C Z Ę Ś Ć I PROJEKT ZAŁOŻEŃ DO PLANU ZAOPATRZENIA W CIEPŁO DLA GMINY KOŚCIERZYNA

C Z Ę Ś Ć I PROJEKT ZAŁOŻEŃ DO PLANU ZAOPATRZENIA W CIEPŁO DLA GMINY KOŚCIERZYNA Gdańsk, kwiecień 2016

SPIS TREŚCI 1. STAN AKTUALNY CIEPŁOWNICTWA NA OBSZARZE GMINY KOŚCIERZYNA... 4 2. CHARAKTERYSTYKA INFRASTRUKTURY ISTNIEJĄCYCH SYSTEMÓW I URZĄDZEŃ CIEPŁOWNICZYCH NA TERENIE GMINY KOŚCIERZYNA... 10 2.1 KOTŁOWNIE ZASILAJĄCE LOKALNE SYSTEM CIEPŁOWNICZE... 10 2.2 PRZEMYSŁOWE ŹRÓDŁA CIEPŁA ZLOKALIZOWANE NA TERENIE GMINY... 10 2.3 LOKALNE ŹRÓDŁA CIEPŁA ZLOKALIZOWANE NA TERENIE GMINY KOŚCIERZYNA... 12 2.4 STRUKTURA MOCY ZAINSTALOWANEJ W ŹRÓDŁACH CIEPŁA ZLOKALIZOWANYCH NA TERENIE GMINY KOŚCIERZYNA... 13 3. ANALIZA AKTUALNEGO ZAPOTRZEBOWANIA NA CIEPŁO DLA OBSZARU GMINY KOŚCIERZYNA... 15 3.1 CHARAKTERYSTYKA OBSZARU BILANSOWEGO GMINY... 15 3.2 ZBIORCZA BAZA DANYCH O OBIEKTACH DO OKREŚLENIA BILANSU CIEPLNEGO GMINY KOŚCIERZYNA... 17 3.3 OKREŚLENIE AKTUALNEGO ZAPOTRZEBOWANIA NA CIEPŁO DLA OBSZARU GMINY KOŚCIERZYNA... 18 3.3.1 ZAŁOŻENIA OGÓLNE... 18 3.3.2 KRYTERIA PRZEPROWADZANIA SZACUNKOWYCH OBLICZEŃ ZAPOTRZEBOWANIA NA CIEPŁO... 18 3.3.3 ZESTAWIENIE AKTUALNEGO ZAPOTRZEBOWANIA NA CIEPŁO DLA OBSZARU GMINY KOŚCIERZYNA... 21 3.3.4 ANALIZA ZAPOTRZEBOWANIA NA CIEPŁO GMINY KOŚCIERZYNA DLA WARUNKÓW WYJŚCIOWYCH... 25 4. OCENA PERSPEKTYWICZNEGO ZAPOTRZEBOWANIA NA CIEPŁO DLA OBSZARU GMINY KOŚCIERZYNA Z UWZGLĘDNIENIEM PLANOWANYCH INWESTYCJI ORAZ DZIAŁAŃ TERMORENOWACYJNYCH... 29 4.1 PROGNOZY ROZWOJU BUDOWNICTWA MIESZKANIOWEGO... 29 4.2 INWESTYCJE W SEKTORZE USŁUG I GOSPODARKI... 33 4.3 OCENA PERSPEKTYWICZNYCH POTRZEB GMINY SPOWODOWANYCH OKRESOWYM NAPŁYWEM TURYSTÓW I WCZASOWICZÓW... 35 4.4 TERMORENOWACJA I INNE DZIAŁANIA PROOSZCZĘDNOŚCIOWE OGRANICZAJĄCE ZAPOTRZEBOWANIE NA MOC CIEPLNĄ PO STRONIE ODBIORCÓW... 36 4.5 OKREŚLENIE PERSPEKTYWICZNEGO ZAPOTRZEBOWANIA NA CIEPŁO DLA OBSZARU GMINY KOŚCIERZYNA... 39 4.6 ANALIZA PERSPEKTYWICZNEGO ZAPOTRZEBOWANIA NA CIEPŁO DLA OBSZARU GMINY KOŚCIERZYNA... 45 5. ZAŁOŻENIA DO SCENARIUSZY POKRYCIA ZAPOTRZEBOWANIA NA MOC CIEPLNĄ I CIEPŁO DLA GMINY KOŚCIERZYNA... 49 6. ANALIZA WYSTĘPOWANIA I OCENA MOŻLIWOŚCI WYKORZYSTANIA ISTNIEJĄCYCH NADWYŻEK ENERGII CIEPLNEJ... 51 6.1 OCENA MOŻLIWOŚCI WYKORZYSTANIA NADWYŻEK ENERGII CIEPLNEJ Z ISTNIEJĄCYCH PRZEMYSŁOWYCH I LOKALNYCH ŹRÓDEŁ CIEPŁA... 51 7. OCENA MOŻLIWOŚCI WYKORZYSTANIA ORAZ ZAGOSPODAROWANIA CIEPŁA ODPADOWEGO Z INSTALACJI PRZEMYSŁOWYCH... 52 7.1 ZAGOSPODAROWANIE CIEPŁA ODPADOWEGO Z INSTALACJI PRZEMYSŁOWYCH... 52 8. OCENA MOŻLIWOŚCI WPROWADZENIA SKOJARZONEGO WYTWARZANIA CIEPŁA I ENERGII ELEKTRYCZNEJ... 53 8.1 OCENA MOŻLIWOŚCI WPROWADZENIA GOSPODARKI SKOJARZONEJ W LOKALNYCH I PRZEMYSŁOWYCH ŹRÓDŁACH CIEPŁA W OPARCIU O GAZ ZIEMNY LUB BIOGAZ... 53 2

9. OCENA ZASOBÓW I MOŻLIWOŚCI WYKORZYSTANIA ENERGII CIEPLNEJ ZE ŹRÓDEŁ ODNAWIALNYCH I NIEKONWENCJONALNYCH... 56 9.1 OCENA ZASOBÓW ENERGII CIEPLNEJ ZE ŹRÓDEŁ ODNAWIALNYCH... 56 9.1.1 ZASOBY BIOMASY... 56 9.1.2 ENERGIA BIOGAZU... 58 9.1.3 ENERGIA SŁONECZNA... 60 9.1.4 ENERGIA GEOTERMALNA... 60 9.1.5 HYDROENERGIA I ENERGIA WIATRU... 61 9.1.6 BYTOWO-GOSPODARCZE ODPADY KOMUNALNE... 62 10. MOŻLIWOŚCI PRODUKCJI ENERGII W ŹRÓDŁACH ODNAWIALNYCH... 63 10.1 INSTALACJE FOTOWOLTAICZNE... 63 10.1.1 KONCEPCJA WYKORZYSTANIA INSTALACJI FOTOWOLTAICZNYCH... 67 10.2 ELEKTROWNIE WIATROWE... 68 10.2.1 KONCEPCJA WYKORZYSTANIA ELEKTROWNI WIATROWYCH... 69 10.3 OGRZEWANIE SŁONECZNE... 70 10.4 WYKORZYSTANIE POMP CIEPŁA... 74 10.5 TECHNOLOGIE OZE NIE ZNAJDUJĄCE ZASTOSOWANIA LUB ZNAJDUJĄCE OGRANICZONE ZASTOSOWANIE NA TERENIE KOŚCIERZYNA... 77 3

1. STAN AKTUALNY CIEPŁOWNICTWA NA OBSZARZE GMINY KOŚCIERZYNA Zaspokajanie potrzeb cieplnych odbiorców na terenie gminy Kościerzyna odbywa się obecnie w oparciu o: lokalny system ciepłowniczy pracujący w oparciu o kotłownię przemysłową Zakładów Porcelany Stołowej "LUBIANA" S.A.; kotłownie lokalne opalane gazem ziemnym lub płynnym, olejem opałowym, węglem i biomasą; kotłownie zakładowe opalane gazem ziemnym lub płynnym, olejem opałowym, węglem kamiennym lub brunatnym (lignit) i biomasą; indywidualne źródła i urządzenia grzewcze na paliwa stałe (węgiel, odpady drzewne, drewno), olej opałowy, gaz płynny oraz elektryczne urządzenia. W tabeli 1.1 oraz na rys 1.1 1.2 przedstawiono aktualną strukturę zapotrzebowania odbiorców na moc cieplną w sezonie grzewczym w podziale na źródła zaopatrujące je w ciepło. Strukturę zaopatrzenia w energię cieplną odbiorców na terenie gminy zestawiono w tabeli 1.2 oraz przedstawiono na rys. 1.3 1.4. Tabela 1.1 Struktura aktualnego zapotrzebowania na moc cieplną odbiorców na terenie gminy Kościerzyna w podziale na źródła zasilania Lp. Sposób zaopatrzenia odbiorców w energię cieplną Wielkość zapotrzebowania odbiorców na moc cieplną [MW] Udział źródeł w pokryciu zapotrzebowania mocy odbiorców [%] ogrzew anie ciepła w oda technologia łącznie q co q cw q tech q o U M 1 Lokalny system ciepłowniczy 8,320 0,879 0,000 9,198 14,74 2 Kotłownie lokalne 2,575 0,249 0,000 2,825 4,53 3 Kotłownie zakładowe 1,779 0,158 1,000 2,937 4,71 4 Źródła indywidualne 45,832 1,624 0,000 47,455 76,03 Razem gm. Kościerzyna 58,505 2,910 1,000 62,415 100,00 Tabela 1.2 Struktura aktualnego zapotrzebowania na energię cieplną odbiorców na terenie gminy Kościerzyna w podziale na źródła zasilania Lp. Sposób zaopatrzenia odbiorców w energię cieplną Wielkość zapotrzebowania odbiorców na energię cieplną [TJ] Udział źródeł w pokryciu zapotrzebowania odbiorców na energię cieplną [%] ogrzew anie ciepła w oda technologia łącznie Q co Q cw Q tech Q o U E 1 Lokalny system ciepłowniczy 58,851 6,574 0,000 65,426 11,81 2 Kotłownie lokalne 20,003 3,391 0,000 23,394 4,22 3 Kotłownie zakładowe 12,019 1,184 7,488 20,691 3,74 4 Źródła indywidualne 410,397 33,958 0,000 444,355 80,23 Razem gm. Kościerzyna 501,269 45,108 7,488 553,865 100,00 4

Źródła indywidualne Kotłownie zakładowe Kotłownie lokalne Lokalny system ciepłowniczy 0 10 20 30 40 50 MWt Rys. 1.1 Aktualna struktura zapotrzebowania mocy dla odbiorców ciepła na terenie gminy Kościerzyna [MW] 14,74% 4,53% 4,71% 76,03% Lokalny system ciepłowniczy Kotłownie zakładowe Kotłownie lokalne Źródła indywidualne Rys. 1.2 Udział źródeł w pokryciu zapotrzebowania na moc cieplną odbiorców na terenie gminy Kościerzyna [%] 5

Źródła indywidualne Kotłownie zakładowe Kotłownie lokalne Lokalny system ciepłowniczy 0 50 100 150 200 250 300 350 400 450 TJ Rys. 1.3 Aktualna struktura zapotrzebowania na energię cieplną odbiorców na terenie gminy Kościerzyna [TJ] 11,81% 4,22% 3,74% 80,23% Lokalny system ciepłowniczy Kotłownie zakładowe Kotłownie lokalne Źródła indywidualne Rys. 1.4 Udział źródeł w pokryciu zapotrzebowania na energię cieplną odbiorców na terenie gminy Kościerzyna [%] 6

Odbiorcy zasilani z lokalnego systemu ciepłowniczego Lokalny system ciepłowniczy (L.S.C.) funkcjonujący w miejscowości Łubiana na terenie gminy Kościerzyna pracuje w oparciu o kotłownię przemysłową Zakładów Porcelany Stołowej "LUBIANA" S.A. System zaopatruje odbiorców w energię cieplną na potrzeby technologiczne, ogrzewania budynków i przygotowania ciepłej wody użytkowej. Energia cieplna dostarczana jest na potrzeby budynków zakładowych ZPS "LUBIANA" o powierzchni 52,87 tys. m 2 i kubaturze ok. 433,19 tys. m 3 oraz do siedmiu budynków wspólnot mieszkaniowych położonych przy ul. Osiedlowej 2, 4, 6, 8 i 10 oraz przy ul. Kościerskiej 4 i Krótkiej 1 o łącznej powierzchni 13,34 tys. m 2 i kubaturze ok. 53,47 tys. m 3. Sumaryczne zapotrzebowanie na moc cieplną odbiorców zasilanych z L.S.C. wynosi obecnie 9,20 MW, w tym: ogrzewanie - 8,32 MW przygotowanie c.w.u. - 0,88 MW. Szacuje się, że energia cieplna dostarczana z lokalnego systemu ciepłowniczego pokrywa obecnie około 12% całkowitego zapotrzebowania na ciepło gminy. Odbiorcy zasilani z kotłowni lokalnych Kotłownie lokalne na terenie gminy Kościerzyna zaopatrują odbiorców w energię cieplną do ogrzewania budynków oraz (w przypadku części obiektów) również na potrzeby przygotowania ciepłej wody użytkowej. Dostawą energii cieplnej z kotłowni lokalnych objęte są następujące grupy odbiorców na terenie gminy Kościerzyna: wielorodzinne budynki mieszkalne; obiekty w sektorze usług publicznych - urzędy i instytucje, placówki oświaty i służby zdrowia oraz inne obiekty użyteczności publicznej; zakłady usługowe, obiekty kultury i sportu, ośrodki wypoczynkowe, budynki agroturystyczne i hotelowe. Szacunkowa powierzchnia ogrzewana odbiorców zaopatrywanych w ciepło z kotłowni lokalnych kształtuje się na poziomie około 29,24 tys. m 2, zaś kubatura wynosi 125,75 tys. m 3. Lokalne kotłownie pracujące na potrzeby ww. grup odbiorców różnią się znacznie pod względem wielkości mocy zainstalowanej. Hotel PSS "SPOŁEM" w Garczynie zaopatrywany jest w ciepło z kotłowni węglowej o mocy 800 kw. Zespół Kształcenia w Łubianie posiada kotłownię gazową o mocy zainstalowanej 320 KW. Kotłownia węglowa o mocy 260 kw zlokalizowana jest na terenie Ośrodka Wypoczynkowego Politechniki Gdańskiej w Czarlinie. Muzeum Kaszubski Park Etnograficzny we Wdzydzach Kiszewskich oraz Centrum Sportu i Rekreacji w Skorzewie dysponują źródłami ciepła o mocy zainstalowanej w granicach 218 225 kw (kotłownie na węgiel i gaz płynny oraz na olej opałowy). 7

Kotłownie o mocach w granicach od 100 do 195 kw zlokalizowane są na terenie następujących obiektów: a) Fundacja Wspólnoty Burego Misia w miejscowości Wętfie - 195 kw; b) Zespół Szkół w Wielkim Podlesiu - 185 kw; c) Zespół Szkół w Skorzewie - 180 kw; d) Hala Sportowa w Wielkim Klinczu - 160 kw; e) budynek wielorodzinny w Wielkim Klinczu przy ul. Wybickiego 24-150 kw; f) Szkoła Podstawowa w Nowym Klinczu - 115 kw; g) Szkoła Podstawowa w Kaliskach - 105 kw; h) Zespół Szkół w Węglikowicach - 100 kw Większość pozostałych obiektów posiada źródła o mocy poniżej 100 kw. Kotłownie lokalne zaopatrują odbiorców w energię cieplną do ogrzewania budynków oraz (w większości przypadków) na potrzeby przygotowania ciepłej wody użytkowej. Szacuje się, że zapotrzebowanie na moc cieplną odbiorców zasilanych z kotłowni lokalnych wynosi w skali całej gminy około 2,83 MW, w tym: ogrzewanie - 2,58 MW przygotowanie c.w.u. - 0,25 MW. Lokalne źródła ciepła zlokalizowane na terenie gminy Kościerzyna pokrywają około 5% globalnego zapotrzebowania na moc cieplną oraz ponad 4% zapotrzebowania na energię występującego w skali gminy. Odbiorcy zasilani z kotłowni zakładowych Oddzielną grupę odbiorców na terenie gminy Kościerzyna stanowią zakłady przemysłowe i produkcyjno-usługowe dysponujące własnymi kotłowniami produkującymi ciepło do celów grzewczych (centralne ogrzewanie i wentylacja), przygotowania c.w.u. oraz na potrzeby technologiczne. Największym producentem ciepła na własne potrzeby w sektorze przemysłowym gminy Kościerzyna są Zakłady Porcelany Stołowej "LUBIANA" S.A. w Łubianie. Kotłownia gazowa ZPS "LUBIANA" o mocy 7,2 MW stanowi jednocześnie źródło ciepła zasilające lokalny system ciepłowniczy. Zapotrzebowanie na moc cieplną dla zakładów "LUBIANA" kształtuje się na poziomie 8,22 MW, w tym: ogrzewanie - 7,57 MW przygotowanie c.w.u. - 0,65 MW. Znaczące źródła ciepła (opalane lignitem i biomasą) o łącznej mocy zainstalowanej 5,2 MW zlokalizowane są również na terenie Kościerskiego Przedsiębiorstwa Produkcyjno-Usługowego "UNIBUD" w Wielkim Klinczu. Rozlewnia gazu płynnego "DAXIN" w Łubianie dysponuje kotłownia gazową (propan-butan) o mocy 211 kw. Zakład Kruszywa Polskie S.A. w Rybakach oraz Przedsiębiorstwo "WROŃSKI" w Kłobuszynie posiadają kotłownie o mocach w przedziale 100-105 kw. 8

Potrzeby cieplne sektora przemysłowego zaspokajane w oparciu o dostawę energii cieplnej ze źródeł własnych (bez ZPS "LUBIANA") wynoszą około 2,94 MW, w tym: ogrzewanie - 1,78 MW przygotowanie c.w.u. - 0,16 MW technologia - 1,00 MW. Udział kotłowni zakładowych (z wyłączeniem kotłowni ZPS "LUBIANA") w pokryciu globalnego zapotrzebowania na moc cieplną gminy Kościerzyna kształtuje się na poziomie około 5%. Kotłownie zakładowe pokrywają około 4% globalnego zapotrzebowania na energię cieplną występującego w skali gminy. Odbiorcy zasilani ze źródeł indywidualnych Odbiorcy zasilani ze źródeł indywidualnych stanowią największą pod względem wielkości potrzeb cieplnych grupę odbiorców energii cieplnej na terenie gminy Kościerzyna. Potrzeby cieplne danej grupy odbiorców kształtują się na poziomie 47,34 MW, w tym: ogrzewanie - 45,83 MW przygotowanie c.w.u. - 1,51 MW. Udział indywidualnych źródeł ciepła w strukturze zapotrzebowania mocy na terenie całej gminy Kościerzyna wynosi około 76%. Indywidualne źródła ciepła pokrywają około 80% globalnego zapotrzebowania na energię cieplną występującego w skali gminy. Największy wkład w strukturę potrzeb cieplnych analizowanej grupy odbiorców wnosi budownictwo jednorodzinne 46,97 MW, co stanowi około 75% globalnych potrzeb cieplnych gminy. Dana grupa odbiorców ogrzewana jest głównie przy wykorzystaniu indywidualnych urządzeń grzewczych na paliwa stałe (węgiel oraz biomasa) i gaz ziemny (w niewielkiej części). Część odbiorców wyposażona jest w kotły 2-funkcyjne umożliwiające dostawę ciepła na potrzeby c.o. oraz przygotowanie c.w.u. W pozostałej grupie odbiorców przygotowanie ciepłej wody użytkowej dla potrzeb gospodarstw domowych realizowane jest w sposób indywidualny przy wykorzystaniu energii elektrycznej (termy i ciśnieniowe podgrzewacze pojemnościowe), zasobników połączonych z trzonami kuchennymi i innych urządzeń na paliwo stałe. Potrzeby cieplne budownictwa wielorodzinnego w około 12% pokrywane są ze źródeł indywidualnych wykorzystujących węgiel, drewno i energię elektryczną. Dana grupa odbiorców obejmuje w znacznej części budynki komunalne (Mały Klincz, Ludwikowo) i pojedyncze wspólnoty mieszkaniowe. Szacuje się, że w danej grupie odbiorców występuje następująca struktura zaopatrzenia w energię cieplną: źródła opalane węglem - około 42%; biomasa - około 57%; gaz ziemny, energia elektryczna i inne - poniżej 1%; energia elektryczna - poniżej 0,1%; odnawialne - poniżej 0,1%. 9

2. CHARAKTERYSTYKA INFRASTRUKTURY ISTNIEJĄCYCH SYSTEMÓW I URZĄDZEŃ CIEPŁOWNICZYCH NA TERENIE GMINY KOŚCIERZYNA 2.1 Kotłownie zasilające lokalne system ciepłownicze Lokalny system ciepłowniczy w miejscowości Łubiana Lokalny system ciepłowniczy miejscowości Łubiana zaopatrywany jest w czynnik grzewczy z 2 kotłów wodnych opalanych gazem ziemnym i jako paliwem rezerwowym olejem opałowym. Całkowita moc kotłowni wynosi 7,2 MW t. Kotłownia znajduje się w na terenie Zakładów Porcelany Stołowej LUBIANA S.A przy ul. Zakładowej 1. Czynnik grzewczy na cele centralnego ogrzewania i ciepłej wody użytkowych dostarczany jest do 4 budynków Spółdzielni Mieszkaniowej Milenium znajdujących się przy ul. Osiedlowej 2, 4 i 10 i ul. Kościerskiej 4 oraz 3 budynków wspólnot mieszkaniowych znajdujących się przy ul. Osiedlowej 6 i 8 i Krótkiej 1. Całkowita powierzchnia ogrzewana budynków do których dostarczane jest ciepło wynosi około 13,3 tys. m 2, natomiast szacunkowa moc zamówiona wynosi około 973 kw. 2.2 Przemysłowe źródła ciepła zlokalizowane na terenie gminy Źródła ciepła zlokalizowane na terenie zakładów produkcyjnych pokrywają około 4% potrzeb cieplnych gminy Kościerzyna i dostarczają energię cieplną do ogrzewania pomieszczeń produkcyjnych oraz administracyjno-socjalnych, na potrzeby przygotowania ciepłej wody użytkowej oraz do celów technologicznych. Na terenie gminy znajdują się 7 ważniejszych obiektów przemysłowe, tj. Zakłady Porcelany Stołowej "LUBIANA" S.A., gdzie produkcja ciepła odbywa się w kotłach opalanych gazem ziemnym, Rozlewnia gazu płynnego "DAXIN POLAND", gdzie produkcja ciepła odbywa się w kotłach opalanych gazem propan-butan, "UNITRADE" Sp. z o.o. i Kruszywa Polskie S.A., gdzie produkcja ciepła odbywa się w kotłach opalanych olejem opałowym, "WROŃSKI" Przedsiębiorstwo Budowlane, gdzie produkcja ciepła odbywa się w kotłach opalanych węglem (ekogroszkiem), Kościerskie Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Usługowe UNIBUD Sp. z o.o., gdzie produkcja ciepła odbywa się w kotłach opalanych biomasa i węglem brunatnym (lignitem) oraz Zakład Produkcji Kruszyw SKANSKA S.A. ogrzewanym elektrycznie. Sumaryczna moc zainstalowana w kotłowniach zakładowych na terenie gminy kształtuje się na poziomie około 12,8 MW. Potrzeby cieplne odbiorców zasilanych ze źródeł zakładowych wynoszą łącznie około 11,2 MW, w tym: centralne ogrzewanie i wentylacja Q co+went - 9,4 MW, ciepła woda użytkowa Q cwu - 0,8 MW, technologia Q tech - 1,0 MW. Poniżej przedstawiono charakterystykę źródeł ciepła występujących w sektorze przemysłowym na terenie gminy Kościerzyna. 10

Zakłady Porcelany Stołowej "LUBIANA" S.A. W zakładach produkcji ceramiki stołowej została zbudowana kotłownia opalana gazem ziemnym o mocy 7,2 MW, gdzie zainstalowano 2 kotły wodne, jeden o mocy nominalnej 4,0 MW t i drugi o mocy nominalnej 3,2 MW t. W układzie kotłowni, na każdym z kotłów, zastosowano system odzysku ciepła ze spalin z wykorzystaniem wymienników ciepła spaliny-woda (rekuperatory) o mocy około 0,8 MW t każdy. Całkowita moc źródeł ciepła w zakładzie wynosi 7,2 MW t, natomiast uwzględniając odzysk ciepła 8,8 MW t. Średnie roczne zużycie gazu ziemnego wynosi około 400 tys. m 3, natomiast średnioroczna produkcja ciepła wynosi około 13 13,5 tys. GJ. Rozlewnia gazu płynnego "DAXIN POLAND", Łubiana W rozlewni gazu płynnego została zbudowana kotłownia opalana propanem-butanem o mocy 0,211 MW. W obiekcie zostały zainstalowane dwa kotły NG31 WOLF o mocy 90 kw każdy, przeznaczone do celów centralnego ogrzewania oraz jeden kocioł o mocy 32 kw przeznaczony do przygotowania ciepłej wody użytkowej. Kotłownia zaopatruje w ciepło budynki biurowy, warsztatowy i napełniania o całkowitej powierzchni około 0,96 tys. m 2. Średnie roczne zużycie gazu płynnego wynosi około 24 tys. dm 3. "UNITRADE" Sp. z o.o., Łubiana W przedsiębiorstwie została zbudowana kotłownia opalana olejem opałowym o mocy 0,018 MW. W obiekcie został zainstalowany kocioł Buderus o mocy 18,2 kw, przeznaczone do celów centralnego ogrzewania. Kotłownia zaopatruje w ciepło budynek biurowy o całkowitej powierzchni około 0,15 tys. m 2. Średnie roczne zużycie oleju opałowego wynosi około 3 tys. dm 3. Kruszywa Polskie S.A., Rybaki W przedsiębiorstwie została zbudowana kotłownia opalana olejem opałowym o mocy 0,105 MW. W obiekcie został zainstalowany kocioł Viessmann o mocy 105 kw, przeznaczone do celów centralnego ogrzewania. Kotłownia zaopatruje w ciepło budynki biurowy, warsztatowy i socjalne o całkowitej powierzchni około 2 tys. m 2. Średnie roczne zużycie oleju opałowego wynosi około 25 tys. dm 3. "WROŃSKI" Przedsiębiorstwo Budowlane, Kłobuczyno W przedsiębiorstwie budowlanym została zbudowana kotłownia opalana węglem kamiennym (ekogroszkiem) o mocy 0,1 MW. W obiekcie został zainstalowany kocioł o mocy 100 kw, przeznaczone do celów centralnego ogrzewania. Kotłownia zaopatruje w ciepło budynki biurowo-magazynowy, produkcyjny i pomieszczenia socjalne o całkowitej powierzchni około 3,2 tys. m 2. Średnie roczne zużycie ekogroszku wynosi około 17 Mg. Kościerskie Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Usługowe UNIBUD Sp. z o.o., Wielki Klincz W przedsiębiorstwie została zbudowana kotłownia opalana węglem brunatnym (lignit) oraz biomasą o mocy 5,2 MW. W obiekcie zostały zainstalowane 2 kotły SWD 2000 o 11

mocy 2000 kw oraz jeden kocioł SWD 1200 o mocy 1200 kw, przeznaczone do celów technologicznych, centralnego ogrzewania i przygotowania c.w.u. Całkowita moc kotłowni wynosi 5,2 MW t. Kotłownia zaopatruje w ciepło budynki biurowe, hale produkcyjny i socjalne o całkowitej powierzchni około 11,3 tys. m 2. Średnie roczne zużycie biomasy wynosi około 760 Mg, natomiast lignitu około 50 Mg. Średnie zużycie ciepła przez obiekty wynosi około 15 tys. GJ. Tabelaryczne zestawienie zbiorcze kotłowni przemysłowych pracujących na terenie gminy przedstawiono w załączniku nr 2.1. 2.3 Lokalne źródła ciepła zlokalizowane na terenie gminy Kościerzyna Grupę lokalnych źródeł ciepła na terenie gminy Kościerzyna tworzą kotłownie zlokalizowane na terenie obiektów użyteczności publicznej, obiektów hotelowych i turystycznych, większych placówek usługowo-handlowych oraz wielorodzinnych budynków mieszkalnych. Kotłownie lokalne charakteryzują się zróżnicowaniem, zarówno pod względem wielkości mocy zainstalowanej, jak i rodzaju oraz stanu technicznego wyposażenia. Największa kotłownia o mocy 800 kw funkcjonuje w hotelu Powszechnej Spółdzielni Spożywców "SPOŁEM" w Kościerzynie, w Garczynie, gdzie zainstalowano dwa kotły opalane koksem, typu Eca IV o mocy 400 kw każdy. W dwóch obiektach użyteczności publicznej funkcjonują kotłownie o mocach powyżej 300 kw. W części obiektów szkolnych, sportowych oraz ośrodkach wypoczynkowych zainstalowano źródła ciepła o mocach powyżej 100 kw. W części wielorodzinnych budynków mieszkalnych zainstalowano kotłownie o mocach powyżej 85 kw. Pozostałe kotłownie stanowią niewielkie źródła ciepła o mocach poniżej 100 kw. Kotłownie lokalne produkują energię cieplną do ogrzewania budynków oraz na potrzeby przygotowania ciepłej wody użytkowej. Tabelaryczne zestawienie zbiorcze lokalnych źródeł ciepła pracujących na terenie gminy przedstawiono w załączniku nr 2.2. Na terenie Gminy Kościerzyna, oprócz kotłowni wyszczególnionych w załączniku nr 2.2 zlokalizowanych jest również kilkadziesiąt kotłowni o mocach mniejszych niż wykazano. Potrzeby cieplne odbiorców zasilanych ze źródeł lokalnych stanowią około 4,5% globalnych potrzeb cieplnych gminy Kościerzyna i wynoszą łącznie około 2,83 MW, w tym: centralne ogrzewanie i wentylacja Q co+went - 2,58 MW ciepła woda użytkowa Q cwu - 0,25 MW. 12

2.4 Struktura mocy zainstalowanej w źródłach ciepła zlokalizowanych na terenie gminy Kościerzyna Ogółem na terenie gminy Kościerzyna zlokalizowanych jest około 43 obiektów dysponujących źródłami ciepła, w których zainstalowanych jest 162 kotłów lub innych urządzeń grzewczych o łącznej mocy cieplnej 17,08 MW. W tabeli 2.2.1 oraz na rys. 2.2.1 przedstawiono strukturę mocy zainstalowanej w źródłach ciepła występujących na terenie gminy Kościerzyna wg rodzajów paliw. Tabela 2.2.1 Struktura mocy cieplnej zainstalowanej w większych kotłowniach na terenie gminy Kościerzyna wg rodzaju paliwa Ilość Ilość Zainstalowana Udział Lp. Rodzaj kotłowni kotłowni kotłów moc w strukturze (wg rodzajów paliw) cieplna mocy [szt.] [szt.] [MW] [%] 1 Kotły weglowe 16 24 2,062 12,07 2 Kotły gazowe 9 13 8,088 47,35 3 Kotły olejowe 11 14 1,228 7,19 4 Kotły na biomasę 5 9 5,485 32,11 5 Źródła elektryczne 1 101 0,202 1,18 6 Źródła inne 1 1 0,015 0,09 SUMARYCZNIE: 43 162 17,080 100,00 Kotły weglowe Kotły gazowe Kotły olejowe Kotły na biomasę Źródła elektryczne Źródła inne 1,18% 0,09% 12,07% 32,11% 7,19% 47,35% Rys. 2.2.1 Struktura mocy zainstalowanej w kotłowniach na terenie gminy Kościerzyna według rodzajów paliw [%] 13

Z zestawień przedstawionych w tabeli 2.2.1 wynika, że na terenie gminy Kościerzyna: Największą i zdecydowanie dominującą grupę pod względem ilości oraz wielkości mocy zainstalowanej wśród większych źródeł ciepła stanowią źródła opalane gazem. Ich udział w strukturze mocy zainstalowanej na terenie gminy kształtuje się na poziomie ok. powyżej 47% (łącznie 13 kotłów o sumarycznej mocy cieplnej 8,09 MW). Drugą pozycję pod względem zainstalowanej mocy zajmują kotłownie opalane biomasą (9 kotłów o łącznej mocy 5,48 MW), których udział wynosi ponad 32%. Kolejną pozycję pod względem wielkości mocy zainstalowanej zajmują kotłownie opalane węglem kamiennym łącznie 24 kotłów o mocy cieplnej około 2,06 MW. Wkład źródeł opalanych węglem w strukturę mocy zainstalowanej wynosi 12%. Istotną pozycję stanowią również źródła opalane olejem (14 kotłów o mocy 1,23 MW) z udziałem na poziomie 7%. Z powyższej analizy wynika, że na terenie gminy Kościerzyna, biorąc pod uwagę moc zainstalowanych kotłów, dominującą pozycję zajmują źródła opalane gazem (gaz płynny i gaz ziemny), które pokrywają ponad 47% zapotrzebowania na moc grupy odbiorców gminy objętych dostawą energii cieplnej z większych kotłowni, natomiast biorąc pod uwagę ilość zainstalowanych kotłów dominującą pozycję zajmują źródła zasilane energią elektryczną. 14

3. ANALIZA AKTUALNEGO ZAPOTRZEBOWANIA NA CIEPŁO DLA OBSZARU GMINY KOŚCIERZYNA 3.1 Charakterystyka obszaru bilansowego gminy W celu przeprowadzenia analizy aktualnego zapotrzebowania na ciepło oraz określenia potrzeb cieplnych gminy Kościerzyna w perspektywie do 2031 r., przeprowadzono inwentaryzację obiektów położonych w jej granicach, ze szczególnym uwzględnieniem jednorodzinnych i wielorodzinnych budynków mieszkalnych, placówek oświatowo-wychowawczych, instytucji i urzędów, obiektów służby zdrowia i innych obiektów użyteczności publicznej, placówek handlowousługowych oraz budynków hotelowo-wypoczynkowych i innych obiektów sektora usług komercyjnych. Wykaz sołectw i miejscowości objętych inwentaryzacją wraz danymi powierzchniowymi i liczbą zamieszkującej ludności zamieszczono w tabeli nr 3.1.1. Obszar bilansowy gminy Kościerzyna obejmuje tereny 36 sołectw i 74 miejscowości położonych w ich granicach. Powierzchnia całkowita obszaru wynosi około 30,91 tys. ha. Gmina o wyjątkowych walorach przyrodniczych tworzących jeden z najbardziej atrakcyjnych turystycznie regionów Polski (ponad 60 jezior - 6% powierzchni gminy, w tym jezioro Wdzydze, częściowo leżące na terenie gminy, zwane "Kaszubskim Morzem", które wraz ze swymi odnogami zajmuje powierzchnię 1430 ha). Główne funkcje realizowane na obszarze gminy to rolnictwo oraz funkcje rekreacyjno-wypoczynkowe. Powierzchnia gruntów ornych wynosi 10,72 tys. ha (34% powierzchni gminy). Tereny zabudowane i zainwestowane stanowią około 5% powierzchni gminy (1474 ha). Tereny zabudowy rekreacyjnej obejmują obszar o powierzchni około 351 ha. Tereny zwartych jednostek osadniczych - 416 ha. Tereny zabudowy zagrodowej - 130 ha. Aktualna liczba mieszkańców stałych gminy kształtuje sie na poziomie 15,4 tys. osób. Zasoby budownictwa mieszkaniowego na terenie gminy w budownictwie jednoi wielorodzinnym wynoszą około 4 tys. szt. mieszkań, w tym około 90% w budynkach jednorodzinnych i 10% mieszkań w budynkach wielorodzinnych. W budynkach jednorodzinnych zamieszkuje na stałe ok. 14,42 tys. osób, tj. 94% mieszkańców gminy. Na terenie gminy położonych jest około 25 obiektów zbiorowego zakwaterowania (około 3 tys. miejsc noclegowych, w tym około 30% w obiektach całorocznych) oraz około 50 kwater agroturystycznych. Szacuje się, że w okresie całego sezonu letniego gminę Kościerzyna odwiedza około 20 tys. wczasowiczów i turystów znajdujących zakwaterowanie w hotelach, ośrodkach wczasowych i pensjonatach oraz na kwaterach prywatnych. 15

Tabela nr 3.1.1 Gmina Kościerzyna - wykaz miejscowości oraz dane powierzchniowe i liczba ludności Lp. Nazwa sołectwa Wykaz miejscowości Liczba Liczba Powierzchnia Powierzchnia ludności Lp. Nazwa sołectwa Wykaz miejscowości ludności [ha] [osób] [ha] [osób] 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 1 Czarlina 1 Czarlina 50 20 Nowa Wieś Kościerska 38 Nowa Wieś Kościerska 626 340 2 Czarlina Osada 371 21 21 Nowy Podleś 39 Nowy Podleś 186 108 3 Skoczkowo 57 22 Nowy Klincz 40 Nowy Klincz 2 Częstkowo 4 Częstkowo 67 41 Wętfie 566 794 5 Fingrowa Huta 824 48 23 Puc 42 Puc 175 538 6 Ludwikowo 54 43 Dąbrówka 43 3 Dębogóry 7 Dębogóry 267 149 24 Rotembark 44 Rotembark 389 159 4 Dobrogoszcz 8 Dobrogoszcz 430 209 25 Sarnowy 45 Sarnowy 507 233 5 Gostomie 9 Gostomie 26 Skorzewo 46 Skorzewo 10 Glinki 47 Młyn-Skorzewo 1 735 1 558 11 Plon 1 165 160 27 Stawiska 48 Stawiska 499 298 12 Wygoda 28 Sycowa Huta 49 Sycowa Huta 116 1 267 13 Złotowo 50 Lizaki 80 6 Grzybowo 14 Grzybowo 197 29 Szarlota 51 Szarlota 90 15 Grzybowski Młyn 1 213 40 52 Kościerzyna-Stare Nadleśnictwo 2 223 57 7 Juszki 16 Juszki 111 53 Rybaki 53 801 17 Dębrzyno 9 54 Wierzysko-Leśnictwo 2 8 Kaliska 18 Kaliska Kościerskie 904 436 30 Szenajda 55 Szenajda 670 80 9 Kłobuczyno 19 Kłobuczyno 1 395 600 31 Wąglikowice 56 Wąglikowice 805 522 10 Korne 20 Korne 57 Czaplewo 495 21 Kania 1 968 32 Wdzydze 58 Wdzydze 186 22 Nowa Karczma 1 59 Gołuń 22 11 Kościerska Huta 23 Kościerska Huta 297 421 60 Kruszyna 2 558 7 12 Kościerzyna-Wybudowanie 24 Kościerzyna-Wybudowanie 195 626 61 Krzyż 13 Loryniec 25 Loryniec 132 62 Zabrody 13 26 Szludron 850 8 33 Wielki Klincz 63 Wielki Klincz 27 Wawrzynowo 36 64 Gościeradz 14 Łubiana 28 Łubiana 1 424 2 316 65 Graniczny Młyn 1 378 2 275 15 Małe Stawiska 29 Małe Stawiska 233 51 66 Jeziorki 16 Mały Podleś 30 Mały Podleś 272 137 34 Wielki Podleś 67 Wielki Podleś 590 290 17 Mały Klincz 31 Mały Klincz 635 459 35 Wieprznica 68 Wieprznica 49 18 Niedamowo 32 Niedamowo 69 Czarne Pustkowie 831 33 Kowalki 70 Garczyn 3 34 Nowe Niedamowo 1 167 441 71 Owśnice 60 35 Piekło 36 Zielenin 72 Zielenin 157 36 Smolniki 73 Będominek 631 46 19 Nowa Kiszewa 37 Nowa Kiszewa 504 252 74 Kula Młyn 5 RAZEM 30 914 15 404 16

3.2 Zbiorcza baza danych o obiektach do określenia bilansu cieplnego gminy Kościerzyna W celu określenia bilansu cieplnego gminy Kościerzyna zgromadzono bazę danych wyjściowych o obiektach zlokalizowanych na jej terenie. Charakterystyki obiektów opracowano pod kątem uzyskania niezbędnych danych wyjściowych do przeprowadzenia analizy bilansu cieplnego na obszarze gminy. W związku z powyższym charakterystyki przedstawionych obiektów zawierają następujące informacje: ogólna charakterystyka obiektu (nazwa, adres, przeznaczenie obiektu); ilość mieszkańców stałych (dla budynków mieszkalnych); powierzchnia ogrzewana obiektu i kubatura; zakres przeprowadzonych dotychczas prac termomodernizacyjnych na terenie obiektu (o ile takie dane były dostępne); podstawowe źródło zasilania obiektu w energię cieplną; dane dotyczące wielkości zapotrzebowania poszczególnych obiektów na moc oraz na energię cieplną (określone zgodnie z założeniami przedstawionymi w pkt. 3.3). Dla pewnej grupy obiektów zgromadzona baza danych jest niekompletna ze względu na napotkane trudności w uzyskaniu informacji z przyczyn niezależnych od wykonawcy. Zgromadzone dane wyjściowe o obiektach zlokalizowanych na terenie Kościerzyna przedstawiono w formie tabelarycznej w podziale na następujące grupy odbiorców energii cieplnej: 1. Budownictwo jednorodzinne 2. Budownictwo wielorodzinne 3. Usługi publiczne i komercyjne 4. Zakłady przemysłowe. Bazę danych wyjściowych opracowaną dla obszaru gminy w podziale na wyżej wymienione strukturalne grupy obiektów zlokalizowanych w jej granicach (wraz z oceną ich potrzeb cieplnych) zamieszczono w załączniku nr 3.1 do niniejszego opracowania. Uzupełnieniem charakterystyk obiektów przedstawionych w załączniku nr 3.1 są dane inwentaryzacyjne źródeł ciepła zaopatrujących odbiorców w energię cieplną zamieszczone w załączniku nr 2.1 i 2.2 do niniejszego opracowania. 17

3.3 Określenie aktualnego zapotrzebowania na ciepło dla obszaru gminy Kościerzyna 3.3.1 Założenia ogólne Aktualne zapotrzebowanie na ciepło dla poszczególnych odbiorców zlokalizowanych na obszarze gminy określono w oparciu o: informacje udostępnione przez Urząd Gminy w Kościerzynie; informacje uzyskane od zarządców, właścicieli lub użytkowników obiektów w procesie ankietyzacji odbiorców energii cieplnej oraz przeprowadzonej inwentaryzacji źródeł ciepła; wyniki szacunkowych obliczeń własnych zapotrzebowania na ciepło. Przy opracowywaniu bilansu cieplnego w granicach całego obszaru gminy Kościerzyna wszystkich odbiorców podzielono na następujące grupy bilansowe uwzględniające sposób zaopatrzenia obiektów w energię cieplną: GRUPA A - Obiekty zasilane z lokalnego systemu ciepłowniczego (L.S.C.) GRUPA B - Obiekty zasilane z kotłowni lokalnych GRUPA C - Obiekty zasilane z kotłowni zakładowych GRUPA D - Obiekty zasilane ze źródeł indywidualnych. W ramach każdej grupy przeprowadzano oddzielne bilansowanie odbiorców sektora budownictwa mieszkaniowego oraz usług publicznych i komercyjnych oraz sektora gospodarczego (zgodnie z podziałem przedstawionym w pkt. 3.2). W przypadku obiektów, dla których energia cieplna do przygotowania c.w.u. oraz na potrzeby grzewcze dostarczana jest z dwóch różnych źródeł, kwalifikację odbiorcy do ww. grup bilansowych przeprowadzano w oparciu o źródło podstawowe dostarczające energię cieplną do celów ogrzewania budynku. 3.3.2 Kryteria przeprowadzania szacunkowych obliczeń zapotrzebowania na ciepło Szacunkowe obliczenia zapotrzebowania budynków na moc cieplną przeprowadzano ze względu na brak danych dotyczących wielkości zapotrzebowania mocy poszczególnych obiektów lub w przypadku nieudostępnienia ww. danych przez właścicieli lub użytkowników budynków. Obliczenia zapotrzebowania na moc cieplną do ogrzewania budynków dla budownictwa mieszkaniowego przeprowadzano w oparciu o wskaźniki przeciętnego rocznego zużycia energii na ogrzewanie 1 m 2 budynku. Aktualnie użytkowane na terenie gminy Kościerzyna budynki powstawały w różnym okresie czasu - zgodnie z przepisami i normami obowiązującymi w okresie ich budowy. W związku z powyższym dla celów niniejszego opracowania (warunki wyjściowe oraz perspektywiczne przeanalizowane w pkt. 4) przyjęto następujące wskaźniki przeciętnego rocznego zużycia energii cieplnej na ogrzanie 1 m 2 budynku: 18

1 Budynki przedwojenne 300 350 kwh/(m 2 a) 2 3 4 5 6 Budynki wybudowane do 1966 r. (Prawo Budowlane) Budynki budowane w latach 1967 1985 (PN-64/B-03404 i PN-74/B-02020) Budynki budowane w latach 1986 1992 (PN-82/B-02020) Budynki budowane w latach 1993 2000 (PN-91/B-02020) Budynki budowane w okresie od 2000 r. (Warunki Techniczne) 270 315 kwh/(m 2 a) 240 280 kwh/(m 2 a) 160 200 kwh/(m 2 a) 120 160 kwh/(m 2 a) 90 120 kwh/(m 2 a) Wartości mniejsze odnoszą się do budynków wielorodzinnych, natomiast wartości większe przyjęto do szacowania zapotrzebowania na ciepło jednorodzinnych domów mieszkalnych. W przypadku braku danych wiek jednorodzinnych domów mieszkalnych uwzględniano zakładając procentowy udział obiektów wybudowanych w ww. przedziałach czasowych w ogólnej liczbie budynków i sumarycznej powierzchni ogrzewanej wszystkich obiektów zlokalizowanych na obszarze gminy. Temperaturę wewnętrzną (T w ) w pomieszczeniach ogrzewanych przyjmowano zgodnie wytycznymi zawartymi w następujących dokumentach: 1) Norma PN-EN 12831:2006 Instalacje ogrzewcze w budynkach. Metoda obliczania projektowego obciążenia cieplnego 2) Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (tekst jednolity Dz.U. z 2015 r., poz. 1422). Dla budynków mieszkalnych przyjęto temperaturę wewnętrzną równą: T w = 20 C. Dla obiektów o innej funkcji temperaturę wewnętrzną przyjmowano zgodnie z wytycznymi ww. przepisów w zależności od charakteru obiektu. Minimalną temperaturę zewnętrzną przyjmowano w oparciu o normę PN-EN 12831:2006 Instalacje ogrzewcze w budynkach. Metoda obliczania projektowego obciążenia cieplnego. Zapotrzebowanie na moc cieplną w odniesieniu do obiektów niemieszkalnych występujących na terenie gminy szacowano w oparciu o kubaturowe wskaźniki obliczeniowe potrzeb cieplnych (w odniesieniu do II strefy klimatycznej). Potrzeby cieplne obiektów szacowano z uwzględnieniem aktualnego stanu budynku oraz zakresu przeprowadzonych dotychczas prac termorenowacyjnych (stan pierwotny, docieplenie ścian zewnętrznych i stropodachów, wymiana stolarki okiennej, obiekty nowe). W przypadku braku danych umożliwiających przeprowadzenie szacunkowych obliczeń zapotrzebowania na moc cieplną wielkość potrzeb cieplnych obiektów przyjmowano w oparciu o wielkość zainstalowanej mocy źródeł ciepła. Do obliczeń zapotrzebowania na energię cieplną wykorzystywane były średnie miesięczne temperatury zewnętrzne według danych najbliższej stacji meteorologicznej w oparciu o obowiązującą obecnie nową bazę danych klimatycznych (przyjęto stację klimatyczną Chojnice). 19

Liczbę dni ogrzewania w poszczególnych miesiącach sezonu grzewczego oraz długość całkowitą sezonu grzewczego określono w oparciu o dane zamieszczone w Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 17 marca 2009 r. w sprawie szczegółowego zakresu i formy audytu energetycznego oraz części audytu remontowego, wzorów kart audytów, a także algorytmu oceny opłacalności przedsięwzięcia termomodernizacyjnego (Dz.U. nr 43 z dn. 18.03.2009 r., poz. 346 z późn. zmianami). Dla celów obliczeniowych niniejszego opracowania, przyjęto następujące założenia dotyczące uwarunkowań zewnętrznych mogących wystąpić w okresie sezonu grzewczego na terenie gminy Kościerzyna: 1. Minimalna temperatura zewnętrzna (normatywna) T z,min = -18 C 2. Średnia temperatura zewnętrzna w sezonie grzewczym T z,śr = +2,64 C 3. Długość typowego sezonu grzewczego L SG = 227 dni 4. Liczba stopniodni ogrzewania (dla T w = 20 C) Sd = 3941 dzień K. Potrzeby cieplne związane z przygotowaniem c.w.u. w budynkach mieszkalnych szacowano przy założeniu następujące wielkości jednostkowego zużycia ciepłej wody w odniesieniu do 1 użytkownika: 1. Budownictwo wielorodzinne - 48 l/osobę na dobę 2. Budownictwo jednorodzinne - 35 l/osobę na dobę. W przypadku budynków wielorodzinnych wyposażonych w wodomierze zużycie jednostkowe ciepłej wody obniżono dodatkowo o 20% w stosunku do podanej powyżej wielkości (tj. do wielkości 38,40 l/osobę na dobę). Ze względu na powszechne już obecnie opomiarowanie lokali mieszkalnych w wodomierze mieszkaniowe oraz występujące silnie tendencje oszczędzania wody powyższe założenie stosowano przy ocenie aktualnego zapotrzebowania na ciepło na potrzeby przygotowania c.w.u. w budynkach wielorodzinnych położonych na terenie gminy oraz przy szacowaniu perspektywicznych potrzeb cieplnych związanych z przygotowaniem ciepłej wody w obiektach nowych, które standardowo wyposażane będą w urządzenia pomiarowe do rozliczeń zużycia c.w.u. Roczny czas użytkowania ciepłej wody w budynkach mieszkalnych (365 dni) obniżono o 10% ze względu na przerwy urlopowe, wyjazdy i tym podobne sytuacje powodujące nieobecność użytkowników. Temperaturę wody ciepłej (t cw ) i zimnej (t z ) przyjęto na następującym poziomie: t cw = 55 o C i t z = 10 o C. Aktualne zapotrzebowanie na ciepło dla potrzeb c.w.u. szacowano z uwzględnieniem liczby użytkowników zamieszkujących w budynkach mieszkalnych. Przy szacowaniu potrzeb cieplnych gminy w okresie letnim uwzględniono sezonowy przyrost liczby ludności spowodowany napływem turystów i wczasowiczów. 20

3.3.3 Zestawienie aktualnego zapotrzebowania na ciepło dla obszaru gminy Kościerzyna Zapotrzebowanie na moc i energię cieplną obiektów zlokalizowanych na terenie gminy Kościerzyna określano z uwzględnieniem założeń przedstawionych w pkt. 3.3.1 i 3.3.2, w rozbiciu na następujące składniki bilansu: maksymalne zapotrzebowanie na moc cieplną na potrzeby ogrzewania i wentylacji (określone dla minimalnej temperatury zewnętrznej); średnie zapotrzebowanie na moc cieplną do przygotowania c.w.u.; zapotrzebowanie na moc cieplną do celów technologicznych (jeśli występuje); zapotrzebowanie na energię cieplną do ogrzewania i wentylacji (określone na podstawie średniej temperatury sezonu grzewczego); zapotrzebowanie na ciepło na potrzeby technologiczne (jeśli występuje); zapotrzebowanie na energię cieplną do przygotowania ciepłej wody użytkowej. Ze względu na zróżnicowany sposób zaopatrywania odbiorców w ciepłą wodę użytkową, zapotrzebowanie na moc i energię cieplną do przygotowania c.w.u. określano w podziale na przygotowanie centralne c.w.u. oraz przygotowanie indywidualne. Wielkości poszczególnych składników bilansu cieplnego w odniesieniu do poszczególnych obiektów oraz sumaryczne zapotrzebowanie obiektów na moc cieplną, a także roczne zapotrzebowanie na energię cieplną przedstawiono w zbiorczej bazie danych zamieszczonej w załączniku nr 3.1. W tabeli 3.3.1 zamieszczono wyniki obliczeń zawierające ocenę dodatkowych potrzeb cieplnych w okresie letnim związanych z pobytem turystów i wczasowiczów (hotele, ośrodki wczasowe i pensjonaty oraz kwatery prywatne). W zbiorczej tabeli 3.3.2 przedstawiono zestawienie aktualnego zapotrzebowania na moc i energię cieplną wszystkich grup odbiorców na terenie gminy uwzględniające dodatkowe potrzeby cieplne występujące w okresie lata. Zgodnie z pkt. 3.2 wszystkie obiekty rozpatrywano w czterech grupach strukturalnych (budownictwo jednorodzinne, budownictwo wielorodzinne, obiekty usług publicznych i komercyjnych oraz zakłady przemysłowe). W kolumnach 7 11 tabeli 3.3.2 zestawiono zapotrzebowanie mocy cieplnej dla poszczególnych grup odbiorców dla sezonu grzewczego, natomiast w kolumnie 12 przedstawiono zapotrzebowanie obiektów na moc cieplną w okresie letnim. W kolumnach 13 17 tabeli 3.3.2 zestawiono wielkość rocznego zapotrzebowania na energię cieplną dla poszczególnych grup odbiorców. Dodatkowo, w tabeli 3.3.3 przedstawiono wynikowe zestawienie zbiorcze ilustrujące wielkość sumarycznych potrzeb cieplnych całego obszaru gminy Kościerzyna. 21

Tabela 3.3.1 Ocena dodatkowych potrzeb cieplnych w okresie letnim związanych z pobytem turystów i wczasowiczów na terenie gminy Kościerzyna dla stanu aktualnego (dodatkowe przygotowanie c.w.u.) Wartość Lp. Nazwa Jednostka ogółem obiekty całoroczne (hotele i ośrodki w czasow e) obiekty sezonow e (ośrodki w czasow e, pensjonaty) kw atery pryw atne (bud. 1-rodzinne) 1 Ilość turystów w okresie całego lata osób 20 000 Obliczeniowa liczba turystów z uwzględnieniem 2 osób 2 154 400 1 500 254 współczynnika jednoczesności pobytu 1) 3 Zapotrzebowanie na moc cieplną kw 229,66 do przygotowania c.w.u. 2) uw zgledniono w bilansie 196,41 33,26 całorocznym 4 Roczne zapotrzebowanie na energię cieplną gminy GJ 860 do przygotowania c.w.u. 2) 735 125 1) - średni czas pobytu - 7 dni 2) - bez obiektów całorocznych, które uwzględniono w bilansie rocznym gminy 22

Grupa (wg źródeł zasilania podstawowego) Ilość mieszkań [szt.] Ilość mieszkańców [osób] Powierzchnia ogrzewana [m 2 ] Kubatura [m 3 ] Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla gminy Kościerzyna - aktualizacja Tabela 3.3.2. Aktualne zapotrzebowanie na moc i energię cieplną dla obiektów zlokalizowanych na terenie gminy Kościerzyna (z uwzględnieniem dodatkowych potrzeb cieplnych w okresie letnim związanych z pobytem turystów i wczasowiczów) Lp. Kategoria odbiorców okres q q cwu co q tech zimowy Roczne zapotrzeb. na energię cieplną [GJ] okres Q letni Q cwu co Q tech Q o (P.Cent) (P.Ind.) q z,o q l,o (P.Cent) (P.Ind.) 1 2 3 4a 4b 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 1 Budownictwo jednorodzinne A 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 B 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 C 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 D 3 649 14 425 478 500 1 298 850 45 501 0 1 469 0 46 970 1 502 407 686 0 31 396 0 439 081 2 Budownictwo wielorodzinne A 292 702 13 341 53 468 749 224 0 0 973 224 7 695 1 670 0 0 9 365 B 57 146 2 742 13 844 180 0 16 0 196 16 1 610 0 347 0 1 957 C 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 D 35 131 2 295 8 762 142 0 15 0 157 15 1 272 0 312 0 1 584 3 Usługi publiczne i komercyjne A 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 B 0 0 26 498 111 905 2 396 249 94 0 2 739 524 18 393 3 391 1 365 0 23 149 C 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 D 0 0 2 411 8 255 161 0 27 0 188 44 1 252 0 524 0 1 776 4 Zakłady przemysłowe A 0 0 42 294 433 190 7 571 655 0 0 8 225 655 51 156 4 905 0 0 56 060 SUMARYCZNIE: B 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 C 0 0 17 532 87 299 1 779 158 0 1 000 2 937 1 158 12 019 1 184 0 7 488 20 691 D 0 0 468 1 347 28 0 2 0 30 2 187 0 15 0 201 Obiekty zasil. z L.S.C. A 292 702 55 634 486 658 8 320 879 0 0 9 198 879 58 851 6 574 0 0 65 426 Obiekty zasil. z kotłowni lokalnych B 57 146 29 240 125 749 2 575 249 111 0 2 935 540 20 003 3 391 1 712 0 25 106 Obiekty zasil. z kotłowni zakładowych C 0 0 17 532 87 299 1 779 158 0 1 000 2 937 1 158 12 019 1 184 0 7 488 20 691 Obiekty zasil. ze źródeł indywidualnych D 3 684 14 556 483 674 1 317 214 45 832 0 1 513 0 47 344 1 562 410 397 0 32 246 0 442 643 w tym: Zapotrzebowanie na moc cieplną [kw] Budownictwo jednorodzinne 3 649 14 425 478 500 1 298 850 45 501 0 1 469 0 46 970 1 502 407 686 0 31 396 0 439 081 Budownictwo wielorodzinne 384 979 18 378 76 074 1 071 224 31 0 1 325 255 10 577 1 670 659 0 12 906 Usługi publiczne i komercyjne 0 0 28 909 120 160 2 557 249 122 0 2 928 567 19 645 3 391 1 889 0 24 925 Zakłady przemysłowe 0 0 60 294 521 836 9 377 813 2 1 000 11 192 1 815 63 361 6 089 15 7 488 76 953 SUMARYCZNIE GM. KOŚCIERZYNA: 4 033 15 404 586 080 2 016 920 58 505 1 286 1 624 1 000 62 415 4 140 501 269 11 150 33 958 7 488 553 865 Oznaczenia : q co - zapotrzebowanie na moc cieplną do celów ogrzewania i wentylacji [kw] ; Q tech - zapotrzebowanie na energię cieplną do celów technologicznych [GJ]; q cwu - zapotrzebowanie na moc cieplną do przygotowania ciepłej wody użytkowej [kw]; q z,o - sumaryczne aktualne zapotrzebowanie na moc cieplną dla okresu zimowego [kw]; q tech - zapotrzebowanie na moc cieplną do celów technologicznych [kw]; q l,o - sumaryczne aktualne zapotrzebowanie na moc cieplną dla okresu letniego [kw]; Q co - zapotrzebowanie na energię cieplną do celów ogrzewania i wentylacji [GJ]; Q o - sumaryczne aktualne roczne zapotrzebowanie na energię cieplną [GJ]; Q cwu - zapotrzebowanie na energię cieplną do przygotowania ciepłej wody użytkowej [GJ]; P. Cent. (P. Ind.) - centralne (indywidualne) przygotowanie c.w.u. 23

Powierzchnia [ha] Ilość mieszkańców [osób] Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla gminy Kościerzyna - aktualizacja Tabela 3.3.3 Aktualne zapotrzebowanie na moc i energię cieplną dla gminy Kościerzyna - zestawienie zbiorcze Lp. Zasięg terytorialny /charakterystyka obszaru/ Zapotrzebowanie na moc cieplną [kw] okres q q cwu co q tech zimowy Roczne zapotrzeb. na energię cieplną [GJ] okres letni Q Q cwu co Q tech Q o (P.Cent) (P.Ind.) q z,o q l,o (P.Cent) (P.Ind.) 1 2 3 4 5 6a 6b 7 8 9 10 11a 11b 12 13 1 Tereny gminy Kościerzyna 30 914 15 404 58 505 1 286 1 624 1 000 62 415 4 140 501 269 11 150 33 958 7 488 553 865 Oznaczenia : q co - zapotrzebowanie na moc cieplną do celów ogrzewania i wentylacji [kw] ; q cwu q tech Q co Q cwu Q tech q z,o q l,o - zapotrzebowanie na moc cieplną do przygotowania ciepłej wody użytkowej [kw]; - zapotrzebowanie na moc cieplną do celów technologicznych [kw]; - zapotrzebowanie na energię cieplną do celów ogrzewania i wentylacji [GJ]; - zapotrzebowanie na energię cieplną do przygotowania ciepłej wody użytkowej [GJ]; - zapotrzebowanie na energię cieplną do celów technologicznych [GJ]; - sumaryczne aktualne zapotrzebowanie na moc cieplną dla okresu zimowego [kw]; - sumaryczne aktualne zapotrzebowanie na moc cieplną dla okresu letniego [kw]; Q o - sumaryczne aktualne roczne zapotrzebowanie na energię cieplną [GJ]; P. Cent. (P. Ind.) - centralne (indywidualne) przygotowanie c.w.u. 24

3.3.4 Analiza zapotrzebowania na ciepło gminy Kościerzyna dla warunków wyjściowych Analiza ogólna Analiza bilansu cieplnego gminy Kościerzyna przedstawionego w tabelach 3.3.2 3.3.3 wykazuje, że: 1. Aktualne zapotrzebowanie mocy w skali całego obszaru gminy Kościerzyna kształtuje się dla sezonu grzewczego na poziomie ok. 62,41 MW. Udział poszczególnych składników bilansu wynosi: q co = 58,50 MW (ok. 93,7%) q cwu = 2,91 MW (ok. 4,7%) q tech = 1,00 MW (ok. 1,6%). W okresie letnim następuje obniżenie potrzeb cieplnych gminy do wielkości około 4,14 MW (q cwu +q tech ). Zapotrzebowanie na moc cieplną w okresie lata uwarunkowane jest zapotrzebowaniem na ciepło na potrzeby przygotowania ciepłej wody użytkowej (które w związku z napływem turystów i wczasowiczów zwiększa sie o około 8% w porównaniu z okresem zimowym) oraz potrzebami technologicznymi sektora gospodarki. 2. Aktualne roczne zapotrzebowanie odbiorców na energię cieplną w skali całego obszaru gminy Kościerzyna kształtuje się na poziomie ok. 553,87 TJ. Q co = 501,27 TJ (ok. 90,5%) Q cwu = 45,11 TJ (ok. 8,1%) Q tech = 7,49 TJ (ok. 1,4%). 3. Zapotrzebowanie na moc cieplną odbiorców objętych dostawą energii cieplnej z lokalnego systemu ciepłowniczego (L.S.C.) pracującego w oparciu o kotłownię Zakładów Porcelany Stołowej "LUBIANA" S.A. w Łubianie wynosi około 9,20 MW i stanowi około 15% całkowitego zapotrzebowania mocy w skali gminy. Lokalny system ciepłowniczy pokrywa obecnie około 12% zapotrzebowania na energię cieplną na terenie gminy. Około 90% potrzeb cieplnych zaspokajanych przez L.S.C. stanowią potrzeby własne ZPS "LUBIANA". 4. Potrzeby cieplne pozostałych odbiorców sektora gospodarki zaspokajane w oparciu o dostawę energii cieplnej ze źródeł własnych (bez ZPS "LUBIANA") wynoszą około 2,94 MW. Udział kotłowni zakładowych (z wyłączeniem kotłowni ZPS "LUBIANA") w pokryciu globalnego zapotrzebowania na moc cieplną gminy Kościerzyna kształtuje się na poziomie około 5%. Kotłownie zakładowe pokrywają około 4% globalnego zapotrzebowania na energię cieplną występującego w skali gminy. 5. Zapotrzebowanie na moc cieplną odbiorców zaopatrywanych w ciepło z kotłowni lokalnych wynosi około 2,82 MW. 25

Energia cieplna produkowana przez kotłownie lokalne pokrywa około 4% całkowitego zapotrzebowania ciepła w skali gminy. 6. Około 76% potrzeb cieplnych gminy Kościerzyna zaspokajanych jest w oparciu o źródła indywidualne (47,45 MW). Energia cieplna produkowana w źródłach indywidualnych pokrywa obecnie około 80% całkowitego zapotrzebowania ciepła w skali gminy. Struktura zapotrzebowania na ciepło W oparciu o wyniki bilansu cieplnego zamieszczone w tabeli 3.3.2 określono strukturę obecnego zapotrzebowania na ciepło na terenie gminy w sezonie grzewczym oraz w okresie lata w podziale na następujące kategorie odbiorców: budownictwo jednorodzinne; budownictwo wielorodzinne; usługi publiczne i komercyjne; zakłady przemysłowe. Wyniki podziału strukturalnego zapotrzebowania na moc i na energię cieplną dla warunków wyjściowych pomiędzy wyżej wydzielone kategorie odbiorców przedstawiono w tabelach 3.3.4 i 3.3.5. Strukturę aktualnego zapotrzebowania na moc i energię cieplną dla gminy Kościerzyna wg kategorii odbiorców ilustrują również rys. 3.3.1 3.3.2. Z przedstawionych danych wynika, że w okresie sezonu grzewczego: największy udział w strukturze zapotrzebowania mocy cieplnej przypada na jednorodzinne budownictwo mieszkaniowe (46,97 MW w skali gminy, tj. około 75% całkowitego zapotrzebowania); potrzeby cieplne w sektorze budownictwa wielorodzinnego są znacznie mniejsze i wynoszą 1,32 MW, co stanowi jedynie 2% zapotrzebowania gminy; udział obiektów sektora usług publicznych i komercyjnych w całkowitym zapotrzebowaniu na moc cieplną kształtuje się na poziomie 2,93 MW, tj. około 5% sumarycznego zapotrzebowania gminy; obiekty sektora gospodarki charakteryzują się udziałem w strukturze zapotrzebowania mocy na poziomie 11,19 MW, co stanowi około 18% całkowitego zapotrzebowania w skali gminy. Decydujące pozycję w bilansie zapotrzebowania na moc cieplną dla obszaru gminy w okresie sezonu grzewczego zajmują: jednorodzinne budownictwo mieszkaniowe (którego wkład stanowi 75% całkowitych potrzeb cieplnych gminy) oraz przemysł (z wkładem na poziomie 18%). W strukturze potrzeb cieplnych występujących na terenie gminy Kościerzyna w okresie letnim dominują potrzeby sektora gospodarki (44%) oraz budownictwa jednorodzinnego (36%). Budownictwo jednorodzinne i przemysł zachowują również swoją dominującą pozycję w strukturze zapotrzebowania na energię cieplną (odpowiednio 31,4 i 13,58 TJ), zaś ich 26

sumaryczny wkład w globalne zapotrzebowanie na ciepło gminy Kościerzyna kształtuje się na poziomie około 93%. Tabela 3.3.4. Struktura aktualnego zapotrzebowania na moc cieplną dla gminy Kościerzyna Lp. Kategoria odbiorców Zapotrzebowanie na moc cieplną gm. Kościerzyna [kw] [%] 1 SEZON GRZEWCZY 1 Budownictwo jednorodzinne 46 970 75,25 2 Budownictwo wielorodzinne 1 325 2,12 3 Usługi publiczne i komercyjne 2 928 4,69 4 Zakłady przemysłowe 11 192 17,93 SUMARYCZNIE (sezon grzewczy): 62 415 100,00 2 OKRES LETNI 1 Budownictwo jednorodzinne 1 502 36,29 2 Budownictwo wielorodzinne 255 6,15 3 Usługi publiczne i komercyjne 567 13,71 4 Zakłady przemysłowe 1 815 43,85 SUMARYCZNIE (okres letni): 4 140 100,00 Bud. jednorodzinne Bud. wielorodzinne Usługi publiczne i komercyjne Zakłady przemysłowe 17,93% 4,69% 2,12% 75,25% Rys. 3.3.1 Udział poszczególnych grup odbiorców w strukturze zapotrzebowania mocy na terenie gminy Kościerzyna - sezon grzewczy [%] 27

Tabela 3.3.5. Struktura aktualnego zapotrzebowania na energię cieplną dla gminy Kościerzyna Lp. Kategoria odbiorców Zapotrzebowanie na energię cieplną gm. Kościerzyna [GJ] [%] 1 Budownictwo jednorodzinne 439 081 79,28 2 Budownictwo wielorodzinne 12 906 2,33 3 Usługi publiczne i komercyjne 24 925 4,50 4 Zakłady przemysłowe 76 953 13,89 SUMARYCZNIE: 553 865 100,00 13,89% Bud. jednorodzinne Bud. wielorodzinne Usługi publiczne i komercyjne Zakłady przemysłowe 4,50% 2,33% 79,28% Rys. 3.3.2. Udział poszczególnych grup odbiorców w strukturze zapotrzebowania na energię cieplną na terenie gminy Kościerzyna [%] 28

4. OCENA PERSPEKTYWICZNEGO ZAPOTRZEBOWANIA NA CIEPŁO DLA OBSZARU GMINY KOŚCIERZYNA Z UWZGLĘDNIENIEM PLANOWANYCH INWESTYCJI ORAZ DZIAŁAŃ TERMORENOWACYJNYCH Zapotrzebowanie na ciepło dla obszaru gminy Kościerzyna w perspektywie 15 lat zostało określone z uwzględnieniem następujących czynników: rozwój budownictwa mieszkaniowego; inwestycje w sektorze usług publicznych i komercyjnych; dalszy rozwój na terenie gminy funkcji turystyczno-wypoczynkowych oraz sektora gospodarki; realizacja programów termomodernizacji i innych działań prooszczędnościowych zmierzających do zmniejszenia zużycia energii cieplnej w obiektach istniejących. Perspektywiczny rozwój gminy Kościerzyna oraz inwestycje w poszczególnych sektorach funkcjonalnych gminy analizowano w oparciu o: analizę retrospektywną oraz prognozy rozwoju demograficznego gminy; analizę dotychczasowych trendów rozwoju budownictwa mieszkaniowego, sfery usług publicznych i komercyjnych oraz sektora gospodarki; planowane inwestycje w poszczególnych grupach strukturalnych odbiorców energii cieplnej. 4.1 Prognozy rozwoju budownictwa mieszkaniowego Analiza retrospektywna rozwoju demograficznego gminy Kościerzyna w latach 2010-2015 (tabela 4.1.1) wykazuje, że w okresie do 2014 r. obserwowany był systematyczny wzrost liczby ludności zamieszkującej w jej granicach. Tabela 4.1.1. Rozwój demograficzny gminy Kościerzyna w latach 2010 2015 *) Rok 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Liczba ludności [osób] 14 750 14 955 15 076 15 212 15 473 15 404 *) - dane Urzędu Gminy w Kościerzynie W latach 2010 2015 liczba mieszkańców gminy wzrosła o ponad 650 osób, tj. o 4,4% w porównaniu z 2010 r. Roczne przyrosty liczby ludności w okresie 2010-2014 kształtowały sie na poziomie od 0,81 do 1,72%, zaś dla okresu pięcioletniego wynosiły w średnim 0,89%/rok. Prognozy rozwoju demograficznego gminy zamieszczone w Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Kościerzyna (zmiany Studium uchwalone 12 listopada 2014 r.) wskazują na dalszy stopniowy wzrost liczby ludności gminy. Zgodnie z opracowaną prognozą liczba ludności gminy w 2030 r. wzrośnie do 17 649 osób (wzrost o około 24% w porównaniu z rokiem 2010). Przy przeprowadzaniu oceny perspektywicznych potrzeb cieplnych na terenie gminy Kościerzyna spowodowanych nowymi inwestycjami w sektorze budownictwa mieszkaniowego przyjęto założenia dotyczące rozwoju demograficznego gminy 29

zgodnie z ww. prognozą i oszacowano, że docelowa liczba mieszkańców stałych gminy Kościerzyna w perspektywie 15 lat będzie kształtować się na poziomie około 17 650 osób. Przy ocenie wymaganego przyrostu zasobów mieszkaniowych w okresie 15 lat założono obniżenie w okresie perspektywicznym wskaźnika ilości osób przypadających na 1 mieszkanie (poprawa komfortu życia, usamodzielnianie się gospodarstw domowych itp.) co najmniej o 5%. Wymagany przyrost zasobów mieszkaniowych na terenie gminy Kościerzyna (określony z uwzględnieniem ww. założeń) w okresie perspektywy 15 lat powinien wynosić około 830 szt. mieszkań. Przy ocenie perspektywicznych potrzeb cieplnych w sektorze budownictwa mieszkaniowego założono, że przyrost zasobów mieszkaniowych gminy realizowany będzie przede wszystkim w oparciu o budownictwo jednorodzinne (około 90% przyrostu). Dodatkowo przyjęto rezerwę w wysokości ok. 10% wymaganego przyrostu zasobów gminy na ewentualny rozwój budownictwa wielorodzinnego. Szacunkowe wielkości perspektywicznego przyrostu zasobów w budownictwie mieszkaniowym na terenie gminy Kościerzyna zestawiono w tabeli 4.1.2. Sumaryczny przyrost zasobów w budownictwie jednorodzinnym w skali gminy Kościerzyna ocenia się na około 750 szt. mieszkań, zaś liczbę ludności stałej zamieszkującej w nowych budynkach jednorodzinnych na ok. 2,8 tys. osób. Sumaryczny przyrost powierzchni ogrzewalnej w budownictwie jednorodzinnym szacuje się na 108,75 tys. m 2. Szacuje się, że w sektorze budownictwa wielorodzinnego nastąpi przyrost ilości mieszkań o 80 szt. oraz wzrost powierzchni ogrzewanej o ok. 4,0 tys. m 2. Przyrost liczby mieszkańców w budynkach wielorodzinnych (nowe zasoby) wyniesie około 195 osób. Szacunkowy przyrost powierzchni ogrzewanej spowodowany nowymi inwestycjami w budownictwie mieszkaniowym w granicach gminy Kościerzyna zilustrowano na rys. 4.1.1. W tabeli 4.1.2 zamieszczono również wielkości prognozowanego przyrostu potrzeb cieplnych sektora budownictwa mieszkaniowego. Oceniając zapotrzebowanie na ciepło dla nowych inwestycji w sferze budownictwa mieszkaniowego założono, że nowe obiekty będą budynkami energooszczędnymi budowanymi wg najnowszych technologii oraz, że średnie zużycie energii cieplnej na ogrzanie 1 m 2 powierzchni będzie kształtowało się na poziomie: a) budownictwo jednorodzinne : - lata 2016-2023 : 80 kwh/(m 2 a) - lata 2024-2031 : 55 kwh/(m 2 a) b) budownictwo wielorodzinne: - lata 2016-2023 : 60 kwh/(m 2 a) - lata 2024-2031: 40 kwh/(m 2 a). 30

Szacując perspektywiczne potrzeby cieplne związane z przygotowaniem c.w.u. uwzględniono obniżenie średniodobowego zużycia ciepłej wody użytkowej przypadającego na 1 mieszkańca: a) w budownictwie jednorodzinnym o 10% w porównaniu ze stanem obecnym; b) w budownictwie wielorodzinnym o 20% w porównaniu ze stanem obecnym. Z analizy danych zestawionych w tabeli 4.1.2 oraz na rys. 4.1.1 wynika, że przewidywany rozwój budownictwa mieszkaniowego na terenie gminy Kościerzyna spowoduje: przyrost powierzchni ogrzewanej w sektorze budownictwa mieszkaniowego na poziomie około 112,75 tys. m 2, tj. o 23% w porównaniu ze stanem obecnym; przyrost liczby mieszkańców stałych (dla zasobów nowych) - o ok. 3,0 tys. osób; przyrost zapotrzebowania na moc cieplną: a/ w okresie sezonu grzewczego - o 3,30 MW; b/ w sezonie letnim - o 0,27 MW; przyrost rocznego zapotrzebowania na energię cieplną o 33,01 TJ. 31

Δ S [m2] Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla gminy Kościerzyna - aktualizacja Tabela 4.1.2. Szacunkowy przyrost zasobów mieszkaniowych oraz potrzeb cieplnych w sektorze budownictwa mieszkaniowego na terenie gminy Kościerzyna w perspektywie 15 lat Lp. Nazwa Jedn. Wartość I II III Budownictwo jednorodzinne 1. Przyrost ilości mieszkań szt. 750 2. Przyrost powierzchni ogrzewanej: m 2 108 750 3. Mieszkańcy w nowych budynkach osób 2 817 4. Przyrost zapotrzeb. na moc cieplną a/ sezon grzewczy (q co+cwu ) kw 3 207 b/ okres letni (q cwu ) * kw 258 5. Przyrost rocznego zapotrzebowania na energię cieplną (Q co+cwu ) * GJ 31 922 Budownictwo wielorodzinne 1. Przyrost ilości mieszkań szt. 80 2. Przyrost powierzchni ogrzewanej m 2 4 000 3. Mieszkańcy w nowych budynkach osób 194 4. Przyrost zapotrzeb. na moc cieplną a/ sezon grzewczy (q co+cwu ) kw 97 b/ okres letni (q cwu ) * kw 17 5. Przyrost rocznego zapotrzebowania na energię cieplną (Q co+cwu ) * GJ 1 089 Bud. mieszkaniowe łącznie 1. Przyrost ilości mieszkań szt. 830 2. Przyrost powierzchni ogrzewanej m 2 112 750 w bud. mieszkaniowym 3. Liczba mieszkańców stałych osób 3 011 w nowych zasobach mieszkaniowych 4. Przyrost zapotrzeb. na moc cieplną a/ sezon grzewczy (q co+cwu ) kw 3 304 b/ okres letni (q cwu ) * kw 275 5. Przyrost rocznego zapotrzebowania na energię cieplną (Q co+cwu ) * GJ 33 011 */ - potrzeby cieplne zw iązane z przygotow aniem ciepłej w ody użytkow ej uw zględniają tylko mieszkańców stałych Rys. 4.1.1. Przyrost powierzchni ogrzewanej w sektorze budownictwa mieszkaniowego gm.kościerzyna w perspektywie 15 lat 108 750 120 000 100 000 80 000 60 000 40 000 20 000 0 4 000 Budownictwo jednorodzinne Budownictwo wielorodzinne 32

4.2 Inwestycje w sektorze usług i gospodarki Przy ocenie perspektywicznego zapotrzebowania na ciepło dla obszaru gminy Kościerzyna uwzględniono realizację nowych inwestycji w następujących sektorach: obiekty użyteczności publicznej; handel i usługi; zakłady przemysłowe. Wzrost zapotrzebowania na ciepło w sektorze usług i gospodarki w okresie perspektywy do 2030-2031 r. szacowano z uwzględnieniem założeń rozwoju funkcji i kierunków polityki przestrzennej w odniesieniu do usług publicznych i komercyjnych oraz sektora przemysłowego na terenie gminy. Założenia dotyczące perspektywicznych inwestycji weryfikowano również w oparciu o analizę miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. W celu oceny potrzeb cieplnych nowych odbiorców oszacowano przyrost powierzchni ogrzewanej obiektów usługowych i przemysłowych dla analizowanego okresu prognozy. Oceniając wielkość potrzeb cieplnych dla nowych inwestycji przyjęto (podobnie jak i w przypadku budownictwa mieszkaniowego), że nowe obiekty zrealizowane zostaną wg najnowszych technologii i będą charakteryzowały się niską energochłonnością. Wyniki obliczeń potrzeb cieplnych (obejmujących zapotrzebowanie na moc i na energię cieplną na potrzeby ogrzewania i przygotowania ciepłej wody użytkowej) dla nowych obiektów sektora usług publicznych i komercyjnych oraz sektora gospodarki w skali całej gminy zamieszczono w tabeli 4.2.1. W przypadku obiektów przemysłowych dodatkowo założono przyrost zapotrzebowania na ciepło na potrzeby technologiczne o 20% w porównaniu ze stanem obecnym. Przeprowadzone obliczenia wykazały, że przyrost potrzeb cieplnych spowodowany rozwojem usług i gospodarki na terenie gminy Kościerzyna może kształtować się na następującym poziomie: Lp. Grupa odbiorców Sezon grzewczy Przyrost zapotrzebowania MOC CIEPLNA [kw] Okres letni ENERGIA CIEPLNA [GJ/rok] 1 Obiekty użyteczności publicznej 434 60 3 785 2 Handel i usługi komercyjne 460 81 4 608 3 Zakłady przemysłowe 2 252 416 19 677 3 Łącznie gm. Kościerzyna 3 146 557 28 070 Łączny przyrost zapotrzebowania na moc cieplną dla analizowanych grup odbiorców wyniesie około 3,15 MW w okresie zimowym oraz 0,56 MW w sezonie letnim. Nowe inwestycje w sektorze usług i gospodarki spowodują przyrost rocznego zapotrzebowania na energię cieplną w gminie na poziomie około 28,07 TJ. 33

Tabela 4.2.1. Przyrost potrzeb cieplnych w sektorze usług i gospodarki na terenie gminy Kościerzyna w perspektywie 15 lat Lp. Nazwa inwestycji i lokalizacja S V dq p,z dq p,l dq p [m 2 ] [m 3 ] [kw] [kw] [GJ] 1 Obiekty użyteczności publicznej 1 Budowa/rozbudowa obiektów oświaty 2 000 9 000 123 17 1 049 2 Budowa nowych obiektów opieki zdrowotnej 500 2 250 34 5 308 3 Budowa nowych obiektów kultury i sportu 1 500 6 000 157 27 1 369 4 Rezerwa na rozbudowę istniejących 2 000 9 000 120 10 1 057 lub budowę nowych urzędów, instytucji i innych obiektów użytecz. publicznej Razem (obiekty użyteczności publicznej) 6 000 26 250 434 60 3 785 2 Handel i usługi 1 Rozbudowa istniejących lub budowa nowych 1 000 4 500 126 5 1 053 placówek handlowych 2 Budowa nowych obiektów gastronomicznych 500 2 250 65 17 621 3 Rozwój rzemiosła 500 2 000 74 11 651 4 Rozwój usług komercyjnych z zakresu 500 2 000 27 2 235 administr., finansów i ubezpieczeń 5 Rozwój na terenie gminy 3 000 8 000 167 46 2 048 bazy turystyczno-wypoczynkowej Razem (handel i usługi) 5 500 18 750 460 81 4 608 Razem (usługi publiczne i komercyjne) 11 500 45 000 894 141 8 393 3 Zakłady przemyslowe 1 Rozwój sektora gospodarczego na obszarze gminy (ds=25%; q tech = 20%) 15 000 120 000 2 252 416 19 677 Razem (zakł. przemysłowe): 15 000 120 000 2 252 416 19 677 SUMARYCZNIE (gm. Kościerzyna): 26 500 165 000 3 146 557 28 070 Oznaczenia: S - szacunkowa powierzchnia ogrzewana obiektu [m 2 ]; V - kubatura obiektu [m 3 ]; ds (dq) - szacunkowy przyrost powierzchni ogrzewanej (zapotrzebowania na moc cieplną) analizowanej grupy obiektów na terenie rejonu bilansowego w porównaniu ze stanem obecnym [%]; dq p,z - przyrost zapotrzebowania na moc cieplną dla sezonu grzewczego [kw]; dq p,l - przyrost zapotrzebowania na moc cieplną dla okresu letniego [kw]. dq p - przyrost rocznego zapotrzebowania na energię cieplną [GJ]. 34

4.3 Ocena perspektywicznych potrzeb gminy spowodowanych okresowym napływem turystów i wczasowiczów W tabeli 4.3.1 zamieszczono ocenę dodatkowych perspektywicznych potrzeb cieplnych gminy w okresie letnim związanych z pobytem zwiększonej liczby turystów i wczasowiczów, których zakwaterowanie przewidziane zostanie w nowopowstałych obiektach turystyczno-wypoczynkowych oraz na kwaterach prywatnych. Przy przeprowadzaniu analizy założono, że w okresie następnych 15 lat (wskutek dalszego rozwoju funkcji rekreacyjno-wypoczynkowych na obszarze gminy) liczba turystów przebywających na terenie Gminy Kościerzyna w sezonie letnim ulegnie zwiększeniu o około 20% (do 20 tys. osób). Tabela 4.3.1 Ocena dodatkowych potrzeb cieplnych w okresie letnim związanych z pobytem turystów i wczasowiczów na terenie gminy Kościerzyna dla okresu perspektywy (dodatkowe przygotowanie c.w.u.) Wartość Lp. Nazwa Jedn. ogółem obiekty całoroczne (hotele i ośrodki w czasow e) obiekty sezonow e (ośrodki w czasow e, pensjonaty) kw atery pryw atne (bud. 1- rodzinne) Przyrost ilości turystów w okresie całego 1 osób 4 000 lata Przyrost obliczeniowej liczby turystów 2 z uwzględnieniem współczynnika osób 431 150 200 81 jednoczesności pobytu 1) 3 Zapotrzebowanie na moc cieplną kw 36,79 do przygotowania c.w.u. 2) uw zgledniono 26,19 10,61 w bilansie 4 całorocznym Roczne zapotrzebowanie na energię GJ 138 w tabeli 4.2.1 cieplną do przygotowania c.w.u. 2) 98 40 1) - średni czas pobytu - 7 dni 2) - bez obiektów całorocznych, które uwzględniono w bilansie rocznym zamieszczonym w tabeli 4.2.1 35

Docieplenie dachów Docieplenie stropów piwnic Wymian okien i drzwi Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla gminy Kościerzyna - aktualizacja 4.4 Termorenowacja i inne działania prooszczędnościowe ograniczające zapotrzebowanie na moc cieplną po stronie odbiorców Oceniając globalne zapotrzebowanie na ciepło dla obszaru gminy Kościerzyna w perspektywie do 2030-2031 r. przeanalizowano również możliwości dalszego zmniejszenia zużycia energii cieplnej w obiektach już istniejących w wyniku działań termomodernizacyjnych. Przy ocenie perspektywicznego zapotrzebowania na ciepło dla całej gminy oszacowano możliwości zmniejszenia zużycia energii cieplnej w wyniku termorenowacji obiektów przeprowadzanej w odniesieniu do wszystkich wydzielonych strukturalnych grup odbiorców energii cieplnej. Działania termomodernizacyjne wpływają w różnym stopniu na sezonowe zapotrzebowanie na energię cieplną oraz wielkość zapotrzebowania obiektów na moc cieplną. Ocieplenie budynków wpływa w przybliżeniu w równym stopniu na obniżenie sezonowego zapotrzebowania na energię cieplną zużywaną na potrzeby ogrzewania, jak i na moc szczytową w okresie występowania najniższych temperatur zewnętrznych. Natomiast wszystkie działania obejmujące modernizację systemu grzewczego (poprawa sprawności wytwarzania, przesyłu, regulacji i wykorzystania ciepła) wraz z opomiarowaniem odbiorców oraz zmianą sposobu rozliczania zużycia ciepła przyczyniają się do obniżenia sezonowego zapotrzebowania na energię cieplną, ale nie wpływają na wielkość maksymalnego zapotrzebowania na moc cieplną. Sektor budownictwa mieszkaniowego stanowi obecnie największą grupę odbiorców energii cieplnej na terenie gminy Kościerzyna. Ich udział w globalnym zapotrzebowaniu na ciepło całej gminy kształtuje się aktualnie na poziomie 77% (łącznie budownictwo jednorodzinne i wielorodzinne). W tabeli 4.4.1 pokazano potencjalne procentowe oszczędności w zużyciu energii cieplnej na ogrzewanie wynikające z termorenowacji budynków mieszkalnych obejmującej docieplenie przegród budowlanych oraz wymianę stolarki okiennej i drzwi zewnętrznych. Tabela 4.4.1 Średnie oszczędności energetyczne możliwe do uzyskania w wyniku termorenowacji budynków mieszkalnych Docieplenie ścian Nazwa w zależności od okresu budowy przedw oj. do 1966 r. 1967-1985 1986-1992 1993-2000 2000-2015 Procentowe oszczędności energetyczne w wyniku termorenowacji 35 30 25 15 10 -- 10 3 10 36

Część zasobów mieszkaniowych gminy Kościerzyna nie spełnia aktualnych wymagań warunków technicznych dotyczących oszczędności energii i charakteryzuje się niezadowalającą izolacyjnością cieplną. Dotyczy to zarówno obiektów starszych pochodzących z okresu powojennego, jak i późniejszych budynków powstałych do 2000 r. Należy podkreślić, że po wprowadzeniu nowych wymagań dotyczących energooszczędności obiektów i izolacyjności termicznej przegród budowlanych obowiązujących od 1 stycznia 2014 r. (Rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 5 lipca 2013 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków technicznych jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie - Dz.U. z dn. 13.08.2013 r., poz. 926) również budynki nowe wybudowane po 2000 r., a nawet po 2008 r. (uważane dotychczas za niewymagające termorenowacji) mogą charakteryzować się niewystarczającą izolacyjnością cieplną i zbyt niskim poziomem energooszczędności. Aktualny stopień zaawansowania prac termorenowacyjnych w jednorodzinnym budownictwie mieszkaniowym stanowiącym największą grupę odbiorców ciepła na terenie gminy jest niezadowalający. Szacuje się, że tylko około 20% budynków jednorodzinnych (z grupy niespełniającej wymagań izolacyjności cieplnej) zostało poddanych termorenowacji obejmującej docieplenie przegród budowlanych, zaś udział wymienionej stolarki okiennej w budynkach 1-rodzinnych ocenia się na 40-50%. Budynki wielorodzinne zlokalizowane na terenie gminy Kościerzyna generalnie zostały już poddane termorenowacji obejmującej docieplenie ścian zewnętrznych (za wyjątkiem budynku komunalnego w Ludwikowie) i wymianę stolarki okiennej (za wyjątkiem 5 obiektów, w których pozostało do wymiany od 15 do 35% okien). Analizując dotychczasowe tempo realizacji przedsięwzięć termorenowacyjnych w sektorze budownictwa jednorodzinnego na terenie Gminy Kościerzyna ocenia się, że realnym może okazać się przyjęcie dla okresu perspektywy następującego wariantu termorenowacji istniejących zasobów mieszkaniowych niespełniających aktualnych wymagań izolacyjności cieplnej: 1. Docieplenia przegród budowlanych okres do 2022 r. - ok. 14% zasobów (średnio 2% w skali rocznej) lata 2023 2030 - ok. 24% zasobów (przyspieszenie tempa termorenowacji po 2022 r. do wielkości średnio 3% w skali rocznej). W sumie zakłada się, że w perspektywie do 2031 r. zostanie docieplonych około 38% zasobów wymagających w chwili obecnej termorenowacji. 2. Wymiana stolarki okiennej Dla okresu perspektywy zakłada się utrzymanie tempa wymiany stolarki okiennej w budynkach mieszkalnych na poziomie 5% zasobów/rok. Założone tempo umożliwi w okresie perspektywy do 2031 r. przeprowadzenie wymiany okien w około 75% wymagających tego zasobów mieszkaniowych. W celu określenia perspektywicznych efektów energetycznych możliwych do osiągnięcia w wyniku termorenowacji obiektów budownictwa jednorodzinnego na terenie gminy Kościerzyna do obliczeń przyjęto średnią wielkość potencjalnych oszczędności energetycznych z tytułu docieplenia budynków na poziomie 20%. 37

Na pierwszym etapie oszacowano średnią wartość wyjściową potencjalnych oszczędności energetycznych z uwzględnieniem udziału poszczególnych grup wiekowych w strukturze zasobów na poziomie około 23%. Z uwagi na zrealizowane dotychczas docieplenia (20% zasobów) do wykorzystania w perspektywie pozostaje ok. 18% możliwych efektów energetycznych. Przy szacowaniu możliwości obniżenia potrzeb cieplnych w sektorze budownictwa mieszkaniowego na terenie gminy oszczędności energetyczne z tytułu wymiany stolarki okiennej przyjmowano na poziomie 10%. Przy analizie perspektywicznych potrzeb cieplnych oszacowano również potencjalne oszczędności energetyczne możliwe do osiągnięcia w wyniku termorenowacji obiektów sektora usług i gospodarki. W odniesieniu do danych grup odbiorców przyjęto następujące założenia dotyczące prognozowanego tempa termorenowacji obiektów (szacowane w stosunku do powierzchni ogrzewanej obiektów istniejących z danych grup niespełniających aktualnych wymagań izolacyjności cieplnej): 1. Docieplenia przegród budowlanych okres do 2022 r. - 2% powierzchni/rok (w sumie ok. 14% powierzchni w okresie 7 lat w odniesieniu do stanu obecnego) lata 2023 2030-2,5% powierzchni/rok (ok. 20% powierzchni obiektów w okresie kolejnych 8 lat). W sumie zakłada się, że w perspektywie do 2031 r. zostanie docieplonych około 34% powierzchni obiektów wymagających w chwili obecnej termorenowacji. 2. Wymiana stolarki okiennej Dla okresu perspektywy zakłada się utrzymanie tempa wymiany stolarki okiennej w budynkach sektora usług na poziomie 5% powierzchni obiektów/rok. Założone tempo umożliwi w okresie perspektywy do 2031 r. przeprowadzenie wymiany okien w około 75% wymagających tego budynków danych grup odbiorców. W zależności od rodzaju obiektów przy szacowaniu efektów energetycznych możliwych do uzyskania w wyniku działań termomodernizacyjnych w sektorze usług i gospodarki zakładano średnią wielkość potencjalnych oszczędności energetycznych z tytułu docieplenia obiektów na poziomie 20 25%, zaś z tytułu wymiany stolarki okiennej - na poziomie 10 15%. Obniżenie zapotrzebowania na moc i energię cieplną spowodowane realizacją przedsięwzięć termorenowacyjnych w odniesieniu do poszczególnych grup odbiorców (budownictwo mieszkaniowe jednorodzinne i wielorodzinne, obiekty sektora usług publicznych i komercyjnych oraz sektora gospodarki) oraz w skali całej gminy dla okresu perspektywy 15 lat zestawiono w kolumnach 5 i 14 tabeli 4.5.1 oraz 4.5.2 (patrz pkt. 4.5). Łącznie przeanalizowane powyżej przedsięwzięcia termomodernizacyjne spowodują obniżenie perspektywicznych potrzeb cieplnych gminy Kościerzyna o następujące wielkości: 1) Spadek zapotrzebowania na moc cieplną na potrzeby ogrzewania 6,89 MW 2) Spadek zapotrzebowania na energię cieplną na potrzeby ogrzewania 57,96 TJ. 38

Największe efekty z tytułu termomodernizacji będą występowały w sektorze budownictwa jednorodzinnego, w którym nastąpi obniżenie zapotrzebowania mocy o około 5,05 MW oraz spadek zapotrzebowania na energię cieplną o 45,27 TJ. W perspektywie można również oczekiwać oszczędności związanych z dalszym zmniejszeniem zapotrzebowania na energię i moc cieplną do przygotowania ciepłej wody użytkowej. Czynnikiem wpływającym na obniżenie potrzeb cieplnych odbiorców są występujące tendencje związane ze zmniejszeniem zużycia ciepłej wody. Przy ocenie perspektywicznego zapotrzebowania Gminy Kościerzyna na energię cieplną w odniesieniu do obiektów już istniejących przyjęto wariant, zakładający obniżenie dobowego zużycia ciepłej wody użytkowej w wielorodzinnych budynkach mieszkalnych o 20% oraz w budynkach jednorodzinnych o 10% (taki sam obniżony wskaźnik przyjmowano również wcześniej przy szacowaniu zapotrzebowania na c.w.u. dla nowych inwestycji w sektorze budownictwa mieszkaniowego). Przewidywane obniżenie zapotrzebowania na moc cieplną spowodowane dalszym spadkiem zużycia c.w.u. w budownictwie mieszkaniowym szacuje się w skali gminy na poziomie około 200 kw (kolumny 6 i 10 tabeli 4.5.1 i 4.5.2), zaś wielkość obniżenia zapotrzebowania na ciepło do przygotowania c.w.u. na poziomie ok. 3,60 TJ. 4.5 Określenie perspektywicznego zapotrzebowania na ciepło dla obszaru gminy Kościerzyna Szczegółowe zestawienie perspektywicznego zapotrzebowania na moc i energię cieplną w odniesieniu do całego terenu gminy Kościerzyna oraz grup obiektów zlokalizowanych w jej granicach przedstawiono w tabeli 4.5.1. Wyniki zbiorcze perspektywicznego zapotrzebowania na ciepło dla gminy i grup odbiorców energii cieplnej zamieszczono w tabeli 4.5.2. Bilanse cieplne gminy zamieszczone w tabelach 4.5.1 4.5.2 uwzględniają: q z,o lub q l,o - sumaryczne aktualne zapotrzebowanie odbiorców na moc cieplną dla okresu zimowego lub letniego (kolumny 3 i 8); dq p lub dq p - przyrosty zapotrzebowania mocy lub energii cieplnej spowodowane rozwojem budownictwa mieszkaniowego oraz sektora usług i gospodarki (kolumny 4, 9 i 13); dq ter lub dq ter - efekty oszczędnościowe (obniżenie zapotrzebowania mocy lub energii) możliwe do uzyskania w wyniku przedsięwzięć termomodernizacyjnych (kolumna 5 i 14); dq in lub dq in - spadek zapotrzebowania na moc lub na energię cieplną w wyniku obniżenia zużycia c.w.u. (kolumny 6, 10 i 15); 39

q z,1 lub q l,1 - sumaryczne perspektywiczne zapotrzebowanie odbiorców na moc cieplną dla okresu zimowego lub letniego (kolumny 7 i 11); Q o lub Q 1 - sumaryczne roczne zapotrzebowanie odbiorców na energię cieplną dla stanu istniejącego lub dla okresu perspektywy (kolumny 12 i 16). Tabela 4.5.3 zawiera zestawienie aktualnych i perspektywicznych potrzeb cieplnych gminy oraz określa procentowe przyrosty lub spadki zapotrzebowania na moc i energię cieplną dla całego obszaru gminy Kościerzyna. Dane z tabeli 4.5.3 zilustrowano również na rys. 4.5.1 4.5.2. Uwaga: Dane zamieszczone w tabelach 4.5.1-4.5.3 dla okresu letniego oraz wielkość rocznego zapotrzebowania na energię cieplną uwzględniają również dodatkowo przyrosty potrzeb cieplnych związanych z przygotowaniem ciepłej wody użytkowej w sezonie letnim spowodowane okresowym napływem turystów i wczasowiczów (zgodnie z oceną zamieszczoną w pkt. 4.3). 40

Tabela 4.5.1 Ocena perspektywicznego zapotrzebowania na moc i energię cieplną dla gminy Kościerzyna - zestawienie szczegółowe (z uwzględnieniem dodatkowych potrzeb cieplnych w okresie letnim związanych z pobytem turystów i wczasowiczów) Lp. Nazwa / kategorie odbiorców Okres zimowy Zapotrzebowanie na moc cieplną Okres letni Roczne zapotrzebowanie na energię cieplną q z,o dq p dq ter dq in q z,1 q l,o dq p dq in q l,1 Q o dq p dq ter dq in Q 1 [kw] [kw] [kw] [kw] [kw] [kw] [kw] [kw] [kw] [GJ] [GJ] [GJ] [GJ] [GJ] 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 1 Obecni odbiorcy Budownictwo jednorodzinne 46 970-5 053-150 41 767 1 502-150 1 352 439 081-45 273-3 140 390 669 Budownictwo wielorodzinne 1 325-30 -51 1 244 255-51 204 12 906-287 -466 12 154 Usługi publiczne i komercyjne 2 928-121 2 806 567 567 24 925-993 23 932 Zakłady przemysłowe 11 192-1 688 9 504 1 815 1 815 76 953-11 404 65 549 Sumarycznie (obecni odbiorcy): 62 415-6 892-201 55 322 4 140-201 3 938 553 865-57 956-3 605 492 304 2 Nowe inwestycje Budownictwo jednorodzinne 3 207 3 207 269 269 31 962 31 962 Budownictwo wielorodzinne 97 97 17 17 1 089 1 089 Usługi publiczne i komercyjne 894 894 167 167 8 491 8 491 Zakłady przemysłowe 2 252 2 252 416 416 19 677 19 677 Sumarycznie (nowe obiekty): 6 450 6 450 869 869 61 219 61 219 Sumarycznie 62 415 6 450-6 892-201 61 772 4 140 869-201 4 807 553 865 61 219-57 956-3 605 553 523 w tym: 1 OBECNI ODBIORCY 62 415 0-6 892-201 55 322 4 140 0-201 3 938 553 865 0-57 956-3 605 492 304 2 NOWE INWESTYCJE 0 6 450 0 0 6 450 0 869 0 869 0 61 219 0 0 61 219 SUMARYCZNIE (gm. Kościerzyna) 62 415 6 450-6 892-201 61 772 4 140 869-201 4 807 553 865 61 219-57 956-3 605 553 523 Oznaczenia: q z,o (ql,o ) - aktualne zapotrzebowanie na moc cieplną dla okresu zimowego (dla okresu letniego); dq p - przyrost zapotrzebowania na moc cieplną w wyniku nowych inwestycji; dq ter - spadek zapotrzebowania na moc cieplną w wyniku termorenowacji obiektów; dq in - spadek zapotrzebowania na moc cieplną w wyniku obniżenia zużycia c.w.u.; q z,1 (ql,1 ) - perspektywiczne zapotrzebowanie na moc cieplną dla okresu zimowego (dla okresu letniego). Q o - aktualne roczne zapotrzebowanie na energię cieplną ; dq p - przyrost rocznego zapotrzebowania na energię cieplną w wyniku nowych inwestycji; - spadek rocznego zapotrzebowania na energię cieplną w wyniku termorenowacji obiektów; dq ter dq in - spadek rocznego zapotrzebowania na energię cieplną w wyniku obniżenia zużycia c.w.u.; Q 1 - perspektywiczne roczne zapotrzebowanie na energię cieplną. 41

Tabela 4.5.2 Zestawienie bilansu perspektywicznego zapotrzebowania na moc i energię cieplną dla obszaru gminy Kościerzyna oraz poszczególnych kategorii odbiorców energii cieplnej - zestawienie zbiorcze Lp. Nazwa / kategorie odbiorców Okres zimowy Zapotrzebowanie na moc cieplną Okres letni Roczne zapotrzebowanie na energię cieplną q z,o dq p dq ter dq in q z,1 q l,o dq p dq in q l,1 Q o dq p dq ter dq in Q 1 [kw] [kw] [kw] [kw] [kw] [kw] [kw] [kw] [kw] [GJ] [GJ] [GJ] [GJ] [GJ] 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 1 Tereny gminy Kościerzyna 62 415 6 450-6 892-201 61 772 4 140 869-201 4 807 553 865 61 219-57 956-3 605 553 523 W TYM: 1 Budownictwo jednorodzinne 46 970 3 207-5 053-150 44 974 1 502 269-150 1 621 439 081 31 962-45 273-3 140 422 631 2 Budownictwo wielorodzinne 1 325 97-30 -51 1 341 255 17-51 221 12 906 1 089-287 -466 13 243 3 Usługi publiczne i komercyjne 2 928 894-121 0 3 700 567 167 0 735 24 925 8 491-993 0 32 423 4 Zakłady przemysłowe 11 192 2 252-1 688 0 11 756 1 815 416 0 2 231 76 953 19 677-11 404 0 85 226 SUMARYCZNIE (gm. Kościerzyna) 62 415 6 450-6 892-201 61 772 4 140 869-201 4 807 553 865 61 219-57 956-3 605 553 523 Oznaczenia: q z,o (ql,o ) - aktualne zapotrzebowanie na moc cieplną dla okresu zimowego (dla okresu letniego); dq p dq ter dq in - przyrost zapotrzebowania na moc cieplną w wyniku nowych inwestycji; - spadek zapotrzebowania na moc cieplną w wyniku termorenowacji obiektów; - spadek zapotrzebowania na moc cieplną w wyniku obniżenia zużycia c.w.u.; q z,1 (ql,1 ) - perspektywiczne zapotrzebowanie na moc cieplną dla okresu zimowego (dla okresu letniego). Q o - aktualne roczne zapotrzebowanie na energię cieplną ; dq p - przyrost rocznego zapotrzebowania na energię cieplną w wyniku nowych inwestycji; - spadek rocznego zapotrzebowania na energię cieplną w wyniku termorenowacji obiektów; dq ter dq in - spadek rocznego zapotrzebowania na energię cieplną w wyniku obniżenia zużycia c.w.u.; Q 1 - perspektywiczne roczne zapotrzebowanie na energię cieplną. 42

Tabela 4.5.3 Zestawienie aktualnego i perspektywicznego zapotrzebowania na moc i energię cieplną dla gminy Kościerzyna Zapotrzebowanie na moc cieplną Lp. Nazwa Okres zimowy Okres letni Roczne zapotrzebowanie na energię cieplną q z,o q z,1 dq z q l,o q l,1 dq l Q o Q 1 dq [kw] [kw] [%] [kw] [kw] [%] [GJ] [GJ] [%] 1 2 3 5 7 8 10 12 13 15 17 1 Tereny gminy Kościerzyna 62 415 61 772-1,03 4 140 4 807 16,13 553 865 553 523-0,06 Oznaczenia: q z,o (ql,o ) q z,1 (ql,1 ) Q o Q 1 dq z (dql) dq - aktualne zapotrzebowanie na moc cieplną dla okresu zimowego (dla okresu letniego) [kw]; - perspektywiczne zapotrzebowanie na moc cieplną dla okresu zimowego (dla okresu letniego) [kw]; - aktualne roczne zapotrzebowanie na energię cieplną [GJ]; - perspektywiczne roczne zapotrzebowanie na energię cieplną [GJ]. - przyrost/spadek zapotrzebowania na moc cieplną dla okresu zimowego (letniego) 'w stosunku do zapotrzebowania obecnego [%]; - przyrost/spadek zapotrzebowania na energię cieplną w stosunku do zapotrzebowania obecnego [%]. 43

Δq [%] ΔQ [%] Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla gminy Kościerzyna - aktualizacja 18,0 16,0 14,0 12,0 16,13 2,0 1,5 1,0 10,0 0,5 8,0 6,0 4,0 2,0 0,0-2,0-1,03 Okres zimowy Okres letni 0,0-0,5-1,0-1,5-2,0-0,06 Tereny gminy Kościerzyna Rys. 4.5.1 - Moc cieplna Rys. 4.4.2- Energia cieplna Prognozowane przyrosty/spadki zapotrzebowania na moc i energię cieplną na obszarze gminy Kościerzyna [%] 44

4.6 Analiza perspektywicznego zapotrzebowania na ciepło dla obszaru gminy Kościerzyna I. Analiza ogólna Globalne zapotrzebowanie na moc cieplną dla obszaru gminy Kościerzyna w perspektywie 15 lat będzie kształtować się na poziomie około 61,77 MW w sezonie grzewczym i obniżać się do 4,81 MW w okresie letnim. W porównaniu ze stanem obecnym perspektywiczne potrzeby cieplne gminy nieznacznie spadną w okresie zimowym (spadek rzędu 1%) oraz zwiększą się o ponad 16% w sezonie letnim. Perspektywiczne zapotrzebowanie odbiorców na energię cieplną w skali roku na terenie gminy Kościerzyna utrzyma się praktycznie na dotychczasowym poziomie około 554 TJ (minimalny spadek rzędu 0,1% w porównaniu ze stanem aktualnym). II. Analiza struktury perspektywicznego zapotrzebowania na ciepło Strukturę perspektywicznego zapotrzebowania na ciepło w sezonie grzewczym oraz w okresie lata całego obszaru gminy Kościerzyna przedstawiono w tabelach 4.6.1 4.6.2. Wyniki analizy w odniesieniu do sezonu grzewczego zilustrowano również na rys. 4.6.1 i 4.6.2. Z przedstawionych danych wynika, że w okresie sezonu grzewczego: 1. Największy udział w strukturze perspektywicznego zapotrzebowania mocy będzie nadal przypadał na jednorodzinne budownictwo mieszkaniowe 44,97 MW w skali gminy Kościerzyna, tj. 73% całkowitego zapotrzebowania (spadek o 2%). Udział budownictwa wielorodzinnego w sumarycznym zapotrzebowaniu na moc cieplną gminy będzie nadal niewielki i w perspektywie będzie kształtować się na poziomie 1,34 MW, tj. około 2% globalnego zapotrzebowania (praktycznie na dotychczasowym poziomie). 2. Zapotrzebowanie na ciepło obiektów sektora usług publicznych i komercyjnych wzrośnie do około 3,70 MW, zaś ich procentowy udział w strukturze zapotrzebowania mocy gminy zwiększy się do około 6% (wzrost rzędu 1%). 3. Zapotrzebowanie na moc cieplna obiektów sektora gospodarki wzrośnie do 11,76 MW, zaś ich udział w strukturze zapotrzebowania mocy gminy wyniesie ok. 19% (wzrost rzędu 1%). Decydującą pozycję w bilansie perspektywicznego zapotrzebowania na moc cieplną dla obszaru gminy Kościerzyna zachowa nadal budownictwo mieszkaniowe jednorodzinne, którego wkład będzie stanowił 63% całkowitych potrzeb cieplnych. Kolejną pozycję będą zajmowały obiekty sektora gospodarki z udziałem na poziomie 19%. Analiza struktury perspektywicznego zapotrzebowania na moc cieplną na obszarze gminy Kościerzyna w odniesieniu do sezonu letniego wykazuje, że w danym okresie czasu dominujące pozycje utrzymają nadal odbiorcy sektora przemysłowego (46%) oraz budownictwo jednorodzinne (34%) - z sumarycznym wkładem na poziomie 80%. 45

Decydującą pozycję w strukturze rocznego zapotrzebowania na energię cieplną będzie nadal stanowiło budownictwo jednorodzinne z wkładem na poziomie ponad 76%. Tabela 4.6.1. Struktura perspektywicznego zapotrzebowania na moc cieplną dla obszaru gminy Kościerzyna Lp. Kategoria odbiorców Zapotrzebowanie na moc cieplną gm. Kościerzyna [kw] [%] 1 SEZON GRZEWCZY 1 Budownictwo jednorodzinne 44 974 72,81 2 Budownictwo wielorodzinne 1 341 2,17 3 Usługi publiczne i komercyjne 3 700 5,99 4 Zakłady przemysłowe 11 756 19,03 SUMARYCZNIE (sezon grzewczy): 61 772 100,00 2 OKRES LETNI 1 Budownictwo jednorodzinne 1 621 33,71 2 Budownictwo wielorodzinne 221 4,59 3 Usługi publiczne i komercyjne 735 15,28 4 Zakłady przemysłowe 2 231 46,41 SUMARYCZNIE (okres letni): 4 807 100,00 Bud. jednorodzinne Bud. wielorodzinne Usługi publiczne i komercyjne Zakłady przemysłowe 19,03% 5,99% 72,81% 2,17% Rys. 4.6.1 Udział poszczególnych grup odbiorców w strukturze perspektywicznego zapotrzebowania mocy na terenie gminy Kościerzyna [%] 46

Tabela 4.6.2. Struktura perspektywicznego zapotrzebowania na energię cieplną dla obszaru gminy Kościerzyna Zapotrzebowanie na energię cieplną Lp. Kategoria odbiorców gm. Kościerzyna [GJ] [%] 1 Budownictwo jednorodzinne 422 631 76,35 2 Budownictwo wielorodzinne 13 243 2,39 3 Usługi publiczne i komercyjne 32 423 5,86 4 Zakłady przemysłowe 85 226 15,40 SUMARYCZNIE: 553 523 100,00 Bud. jednorodzinne Bud. wielorodzinne Usługi publiczne i komercyjne Zakłady przemysłowe 15,40% 5,86% 2,39% 76,35% Rys. 4.6.2. Udział poszczególnych grup odbiorców w strukturze perspektywicznego zapotrzebowania na energię cieplną na terenie gminy Kościerzyna [%] 47

III. Analiza składników bilansu Wpływ nowych inwestycji 1. Przyrost zapotrzebowania na moc cieplną spowodowany nowymi inwestycjami na terenie gminy Kościerzyna w perspektywie 15 lat wyniesie około 6,45 MW w sezonie grzewczym oraz 0,87 MW w okresie letnim. 2. Dominującą pozycję stanowią inwestycje w budownictwie jednorodzinnym, których udział w przyroście potrzeb cieplnych gminy w okresie zimowym kształtuje się na poziomie około 50% i stanowi 31% przyrostu potrzeb cieplnych w sezonie letnim. Znaczny wkład (35% w sezonie grzewczym i 48% w okresie lata) będą posiadały również inwestycje związane z rozwojem sektora gospodarki. 3. Udział nowych inwestycji w sektorze usług w przyroście potrzeb cieplnych gminy w okresie zimowym kształtuje się na poziomie 14% i stanowi 19% przyrostu potrzeb cieplnych w sezonie letnim. 4. Wpływ nowych inwestycji w budownictwie wielorodzinnym na przyrost potrzeb cieplnych gminy będzie niewielki i będzie kształtował sie na poziomie 1,5 2%. Wpływ termorenowacji obiektów i innych działań prooszczędnościowych 1. Oszczędności energetyczne możliwe do uzyskania w procesie termorenowacji zasobów budownictwa mieszkaniowego oraz planowanych i założonych działań termomodernizacyjnych w odniesieniu do obiektów użyteczności publicznej oraz handlu i usług i obiektów sektora gospodarki spowodują łącznie spadek zapotrzebowania na moc cieplną do ogrzewania w skali całej gminy Kościerzyna o około 6,89 MW. Przewidywane globalne oszczędności z tytułu zmniejszenia zużycia c.w.u. w budownictwie mieszkaniowym szacuje się na około 200 kw. Oszczędności energii cieplnej z tytułu termorenowacji budynków zlokalizowanych na terenie gminy szacuje się na poziomie około 57,96 TJ, zaś z tytułu zmniejszenia zużycia ciepłej wody na poziomie około 3,60 TJ. 2. Efekty energetyczne uzyskane w wyniku termorenowacji obiektów i innych działań prooszczędnościowych pozwolą na obniżenie zapotrzebowania na moc cieplną w grupie odbiorców istniejących o około 11% w okresie zimowym oraz o 5% w sezonie letnim. Efekty te, globalnie w skali całej gminy Kościerzyna, pozwolą w całości skompensować przyrosty potrzeb cieplnych w okresie sezonu grzewczego spowodowane budową nowych obiektów w sektorze budownictwa mieszkaniowego oraz usług i gospodarki oraz pokryć w 23% przyrosty potrzeb cieplnych w okresie letnim. 48

5. ZAŁOŻENIA DO SCENARIUSZY POKRYCIA ZAPOTRZEBOWANIA NA MOC CIEPLNĄ I CIEPŁO DLA GMINY KOŚCIERZYNA Założenia podstawowe Lokalne sieci ciepłownicze i odnawialne źródła energii W miejscowości Łubiana, gdzie istnieje lokalny system ciepłowniczy, należy maksymalnie wykorzystać ciepło sieciowe, z uwagi występujące potencjalne rezerwy mocy w systemie. Na terenach gminy, na których istnieje możliwość budowy lokalnej sieci ciepłowniczej (l.s.c.), a także w przypadku planowania rozbudowy takich sieci, należy maksymalnie wykorzystać ciepło sieciowe, tj. zapewnić możliwość podłączenia optymalnej liczby odbiorców ciepła do systemu sieci cieplnych. W pozostałych rejonach gminy, z uwagi na sposób zabudowy budynkami typu generalnie jednorodzinnymi lub typu pensjonaty, hotele lub ośrodki wypoczynkowe, gdzie brak jest teoretycznych możliwości budowy nowych lokalnych sieci ciepłowniczej (l.s.c.), przyjęto założenie, że dopuszcza się do eksploatacji nieemisyjne źródła ciepła, tj. źródła ciepła nie pogarszające łącznej emisji zanieczyszczeń, w tym emisji NO x i CO 2, tym bardziej, że zgodnie z ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (tekst jednolity Dz.U. z 2013 r., poz. 1232 z późniejszymi zmianami), Sejmik Województwa Pomorskiego, na wniosek władz gminy, może przyjąć uchwałę wprowadzającą ograniczenia w zakresie eksploatacji instalacji i urządzeń energetycznych, w których następuje spalanie paliw charakteryzujących się wysoką emisją zanieczyszczeń, na terenie całego gminy lub wyznaczonych rejonów. Przyjęcie tego rodzaju uchwały powinno się przyczynić do likwidacji źródeł niskiej emisji. W pozostałych rejonach gminy, w nowych budynkach o mocy zainstalowanej powyżej 50 kw powinno się stosować odnawialne źródło energii lub układy kogeneracyjne, co wynika bezpośrednio z art. 7b ust. 1 ustawy Prawo energetyczne z zastrzeżeniem ust. 2 niniejszego artykułu. Aktualnie moc cieplna źródeł OZE zainstalowanych na terenie Kościerzyna wynosi około 0,015 MW, czyli około 0,02% potrzeb cieplnych Kościerzyna, bez uwzględnienia kotłowni na biomasę. Biorąc pod uwagę możliwości rozwojowe w Gminy Kościerzyna, zakłada się, że do 2031 roku zainstalowana moc cieplna wszystkich źródeł OZE będzie wynosiła w granicach 2-3% całkowitego zapotrzebowania gminy na moc cieplną, tj. około 0,9 1,25 MW t. Możliwa jest też ewentualna budowa źródła pracującego w skojarzeniu, np. w aktualnych kotłowniach przemysłowych, lokalnych lub w nowopowstających obiektach o maksymalnych mocach rzędu 150-200 kw t. 49

Termomodernizacja obiektów W wyniku dalszego prowadzenia działań termomodernizacyjnych zapotrzebowanie mocy istniejących zasobów do roku 2031 zmniejszy się o około 6,89 MW t, tj. z poziomu aktualnego wynoszącego 62,42 MW t do wartości 55,53 MW t. Powyżej przedstawione wartości należy przyjmować dla scenariusza optymalnego, tj. zrównoważonego rozwoju sektora energetycznego z preferencją działań termomodernizacyjnych. Scenariusz zakłada intensywne działania termomodernizacyjne realizowane u producentów energii, dostawców i odbiorców ciepła. Scenariusz ten zakłada także obniżenie rocznego średniego wskaźnika zapotrzebowania na ciepło dla istniejącego budownictwa mieszkaniowego jednorodzinnego, z aktualnej wartości ok. 255-260 [kwh/m 2 x rok] do wartości 220-225 [kwh/m 2 x rok oraz dla budownictwa wielorodzinnego z aktualnej wartości ok. 195-200 [kwh/m 2 x rok] do wartości 180-185 [kwh/m 2 x rok]. Scenariusz ograniczonych działań termomodernizacyjnych zakłada dość znaczące działania termomodernizacyjne realizowane u producentów energii, dostawców i odbiorców ciepła (analogicznie, jak w scenariuszu opisanym powyżej ale w znacznie mniejszym stopniu). Scenariusz ten zakłada także obniżenie rocznego średniego wskaźnika zapotrzebowania na ciepło dla istniejącego budownictwa mieszkaniowego jednorodzinnego, z aktualnej wartości ok. 255-260 [kwh/m 2 x rok] do wartości 235-240 [kwh/m 2 x rok] oraz dla budownictwa wielorodzinnego z aktualnej wartości ok. 195-200 [kwh/m 2 x rok] do wartości 190-195 [kwh/m 2 x rok]. Scenariusz stagnacji (zaniechania) zakłada bardzo ograniczone prowadzenie działań termomodernizacyjnych, w wyniku których nastąpi obniżenie rocznego średniego wskaźnika zapotrzebowania na ciepło dla istniejącego budownictwa mieszkaniowego jednorodzinnego, z aktualnej wartości ok. 255-260 [kwh/m 2 x rok] do wartości 245-255 [kwh/m 2 x rok] oraz dla budownictwa wielorodzinnego pozostanie bez zmian. 50

6. ANALIZA WYSTĘPOWANIA I OCENA MOŻLIWOŚCI WYKORZYSTANIA ISTNIEJĄCYCH NADWYŻEK ENERGII CIEPLNEJ 6.1 Ocena możliwości wykorzystania nadwyżek energii cieplnej z istniejących przemysłowych i lokalnych źródeł ciepła Na obszarze Kościerzyna generalnie brak jest możliwości wykorzystania nadwyżek ciepła z istniejących lokalnych źródeł ciepła, Ocenę możliwości wykorzystania istniejących nadwyżek mocy w lokalnych źródłach ciepła przeprowadzono z uwzględnieniem następujących danych: lokalizacja źródeł ciepła; wielkość zainstalowanej mocy cieplnej w źródle w stosunku do zapotrzebowania aktualnego i perspektywicznego odbiorców podłączonych do danego źródła; odległość potencjalnych odbiorców od lokalnych źródeł ciepła dotyczy przypadków, w których lokalne źródło ciepła ma nadwyżkę moc cieplnej w stosunku do zapotrzebowania odbiorcy. Przeprowadzone wg. powyższych kryteriów rozpoznanie większych źródeł ciepła zlokalizowanych na terenie gminy pod kątem występujących nadwyżek mocy cieplnej oraz możliwości jej wykorzystania potwierdziło, że w lokalnych kotłowniach (źródłach ciepła) brak jest nadwyżek zainstalowanej mocy cieplnej a w przypadkach, w których ta moc występuje, budowa lokalnej sieci ciepłowniczej generalnie jest nieopłacalna. Wyjątek może stanowić kotłownia znajdująca się w budynku wielorodzinnym przy ul. Wybickiego 24 w Wielkim Klinczu, gdzie występuje nadwyżka mocy zainstalowanej w kotłowni nad zapotrzebowaniem ciepła przez budynki wielorodzinne zaopatrywane z tej kotłowni w wysokości około 70 kw. Nadmiar mocy w powyższych źródłach może być wykorzystany tylko w przypadku rozbudowy tych budynków lub budowy w pobliżu budownictwa mieszkaniowego wielorodzinnego lub innych obiektów. 51

7. OCENA MOŻLIWOŚCI WYKORZYSTANIA ORAZ ZAGOSPODAROWANIA CIEPŁA ODPADOWEGO Z INSTALACJI PRZEMYSŁOWYCH 7.1 Zagospodarowanie ciepła odpadowego z instalacji przemysłowych Istniejące na terenie gminy Kościerzyny zakłady przemysłowe generalnie wykorzystują produkowane ciepło wytwarzane we własnych kotłowniach do celów technologicznych wodę oraz do celów grzewczych z wyjątkiem Zakładów Porcelany Stołowej LUBIANA S.A., gdzie ciepło wykorzystywane jest także do celów grzewczych budynków mieszkalnych. Zakłady te podejmują intensywne starania zmierzające do ograniczenia zużycia wszelkiego rodzaju mediów energetycznych. W mniejszych zakładach przemysłowych na terenie gminy Kościerzyna nie stosuje się procesów technologicznych, w których wytwarzane byłoby ciepło odpadowe w takich ilościach, aby mogło być racjonalnie i celowo zagospodarowane, z wyjątkiem Zakładów Porcelany Stołowej LUBIANA S.A., gdzie zastosowano odzysk ciepła ze spalin kotłów gazowych w wymiennikach spaliny-woda, które następnie jest wykorzystywane do celów grzewczych. Takie działanie podnosi w sposób znaczny sprawność całego układu oraz znacznie poprawia efektywność wykorzystanie gazu ziemnego. W przypadku niniejszego zakładu, z uwagi na możliwość zagospodarowania ciepła w lokalnej sieci ciepłowniczej, wskazane dalsze działania umożliwiające jak najbardziej efektywne wykorzystywanie ciepła produkowanego w kotłach gazowych, z zastrzeżeniem, że działania musza być oparte na racjonalnych i ekonomicznie uzasadnionych przesłankach. W przypadku innych zakładów zakłada się, indywidualne podejście każdego zakładu do problemu zagospodarowania ciepła odpadowego, w oparciu o racjonalne i ekonomiczne przesłanki. Należy również w tym miejscu zaznaczyć, że aktualne przepisy i regulacje prawne nie sprzyjają możliwości wykorzystania na szerszą skalę ewentualnych nadwyżek energii cieplnej i jej odsprzedawanie - takie rozwiązania są ograniczone np. koniecznością uzyskania koncesji i taryfy cenowej w URE (np. dla odbiorców o mocy cieplnej powyżej 5 MW). 52

8. OCENA MOŻLIWOŚCI WPROWADZENIA SKOJARZONEGO WYTWARZANIA CIEPŁA I ENERGII ELEKTRYCZNEJ 8.1 Ocena możliwości wprowadzenia gospodarki skojarzonej w lokalnych i przemysłowych źródłach ciepła w oparciu o gaz ziemny lub biogaz Bloki energetyczne produkujące energię elektryczną i cieplną w skojarzeniu pozwalają optymalnie wykorzystać paliwo gazowe. Urządzenia te charakteryzują się bardzo wysoką sprawnością przemiany energii chemicznej zawartej w paliwie w energię elektryczną i cieplną. Aktualnie dąży się do wprowadzenia lub zwiększenia udziału tych urządzeń w ciepłownictwie, tj. w obiektach średniej i małej mocy cieplnej bazujących na rozwiązaniach konwencjonalnych a wykorzystujących głównie paliwo gazowe. Z uwagi na ograniczony dostęp do gazu ziemnego na terenie gminy Kościerzyna, ewentualne możliwości wprowadzenia gospodarki skojarzonej w oparciu o gaz ziemny występują tylko na tych obszarach, gdzie istnieje system gazowniczy, czyli na dzień dzisiejszy we wsi Łubiana. Podstawowym warunkiem opłacalności zastosowania gospodarki skojarzonej w istniejących źródłach ciepła jest odpowiednio duże zapotrzebowania na moc cieplną w okresie całego roku i związana z tym możliwość odpowiedniego zużycia ciepła. Na terenie gminy, w tych miejscowościach gdzie występuje duża koncentracja budownictwa mieszkaniowego, w tym wielorodzinnego wspartego istniejącym w pobliżu obiektem o dużym zapotrzebowaniu mocy cieplnej, tj. przykładowo w miejscowości Łubiana lub Wielkim Kincz, tj. w większych miejscowościach gminy, możliwe jest perspektywiczne rozpatrywanie możliwości rozbudowy lub budowy lokalnego systemu ciepłowniczego pracującego w oparciu o centralną kotłownię lub elektrociepłownię, która mogłaby dostarczać ciepło do kilkunastu odbiorców poprzez niskoparametrowe sieci cieplne. W przypadku znacznej koncentracji odbiorców należałoby rozważyć budowę elektrociepłowni jako centralnego źródła ciepła, która pracowałaby w oparciu o agregaty kogeneracyjne, mikroturbiny lub docelowo bloki energetyczne bazujące na ogniwach paliwowych. Paliwem podstawowym może być gaz ziemny, alternatywnie biogaz (biometan oczyszczony biogaz) lub gaz drzewny, powstający w procesie zgazowania drewna. W przypadku istnienia realnych możliwości budowy elektrociepłowni, zainstalowana moc cieplna łącznie mogłaby wynosić 150 200 kw, natomiast moc elektryczna 70 100 kw. Elektrociepłownia wspólnie z systemem sieci cieplnych tworzyłaby lokalny system ciepłowniczy. Istnieją realne możliwości budowy systemu ciepłowniczego pracującego w układzie promieniowym. Należy podkreślić, że wprowadzenie tego typu rozwiązań technicznych zwiększy bezpieczeństwo energetyczne gminy oraz przyczyni się do poprawy stanu ochrony środowiska. Lokalizacja lokalnego systemu ciepłowniczego zasilanego w ciepło z centralnej kotłowni lub elektrociepłowni uwarunkowana jest budową nowych zakładów przemysłowych, ośrodków wczasowych lub osiedli mieszkaniowych w zwartej zabudowie oraz może wynikać z konieczności modernizacji istniejących źródeł ciepła zasilających grupy obiektów o odpowiednich zapotrzebowaniach mocy. 53

O wyborze konkretnego rozwiązania musi decydować przeprowadzona analiza techniczno-ekonomiczna inwestycji. Przyjęto jednocześnie założenie, że za wyjątkiem ww. miejscowości w pozostałych miejscowościach gminy brak jest możliwości wprowadzenia gospodarki skojarzonej w lokalnych źródłach ciepła z uwagi na zbyt mały pobór mocy cieplnej przez odbiorców zasilanych z tych źródeł oraz praktycznie brak poboru energii cieplnej w okresie letnim. Wykorzystanie ogniw paliwowych Pojawiające się nowe technologie w zakresie racjonalnego wykorzystania paliw pozwalają przypuszczać, że w okresie najdalej kilkunastu lat technologia produkcji energii cieplnej i elektrycznej zmieni się radykalnie. Jedną z bardziej obiecujących jest technologia ogniw paliwowych, w których występuje bezpośrednia zamiana energii chemicznej paliw gazowych na energię elektryczną i cieplną. Sprawność przetwarzania energii chemicznej np. paliwa gazowego na energię elektryczną w ogniwie paliwowym jest dwukrotnie wyższa od sprawności elektrycznej agregatu kogeneracyjnego i o 60% wyższa od sprawności turbiny gazowej dla porównywalnych mocy. Układy energetyczne pracujące w oparciu o ogniwa paliwowe mogą dostarczać energię elektryczną i ciepło w szerokim zakresie mocy. Aktualnie budowane są instalacje pilotażowe zarówno dla małych odbiorców rzędu kilkunastu kw, średnich (100 200 kw) a nawet dla odbiorców o mocy 1 2 MW. Zagadnienie to zostało omówione szerzej w części III opracowania. Można przyjąć założenie, że po roku 2025 urządzenia oparte na ogniwach paliwowych będą konkurencyjne w stosunku do tradycyjnych bloków energetycznych i urządzeń grzewczych. Stosowanie nowych źródeł ciepła Jednak, biorąc pod uwagę, zmniejszającą się z roku na rok ilość kotłowni lokalnych oraz ograniczenia mocy urządzeń w nich zainstalowanych należy przyjąć, że możliwości zastosowania gospodarki skojarzonej w istniejących źródłach są bardzo ograniczone. Oczywiście w przypadku budowy nowych dużych obiektów turystycznych zasady postępowania są analogiczne jak dla pozostałych źródeł o mocy powyżej 50 kw, o czym stanowią przepisy ustawy Prawo energetyczne w treści obowiązującej od dnia 1 lipca 2012 r. w art. 7b i wynikające z ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o efektywności energetycznej, w następującym brzmieniu: Art. 7b. 1. Podmiot posiadający tytuł prawny do korzystania z obiektu, który nie jest przyłączony do sieci ciepłowniczej lub wyposażony w indywidualne źródło ciepła, oraz w którym przewidywana szczytowa moc cieplna instalacji i urządzeń do ogrzewania tego obiektu wynosi nie mniej niż 50 kw, zlokalizowanego na terenie, na którym istnieją techniczne warunki dostarczania ciepła z sieci ciepłowniczej, w której nie mniej niż 75% ciepła w skali roku kalendarzowego stanowi ciepło wytwarzane w odnawialnych źródłach energii, ciepło użytkowe w kogeneracji lub ciepło odpadowe z instalacji przemysłowych, ma obowiązek zapewnić efektywne energetycznie wykorzystanie lokalnych zasobów paliw i energii przez: 1) wyposażenie obiektu w indywidualne odnawialne źródło ciepła, źródło ciepła użytkowego w kogeneracji lub źródło ciepła odpadowego z instalacji przemysłowych, albo 54

2) przyłączenie obiektu do sieci ciepłowniczej - chyba, że przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się przesyłaniem lub dystrybucją ciepła odmówiło wydania warunków przyłączenia do sieci albo dostarczanie ciepła do tego obiektu z sieci ciepłowniczej lub z indywidualnego odnawialnego źródła ciepła, źródła ciepła użytkowego w kogeneracji lub źródła ciepła odpadowego z instalacji przemysłowych zapewnia mniejszą efektywność energetyczną, aniżeli z innego indywidualnego źródła ciepła, które może być wykorzystane do dostarczania ciepła do tego obiektu. 2. Obowiązku, o którym mowa w ust. 1 pkt 2, nie stosuje się, jeżeli ceny ciepła stosowane przez przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się wytwarzaniem ciepła i dostarczające ciepło do sieci, o której mowa w ust. 1, są równe lub wyższe od obowiązującej średniej ceny sprzedaży ciepła, o której mowa w art. 23 ust. 2 pkt 18 lit. c, dla źródła ciepła zużywającego tego samego rodzaju paliwa. 3. Efektywność energetyczną dostarczania ciepła, o której mowa w ust. 1, określa się na podstawie audytu, o którym mowa w art. 28 ust. 3 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011r. o efektywności energetycznej. Zgodnie z powyższym przepisem nowe budynki w gminie, z uwagi na brak istniejącej sieci ciepłowniczej, będą wymagały zastosowania odnawialnego źródła energii lub zastosowania kogeneracji lub zaopatrzenia w ciepło odpadowe z instalacji przemysłowych. W przypadku chęci zastosowania innego źródła ciepła niż odnawialne lub kogeneracja wymagane jest zrobienie audytu efektywności energetycznej dostarczania ciepła, z którego musiałoby jednoznacznie wynikać, że efektywność dostawy ciepła z proponowanego źródła jest wyższa niż ze źródła odnawialnego lub kogeneracji. Weryfikacja stosowanych sposobów ogrzewania będzie się odbywała na etapie udzielania pozwolenia na budowę. Ponieważ zgodnie z at. 10 ustawy o efektywności energetycznej, jednostki sektora publicznego powinny pełnić wiodącą rolę w podnoszeniu efektywności energetycznej, to oznacza, że w pierwszej kolejności w swoich obiektach powinny stosować urządzenia zapewniające jak najwyższą efektywność wytwarzania energii elektrycznej i ciepła. 55

9. OCENA ZASOBÓW I MOŻLIWOŚCI WYKORZYSTANIA ENERGII CIEPLNEJ ZE ŹRÓDEŁ ODNAWIALNYCH I NIEKONWENCJONALNYCH 9.1 Ocena zasobów energii cieplnej ze źródeł odnawialnych Oprócz podstawowych paliw stosowanych do produkcji ciepła, jakimi są węgiel kamienny, gaz i olej opałowy, coraz większe znaczenie będzie miała energia odnawialna. Podstawowymi źródłami energii odnawialnej, które mogą być wykorzystane do produkcji energii elektrycznej i ciepła są: biomasa (drewno i odpady drzewne, słoma, rośliny energetyczne, itp.), biogaz lub biometan, energia geotermalna; energia słoneczna, w tym energia wiatru, bytowo-gospodarcze odpady komunalne. W przypadku produkcji energii elektrycznej należy rozpatrzyć możliwość wykorzystania energii wiatru (w ramach energii słonecznej), tj. analizować możliwości budowy pojedynczych i grupowych siłowni wiatrowych, tzw. farm (parków) wiatrowych, jak również możliwość budowy małych elektrowni wodnych (MEW) wykorzystujących lokalne zasoby hydroenergetyczne. Istotnym zagadnieniem jest także możliwość budowy instalacji fotowoltaicznych tak w zakresie mikroinstalacji jak i farm fotowoltaicznych. W przypadku wykorzystywania OZE do produkcji energii elektrycznej należy odpowiednio dostosować prawo lokalne, ponieważ możliwość produkcja energii elektrycznej w elektrowniach wiatrowych lub fotowoltaicznych jest uwarunkowana przygotowaniem dokumentów planistycznych umożliwiających lokalizację takich źródeł energii lub uchwaleniem przez Radę Gminy miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego umożliwiających lokalizację siłowni wiatrowych i słonecznych. Ocenę zasobów podstawowych źródeł energii odnawialnej przedstawiono poniżej. 9.1.1 Zasoby biomasy Podstawowym źródłem biomasy są: zakłady przemysłowe wykorzystujące w swojej produkcji podstawowej drewno lub elementy drewnopochodne; zakłady przetwarzające drewno; lasy i tereny zalesione; pola uprawne, na których uprawia się zboża; specjalne tereny, na których uprawia się tzw. rośliny energetyczne, czyli szybkorosnące drzewa mające zastosowanie typowo energetyczne. Na obszarze gminy Kościerzyna znajdują się grunty orne, na których uprawiane są: m.in. żyto, pszenżyto, jęczmień, owies i mieszanki zbożowe. Całkowita powierzchni użytków rolnych na terenie gminy wynosi 11,8 tys. ha, z czego 10,72 tys. ha jest klasyfikuje się jako grunty orne. Przeciętnie z jednego hektara uprawy zbóż można pozyskać 20 balotów słomy o masie 250 kg każdy, co przy średniej wartości opałowej słomy wynoszącej ok. 14.0 GJ/t daje zasoby energetyczne z 1 ha rzędu 70 72 GJ ciepła w paliwie. Słoma pozyskana z uprawy zbóż może być wykorzystana do 56

produkcji ciepła, m. in. powinna być wykorzystana do ogrzewania gospodarstw rolnych, budynków wielorodzinnych, np. po byłych Państwowych Gospodarstwach Rolnych lub spalana w większych kotłowniach lokalnych zasilając np. lokalny system ciepłowniczy. Potencjalne zasoby biomasy (w tym w przypadku sprasowanej słomy), jakimi dysponują np. gminy wiejskie Kościerzyna, Nowa Karczma, Liniewo, Stara Kiszewa, Karsin, Dziemiany, Lipusz, Stężyca, Sulęczyno i Somonino przedstawiono w tabeli 9.1.1, natomiast łączne zasoby biomasy dla gminy Kościerzyna przedstawiono w tabeli 9.1.2. Obszary leśne i zadrzewienia znajdujące się na terenie gminy Kościerzyna stanowią ok. 14,92 tys. ha, tj. 48% obszaru gminy, co stwarza dość korzystne warunki dla ich gospodarczego wykorzystania. Zasoby energetyczne możliwe do pozyskania z obszarów leśnych gminy Kościerzyna obliczono uwzględniając maksymalnie możliwą podaż drewna opałowego (iglaste, liściaste twarde i średniowymiarowe liściaste twarde) oraz podaż odpadów drzewnych i innych, które powstają w wyniku zaistniałych okoliczności naturalnych (wiatry, przecinki pielęgnacyjne, itp.). Szacuje się, że zasoby energetyczne obszarów leśnych gminy wynoszą ok. 160 165 TJ. Na terenie gminy występują również tereny niezagospodarowane i nieużytki, które można wykorzystać do produkcji roślin energetycznych, tj. szybkorosnących gatunków wierzby energetycznej lub innej rośliny (np. malwa pensylwańska) stanowiących biopaliwo wysokiej jakości. Uprawa roślin energetycznych pozwoli na rozwinięcie produkcji zrębków oraz granulatu - jest to biomasa w formie granulatu tzw. pellets o wartości opałowej ok. 18 19 GJ/tonę i bardzo niskiej wilgotności. Takie inwestycje będą sprzyjać aktywizacji lokalnej społeczności, mogą stymulować rozwój gospodarczy gminy oraz przyczynią się do tworzenia nowych miejsc pracy. Można przyjąć założenie, że na terenie gminy Kościerzyna uprawa roślin energetycznych będzie wprowadzana stopniowo w 2 3 etapach. W pierwszym etapie, tj. w okresie 2 3 lat, na terenie gminy przeznaczy się pod uprawy roślin energetycznych tereny o powierzchni ok. 100 ha. Wydajność biomasy z 1 ha uprawy w okresie jednego roku wynosi ok. 30 ton zrębków o wartości opałowej ok. 8 9 GJ/t. Takie rozwiązanie pozwoli na uzyskanie, w okresie po 3 4 latach, biomasy o wartości energetycznej rzędu 24-27 tyś. GJ/rok. Potencjalne zasoby energetyczne biomasy (głównie zrębki i odpady drzewne oraz sprasowana słoma) w gminie Kościerzyna oraz sąsiadujących gmin są stosunkowo duże i powinny być w znaczącej części wykorzystane na potrzeby energetyczne, tj. do produkcji energii cieplnej na terenie gminy (np. jako paliwo dla kotłowni ogrzewających obiekty użyteczności publicznej, budynki wielorodzinne itp. lub dla kotłowni zasilających lokalne systemy ciepłownicze). Biomasa może być również sprzedawane dużym producentom ciepła zlokalizowanym na terenie miast: Kościerzyna i Kartuzy. Wprowadzenie biomasy jako paliwa do kotłowni lokalnych i indywidualnych przyczyni się w znaczący sposób do zmniejszenia emisji zanieczyszczeń. W tabeli 9.1.1 przedstawiono obliczone roczne zasoby energetyczne biomasy wyrażone w TJ dla gminy Kościerzyna oraz gmin sąsiadujących. 57

Tabela nr 9.1.1. Potencjalne roczne zasoby biomasy Kościerzyna oraz gmin sąsiednich Zasoby biomasy w TJ/rok Gmina Powiat tzw. miękka (sprasowana słoma) tzw. twarda (drewno, odpady drzewne) Kościerzyna 55 160 165 Nowa Karczma 40 20-25 Liniewo 35 30-35 Stara Kiszewa kościerski 50 100-105 Karsin 30 90-95 Dziemiany 15 80-85 Lipusz 10 80-85 Stężyca 45 50 55 Sulęczyno kartuski 35 50-55 Somonino 25 40-45 Bilans łączny biomasy dla Kościerzyna, uwzględniający dostępne zasoby energetyczne przedstawiono w tabeli 9.1.2. Tabela 9.1.2. Rodzaj biomasy Potencjał energetyczny [TJ/rok] Sprasowana słoma 50-55 Drewno i odpady drzewne 160 165 Rośliny energetyczne 24-27 Łącznie 234 247 9.1.2 Energia biogazu Biogaz rolniczy powstaje w wyniku fermentacji odpadów pochodzących z gospodarstw rolnych. Mogą to być odchody zwierzęce i odpady po produkcji rolnej. Istotą procesu fermentacji jest reakcja zachodząca w niskich temperaturach, maksymalnie do 60 C oraz w lekko zasadowym środowisku, przy maksymalnym ph wynoszącym 8. Wartość opałowa tego biogazu wynosi średnio wynosi 16,8 23 MJ/m 3, natomiast po oddzieleniu z biogazu dwutlenku węgla, wartość opałowa może osiągać wartości około 35,7 MJ/m 3. Szacunkowe wydajności produkcji biogazu z poszczególnych substancji rolniczych przedstawiono w poniższej tabeli. 58

Tabela nr 9.1.3. Wydajności produkcji biogazu w procesie fermentacji metanowej Lp. substraty ilość biogazu m 3 /t substratu 1 gnojowica bydlęca 25 2 gnojowica świńska 36 3 serwatka 55 4 krajanka buraczana 75 5 wysłodziny browarniane 75 6 wywar gorzelniany 80 7 odpady zielone 110 8 odpady biologiczne 120 9 kiszonka kukurydzy 200 10 flotaty 695 11 tłuszcz 800 Z celowo uprawianych roślin energetycznych jako kosubstrat do biogazowi stosowane są: kiszonka kukurydzy; korzenie i liście buraków (zwłaszcza półcukrowych i pastewnych); liście i produkty uboczne buraka cukrowego (wysłodki, melasa); kiszonka ze słonecznika; kiszonka z żyta; kiszonka z sorga; kiszonka z lucerny; kiszonka z traw łąkowych i z uprawy polowej; kiszonka z mieszanek zbożowo-strączkowych. Biorąc pod uwagę możliwości zastosowania biogazu, przy założeniu tylko upraw roślin zielonych np. kukurydzy, wydajności jej produkcji w wysokości 25 ton/(ha rok) i przy ilości produkowanego biogazu zgodnie z tabelą przedstawioną powyżej, potencjał fermentacyjny wynosi 5.000 m 3 CH 4 /(ha rok). Dla wartości opałowej 36 MJ/m 3, czyli po oddzieleniu dwutlenku węgla, szacuje się potencjał energetyczny 1 ha w wysokości 450 GJ (1 ha x 5.000 m 3 CH 4 /(ha rok) x 36 MJ/m 3 = 180 GJ). Przyjmując plantację o powierzchni 100 ha osiągamy roczny potencjał energetyczny w wysokości 18 tys. GJ, czyli 5 tys. GWh, tj. 5.000 tys. MWh. Zakładając budowę wysokosprawnego układu kogeneracyjnego opartego na silniku tłokowym o sprawności wytwarzania energii elektrycznej w wysokości 35% i sprawności wytwarzania ciepła w wysokości 50% jesteśmy w stanie wytworzyć 1.750 MWh energii elektrycznej i 9.000 GJ ciepła, co oznacza, ze jesteśmy w stanie zapewnić dostawy ciepła do około 200 mieszkań, czyli małego osiedla mieszkaniowego. W gminie Kościerzyna użytki zielone, tj. łąki i pastwiska obejmują obszar 1 tys. ha, natomiast grunty orne 10,7 tys. ha. Mając na uwadze, że ograniczana będzie ilość gospodarstw rolniczych i rolnictwo będzie ewaluowało w kierunku zmniejszenia ilości gospodarstw i powstawania gospodarstw wielkotowarowych nastawionych na produkcję zwierzęcą (hodowla bydła lub trzody chlewnej) lub produkcji roślinnej, istnieją możliwości powstawania biogazowni oraz budowy układów kogeneracyjnych wykorzystujących biogaz 59

rolniczy, natomiast uwarunkowania ekonomiczne wskazują, że realizacja biogazowni rolniczych możliwa jest tylko w rejonach koncentracji gospodarstw hodowlanych lub w dużych gospodarstwach hodowlanych. Podjęcie decyzji o budowie biogazowni z układami kogeneracyjnymi musi być poprzedzone wykonaniem analizy techniczno-ekonomicznej inwestycji, natomiast realizacji biogazowi może nastąpić tylko w uzasadnionych ekonomicznie przypadkach oraz zaakceptowanych społecznie lokalizacjach. 9.1.3 Energia słoneczna W ostatnich latach coraz bardziej popularnym sposobem przygotowania ciepłej wody użytkowej jest przygotowywanie jej przy wykorzystaniu kolektorów słonecznych oraz produkcja energii elektrycznej przy wykorzystaniu ogniw fotowoltaicznych. Energia słoneczna, jako źródło ciepła ma bardzo ograniczone zastosowanie z uwagi na moce jednostkowe kolektorów słonecznych oraz ogniw fotowoltaicznych oraz jeszcze nadal dość wysokie nakłady inwestycyjne. Niskie moce jednostkowe kolektorów oraz brak nasłonecznienia przez cały rok wymusza stosowanie układów solarnych jako urządzeń pomocniczych wspomagających podstawowe źródła energii. W takich układach podstawowym źródłem ciepła dostarczającym energię na cele centralnego ogrzewania pozostają nadal konwencjonalne urządzenia grzewcze, tj. kotły gazowe, olejowe, kotły na paliwa stałe (w tym na biomasę) oraz systemy ciepłownicze o ile do nich odbiorca jest podłączony, natomiast do zaopatrzenia w energię elektryczną - system elektroenergetyczny. W perspektywie 2 4 lat zakłada się znaczne zwiększenie wykorzystania energii słonecznej (głównie kolektorów słonecznych), dlatego należy w przypadku budowy nowych obiektów preferować (promować) tego typu rozwiązania. Szczególnie efektywne jest stosowanie kolektorów słonecznych w układach współpracujących z kotłami na biomasę lub tradycyjnymi kotłami na olej lub gaz. Takie rozwiązania należy uwzględnić przy realizacji nowych inwestycji lub modernizacji starych obiektów takich jak hale sportowe, baseny itp. do podgrzewania c.w.u. lub w budownictwie indywidualnym. 9.1.4 Energia geotermalna Powiat kościerski, do którego należy gmina Kościerzyna, położony jest w tzw. okręgu przybałtyckim polskiej części środkowoeuropejskiej (niżowej) prowincji geotermalnej (R. Ney, J. Sokołowski). Zgodnie z mapą zasobów rejon przybałtycki zajmuje powierzchnię ok. 15 tyś. km 2. Zasoby wody termalnej z basenów permskiego i karbońskiego w przybałtyckim okręgu geotermalnym szacuje się średnio na 2.5 mln. m 3 wody na 1 km 2. Energia cieplna wód geotermalnych występujących głównie w pokładach permu i karbonu równoważna jest na 241 mln tpu (ton paliwa umownego), co odpowiada wartości 16.000 tpu./km 2 (1 tpu. = 29,33 GJ), Zgodnie z wynikami badań (J. Sokołowski, Z. Płochniewski) średnie temperatury wody w rejonie subbasenu przybałtyckiego (powiaty gdański, kościerski i kartuski) wynoszą w granicach 75 C w zależności od głębokości ich ujęcia. 60

Wody geotermalne z pokładów permskich występują na głębokości ok. 2000 m, natomiast z pokładów karbońskich na głębokości 3500 4000 m. Taką strukturę geologiczną w rejonie subbasenu przybałtyckiego potwierdza odwiert Niestępowo-1. W miarę wzrostu głębokości ujmowania oprócz temperatury wzrasta również mineralizacja wód, co może stanowić znaczne utrudnienie przy wykorzystywaniu jej do celów grzewczych. W osadach wieku kredowego, na głębokości 700 1300 m mineralizacja wynosi ok. 23 25 g/dm 3, w osadach jury górnej (głębokość 1000 1500 m) - 33 35 g/dm 3 i jury dolnej (głębokość 1500 2000 m) - ok. 69 75 g/dm 3. Wstępną ocenę energetyczną zasobów wód geotermalnych w rejonie powiatu kościerskiego przedstawiono w tabeli 9.1.4. Tabela 9.1.4 Gmina Powierzchnia gminy [km 2 ] Potencjalne zasoby wód geotermalnych Maksymalne perm (teoretyczne) łącznie (szacunkowo) [TJ] [TJ] Gmina 309 138 000 2 935 Kościerzyna Nowa Karczma 113 50 000 1 075 Liniewo 110 49 000 1 045 Stara Kiszewa 213 95 000 2 020 Karsin 169 75 000 1 605 Dziemiany 125 55 000 1 185 Lipusz 109 48 000 1 035 Budowa ciepłowni geotermalnej lub też ujęć geotermalnych musi być uzasadniona względami technicznymi i ekonomicznymi i bazować na dokładnych danych opisujących złoże. W przypadku braku takich danych konieczne jest przeprowadzenie stosownych badań i operatów geologicznych. Badania takie są bardzo kosztowne i dlatego powinny być prowadzone jedynie w rejonach, w których wstępna ocena zasobów wskazuje na bardzo korzystne warunki geotermalne a jednocześnie istnieje gwarancja, co do możliwości zagospodarowania tych zasobów. Analiza dotycząca danych pracujących aktualnie ciepłowni geotermanych pokazuje, że pod względem ekonomicznym wypadają one gorzej od porównywalnych ekologicznych kotłowni konwencjonalnych (kotłowni gazowe i kotłownie na biomasę) stosunkowo wysoka cena 1 GJ ciepła. Pomimo występowania stosunkowo dużych zasobów energii geotermalnej w rejonie gmin powiatu kościerskiego nie przewiduje się budowy i eksploatacji ciepłowni geotermalnych w perspektywie do roku 2025 uzasadniając to względami czysto ekonomicznymi. 9.1.5 Hydroenergia i energia wiatru W gminie Kościerzyna w bardzo ograniczonym zakresie występują zasoby hydroenergetyczne, które można by było w dużym zakresie wykorzystać dla celów energetycznych. Aktualnie na terenie gminy są eksploatowane 3 elektrownie wodne o mocy łącznej 33 kw. 61

Należy podkreślić, że nakłady finansowe na budowę MEW są bardzo duże a potencjalnym inwestorom stawiane są bardzo wysokie wymagania typu ekologicznego i budowlanego, wynikające z wymagań Prawa Wodnego oraz Prawa Ochrony Środowiska. W założeniach nie planuje się tego typu inwestycji na terenie gminy. Energetyka bazująca na energii wiatru na obszarze gminy może być rozwijana. Zgodnie z planami zagospodarowania przestrzennego planowana jest budowa zespołów kilku elektrowni wiatrowych (farm wiatrowych). Tego rodzaju inwestycje są realne na terenach poza obszarem zabudowanym, o ile spełnione zostaną wymagania: prawa budowlanego, ekologiczne i ekonomiczne dla tego typu inwestycji. Możliwość produkcji energii elektrycznej w elektrowniach wiatrowych jest uwarunkowana przygotowaniem dokumentów planistycznych, np. miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, w taki sposób, który umożliwi lokalizację siłowni wiatrowych. Budowa parków wiatrowych dużej mocy nie jest możliwa na terenach zabudowanych. Możliwa jest również budowa indywidualnych wiatraków małej mocy różnego typu, zarówno na terenie całej gminy. O opłacalności budowy i wykorzystania siłowni wiatrowych powinny decydować uwarunkowania legislacyjne oraz warunki ekonomiczne inwestycji. 9.1.6 Bytowo-gospodarcze odpady komunalne Jednym z korzystniejszych sposobów gospodarczego wykorzystania odpadów komunalnych jest ich spalenie (po przeprowadzeniu wielostopniowej segregacji odpadów) w specjalnie wybudowanych w tym celu Zakładach Unieszkodliwiania Odpadów (ZUO). W procesie spalania odpadów uzyskujemy oprócz niewątpliwych korzyści wynikających z utylizacji odpadów, również energię cieplną, wykorzystywaną następnie do ogrzewania obiektów i w procesach technologicznych oraz energię elektryczną. Aktualnie nie jest realne jest zastosowanie spalania odpadów bytowo-komunalnych do produkcji ciepła w istniejących kotłowniach na terenie Gminy Kościerzyna z uwagi na wysoki koszt tego typu instalacji (zbyt małą ilość odpadów bytowo-komunalnych) oraz opór społeczny związany z lokalizacją takiego obiektu. Zgodnie z polityką władz województwa w zakresie zagospodarowania termicznego odpadów komunalnych planowane inwestycje będą zlokalizowane w obrębie Gdańska. Zgodnie z Wojewódzkim Planem Gospodarki Odpadami gmina Gmina Kościerzyna należy do Regionu Południowego, dla którego regionalny punkt przetwarzania odpadów, tzw. RIPOK podstawowy zlokalizowany został na terenach Gminy Miejskiej Starogard Gdański w miejscowości Stary Las, eksploatowany przez Zakład Unieszkodliwiania Odpadów Komunalnych Stary Las Sp. z o.o. Na terenie gminy Kościerzyna, w Gostomiu, zlokalizowany jest także RIPOK Gostomie, funkcjonujący jako składowisko odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne. 62

10. MOŻLIWOŚCI PRODUKCJI ENERGII W ŹRÓDŁACH ODNAWIALNYCH Najbardziej obiecujące źródła odnawialne to: wiatr, pompy ciepła, słoneczne ogrzewanie, fotowoltaika. Fotowoltaika dotychczas rzadko stosowana ze względu na koszt, teraz zaczyna być coraz bardziej atrakcyjna i w niej dopatruje się dużego rozwoju znacznego udziału w bilansie energetycznym, a także w racjonalizacji gospodarki energią i w ochronie środowiska. Przy omawianiu fotowoltaiki zwrócono uwagę na stosunkowo mało u nas popularną metodę oceny efektywności ekonomicznej znaną w literaturze jako metoda LCC (Live Cycle Costs), którą można określić w polskiej literaturze jako metodę kosztów narastających. Metodę tę można stosować do oceny ekonomicznej efektywności różnych przedsięwzięć w dowolnej gałęzi gospodarki. Zwrócono także uwagę na zastosowanie specjalnych napędów. Do nich zalicza się od dawna znane, dobrze obiecujące ale w Polsce mało popularne parowe silniki Spillinga oraz w ostatnich latach cieszące się coraz większym zainteresowaniem silniki Stirlinga. 10.1 Instalacje fotowoltaiczne Instalacje fotowoltaiczne pozwalają wykorzystywać energię promieniowania słonecznego do produkcji energii elektrycznej. Ilość efektywnie pozyskanej energii elektrycznej jest mocno ograniczona sprawnością urządzeń. Powszechnie stosowane krzemowe ogniwa fotowoltaiczne pracują ze sprawnością rzędu kilkunastu procent, sprawność ta obniża się w miarę zużywania się ogniw PV w czasie eksploatacji. Laboratoryjnie sprawność ogniw PV jest wyznaczana w temperaturze 25 C. Ze wzrostem temperatury ogniw sprawność ich spada. Według danych od producentów, ze wzrostem temperatury wytwarzana moc elektryczna PV spada o 0,2 0,5 procenta na każdy stopień Celsjusza powyżej 25 C. W warunkach nasłonecznienia gmin powiatów wejherowskiego, puckiego, czy Gdyni można przyjąć, że roczna produkcja energii elektrycznej na poziomie energii końcowej z 1 kw mocy zainstalowanej będzie wynosiła 900 1100 kwh, przy szacunkowych średnich nakładach inwestycyjnych wynoszących około 6000 7000 zł/1 kw. Dla zestawu 6 paneli o mocy zainstalowanej na poziomie 1 kw potrzebna jest powierzchnia dachu ok. 7,0 9,0 m 2 - sprawność przetwarzania energii promieniowania słonecznego na energię elektryczną aktualnie wynosi w granicach 13 17%, natomiast warto podkreślić, że już opracowane są technologie pozwalające na uzyskanie sprawności na poziomi ~20%. Producenci dostarczają odbiorcom dwa gotowe zestawy instalacji PV zasilające odbiorów na napięciu 230V: 1) instalacje podłączone do sieci elektroenergetycznych i współpracujące z nią - określane dalej, jako Ongrid, 2) instalacje nie podłączone do sieci elektroenergetycznych i pracujące na sieć wydzieloną - dalej określane, jako Offgrid. 63

Instalacja Ongrid nie ma akumulatorów energii elektrycznej i jest przewidziana do pracy u odbiorcy przemysłowego nieprzerwanie pobierającego energię elektryczną w szczególności w ciągu dnia, dzięki czemu nie ma biegu jałowego instalacji PV. Instalacja Offgrid ma akumulatory energii elektrycznej. Podobnie, jak Ongrid ma ona inwerter, który jest znacznie droższy od inwertera dla Ongrid, ponieważ musi być specjalnie dostosowany do współpracy z baterią akumulatorów uwzględniającą optymalizację procesu ich ładowania. Instalacja Offgrid jest w nakładzie inwestycyjnym od dwu- do czterokrotnie droższa od instalacji Ongrid. Wydajność instalacji fotowoltaicznej Na podstawie danych z obliczeń dla różnego rodzaju instalacji PV na Wybrzeżu Gdańskim, wykonano oszacowanie miesięcznej i rocznej produkcji energii elektrycznej w odniesieniu do jednego kilowata mocy zainstalowanej w instalacjach PV. Wyniki oszacowania przedstawiono w tabeli 10.1. Dane z wykonanych obliczeń są wyjściowe do wyznaczenia sprawności instalacji PV w obliczeniach kosztów wytwarzania energii elektrycznej. Do dalszych obliczeń w opracowanym algorytmie wyznaczono sprawność baterii PV na podstawie danych ogólnych oraz średnie wieloletnie warunki nasłonecznienia na Wybrzeżu Gdańskim dla płaszczyzny nachylonej do poziomu pod kątem 45 o i zwróconej ku południowi. Tabela 10.1 Oszacowanie miesięcznej i rocznej produkcji energii elektrycznej z ogniw PV. Produkcja energii elektrycznej jest odniesiona do jednego kilowata mocy zainstalowanej w panelach PV Wytworzona energia Miesiąc elektryczna PV [kwh/kw] 1 22,5 2 45,2 3 84,8 4 117,2 5 155,7 6 138,0 7 151,9 8 132,6 9 91,7 10 48,0 11 28,5 12 15,4 Produkcja roczna 1031,5 kwh/kw Sprawność ogniw PV jest wyraźnie niższa w okresie letnim w stosunku do okresu zimowego. Wyniki obliczeń uzyskane z wyżej wspomnianych danych pomiarowych potwierdzają fizyczne własności ogniw PV. Sprawność ich jest praktycznie niezależna od wartości nasłonecznienia, ale jest wrażliwa na temperaturę paneli. Wzrost 64

temperatury obniża sprawność, o czym wspomniano we wstępie. Temperatura płyt krzemowych osiąga w okresie letnim poziom 60 80 C. Jeżeli wytwarzana moc elektryczna spada o 0,2 0,5% na każdy stopień powyżej 25 o C to wydajność paneli PV obniża się o 10 25%. Te szacowania potwierdzają się w uzyskanych wyżej wynikach obliczeń. W czasie eksploatacji wydajność baterii PV ulega pogorszeniu. Jak podają producenci paneli fotowoltaicznych, po dziesięciu latach pracy ilość wytworzonej energii elektrycznej spada do 90% wartości początkowej, a po dwudziestu latach pracy - do 80% wartości początkowej. Można na tej podstawie przyjąć, że wydajność paneli PV obniża się liniowo o 1% rocznie. Takie założenie przyjęto do zaprezentowanych niżej wyników obliczeń. Obliczenie rocznej produkcji fotowoltaicznej energii elektrycznej jest pierwszym podstawowym krokiem do obliczenia efektywności ekonomicznej przedsięwzięcia. Opisana wyżej wyznaczona sprawność, jest fragmentem algorytmu obliczeniowego, który pozwala na elastyczny wybór gabarytów instalacji PV. Możliwości wykorzystania instalacji fotowoltaicznych (elektrowni PV) Obniżające się systematycznie koszty wytwarzania energii elektrycznej w instalacjach fotowoltaicznych wskazują na celowość instalowania elektrowni PV. Na terenie gminy Kościerzyna istnieje możliwość wykorzystania tego typu źródeł energii elektrycznej na szerszą skalę, co w ostatnich miesiącach znajduje potwierdzenie. Potencjalnymi użytkownikami elektrowni PV są: odbiorcy indywidualni (budownictwo jednorodzinne, szeregowe, budynki sektora usług, i małych firm); odbiorcy grupowi (budynki sektora użyteczności publicznej, służby zdrowia, szkolnictwa i oświaty oraz innych instytucji dysponujących odpowiednimi budynkami); odbiorcy przemysłowi. Możliwa jest również budowa dużych obiektów fotowoltaicznych (farm fotowoltaicznych) na terenach, na których brak jest możliwości lokalizacji obiektów kubaturowych a tereny te są przewidziane w dokumentach planistycznych pod usytuowanie takich obiektów. Ostrożne postępowanie wynika z jeszcze stosunkowo wysokich kosztów w nakładach inwestycyjnych. Wskazane jest także w okresie początkowym, po uruchomieniu znacznej liczby obiektów, systematyczne zbieranie doświadczeń z ich eksploatacji. To pozwoli na wypracowanie zasad dalszego racjonalnego postępowania. Ideowy schemat współpracy z siecią elektroenergetyczną jest przedstawiony na rys. 10.1. 65

Rys. 10.1 Instalacja fotowoltaiczna w jednorodzinnym budynku mieszkalnym Wskazane jest, aby panele fotowoltaiczne były połączone tak, by napięcie stałe podawane do konwertera miało wartość około 230 V. Jest to konieczne ze względu na utrzymanie wysokiej sprawności przetwarzania energii z napięcia stałego na napięcie przemienne 230 V. W rezultacie musi być odpowiednia liczba paneli PV połączonych szeregowo, z reguły wystarcza tu sześć paneli. W takim zestawie moc zainstalowana jest na poziomie 1 kilowata, a na ten zestaw potrzebna jest powierzchnia dachu około 8 m 2. W poniższym zestawieniu podano liczbę paneli PV oraz zajmowaną przez nie powierzchnię dla wskazanych wyżej wartości mocy zainstalowanej. Tabela 10.2 Dane konstrukcyjne baterii fotowoltaicznych dla zadanych wartości mocy zainstalowanej w panelach PV Moc paneli PV 1,0 kw 3,25 kw 5,5 kw 10,25 kw Liczba paneli PV 6 18 30 57 Powierzchnia zajmowana przez panele PV, [m 2 ] 8 24 40 76 Podczas pracy instalacji PV użytkownik używa całą energię fotowoltaiczną lub jej część, a resztę sprzedaje do sieci. W myśl nowych, przygotowywanych przepisów, nie musi rejestrować w tym celu działalności gospodarczej. W dalszych etapach prac należy przewidywać montaż instalacji fotowoltaicznych z akumulatorami energii elektrycznej, które mogą pracować na sieć wydzieloną. Są to instalacje znacznie droższe w nakładach inwestycyjnych ze względu na wysoki koszt akumulatorów oraz znacznie droższe konwertery, które muszą być dostosowane do procesu ładowania akumulatorów. Efekty energetyczne i ekonomiczne instalacji PV Ongrid Na opracowania koncepcji zasilania w energię elektryczną trudno jest przewidzieć możliwości rozbudowy źródeł fotowoltaicznych i wartości mocy zainstalowanej. Są na to narzucone ograniczenia techniczne, ekonomiczne i logistyczne. Wydaje się słusznym oszacowanie efektów energetycznych i ekonomicznych dla pojedynczych 66

instalacji PV przydatnej do zasilania budynku jednorodzinnego. Dla większych łącznych wartości mocy zainstalowanej można w przybliżeniu podać krotności uzyskanych efektów. Takie podejście może słusznie budzić wiele wątpliwości, ale z dość dobrym przybliżeniem wskaże kierunek dalszego postępowania. Założenia do wyznaczenia efektów: 1. Roczna produkcja energii elektrycznej na poziomie energii końcowej w warunkach woj. pomorskiego: z 1 kw mocy zainstalowanej jest 1000 kwh energii elektrycznej. To jest równoważne zmniejszeniu poboru energii z sieci zawodowej. 2. Sprawność przetwarzania energii pierwotnej (zawartej w węglu), uwzględniająca sprawność elektrowni i sprawność przesyłu energii do odbiorcy, jest równa η s = 0,315. 3. Wartość opałowa węgla W d = 20-22 MJ/kg. 4. Rozpatrujemy instalację fotowoltaiczną w budynku jednorodzinnym, o mocy zainstalowanej ~3,0 kw. Nakład inwestycyjny jest równy 20-22 tys. zł. Wyniki obliczeń: 1) Zmniejszenie rocznego poboru energii elektrycznej z sieci zawodowej: ~3000 kwh. 2) Roczne obniżenie zużycia węgla na wytwarzanie energii elektrycznej: 1800-1900 kg. 3) Roczne koszty uniknięte, wynikłe ze zmniejszenia wydatków na zakup energii elektrycznej z sieci zawodowej po kosztach jednostkowych (loco odbiorca) 0,50 zł/kwh, są równe 1800 zł/a. Realizacja instalacji fotowoltaicznych powinna poprzedzona być wnikliwą analizą ekonomiczną, ponieważ tego typu inwestycje zdecydowanie wymagają stosunkowo wysokich nakładach inwestycyjnych. 10.1.1 Koncepcja wykorzystania instalacji fotowoltaicznych Zgodnie z proponowanymi w Projekcie założeń działaniami, zakłada się instalację paneli fotowoltaicznych na dachach komunalnych budynków użyteczności publicznej, np. stacji uzdatniania wody, oczyszczalni ścieków, hal sportowych, szkół, itp. oraz jednorodzinnych budynków mieszkalnych. Przewidywana moc urządzeń nie powinna przekraczać 40 kw e (urządzenia powinny spełniać, zgodnie z Prawem Energetycznym, kryteria tzw. mikroinstalacji). W pierwszej kolejności montaż paneli powinien się odbywać na budynkach użyteczności publicznej (jako pozytywny przykład), w tym na budynkach szkół i placówek samorządowych. Wykorzystanie ogniw fotowoltaicznych do produkcji energii elektrycznej na potrzeby indywidualne oraz kolektorów słonecznych do przygotowania ciepłej wody użytkowej w okresie sezonu letniego jest szczególnie korzystne ze względów ekologicznych, a także ekonomicznych. Należy promować i rozwijać wytwarzanie energii elektrycznej z ogniw fotowoltaicznych. Aktualnie brak jest informacji o wykorzystywaniu instalacji fotowoltaicznych na terenie gminy Kościerzyna. Przedstawione studium kosztów wytwarzania energii elektrycznej w instalacjach fotowoltaicznych wskazuje na celowość ich instalowania, ponieważ jest już możliwe ostrożne uzyskanie ekonomicznej opłacalności. 67

W rozwoju instalacji fotowoltaicznych zaleca się na czas obecny ostrożne postępowanie, ale systematyczne. Potencjalnymi użytkownikami są: - jednorodzinne budynki mieszkalne, - wielorodzinne budynki mieszkalne należące do wspólnot mieszkaniowych, - szkoły, - urzędy, - zakłady przemysłowe. Należy także rozważyć możliwość lokalizacji dużych obiektów fotowoltaicznych (farm fotowoltaicznych) na terenach, gdzie brak jest możliwości lokalizacji jakichkolwiek obiektów kubaturowych. 10.2 Elektrownie wiatrowe Rejon gminy Kościerzyna ma specyficzną strukturę. Jest to głównie zabudowa jednorodzinna i w niewielkim zakresie wielorodzinna (w miejscowościach Łubiana i Wielki Klincz), położona w obszarze mocno zalesionych pasm wzgórz morenowych oraz zbiorników wodnych. Taka struktura terenu w ograniczony sposób umożliwia stawianie dużych elektrowni wiatrowych. Występują także inne ograniczenia lokalizacyjne, np. wynikające z przygotowywanych przepisów dotyczących minimalnej odległości od miejsc zamieszkania. Na terenie gminy są tereny przeznaczone do lokalizacji elektrowni wiatrowych, jednak znacznie bardziej realne jest instalowanie małych elektrowni wiatrowych o mocy w zakresie od kilkuset watów do kilku kilowatów. Na polskim rynku jest wiele ofert małych elektrowni wiatrowych. Można tu wymienić kilka ofert udostępnianych za pośrednictwem Pomorskiego Parku Naukowo- Technologicznego w Gdyni. Podstawowe informacje o tych obiektach zestawiono w tabeli 10.3. Oferowane elektrownie, montowane przy budynkach, powinny być zamontowane na małej wysokości, wizualnie zgodnej z konstrukcją budynku, a więc na wysokości w granicach od 10 m do 30 m nad poziomem gruntu. Powstaje w związku z tym konieczność oszacowania wydajności tych elektrowni. Tabela 10.3 Podstawowe dane konstrukcyjne małych elektrowni wiatrowych oferowanych na Wybrzeżu Gdańskim za pośrednictwem Pomorskiego Parku Naukowo Technologicznego w Gdyni Typ elektrowni wiatrowej Moc znamionowa Moc maksymalna Napięcie znamionowe elektrowni Średnica wirnika [kw] [kw] [V] [m] Air X Breeze 0,2-24, 36, 48 1,15 Air X Land 0,4 0,5 24, 36, 48 1,15 WHI 100 WHISPER 0,9 0,9 12, 24, 36, 48 2,70 WHI 200 WHISPER 1,0 1,0 12, 24, 36, 48 2,70 WHI 500 WHISPER 3,0 3,4 24, 36, 48 4,50 Mistral 3,0 3,3 230 2,49 SKYSTREAM 1,8 2,4 230 3,72 68

Możliwości wykorzystania małych elektrowni wiatrowych Małe elektrownie wiatrowe mogą pracować samodzielnie, mogą także współpracować z instalacjami fotowoltaicznymi w układzie multienergetycznym. Mogą być montowane przy budynkach na masztach przymocowanych do konstrukcji budynku lub na masztach wolnostojących. Należy zwracać uwagę na efekty wizualizacyjne - im jest większa moc znamionowa elektrowni wiatrowej, tym jest większa średnica wirnika turbiny i należy ją montować na odpowiednio wyższym maszcie. Elektrownie o mocy poniżej 1 kw można montować na masztach o wysokości do 10 m, dlatego mogą to być maszty przymocowane do ściany budynku, natomiast w przypadku elektrowni o większej mocy wskazane jest stosowanie masztów wolnostojących. W typowej zabudowie wiejskiej lub zabudowie indywidualnej na terenach peryferyjnych miasta zastosowanie małych elektrowni wiatrowych jest jak najbardziej wskazana, natomiast może być ograniczone zastosowanie w zabudowie zlokalizowanej w terenach zalesionych, ponieważ w takich warunkach mocno ograniczona może być prędkość wiatru. Uproszczony bilans energetyczny Uwzględniając wyżej podane wskaźniki można przyjąć, że na poziomie energii końcowej (finalnej) odbiorca z elektrowni wiatrowej 1 kw mocy zainstalowanej uzyska rocznie około 1000 kwh energii elektrycznej. Stąd: 1) Zmniejszenie rocznego poboru energii elektrycznej z sieci zawodowej:1000 kwh. 2) Roczne obniżenie zużycia węgla na wytwarzanie konwencjonalnej energii elektrycznej wynosi 571 kg (przy założeniu, że sprawność przesyłu energii do odbiorcy, jest równa η = 0,315, a wartość opałowa węgla W d = 20 MJ/kg). 3) Roczne koszty uniknięte, wynikłe ze zmniejszenia wydatków na zakup energii elektrycznej z sieci zawodowej po kosztach jednostkowych (loco odbiorca) 0,50 zł/kwh, są równe 500 zł/a. Zastosowanie małych elektrowni wiatrowych ze względów ekonomicznych wymaga przeprowadzenia stosownych pomiarów i analiz. 10.2.1 Koncepcja wykorzystania elektrowni wiatrowych Małe elektrownie wiatrowe mogą pracować samodzielnie, mogą także współpracować z instalacjami fotowoltaicznymi w układzie multienergetycznym. Mogą być montowane przy budynkach na masztach przymocowanych do konstrukcji budynku lub na masztach wolnostojących. Należy zwracać uwagę na efekty wizualizacyjne. Im jest większa moc znamionowa elektrowni wiatrowej, tym jest większa średnica wirnika turbiny i należy ją montować na odpowiednio wyższym maszcie. Elektrownie o mocy poniżej 1 kilowata można montować na masztach o wysokości do 10 metrów i mogą to być maszty przymocowane do ściany budynku. Gdy moc elektrowni jest większa, wówczas wskazane jest stosowanie masztów wolnostojących. W przypadkach, gdy zabudowa jest zlokalizowana w terenach zalesionych, zastosowanie małych elektrowni wiatrowych jest mocno ograniczone, ponieważ w 69

takich warunkach mocno ograniczona może być prędkość wiatru, natomiast nie powinno być ograniczeń w zastosowaniu takich źródeł na terenach, które nie są mocno zurbanizowane oraz na terenach przemysłowych. Budowa dużych siłowni wiatrowych na wydzielonych terenach gminy Kościerzyna jest wskazana, gdyż gmina spełnia wymagania dotyczące lokalizacji tego typu inwestycji. Na terenie gminy możliwa jest budowa siłowni wiatrowych zorganizowanych w tzw. farmy wiatrowe, z zastrzeżeniem, ze będzie to społecznie akceptowalne oraz w planach zagospodarowania gminy zostaną przeznaczone tereny na tego rodzaju inwestycje. 10.3 Ogrzewanie słoneczne Na terenie Województwa Pomorskiego są dobre warunki nasłonecznienia, zaliczane do najlepszych w kraju. Najbardziej wskazane jest zastosowanie słonecznego ogrzewania wody użytkowej w gospodarstwach domowych oraz w licznych obiektach użyteczności publicznej (urzędy, hale sportowe, baseny, ośrodki wypoczynkowe, lub nawet szkoły, ale tylko w tych przypadkach, kiedy są one użytkowane w okresie letnim, itp.) lub w zakładach przemysłowych i usługowych. Liczne firmy usługowe oferują montaż cieczowych instalacji słonecznego ogrzewania wody z kolektorami płaskimi, są mniej liczne oferty instalacji z rurowymi kolektorami próżniowymi. Są również oferty cieczowych instalacji słonecznych współpracujących z pompami ciepła. W stosunkowo nielicznych przypadkach są oferowanie powietrzne instalacje słoneczne, które byłyby wykorzystywane bezpośrednio do ogrzewania pomieszczeń. Według dotychczasowych doświadczeń w Polsce instalacje powietrzne nie znalazły szerokiego zastosowania, przede wszystkim dlatego, że w klimatycznych warunkach Polski słoneczne ogrzewanie pomieszczeń nie znalazło zastosowania. Instalacje cieczowe z kolektorami rurowymi są montowane w polskich warunkach klimatycznych, ale są stosunkowo rzadko stosowane. Za częstszym wyborem kolektorów płaskich przemawia kilka argumentów. Płaskie kolektory są znacznie tańsze od kolektorów rurowych. W okresie dużego nasłonecznienia w kolektorach rurowych może być osiągnięta wysoka temperatura czynnika obiegowego, co może stwarzać spore problemy w przypadku małego zużycia ciepłej wody. Instalacje słoneczne współpracujące z pompami ciepła należą do spotykanych sporadycznie. Skojarzenie tych urządzeń daje wyraźnie polepszone efekty energetyczne w porównaniu do instalacji tylko z kolektorami, ale taki obiekt jest drogi pod względem kosztów inwestycyjnych i, jak dotychczas, jest ekonomicznie nieopłacalny, ponadto jest mało rozpoznany zarówno teoretycznie jak też pod względem praktyki eksploatacyjnej. Ostatecznie jest wskazane budować instalacje słonecznego ogrzewania wody z kolektorami płaskimi. Źródła te w ostatecznym bilansie stanowią rezerwę energii, nie stanowią rezerwy mocy cieplnej. W związku z tym instalacja słoneczna musi współpracować z innym źródłem ciepła zdolnym do wytworzenia zadanej mocy cieplnej. Dodatkowo jest konieczne zainstalowanie zbiornika magazynującego ciepłą wodę. 70

Instalacje słonecznego ogrzewania wody użytkowej, współpracujące z konwencjonalnymi źródłami ciepła, znalazły najlepsze zastosowanie dla małych odbiorców, do których należą, między innymi, odbiorcy jednorodzinni. W niniejszym opracowaniu takie instalacje są zaproponowane do użytkowania. Bilans energetyczny i ocena ekonomicznej efektywności instalacji słonecznego ogrzewania wody z kolektorami płaskimi W warunkach nasłonecznienia regionu można w prosty sposób obliczyć dane konstrukcyjne instalacji słonecznej. W rachubę wchodzi obliczenie powierzchni baterii kolektorów, gdyż ta decyduje o ilości ciepła dostarczonego użytecznie do odbiorcy w rocznym przedziale czasowym. Biorąc pod uwagę w rocznym bilansie energetycznym udział ciepła słonecznego w pokryciu rocznego zapotrzebowania na ciepło (w ciepłej wodzie użytkowej) u kilkuosobowego odbiorcy (odbiorca jednorodzinny) stwierdza się, udział ten praktycznie jest niezależny od pojemności zbiornika akumulacyjnego pod warunkiem, że jest ona nie mniejsza niż 200 litrów. Pojemność zbiornika można więc dostosować do wymogów użytkownika 1). Powierzchnię baterii kolektorów można wyznaczyć posługując się zależnością opisującą udział energii słonecznej w pokryciu rocznego zapotrzebowania na ciepło w ciepłej wodzie użytkowej u sol jako funkcje zmiennej uogólnionej Q f opisanej poniższą zależnością 40 Fk Qf M k gdzie: F k - powierzchnia baterii kolektorów, [m 2 ], M k - średnie dobowe zużycie ciepłej wody przez odbiorcę, [kg/dobę]. 1) Wyniki badań własnych przeprowadzane przez autora w Katedrze Elektroenergetyki Politechniki Gdańskiej. 71

Rys. 10.2 Zależność opisująca roczny udział ciepła słonecznego w pokryciu zapotrzebowania na ciepło w c.w.u. w funkcji zmiennej uogólnionej. Zależność opracowana dla czterech typów cieczowych kolektorów słonecznych dostępnych w Polsce Powyższy wykres, wykonany dla warunków nasłonecznienia panujących województwie pomorskim, opisujący wydajność instalacji słonecznego ogrzewania wody wskazuje, że nie jest celowe przewymiarowanie instalacji, czyli przewymiarowanie baterii kolektorów. Po osiągnięciu pewnej wartości powierzchni baterii kolektorów wzrost udziału energii słonecznej ulega silnemu nasyceniu, co powoduje, że każdy przyrost wkładu inwestycyjnego nie da odpowiednio dużego przyrostu użytecznie wytworzonego ciepła, przez co zmniejsza się ekonomiczna efektywność całej instalacji. Należy pamiętać, że powierzchnia baterii kolektorów jest mocno zależna od wielkości zużycia ciepłej wody przez odbiorcę (patrz: zmienna uogólniona - Q f ). We wstępnych projektach instalacji wygodnie jest przyjmować do obliczeń powierzchnię baterii kolektorów przypadającą na jedną osobę u odbiorcy. Wielkość tej powierzchni jest zależna od średniego dobowego zużycia ciepłej wody przez jedną osobę. Powyższe uwagi zilustrowano kolejnym wykresem na rys.10.3. 72