KOSZTY SĄDOWE W SPRAWACH CYWILNYCH

KOSZTY SĄDOWE W SPRAWACH CYWILNYCH KOMENTARZ Edyta Gapska Warszawa 2013

Spis treści SPIS TREŚCI Wykaz skrótów 11 Rozdział 1. Pojęcie kosztów postępowania w sprawach cywilnych 13 Rozdział 2. Koszty sądowe 16 1.1. Ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych ogólne założenia 16 1.2. Podmiot obowiązany do uiszczenia kosztów sądowych 18 1.3. Opłaty 29 1.3.1. Pisma podlegające opłacie 29 1.3.2. Rodzaje i wysokość opłat 34 1.3.3. Sposób uiszczania opłat 53 1.3.4. Zwrot opłaty 64 1.3.5. Skutki nieuiszczenia opłaty 68 1.4. Opłata kancelaryjna 82 1.5. Wydatki 86 Rozdział 3. Zwolnienie od kosztów sądowych 101 3.1. Zwolnienie ustawowe 101 3.1.1. Zwolnienia podmiotowe 101 3.1.2. Zwolnienia przedmiotowe 107 3.2. Zwolnienie na mocy postanowienia sądu 109 Rozdział 4. Zasady ponoszenia kosztów postępowania 130 4.1. Koszty procesu 130 4.1.1. Zasada odpowiedzialności za wynik procesu 130 4.1.2. Zasada kosztów niezbędnych (celowych) 133 4.1.3. Zasada kompensaty 138 5

Spis treści 4.1.4. Zasada zawinienia 145 4.1.5. Zasada słuszności 150 4.1.6. Ponoszenie kosztów w szczególnych konfiguracjach podmiotowych 151 4.2. Koszty postępowania nieprocesowego 168 4.3. Koszty postępowania zabezpieczającego 170 4.4. Koszty postępowania egzekucyjnego 173 Rozdział 5. Orzekanie o kosztach postępowania 179 5.1. Zasada unifikacji i koncentracji kosztów 179 5.2. Orzekanie o kosztach po zakończeniu postępowania 191 5.3. Orzekanie na wniosek lub z urzędu 195 5.4. Zaskarżanie orzeczeń o kosztach 202 Rozdział 6. Wykonywanie orzeczeń w zakresie należności sądowych 211 6.1. Uwagi ogólne 211 6.2. Rozłożenie na raty lub odroczenie terminu zapłaty 212 6.3. Umorzenie należności sądowych 213 6.4. Orzekanie w przedmiocie rozłożenia na raty, odroczenia lub umorzenia należności sądowych. 214 Rozdział 7. Czynności referendarza sądowego w zakresie orzekania o kosztach 217 Załączniki 221 1. Akty prawne 223 Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (wyciąg) 225 Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 30 listopada 2005 r. w sprawie wysokości wynagrodzenia i podlegających zwrotowi wydatków mediatora w postępowaniu cywilnym 232 Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 15 kwietnia 2010 r. w sprawie określenia wzoru oświadczenia o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania osoby fizycznej ubiegającej się o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego 249 6

Spis treści Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 9 marca 2006 r. w sprawie egzekucji grzywien, kar pieniężnych, opłat sądowych i kosztów postępowania w sprawach cywilnych 266 Ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych 271 Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 31 stycznia 2006 r. w sprawie sposobu uiszczania opłat sądowych w sprawach cywilnych 276 Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 31 stycznia 2006 r. w sprawie określenia wzoru oświadczenia o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania osoby fizycznej ubiegającej się o zwolnienie od kosztów sądowych w postępowaniu cywilnym 282 Dekret z dnia 26 października 1950 r. o należnościach świadków, biegłych i stron w postępowaniu sądowym 287 Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 4 lipca 1990 r. w sprawie wysokości należności świadków i stron w postępowaniu sądowym 292 Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 18 grudnia 1975 r. w sprawie kosztów przeprowadzenia dowodu z opinii biegłych w postępowaniu sądowym 294 Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 31 października 1983 r. w sprawie wynagradzania biegłych (tłumaczy) z zakresu daktylologii 306 Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 sierpnia 1982 r. w sprawie stawek, warunków przyznawania i wypłaty ryczałtu przysługującego sędziom i pracownikom sądowym za dokonanie oględzin oraz stawek należności kuratorów 307 Ustawa z dnia 26 maja 1982 r. Prawo o adwokaturze (wyciąg) 365 7

Spis treści Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu 366 Ustawa z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (wyciąg) 378 Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu 379 Ustawa z dnia 11 kwietnia 2001 r. o rzecznikach patentowych (wyciąg) 392 Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 2 grudnia 2003 r. w sprawie opłat za czynności rzeczników patentowych 393 Ustawa z dnia 25 listopada 2004 r. o zawodzie tłumacza przysięgłego 401 Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 24 stycznia 2005 r. w sprawie wynagrodzenia za czynności tłumacza przysięgłego (wyciąg) 402 Ustawa z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (wyciąg) 406 Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 19 grudnia 2006 r. w sprawie określenia wysokości opłat za udzielanie informacji, wydawanie odpisów, wyciągów i zaświadczeń z Krajowego Rejestru Sądowego oraz za udostępnianie kopii dokumentów z elektronicznego katalogu dokumentów spółek 408 Ustawa z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (wyciąg) 410 Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 25 sierpnia 2003 r. w sprawie wysokości opłat od wniosków o wydanie odpisów ksiąg wieczystych i zaświadczenia o zamknięciu księgi wieczystej wydawanych przez Centralną Informację Ksiąg Wieczystych 411 8

Spis treści Ustawa z dnia 17 grudnia 2004 r. o prawie pomocy w postępowaniu w sprawach cywilnych prowadzonym w państwach członkowskich Unii Europejskiej oraz o prawie pomocy w celu ugodowego załatwienia sporu przed wszczęciem takiego postępowania 412 Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 6 grudnia 2005 r. w sprawie określenia wzoru i sposobu udostępniania urzędowego formularza wniosku o przyznanie prawa pomocy oraz określenia wzoru urzędowego formularza przekazania wniosku o przyznanie prawa pomocy 424 Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 19 lipca 2006 r. w sprawie szczegółowego sposobu ponoszenia kosztów prawa pomocy w celu ugodowego załatwienia sporu przed wszczęciem postępowania 426 Konwencja dotycząca Procedury Cywilnej, podpisana w Hadze dnia 17 lipca 1905 r. (wyciąg) 428 Konwencja dotycząca Procedury Cywilnej podpisana w Hadze dnia 1 marca 1954 r. (wyciąg) 430 Konwencja o ułatwieniu dostępu do wymiaru sprawiedliwości w stosunkach międzynarodowych, sporządzona w Hadze w dniu 25 października 1980 r. (wyciąg) 433 Rozporządzenie Rady (WE) nr 44/2001 z dnia 22 grudnia 2000 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych (wyciąg) 442 Rozporządzenie rady (WE) nr 2201/2003 z dnia 27 listopada 2003 r. dotyczące jurysdykcji oraz uznawania i wykonywania orzeczeń w sprawach małżeńskich oraz w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej, uchylające rozporządzenie (WE) nr 1347/2000 (wyciąg) 444 Rozporządzenie rady (WE) nr 1206/2001 z dnia 28 maja 2001 r. w sprawie współpracy między sądami państw członkowskich przy przeprowadzaniu dowodów w sprawach cywilnych lub handlowych (wyciąg) 449 9

Spis treści Rozporządzenie nr 1393/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 13 listopada 2007 r. dotyczące doręczania w państwach członkowskich dokumentów sądowych i pozasądowych w sprawach cywilnych i handlowych ( doręczanie dokumentów ) oraz uchylające rozporządzenie Rady (WE) nr 1348/2000 (wyciąg) 451 Rozporządzenie (WE) nr 1896/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 grudnia 2006 r. ustanawiające postępowanie w sprawie europejskiego nakazu zapłaty (wyciąg) 453 Rozporządzenie (WE) nr 861/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lipca 2007 r. ustanawiające europejskie postępowanie w sprawie drobnych roszczeń (wyciąg) 455 Rozporządzenie (WE) nr 805/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 kwietnia 2004 r. w sprawie utworzenia Europejskiego Tytułu Egzekucyjnego dla roszczeń bezspornych (wyciąg) 456 2. Tabela opłat stałych 457 10

Wykaz skrótów WYKAZ SKRÓTÓW Akty prawne k.p.c. ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 z późn. zm.) r.e.g.k.o. rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 9 marca 2006 r. w sprawie egzekucji grzywien, kar pieniężnych, opłat sądowych i kosztów postępowania w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 42, poz. 288) reg. sąd. rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 23 lutego 2007 r. Regulamin urzędowania sądów powszechnych (Dz. U. Nr 38, poz. 249 z późn. zm.) r.o.c.a. rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1348 z późn. zm.) r.o.c.r.p. rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1349 z późn. zm.) r.s.u.o.s. rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 31 stycznia 2006 r. w sprawie sposobu uiszczania opłat sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 27, poz. 199 z późn. zm.) u.k.s. ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. o kuratorach sądowych (Dz. U. Nr 98, poz. 1071 z późn. zm.) 11

Wykaz skrótów u.k.s.c. u.k.s.e. u.k.w.h. u.s.n.p.s. ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 90, poz. 594 z późn. zm.) ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji (tekst jedn.: Dz. U. z 2006 r. Nr 167, poz. 1191 z późn. zm.) ustawa z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (tekst jedn.: Dz. U. z 2001 r. Nr 124, poz. 1361 z późn. zm.) ustawa z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz. U. Nr 179, poz. 1843 z późn. zm.) Inne Biul. SN OSNC OSNCK OSNCP OSP OTK-A SN TK WSA Biuletyn Sądu Najwyższego Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Cywilna Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Cywilna i Izba Karna Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Cywilna i Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Orzecznictwo Sądów Polskich Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego; zbiór urzędowy, Seria A Sąd Najwyższy Trybunał Konstytucyjny wojewódzki sąd administracyjny 12

Rozdział 1 Pojęcie kosztów postępowania w sprawach cywilnych Postępowanie cywilne jest co do zasady płatne, co oznacza, że to na stronach (uczestnikach) tego postępowania spoczywa ciężar ponoszenia kosztów związanych z prowadzeniem sprawy cywilnej. Zasada odpłatności wymiaru sprawiedliwości wyrażona została wyraźnie w art. 2 ust. 2 u.k.s.c., z którego wynika, że strona, która wnosi do sądu pismo podlegające opłacie lub powodujące wydatki, obowiązana jest do uiszczenia kosztów sądowych. Wszelkie nakłady finansowe czynione na potrzeby prowadzonej sprawy cywilnej są kosztami postępowania. Ogólne regulacje dotyczące tych kosztów zawarte są w przepisach art. 98 110 k.p.c. w księdze pierwszej części pierwszej kodeksu, dotyczącej spraw rozpoznawanych w trybie procesowym, stąd określenie: koszty procesu. Przepisy o kosztach procesu stosuje się na podstawie art. 13 2 k.p.c. odpowiednio do innych rodzajów postępowań. Legalna definicja kosztów procesu zawarta jest w art. 98 1 k.p.c., z którego wynika, że koszty procesu to koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony. Obejmują one: koszty sądowe; koszty działania pełnomocnika; koszty działania strony (uczestnika). Wszystkie te cząstkowe koszty ponoszone są sukcesywnie w toku postępowania przez podmioty, na które ustawa nakłada obowiązek ich wyłożenia (w tym strony lub uczestników, świadków, biegłych, tymczasowo przez Skarb Państwa) w wysokości i na zasadach określonych w prze- 13

Rozdział 1. Pojęcie kosztów postępowania w sprawach cywilnych pisach odrębnych, a następnie w momencie rozstrzygania sprawy w instancji podlegają podsumowaniu i ewentualnemu zwrotowi stosownie do zasad unormowanych w k.p.c. Poza przepisami k.p.c. regulacje dotyczące kosztów postępowania w sprawach cywilnych zawierają także, m.in.: 1) ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 90, poz. 594 z późn. zm.); 2) rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1348 z późn. zm.); 3) rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1349 z późn. zm.); 4) rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 31 stycznia 2006 r. w sprawie sposobu uiszczania opłat sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2006 r. Nr 27, poz. 199 z późn. zm.); 5) dekret z dnia 26 października 1950 r. o należnościach świadków, biegłych i stron w postępowaniu sądowym (Dz. U. Nr 49, poz. 445 z późn. zm.); 6) ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji (Dz. U. z 2011 r. Nr 231, poz. 1376 z późn. zm.); 7) rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 4 lipca 1990 r. w sprawie wysokości należności świadków i stron w postępowaniu sądowym (Dz. U. Nr 48, poz. 284 z późn. zm.); 8) rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 18 grudnia 1975 r. w sprawie kosztów przeprowadzenia dowodu z opinii biegłych w postępowaniu sądowym (Dz. U. Nr 46, poz. 254 z późn. zm.); 9) rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 31 października 1983 r. w sprawie wynagradzania biegłych (tłumaczy) z zakresu daktylologii (Dz. U. Nr 64, poz. 292 z późn. zm.); 10) rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 30 listopada 2005 r. w sprawie wysokości wynagrodzenia i podlegających zwrotowi wydat- 14

Rozdział 1. Pojęcie kosztów postępowania w sprawach cywilnych ków mediatora w postępowaniu cywilnym (Dz. U. Nr 239, poz. 2018 z późn. zm.); 11) rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 31 stycznia 2006 r. w sprawie określenia wzoru oświadczenia o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania osoby fizycznej ubiegającej się o zwolnienie od kosztów sądowych w postępowaniu cywilnym (Dz. U. Nr 27, poz. 200 z późn. zm.); 1 2) rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 9 marca 2006 r. w sprawie egzekucji grzywien, kar pieniężnych, opłat sądowych i kosztów postępowania w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 42, poz. 288); 1 3) rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop (Dz. U. Nr 2, poz. 14 z późn. zm.); 14) ustawa z dnia 31 lipca 1981 r. o wynagrodzeniu osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe (tekst jedn.: Dz. U. z 2011 r. Nr 79, poz. 430 z późn. zm.); 1 5 ) rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 19 grudnia 2002 r. w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju (Dz. U. Nr 236, poz. 1990 z późn. zm.); 16 ) rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 24 stycznia 2005 r. w sprawie wynagrodzenia za czynności tłumacza przysięgłego (Dz. U. Nr 15, poz. 131 z późn. zm.). 15