natężenia patologii wystąpiła w przypadku woj. lubuskiego (-,13), najwyższa zaś w podkarpackim (,7). W przypadku natężenia zjawisk o charakterze patologicznym, podobnie jak przy poziomie stresu życiowego, gorsze odczyty wskaźnika odnotowywano w miejscach, które cieszyły się wysokimi wartościami innych miar jakości życia. 19
wartość wskaźnika wartość wskaźnika Wartość wskaźnika natężenia zjawisk patologicznych w 3 wybranych miastach i województwach (im niższa wartość tym większe natężenie patologii) Miasta Województwa,8,8 - - -,8 Kętrzyn (max) 8 Gdańsk -,15 Szczecin (min) -,31 - - -,8 - woj. podkarpackie (max) woj. opolskie,11 (max),17 woj. pomorskie woj. pomorskie,2 -,3 woj. lubuskie (min) -,12 woj. lubuskie (min) 2
Ranking miast uszeregowanych ze względu na wartość wskaźnika natężenia zjawisk patologicznych (im niższa wartość tym większe natężenie patologii) Miejsce Miasto Wartość wskaźnika 1 Kętrzyn 8 2 Kędzierzyn-Koźle,18 3 Ostrowiec Świętokrzyski,17 4 Jaworzno,14 5 Słupsk,13 6 Legnica,4 7 Olsztyn,4 8 Kielce,2 9 Bielsko-Biała,1 1 Kraków 11 Rzeszów 12 Lublin -,2 13 Wałbrzych -,3 14 Bydgoszcz -,3 15 Częstochowa -,3 16 Zielona Góra -,4 17 Gliwice -,6 18 Wrocław -,7 19 Łódź -,8 2 Radom -,9 21 Tczew -,1 22 Toruń -,11 23 Białystok -,11 24 Gdynia -,12 25 Gdańsk -,15 26 Poznań -,15 27 Grudziądz -,17 28 Kalisz -,17 29 Koszalin -,17 3 Opole 3 31 Sosnowiec 5 32 Warszawa 6 33 Tychy 8 34 Katowice 9 35 Zabrze -,3 36 Szczecin -,31 miasta o liczbie mieszkańców 2-5 tys. -,13 21
Ogólna jakość życia Ogólny wskaźnik jakości życia składał się z 8 wymienionych wskaźników cząstkowych. Wśród 36 miast, uszeregowanych według wartości tego wskaźnika, Gdańsk znalazł się na 12 pozycji, uzyskując wynik na poziomie. Miastem o najlepszej jakości życia mieszkańców okazało się Opole, w którym wskaźnik przyjął wartość,74. Najniższa jakość życia charakteryzowała zaś Tychy, w których wartość wskaźnika ukształtowała się na poziomie 7. W tym miejscu należy nadmienić, iż w poprzednich edycjach badania (w latach 27 i 25) Gdańsk pod względem ogólnej jakości życia mieszkańców zajmował pierwszą pozycję wśród 1 największych miast Polski. Po rozszerzeniu badania o liczbę respondentów pozwalającą wyodrębnić reprezentatywne próby dla 36 największych miast w Polsce Gdańsk utracił pozycję lidera na rzecz Opola i spadł na 12 miejsce. Oprócz rozszerzenia listy badanych miast wpływ na zmianę pozycji Gdańska miał także spadek wskaźnika jakości życia, który odnotowano w ostatniej edycji badania ( w porównaniu do,34 w roku 27 i,38 w roku 25). Mimo wszystko wynik Gdańska był wyraźnie wyższy niż średnia dla miast liczących od 2 tys. do 5 tys. mieszkańców, która wyniosła,5. Poziom ogólnej jakości życia w pomorskim był w 29 jednym z najwyższych wśród wszystkich województw (wartość wskaźnika równa,8) co pozwoliło na zajęcie 2 miejsca w zestawieniu. Najwyższą wartość wskaźnika jakości życia odnotowano w województwie opolskim (,16), najniższą zaś w lubuskim (1) 22
wartość wskaźnika wartość wskaźnika wartość wskaźnika wartość wskaźnika Wartość wskaźnika ogólnej jakości życia w 3 wybranych miastach i województwach,8 Opole (max),74 Miasta,8,8 Województwa Gdańsk woj. opolskie woj. opolskie (max) (max),16,17 woj. pomorskie woj. pomorskie,9,2 - Tychy (min) 7 - - woj. lubuskie (min) (min) 1 Wartość wskaźnika ogólnej jakości życia Gdańsku i woj. pomorskim w latach 25-29 Gdańsk woj. Województwa pomorskie,8,8,38,34 woj. opolskie (max),17 1 woj. pomorskie 4,2,9 25 27 29 - woj. lubuskie (min) 25 27 29 Ranking miast uszeregowanych ze względu na wartość wskaźnika ogólnej jakości życia mieszkańców 23
Miejsce Miasto Wartość wskaźnika 1 Opole,74 2 Warszawa 3 3 Koszalin,33 4 Toruń,33 5 Gdynia,32 6 Olsztyn,3 7 Kalisz 9 8 Kraków 8 9 Rzeszów 5 1 Poznań 5 11 Wrocław 5 12 Gdańsk 13 Szczecin 14 Kędzierzyn-Koźle,15 15 Legnica,15 16 Jaworzno,14 17 Częstochowa,13 18 Ostrowiec Świętokrzyski,13 19 Grudziądz,12 2 Lublin,11 21 Gliwice,8 22 Słupsk,7 23 Zielona Góra,5 24 Bydgoszcz,3 25 Wałbrzych,2 26 Bielsko-Biała, 27 Łódź -,2 28 Katowice -,4 29 Kielce -,8 3 Zabrze -,9 31 Sosnowiec -,12 32 Białystok -,13 33 Kętrzyn -,14 34 Tczew -,16 35 Radom 1 36 Tychy 7 miasta o liczbie mieszkańców 2-5 tys.,5 24
Podsumowanie W świetle wyników Diagnozy Społecznej 29 pozycję Gdańska wśród 36 wyselekcjonowanych miast należy ocenić raczej dobrze. Wartości ogólnego wskaźnika, jak i poszczególnych wskaźników cząstkowych kształtowały się zazwyczaj powyżej średniej dla miast o liczbie mieszkańców w przedziale 2-5 tys. Należy jednak odnotować wyraźny spadek wartości ogólnego wskaźnika jakości życia na przestrzeni trzech edycji badania (25-29). Gdańskowi udało się uzyskać stosunkowo wysokie pozycje w kilku obszarach współtworzących obraz jakości życia w mieście. W szczególności miało to miejsce w przypadku kapitału społecznego, dobrostanu społecznego oraz dobrobytu materialnego w zestawieniach tworzonych w oparciu o te kryteria Gdańsk zajmował miejsce w górnej ćwiartce rankingu. Kierując się tymi wynikami można pokusić się o stwierdzenie, że gdańszczanie to ludzie stosunkowo otwarci, ufający ludziom, chętnie zawierający znajomości, udzielający się społecznie i politycznie. To także ludzie raczej zadowoleni ze swoich zarobków i sytuacji materialnej, mieszkający w dobrze wyposażonych mieszkaniach i chętnie korzystający z nowych technologii. Większość tych czynników związana jest z nowoczesnym stylem życia, jaki charakteryzuje mieszkańców dużych i rozwiniętych miast, a ten z kolei, zgodnie z analizą poszczególnych czynników sprawczych, w sposób pozytywny i istotny statystycznie wpływa na poziom ww. wymiarów jakości życia. Najbardziej negatywnie na jakość życia w Gdańsku wpłynęły takie kwestie jak dobrostan fizyczny i psychiczny, stres życiowy oraz natężenie zjawisk patologicznych. Jednoczesne występowanie niedostatków w sferze somatycznej i psychicznej nie jest przypadkowe i znajduje swoje potwierdzenie w analizie współzależności pomiędzy poszczególnymi wymiarami jakości życia. Zły stan zdrowia jest relatywnie mocno skorelowany z dobrostanem psychicznym sprzyja występowaniu depresji i obniżonemu poczuciu szczęścia. Poziom stresu, jest natomiast w pewnej mierze (jednak istotnej statystycznie) związany z cywilizowanym i nastawionym na zewnątrz stylem życia w taki sposób, iż bardziej wielkomiejski sposób bycia wpływa na zwiększoną częstotliwość występowania sytuacji stresogennych a tym samym na poziom odczuwanego stresu. Analiza współzależności pomiędzy poszczególnymi czynnikami wpływającymi na natężenie doświadczanych zjawisk patologicznych nie znajduje potwierdzenia w przypadku Gdańska. Zgodnie z jej rezultatami dobre relacje społeczne obniżają ryzyko występowania patologii, zaś przypadek Gdańska pokazuje, iż mimo relatywnie wysokiego poziomu dobrostanu społecznego oraz kapitału społecznego natężenie zjawisk patologicznych jest stosunkowo wysokie. 25
Wyniki analizy czynnikowej wymiarów jakości życia Ładunki czynnikowe Wymiar jakości życia zdrowie styl życia relacje społeczne dobrostan materialny,39 1 - kapitał społeczny -,81 - poziom cywilizacyjny,54 - dobrostan społeczny -,32 2 dobrostan fizyczny,84 - - dobrostan psychiczny,76 -,31 stres życiowy - - -5 patologie - - -3 Uwagi: wartość współczynników korelacji zawiera się w przedziale <-1,1>; pokazano tylko te współczynniki korelacji, które uzyskały wartość bezwzględną ponad,3. Wymiary, w których jakość życia w województwie pomorskim znalazły się na najwyższym i najniższym poziomie są praktycznie analogiczne z tymi, które stanowiły najmocniejsze i najsłabsze strony jakości życia w Gdańsku. 26
Charakterystyka gdańszczan Oprócz oceny jakości życia, niektóre wyniki Diagnozy Społecznej 29 pozwalają na naszkicowanie krótkiej charakterystyki mieszkańców Gdańska. Zgodnie z otrzymanymi w wyniku badania danymi gdańszczanie to ludzie charakteryzujący się stosunkowo wysokim poziomem wykształcenia (35% badanych zadeklarowało posiadanie wykształcenia wyższego) oraz wysokim poziomem dochodów. Większość z mieszkańców Gdańska (prawie 7%) to użytkownicy internetu. W kwestiach światopoglądowo-emocjonalnych gdańszczan charakteryzuje stosunek do wiary i religii kształtujący się mniej więcej na poziomie średniej krajowej (syntetyczny wskaźnik religijności ukształtował się na poziomie,8, gdzie wartość średnia dla Polski została sprowadzona do zera), dość wysoki, w porównaniu z innymi miastami, odsetek osób zadowolonych z miasta w którym mieszkają (należy jednak pamiętać że jest to 16,4% badanych), a także to, że co dziesiąty mieszkaniec miasta jest osobą bardzo szczęśliwą. Mieszkańcy Gdańska relatywnie często deklarują przekonanie, że większości ludzi można ufać (2,3%). Co ważne, zależność pomiędzy faktem korzystania z sieci internetowej a większym poziomem zaufania do innych znalazł swoje potwierdzenie w odrębnych analizach przygotowanym przez autorów badania. 27
Ocena demokracji M- ce Miasto % 1 Poznań 4,8 2 Toruń 4 3 Gdańsk 4 4 Warszawa 39,1 5 Słupsk 39,1 6 Olsztyn 36,2 7 Gdynia 35,3 8 Grudziądz 35,1 9 Legnica 35, 1 Bielsko Biała 34,2 11 Szczecin 33,1 12 Wrocław 32,3 13 Koszalin 31,1 14 Łódź 31, 15 Jaworzno 3,8 16 Opole 29,9 Kędzierzyn 17 Koźle 29,8 18 Katowice 29,3 19 Bydgoszcz 28,4 2 Rzeszów 28,4 21 Kalisz 28,4 22 Radom 27,4 23 Kraków 27,3 24 Lublin 26,1 25 Białystok 25,6 26 Sosnowiec 25, 27 Tychy 24,3 28 Gliwice 23,5 29 Kielce 23,4 3 Zielona Góra 23,1 31 Zabrze 23, 32 Częstochowa 21,6 33 Kętrzyn 21,3 34 Wałbrzych 18,3 35 Tczew 18,2 Wyższe wykształcenie M- ce Miasto % 1 Warszawa 46, 2 Opole 45, 3 Rzeszów 41, 4 Olsztyn 4, 5 Toruń 38, 6 Poznań 36, 7 Koszalin 36, 8 Gdańsk 35, 9 Wrocław 34, 1 Kraków 33, 11 Lublin 32, 12 Białystok 32, 13 Gdynia 31, 14 Szczecin 31, 15 Bydgoszcz 3, 16 Zielona Góra 29, 17 Łódź 29, 18 Słupsk 28, 19 Tczew 27, 2 Bielsko Biała 27, 21 Częstochowa 27, 22 Katowice 27, 23 Legnica 26, 24 Kielce 26, 25 Radom 25, Kędzierzyn 26 Koźle 25, 27 Gliwice 24, 28 Tychy 24, 29 Sosnowiec 22, 3 Wałbrzych 2, 31 Kętrzyn 18, 32 Kalisz 18, 33 Jaworzno 16, 34 Zabrze 14, 35 Grudziądz 12, Ufający ludziom M- ce Miasto % 1 Kętrzyn 39,3 2 Słupsk 31, 3 Tczew 25,5 4 Gdańsk 2,3 5 Rzeszów 19,8 6 Warszawa 19,4 Kędzierzyn 7 Koźle 19,3 8 Poznań 18,6 9 Kraków 18,4 1 Grudziądz 18,3 11 Kalisz 17,6 12 Wrocław 17,2 13 Gdynia 16, 14 Kielce 15,9 15 Katowice 15,7 16 Legnica 15,3 17 Wałbrzych 14,7 18 Bydgoszcz 14,5 19 Bielsko Biała 14,4 2 Lublin 13,9 21 Opole 13,8 22 Szczecin 13,8 23 Olsztyn 13,2 24 Białystok 12,7 25 Zabrze 12,5 26 Sosnowiec 12,1 27 Gliwice 11,2 28 Zielona Góra 1,8 29 Radom 1,3 3 Toruń 9,7 31 Łódź 9,7 32 Częstochowa 9, 33 Tychy 8,2 34 Jaworzno 7,7 35 Koszalin 5,4 28
B. zadowoleni z miasta M- ce Miasto % 1 Kalisz 41,9 2 Gdynia 32,7 3 Słupsk 25,3 4 Kraków 21,1 5 Poznań 19,9 6 Wrocław 19,3 7 Rzeszów 16,7 8 Gdańsk 16,4 9 Bielsko Biała 15,5 1 Koszalin 15,1 11 Toruń 14,8 12 Zielona Góra 12,8 13 Tychy 12,3 14 Olsztyn 11,3 15 Tczew 1,9 Kędzierzyn 16 Koźle 1,5 17 Warszawa 1 18 Bydgoszcz 1,3 19 Lublin 1,3 2 Katowice 1,1 21 Białystok 9,2 22 Szczecin 9,2 23 Sosnowiec 8,3 24 Opole 7, 25 Legnica 6,7 26 Częstochowa 6,7 27 Łódź 5,1 28 Gliwice 5,1 29 Zabrze 4,6 3 Jaworzno 4,4 31 Grudziądz 4,2 32 Kielce 4, 33 Wałbrzych 1,8 34 Kętrzyn 1,7 35 Radom 1,4 Bardzo szczęśliwi M- ce Miasto % 1 Koszalin 27, 2 Kalisz 2,3 3 Słupsk 19,5 4 Rzeszów 16,7 5 Poznań 15,1 6 Bydgoszcz 14,8 7 Łódź 14,5 8 Szczecin 13, 9 Gdynia 12,8 1 Tczew 12,7 11 Kielce 12,6 12 Jaworzno 12,1 13 Warszawa 1,3 14 Gdańsk 1, 15 Kraków 8,4 16 Grudziądz 8,3 17 Lublin 8,2 18 Częstochowa 8,2 19 Gliwice 8,1 2 Zabrze 8, 21 Wrocław 7,9 22 Toruń 7,8 23 Katowice 7,6 24 Olsztyn 7,2 25 Opole 6,9 26 Bielsko Biała 6,7 27 Legnica 6,6 28 Wałbrzych 6,4 29 Radom 6,2 Kędzierzyn 3 Koźle 5,3 31 Białystok 4,7 32 Zielona Góra 3,2 33 Sosnowiec 3, 34 Tychy 2,7 35 Kętrzyn 1,7 Dochód ekwiwalentny M- ce Miasto % 1 Warszawa 2571 2 Szczecin 1963 3 Opole 1944 4 Gdynia 1939 5 Koszalin 1895 6 Poznań 1871 7 Gdańsk 1815 8 Kraków 179 9 Wrocław 1764 1 Rzeszów 1741 11 Toruń 1716 Kędzierzyn 12 Koźle 1649 13 Olsztyn 1641 14 Bielsko Biała 1619 15 Tczew 1618 16 Jaworzno 1599 17 Katowice 1586 18 Łódź 1564 19 Lublin 1549 2 Zabrze 152 21 Tychy 1494 22 Gliwice 1471 23 Zielona Góra 146 24 Białystok 1455 25 Bydgoszcz 1435 26 Słupsk 1434 27 Sosnowiec 1421 28 Kętrzyn 1415 29 Kielce 149 3 Radom 1341 31 Częstochowa 1325 32 Wałbrzych 1284 33 Kalisz 1266 34 Grudziądz 1224 35 Legnica 1214 29
Internauci M- ce Miasto % 1 Toruń 77,4 2 Olsztyn 71,6 3 Opole 7,1 4 Warszawa 68,7 5 Gliwice 68,7 6 Rzeszów 68,6 7 Szczecin 68,6 8 Gdańsk 67,5 9 Kraków 65,5 1 Gdynia 65,4 11 Poznań 64,9 12 Lublin 64,2 13 Białystok 62,4 14 Katowice 62,3 15 Wrocław 6 16 Koszalin 59,5 17 Zabrze 59,1 18 Jaworzno 58,2 19 Wałbrzych 57,8 2 Częstochowa 57, 21 Bydgoszcz 56,5 22 Legnica 55,7 23 Tczew 54,5 24 Tychy 54,1 25 Sosnowiec 51,9 26 Łódź 51,2 Kędzierzyn 27 Koźle 5,9 28 Zielona Góra 5,5 29 Bielsko Biała 5 3 Grudziądz 5, 31 Słupsk 47,1 32 Radom 46,6 33 Kalisz 45,9 34 Kętrzyn 44,3 35 Kielce 39,2 M- ce Religijność Wart. wsk. Miasto 1 Rzeszów 1,32 2 Tczew,38 3 Lublin,32 Kędzierzyn Koźle,32 4 5 Słupsk,3 6 Opole 5 7 Radom 2 8 Częstochowa 2 9 Gdańsk,8 1 Tychy -,1 11 Legnica -,6 12 Toruń -,16 13 Białystok -,19 14 Kalisz -,19 15 Kraków 16 Szczecin 1 17 Bydgoszcz 1 18 Olsztyn 9 19 Gdynia -,35 2 Wrocław -,36 21 Bielsko Biała -,37 22 Warszawa - 23 Sosnowiec -1 24 Jaworzno -4 25 Zielona Góra -5 26 Katowice -9 27 Gliwice -,52 28 Grudziądz -,53 29 Poznań -,55 3 Kielce -1 31 Kętrzyn -3 32 Koszalin -9 33 Zabrze -,82 34 Łódź -,95 35 Wałbrzych -1,26 3
31