Recenzent Prof. dr hab. Marek Czaplinski Redakcja Jadwiga Sepien Redakcja j^zykowa Anna W^clewska UNIVERSITÄTS-) BIBLIOTHEK v HEIDELBERG Korekta UrszulaUbych AnnaWedewska Jf)J9 "UJA(j Ikonografia Henryka i Jerzy Gawryccy, Anna Gruzlewska, Arnold Kordasiewicz, Tadeusz Lazowski, Zbigniew Markiewicz, Beata i Jarostaw Rychlikowie DTP Pawel Wöjcik Copyright by Rafal Brzeziriski and Oficyna Wydawnicza ATUT - Wroctawskie Wydawnictwo Oswiatowe Wroclaw 2012 ISBN 978-83-7432-756-5 Oficyna Wydawnicza ATUT - Wroctawskie Wydawnictwo Oswiatowe KoSciuszki 51a, 50-011 Wroclaw, tel. 0 71 342 20 56 do 58, faks 0 71 341 32 04 http://www.atut.ig.pl, e-mail: oficyna@atut.ig.pl
Spis tresci Od autora Wst?p 11 15 I. Charakterystyka powiatu dzierzoniowskiego Podziat administracyjny Gospodarka Spoleczeristwo 23 27 31 II. Geneza i przeznaczenie lokali gastronomicznych i noclegowych Karczmy jako inwestycje wtascicieli gruntöw Karczmy jako inwestycje gastronomöw Karczmy jako miejsca postoju Miejsca postoju nalezace do gmin wyznaniowych Punkty pocztowe Karczmy jako miejsca sadow Karczmy jako lokale dla turystöw Legendy o karczmach i gospodach 39 45 47 51 53 57 59 61 III. Rodzaje lokali gastronomicznych i noclegowych Karczma Zajazd Gospoda Hotel Pensjonat Schronisko 69 71 73 75 79 83 Schronisko mlodziezowe Schronisko görskie Dom zdrojowy 85 87 89 Piwnica Restauracja Jadlodajnia 93 97 99
Stolöwka 101 Bar mleczny 105 Winiarnia 109 Kawiarnia 111 Cukiernia i lodziarnia 115 Etablissement 119 Gastronomia dworcowa 125 Gastronomia na dworcach kolei paristwowej 127 Gastronomia na dworcach kolei prywatnej 129 IV. Architektura, wyposazenie i atrakcje lokali gastronomicznych i noclegowych Budynek gastronomiczno-noclegowy 133 Wnettza 145 Pokoje noclegowe 147 Stofy dla starych gosci 149 Piwnica 151 Reklama i nazwy lokali gastronomicznych i noclegowych 157 Atrakcje lokali gastronomicznych i noclegowych 165 Sala 165, Ogröd 181, Podesty do tancöw 185, Kolumnada 185 Zbiorniki wodne 187 Staw 187, Basen 188, Brodzik 191, Fontanna 191 Kr^gielnia 193 Taras widokowy 199 Lodowisko 201 Inne atrakcje 203 Wyposazenie lokali gastronomicznych i noclegowych 205 Mehle 205, Urzqdzenia do rozlewania piwa 205, Naczynia kuchenne, zastawa stolowa i sztucce 210, Urzqdzenia kuchenne 212, Automaty do sprzedazy artykulöw röznych 213 V. Ludzie zwiazani z lokalami gastronomicznymi i noclegowymi Gospodarze lokali gastronomicznych i noclegowych 221 Wlasciciel 221 Sposoby nabywania wlasnosci 223 Wlasnos'c rodzinna 223, Przekazywanie wlasnosci lokalu i zawodu w rodzinie 224, Kojarzenie malzenstw 225, Kupno-sprzedaz 228 Zarzadca 231
Dzierzawca 233 Pracownicy gastronomii 239 M^zczyzni zatrudnieni w lokalach gastronomicznych i noclegowych 241 Kobiety zatrudnione w lokalach gastronomicznych i noclegowych 245 Cukiernik - zawöd wyj^tkowy 247 Udzial gastronomöw w zyciu lokalnym 255 Goscie 257 VI. Zrödla dochodu gospodarzy lokali gastronomicznych i noclegowych Produkcja i wyszynk alkoholu 261 Przywileje piwowarskie i spory o wyszynk 261, Wyszynk w okresiepouwlaszczeniowym 265 Rolnictwo 269 Produkcja i sprzedaz zywnosci 271 Rzemioslo 273 Transport 275 Transport towarow 275, Przewöz ludzi 276, Stacje paliwowe 277 VII. Menu w lokalach gastronomicznych i noclegowych Posilki 283 Mi^so i w^dliny 285 Nabiaf 291 Ryby 293 Owoce i warzywa 295 Ziota i przyprawy 297 Wyroby cukiernicze 299 Napoje alkoholowe 301 Piwo 301, Wino 309, Wodka 314, Likier 315 Napoje bezalkoholowe 321 Woda sodowa 321, Kawa 322 VIII. Dzialalnos'c' pozagastronomiczna Rozrywka 327 Zabawy taneczne 327, Bale 333, Rozrywki karnawatowe 335, Gry towarzyskie 338, Kosci 338, Karty 339, Paszysz 341, Rozrywki sportowe 341, Bilard 343, Bicie garnka" - Bicie koguta" 345, Koncerty 346, Muzyka do zabawy 351, Spiewy 355, Przedstawienia teatralne 357 Wystawy 361
Prezentacje eksperymentöw naukowych 363 Niezwyklosci 365 Stereoskop 367 Kino 369 Przyj^cia okolicznosciowe 373 Jubileusze 373, Uroczystosci okazjonalne 374, Swiniobicie 375, Swieto czeresni 377, Dozynki 378, Otwarcie nowego lokalu 379 Uroczystosci i przyj^cia rodzinne 381 Urodziny 381, Chrzciny 381, Wesela 381, Stypy 384, Licytacje i aukcje 385 Punkty alarmowe strazy pozarnej 389 IX. Lokale gastronomiczne i noclegowe jako miejsca spotkari organizacyjnych Miejsca spotkari organizacji gospodarczych i zawodowych 393 Miejsce spotkan czlonköw zwiqzku kupieckiego 393, Miejsca spotkan cechu piekarzy i cukierniköw 394, Miejsca spotkan mysliwych 397, Miejsca spotkan pszczelarzy 398 Miejsca spotkari zwiazköw towarzyskich 399 Miejsca spotkan klubow palaczy 399, Miejsca spotkan towarzystw turystycznych 400, Miejsca spotkan zwolennikow medycyny naturalnej 400, Miejsca spotkan czlonköw towarzystwa ochrony zwierzqt 402, Miejsca spotkan towarzystw spiewaczych 403, Resursa Miejska 404 Miejsca spotkari organizacji sportowych 405 Bractwo kurkowe 405, Towarzystwa gimnastyczne 406, Kluby rowerowe 410, Kluby narciarskie 412 Basen miejski 415 Miejsca spotkari urz^dnikow miejskich 417 Miejsca spotkari cztonköw partii politycznych 419 Miejsca wyborow 423 Miejsca spotkari byfych zojnierzy 425 Miejsca spotkari byfych jericöw wojennych 427 X. Lokale gastronomiczne i noclegowe jako miejsca dluzszego pobytu Lokale gastronomiczne i noclegowe jako miejsca zamieszkania 431 Lokale gastronomiczne i noclegowe jako miejsca wypoczynku 433 Lokale gastronomiczno-noclegowe w czasach wojen 435
XI. Töpografia lokali gastronomicznych i noclegowych w powiecie Lokale gastronomiczne i noclegowe w miastach 443 Dzierzoniöw 443, Niemcza 475, Bielawa 480 Lokale gastronomiczne i noclegowe we wsiach 499 Bratoszöw 499, Chwalecin 500, Dobrocin 500, Gilöw 500, Gola Dzierzoniowska 501, Janiszyn 502, Jazwina 502, Jedrzejowice 504, Jodiownik 504, Jözeföwek 507, Kamionki 507, Kieiczyn 510, Kietlice 510, Kietlin 511, Kolaczöw 511, Ksiqznica 511, Kuchary 511, Kuznica 512, Lasocin 512, Ligota Mala 515, Ligota Wielka 515, Lagiewniki 516, Mlynica 516, Moscisko 517, Dolne Moscisko 517, Srodkowe Moscisko 517, Görne Moscisko 518, Mysliszöw 518, Nowa Wies Niemczanska 519, Nowizna 519, Oleszna 522, Ostroszowice 522, Owiesno 523, Pieszyce 526, Pilawa Dolna 536, Pilawa Görna 537, Görna Pilawa II 538, Gnadenfrei 539, Görna Pilawa I 542, Piskorzöw 543, Podlesie 547, Potoczek 547, Przerzeczyn Zdröj 548, Przystronie 548, Radziköw 549, Ratajno 549, Rosciszöw 552, Roztocznik 556, Ruszkowice 556, Sieniawka 557, Sienice 558, Slupice 558, Sokolniki 559, Stoszöw 559, Trzebnik 560, Tuszyn 560, Uciechöw 561, Wilköw Wielki 562, Wlöki 562 Podumowanie 567 Tabele i wykresy 571 Spis ilustracji 579 Spis tabel i wykresöw 597 Indeks nazwisk 599 Irödla i literatura 623