Wyższy Urząd Górniczy Wypadkowość związana z ryzykownym zachowaniem pracowników (tzw. czynnik ludzki)
Wypadkowość związana z ryzykownym zachowaniem pracowników (tzw. czynnik ludzki) Katowice 2011
Copyright by Wyższy Urząd Górniczy, Katowice 2011 Opracowanie Departament Warunków Pracy WUG Opracowanie graficzne, skład i łamanie Anna Nowrot Redakcja Anna Swiniarska-Tadla Druk broszury sfinansowano ze środków Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Wyższy Urząd Górniczy 40-055 Katowice, ul. Poniatowskiego 31 www.wug.gov.pl e-mail: wug@wug.gov.pl
Konsekwencje błędów popełnianych przez ludzi w środowisku pracy - zwróć uwagę i wyciągnij wnioski! Przyczyną około 80% ogólnej liczby wypadków w górnictwie są błędy popełniane przez ludzi, niezależnie od zajmowanego przez nich stanowiska. W odniesieniu do ogółu zachowań ludzi w środowisku pracy (w tym również zachowań niewłaściwych, niebezpiecznych, wypadkogennych ) używa się często określenia: czynnik ludzki. Czynnik ludzki: to zachowanie się pojedynczej osoby lub grupy osób w miejscu lub na stanowisku pracy, niezależnie od zajmowanego stanowiska w ruchu zakładu górniczego (zarządzanie, organizacja bądź realizacja produkcji), mające bezpośredni lub pośredni wpływ na poziom bezpieczeństwa procesów produkcyjnych. 3
Wypadek spowodowany udziałem czynnika ludzkiego: to każde zdarzenie, jakie wystąpiło w miejscu lub na stanowisku pracy, będące bezpośrednim lub pośrednim (również odroczonym w czasie) skutkiem jednostkowego albo zbiorowego zachowania się ludzi, zatrudnionych na wszystkich poziomach zarządzania, organizacji i realizacji produkcji zakładu górniczego, które doprowadziło do wystąpienia śmierci lub urazu u co najmniej jednej osoby. Błędy popełnianie przez ludzi w środowisku pracy zakładu górniczego, mogące ze skutkiem natychmiastowym lub po upływie pewnego czasu doprowadzić do wypadku, mogą pojawiać się na etapie: planowania zadań produkcyjnych oraz sposobów ich wykonywania (organizacja pracy) dotyczy osób kierownictwa zakładu górniczego, nadzorowania i organizowania prowadzenia robót dotyczy osób dozoru ruchu, wykonywania robót dotyczy osób zatrudnionych na stanowiskach związanych z bezpośrednim prowadzeniem produkcji (stanowiska robotnicze). 4
Wypadek jest często skutkiem całego łańcucha poprzedzających go zdarzeń i może być w związku z tym czasowo i lokalizacyjnie (działania i decyzje osób zatrudnionych w różnych miejscach, na różnych stanowiskach na terenie zakładu górniczego) bardzo odległy od swojej rzeczywistej praprzyczyny (elementu inicjującego), bez której po prostu by nie zaistniał. Dlatego, jeśli ustalamy przyczyny zaistniałego wypadku, należy zachować kolejność zadawanych pytań: dlaczego wypadek zaistniał w tej właśnie kopalni? dlaczego w tym oddziale? dlaczego w tej brygadzie (zespole)? i dopiero: dlaczego na tym stanowisku? Jednym z podstawowych elementów tworzących środowisko pracy zakładu górniczego obok warunków naturalnych (np. występujących w wyrobiskach podziemnych) i technicznych (baza materiałowa i sprzętowa, stosowane technologie) jest system organizacji pracy, który jest tworzony i utrzymywany przez konkretne osoby zatrudnione na odpowiednich stanowiskach w ruchu zakładu górniczego (czyli również czynnik ludzki ). Wg danych Głównego Inspektora Pracy w roku 2010 niewłaściwa organizacja pracy stała się przyczyną 40,3% z 2251 wypadków, których okoliczności były badane przez PIP. Negatywny wpływ wadliwie funkcjonującego systemu organizacji pracy na załogę jest jednym z najczęściej lekceważonych czynników, inicjujących możliwość pojawienia się niebezpiecznych zachowań w miejscu pracy. 5
Od jakości systemu organizacji pracy w zakładzie górniczym w znacznej mierze zależy sposób wykonywania zadań przez pracowników, który może być zgodny z zasadami bhp bądź naruszać je w różnym stopniu, w zależności od stopnia niedoskonałości rozwiązań w powyższym zakresie (organizacja pracy oraz zarządzanie bezpieczeństwem pracy), panujących w danej kopalni. Wobec tego wpływ jakości organizacji pracy może być:! korzystny utrwala właściwe, probezpieczne zachowania pracowników (redukcja liczby wypadków) m.in. poprzez: stwarzanie sytuacji nagradzających zachowania bezpieczne, kształtowanie właściwych nawyków zawodowych, propagowanie standardów bezpiecznego wykonywania pracy, zapewnienie pracownikom możliwości osiągania oczekiwanej efektywności pracy w bezpieczny sposób.! niekorzystny prowokuje do zachowań niewłaściwych, niebezpiecznych (wzrost liczby wypadków) m.in. poprzez: stwarzanie sytuacji nagradzających zachowania niebezpieczne, kształtowanie niewłaściwych nawyków zawodowych, ignorowanie standardów bezpiecznego wykonywania pracy, pozbawianie pracowników możliwości osiągania oczekiwanej efektywności pracy w bezpieczny sposób. 6
Pamiętaj! Swoje życie i zdrowie oraz innych osób, z którymi pracujesz, traktuj z powagą. Na Twój błąd, mogący doprowadzić do wypadku, składają się często również błędy popełniane przez twoich kolegów, współpracowników, przełożonych. Bądź tego świadomy, zachowaj czujność, rozsądek, nie ulegaj presji i pracuj bezpiecznie. Nie pozwól innym zrobić z ciebie sprawcy/ofiary wypadku i nie pozwól sobie na to, by samemu zostać sprawcą/ ofiarą wypadku! Pamiętaj o konsekwencjach wypadku: zdrowotnych! prawnych! osobistych! Uwaga pracownicy wykonujący czynności w ruchu zakładu górniczego! Aby obsługiwać maszyny, urządzenia i instalacje powinieneś posiadać upoważnienia (uprawnienia) do ich obsługi. Osoby nieupoważnione nie mogą wykonywać samodzielnie żadnych czynności przy maszynach, urządzeniach i instalacjach. Naprawę maszyn, urządzeń i instalacji oraz bezpośrednie smarowanie i czyszczenie części ruchomych możesz wykonywać wyłącznie po ich zatrzymaniu, zabezpieczeniu przed samoczynnym przemieszczeniem oraz po wyłączeniu dopływu energii. Nie pozwól nikomu pracować w sposób niebezpieczny. Powstrzymaj każdego kto podejmuje ryzyko! Zgłaszaj natychmiast osobie dozoru ruchu każde zauważone zagrożenie oraz zdarzenia potencjalnie wypadkowe! 7
Stosuj: kask okulary ochronne inne środki ochrony indywidualnej (np. maskę przeciwpyłową, ochronniki słuchu) odpowiednią odzież i obuwie robocze Wbrew pozorom często lekceważymy i zapominamy o zagrożeniach, które występują najczęściej. Dlatego uważaj szczególnie na możliwość: potknięcia, pośliźnięcia i upadku, potrącenia przez poruszające się maszyny, pochwycenia przez wirujące części maszyn i urządzeń, uderzenia przez spadające przedmioty, upadku z wysokości, zaprószenia oczu, doznania urazu oka, porażenia prądem elektrycznym, narażenia na hałas i/lub zapylenie. Zatrzymaj się, pomyśl i dopiero potem działaj! 8
Wyższy Urząd Górniczy Poniatowskiego 31 40-055 Katowice 32 736 17 00 www.wug.gov.pl