Sygn. akt VIACa 980/06 W Y R O K W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sąd Apelacyjny w Warszawie VI Wydział Cywilny w składzie: Przewodniczący Sędzia SA Urszula Wiercińska Sędzia SA Regina Owczarek - Jędrasik Sędzia SO (del.) Teresa Mróz Protokolant ref. staż. Elżbieta Skowron po rozpoznaniu w dniu 14 lutego 2007 r. w Warszawie na rozprawie sprawy z powództwa [ ] SA w B. B. Dnia 14 lutego 2007 r. przeciwko Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów o ochronę konkurencji na skutek apelacji powoda od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 22 czerwca 2006 r. sygn. akt XVII AmA 103/04 I zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że uchyla decyzję Prezesa Urzędu Konkurencji i Konsumentów numer RKT [ ]/2004 z dnia [ ] sierpnia 2004r.
2 II zasądza od pozwanego Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów na rzecz powoda [ ] w B. B. kwotę 2.630 (dwa tysiące sześćset trzydzieści) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu za obie instancje Sygn. akt VI A Ca 980)06 U z a s a d n i e n i e Decyzją z dnia [ ].VIII.2004 r. Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów uznał, po przeprowadzeniu wszczętego z urzędu postępowania, za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów działanie [ ] S.A. z siedzibą w B. B. polegające na bezprawnym działaniu godzącym w zbiorowe interesy konsumentów, w ten sposób, że naprawa gwarancyjna pojazdów samochodowych marki [ ] dokonywana jest za pomocą odnowionych części zamiennych niezgodnie do warunków gwarancji pojazdów samochodowych tej marki zawartych w książce gwarancyjnej, które przewidują, że gwarancja polega na przywróceniu prawidłowego funkcjonowania samochodu poprzez bezpłatną naprawę lub wymianę części nie nadających się do użycia lub niepełnowartościowych na skutek ujawnionej wady produkcyjnej, na nowe wolne od wad części zamienne [ ] i nakazał zaniechanie jej stosowania. Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów zobowiązał [ ] S.A. z siedzibą w B. B. do
3 zamieszczenia dwukrotnie w tygodniowych odstępach, czasu na własny koszt w ogólnopolskim wydaniu Gazety Wyborczej oświadczenia w formie ogłoszenia prasowego o treści Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów uznał za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów działanie [ ] z siedzibą w B. B., polegająca na tym, że w okresie gwarancji naprawa gwarancyjna samochodów [ ] dokonywana jest za pomocą odnowionych części zamiennych, niezgodnie do warunków gwarancji pojazdów marki [ ] zawartych w książce gwarancyjnej, które przewidują, że gwarancja polega na przywróceniu prawidłowego funkcjonowania samochodu poprzez bezpłatną naprawę lub wymianę części nie nadających się do użycia lub niepełnowartościowych na skutek ujawnionej wady produkcyjnej na nowe wolne od wad części zamienne [ ] i nakazał zaniechanie jej stosowania. Prezes UOKiK podniósł, że gwarancja jest dokumentem stanowiącym wzorzec umowy w rozumieniu art. 384 paragraf 1 kc, który wydany w czasie trwania stosunku umownego wiąże drugą stronę, jeżeli nie wypowiedziała ona umowy w najbliższym terminie wypowiedzenia. W związku z nie doręczeniem nowych wzorców umowy gwarancyjnej i nie poinformowaniem uprawnionych do korzystania z gwarancji o zmianie jej zasad, uznano, że nowe warunki w żaden sposób nie wiążą konsumentów, którzy przed dniem 1.I.2003 r. zawarli umowy kupna samochodów, na który [ ] udzielił gwarancji w oparciu o wcześniejszą wersję umowy gwarancyjnej, w której przedsiębiorca dobrowolnie zobowiązał się do wymiany części niepełnowartościowych lub wadliwych, na nowe wolne od wad. Przysługujące zatem konsumentowi uprawnienia gwarancji nie mogą być mniejsze niż uprawnienia wynikające z zasad ogólnych dotyczących zgodności towaru z umową. Konsumenci nabywający samochody przed 1.I.2003 r. zostali przez producenta zapewnieni, że przez okres 24 miesięcy
4 od daty zakupu, w każdym przypadku naprawy gwarancyjnej części samochodowe wymieniane będą na nowe. Tymczasem w czasie gwarancji przedsiębiorca jednostronnie zmienił te zasady uznając, że zasadniczą przyczyną wykorzystywania do napraw gwarancyjnych części odnowionych było ograniczenie w znaczny sposób kosztów tych napraw. Narzucone, stosowane i jednostronnie zmienione przez przedsiębiorcę zasady gwarancji korzystne są tylko dla przedsiębiorcy, kosztem konsumentów i godzą w ich interesy. Takie działanie zdaniem Prezesa UOKiK jest działaniem bezprawnym i stanowi naruszenie art. 23 a ust. 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. W złożonym przez [ ] S.A. z siedzibą w B. B. odwołaniu zarzucono Prezesowi UOKiK naruszenie prawa materialnego art. 23 a ust. 1 i 2 u.o.k.k., poprzez przyjęcie, że bezprawnym działaniem godzącym w zbiorowe interesy konsumentów była naprawa gwarancyjna pojazdów samochodowych [ ] dokonywana za pomocą odnowionych części zamiennych, niezgodnie do warunków gwarancji zawartych w książce gwarancyjnej, mimo, że części odnowione spełniają w 100% identyczne parametry techniczne, jak produkty nowe, ponadto poprzez uznanie, że przypadkiem naruszenia obowiązku udzielania konsumentom rzetelnej, prawdziwej i pełnej informacji jest nie wykonanie umowy zgodnie z jej literalną treścią, naruszenie przepisów prawa procesowego art. 107 paragraf 3 k.p.a. w zw. z art. 80 u.o.k.k. poprzez nieprawidłowe sformułowanie sentencji i uzasadnienia zaskarżonej decyzji wyrażające się w trudności w identyfikacji podstawy prawnej rozstrzygnięcia, art. 233 kpc w zw. z art. 81 u.o.k.k. poprzez przyjęcie, że naprawa pojazdów z użyciem części odnowionych nastąpiła kosztem konsumentów oraz, że konsumenci wskutek tego ponieśli szkodę wbrew dowodom przedstawionym przez powódkę i bez przedstawiania dowodów odmiennej treści. W konkluzji
5 powódka wniosła o zmianę zaskarżonej decyzji i orzeczenie nie stwierdzenia stosowania przez powódkę praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów wraz z zasądzeniem kosztów postępowania w tym kosztów zastępstwa procesowego, ewentualnie o uchylenie zaskarżonej decyzji i umorzenie postępowania z zasądzeniem kosztów zastępstwa procesowego lub uchylenie powyższej decyzji i przekazanie sprawy organowi antymonopolowemu do ponownego rozpoznania. Wyrokiem z dnia 22.VI.2006 r. Sąd Okręgowy w Warszawie oddalił odwołanie [ ] S.A. z siedzibą w B. B. zasądzając od powoda na rzecz pozwanego kwotę 720 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego. Sąd Okręgowy w swych rozważaniach podniósł, że odwołanie od decyzji Prezesa UOKiK wszczyna postępowanie pierwszoinstancyjne na zasadach postępowania kontradyktoryjnego. Kontroli sądu podlega zasadność i celowość decyzji w świetle ustawy z 15.XII.2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów co czyni bezpodstawnym zarzuty odwołania o naruszeniu przepisów art. 107 paragraf 3 kpa w zw. z art. 80 u.o.k.k., jak również art., 233 kpc w zw. z art. 81 u.o.k.k. Do sądu też należy ocena, czy stosowana przez powódkę praktyka narusza zbiorowe interesy konsumentów w świetle art. 23 a ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Sąd zważył, że gwarancja udzielana jest przez gwaranta dobrowolnie, jej treść określa gwarant, konsument zaś przyjmując dokument gwarancyjny wyraża zgodę na wszystkie zawarte w nim warunki. Powódka wpisując do gwarancji zobowiązanie do naprawy lub wymiany wadliwych części na nowe wolne od wad, jednoznacznie określiła swoje zobowiązanie co do sposobu naprawy samochodu poprzez wymianę części na nowe, nie odnowione. Jednostronna zmiana treści zobowiązania, poprzez zmianę przez powódkę sposobu naprawy samochodu, czyli przypadek nie wykonania umowy zgodnie z literalną treścią wyczerpuje przesłanki art. 23 a ustawy
6 o ochronie konkurencji i konsumentów. Zdaniem Sądu Okręgowego za działanie bezprawne uznać należy fakt niewykonania umowy, nie wykonanie umowy zgodnie z jej literalną treścią uznać należy za naruszenie obowiązku udzielania konsumentom rzetelnej, prawdziwej i pełnej informacji. Rozstrzygnięcie swoje Sąd Okręgowy oparł o przepis art. 479 ind. 31a kpc, o kosztach natomiast orzekł w oparciu o przepisy art. 98 i 99 kpc. W apelacji wywiedzionej przez powódkę od orzeczenia Sądu Okręgowego powódka zarzuciła sądowi I instancji naruszenie przepisów prawa materialnego, w szczególności art. 23 a ust. 1 u.o.k.k. poprzez błędną jego wykładnię, wyrażającą się w przyjęciu, że zostały naruszone zbiorowe interesy konsumentów wskutek dokonywania napraw gwarancyjnych za pomocą odnowionych (zamiast nowych) części zamiennych, pomimo tego, że części odnowione spełniają w 100% identyczne parametry techniczne jak produkty nowe, art. 23 c ust. 2 u.o.k.k. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie, polegające na zobowiązaniu powoda do złożenia oświadczenia o treści wskazującej, że zarzucana praktyka trwa nadal, co nie jest zgodne ze stanem faktycznym, naruszenie przepisów postępowania art. 233 kpc w zw. z art. 328 paragraf 2 kpc poprzez sporządzenie uzasadnienia zaskarżonego wyroku nie spełniającego wymogów wskazanych w tym przepisie, przede wszystkim wskutek nie wskazania przyczyn, dla których Sąd uznał, że powódka naruszyła zbiorowe interesy konsumentów. W konkluzji środka odwoławczego powódka wniosła o zmianę wyroku poprzez orzeczenie nie stwierdzenia stosowania przez nią praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów, ewentualnie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania. Sąd Apelacyjny zważył co następuje: Apelacja powódki [ ] S.A. w B. B. jest uzasadniona.
7 Choć zarzut naruszenia przepisów postępowania art. 233 kpc w z w. z art. 328 paragraf 2 kpc nie stanowi zasadniczego zarzutu apelacyjnego, to jednak należy odnieść się do niego na wstępie rozważań uznając jego zasadność. Pisemne motywy orzeczenia Sądu I instancji nie zawierają bowiem oceny tego sądu zasadności decyzji Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w kontekście zarzutów sformułowanych w odwołaniu powódki od tej decyzji. Sąd ograniczył się jedynie do lakonicznego stwierdzenia, że ocena, czy stosowana praktyka narusza zbiorowe interesy konsumentów w świetle art. 23 a ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów należy do sądu. Kwestią mającą zasadnicze znaczenie w niniejszej sprawie jest dokonanie oceny praktyki stosowanej przez powoda z punktu widzenia naruszenia zbiorowych interesów konsumentów. Przepis art. 23 a ustawy z 15.XII.2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów stanowi, że przez praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów rozumie się godzące w nie bezprawne działanie przedsiębiorcy. Nie jest natomiast zbiorowym interesem konsumentów suma indywidualnych interesów konsumentów. Z przepisu tego artykułu wynika więc, że o prawidłowym jego zastosowaniu można mówić w sytuacji, gdy wykazane zostanie nie tylko działanie przedsiębiorcy godzące w zbiorowe interesy konsumentów, lecz ponadto, że działanie to jest bezprawne. W ocenie Sądu Apelacyjnego w praktyce powoda nie doszło do tego rodzaju naruszenia, o jakim mowa w art. 23 a zdanie 1 powołanej wyżej ustawy. Nie oznacza to jednak, że Sąd Apelacyjny podziela wszystkie przedstawione przez powoda w apelacji argumenty przemawiające za takim wnioskiem. Powód twierdzi, że nie naruszał interesów konsumentów, bowiem, choć wbrew warunkom określonym w gwarancji w przypadku naprawy gwarancyjnej samochodu i konieczności wymiany wadliwej rzeczy,
8 montowana była część odnowiona, a nie nowa. Część odnowiona natomiast w stu procentach spełniała parametry techniczne identyczne jak cześć nowa. W ocenie Sądu Apelacyjnego argument ten nie jest w stanie przekonać co do zasadności stanowiska powoda. Warunki gwarancji w sposób nie budzący wątpliwości przewidywały w przypadku naprawy gwarancyjnej wymianę części wadliwej na nową wolną od wad, a zatem naprawa gwarancyjna mogła być dokonana tylko z zastosowaniem części nowych. Nie ma przy tym potrzeby odwoływania się do językowej definicji obu pojęć część nowa i odnowiona, różnica bowiem między nimi jest tak oczywista, że nie wymaga szerszego omówienia. Zwrócić również należy uwagę, że powódka dostrzegając tę różnicę, w nowych warunkach gwarancyjnych obowiązujących od dnia 1.I.2003 r. przewidziała możliwość użycia za zgodą konsumenta, do naprawy gwarancyjnej części odnowionej. Powoływanie się więc przez powódkę na to, że oryginalny produkt, który przez obróbkę i wymianę zużytych komponentów na oryginalne, nowe części zamienne zostaje doprowadzony do początkowego stanu i odpowiada charakterystyce technicznej i jakościowej produktowi nowemu, pozostaje bez większego znaczenie dla oceny zgodności postępowania powódki stosownie do ustalonych przez siebie warunków gwarancyjnych. Przepis art. 23 a ust. 1 ustawy z dnia 15.XII.2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów stanowi, że przez praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów rozumie się godzące w nie bezprawne działanie przedsiębiorcy. Działania cechujące się bezprawnością, to takie działania, które są sprzeczne z obowiązującymi przepisami prawa. Z powyższego wynika, że ochronie podlegają nie jakiekolwiek faktyczne interesy konsumentów, lecz ich interesy prawne, czyli uznane przez ustawodawcę za zasługujące na ochronę i zabezpieczenie.
9 Z definicji swej zbiorowy interes konsumentów jest częścią interesu publicznego, co powoduje, że naruszenie zbiorowego interesu konsumentów następuje z zasady w przypadkach odnoszących się do nieokreślonego kręgu osób, a nie zdefiniowanej grupy konsumentów i ich indywidualnych interesów. W świetle powyższego, rozważenia wymaga, czy w sprawie przedmiotowej doszło do naruszenia zbiorowego interesu konsumentów. Sąd Apelacyjny doszedł do wniosków odmiennych niż Sąd Okręgowy Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Zdaniem Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, dokument gwarancyjny, w niniejszej sprawie książka gwarancyjna [ ], stanowi wzorzec umowy w rozumieniu art. 384 paragraf 1 kc i wydany w czasie trwania stosunku umownego o charakterze ciągłym wiąże drugą stronę, jeżeli zostały zachowane wymagania określone w art. 384 kc tj. jeżeli wzorzec ten został doręczony stronie a strona nie wypowiedziała umowy w najbliższym terminie wypowiedzenia. Wobec tego, że przedsiębiorca nie doręczył nowych wzorców umowy gwarancyjnej i nie poinformował uprawnionych do korzystania z gwarancji o zmianie jej zasad, nowe warunki w żaden sposób nie wiązały konsumentów, którzy przed dniem 1.I.2003 r. zawarli umowy kupna-sprzedaży samochodów, na które [ ] udzielił gwarancji w oparciu o wcześniejszą wersję tego dokumentu. Książka gwarancyjna i postanowienia w niej zawarte, co zostało również przyznane w decyzji Prezesa UOKiK, kierowane są jedynie do osób, które zawarły z powodem umowę kupna pojazdu samochodowego i stanowi konsekwencję takiej umowy. Kierując do konsumentów ofertę informującą o warunkach zakupu samochodu przedsiębiorca nie zawiera w niej informacji o warunkach udzielanej gwarancji, a jedynie w wypadku, gdyby były one częścią oferty skierowanej do nieograniczonej liczby konsumentów, w ocenie Sądu Apelacyjnego uzasadnione byłoby stwierdzenie, że
10 przedsiębiorca narusza obowiązek udzielania konsumentom rzetelnej, prawdziwej i pełnej informacji. Tymczasem działania powoda polegające na dokonywaniu napraw gwarancyjnych przy wykorzystaniu części regenerowanych, wbrew oczywistym zapisom książki gwarancyjnej, dotyczyło ściśle określonej grupy osób, a mianowicie tych, którzy nabyli u powoda samochód przed dniem 1.I.2003 r. W tej sytuacji nie jest uprawnione w sprawie niniejszej stanowisko, że naruszony został przez powoda zbiorowy interes konsumentów rozumiany jako część interesu publicznego. Zdaniem Sądu Apelacyjnego działanie powoda naruszyło jedynie indywidualny interes konsumentów, którzy dokonali zakupu u powódki samochodu przed dniem 1.I.2003 r. Praktyka stosowana przez powódkę w przypadku napraw gwarancyjnych z użyciem części zregenerowanych wbrew zapisom gwarancji, rodzić będzie oczywiście w takim wypadku jej odpowiedzialność cywilnoprawną z tytułu nienależytego wykonania zobowiązania (art. 471 kc). Już z samego zapisu zdania 2 ustępu 1 artykułu 23 a ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów wynika, że nie stanowi zbiorowego interesu suma indywidualnych interesów konsumentów. Chociaż, zgodnie ze stanowiskiem judykatury, stwierdzenie naruszenia nawet indywidualnego interesu konsumenta nie wyklucza uznania, że dochodzi równocześnie do naruszenia publicznego, zbiorowego interesu konsumentów w rozumieniu przepisów ustawy z 15.XII.2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów, to jednak będzie miało to miejsce jedynie wówczas, gdy indywidualne pogwałcenie przepisów ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów mogłoby w jakikolwiek sposób prowadzić do ustanowienia lub utrwalenia monopolistycznych praktyk rynkowych (wyrok SN z 26.II.2004 r. III SK 2)04). W świetle wyżej wskazanych okoliczności do tego rodzaju ustanowienia lub utrwalenia
11 monopolistycznych praktyk rynkowych, w realiach sprawy niniejszej nie mogło dojść i nie doszło. Mając zatem powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny uznał, że decyzja Prezesa UOKiK nie jest zasadna wobec tego, że w ustalonym w sprawie stanie faktycznym, nie zachodzą przesłanki określone w art. 23 a ustawy z 15.XII.2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów. W oparciu o powyższe ustalenia i rozważania Sąd Apelacyjny stosownie do treści art. 386 paragraf 1 kpc orzekł jak w sentencji wyroku, o kosztach procesu rozstrzygając na podstawie art. 98 kpc.