Spis treêci Wst p................................................... 7 Rozdzia I Samorzàd terytorialny poj cie, istota i podstawy prawne....... 9 1. Poj cie i istota samorzàdu terytorialnego.................. 9 2. Podstawy prawne ustroju samorzàdu terytorialnego......... 14 3. Model samorzàdu terytorialnego......................... 18 3.1. Rodzaje modeli samorzàdu terytorialnego............. 18 3.2. Model samorzàdu terytorialnego w Polsce............. 19 Rozdzia II Geneza samorzàdu terytorialnego............................ 21 1. Kszta towanie si koncepcji samorzàdu terytorialnego....... 21 2. Geneza samorzàdu terytorialnego w Polsce................ 22 3. Restytucja samorzàdu terytorialnego w 1990 r.............. 29 4. Reforma ustroju samorzàdu w latach 1997-1998........... 35 Rozdzia III Wybory do organów samorzàdu terytorialnego................. 37 1. Uwagi ogólne........................................ 37 2. Zasady wyborów...................................... 38 3. Organy wyborcze..................................... 46 4. G osowanie oraz ustalenie wyników g osowania............ 49 5. Protesty wyborcze i stwierdzenie wa noêci wyborów........ 52 6. Kampania wyborcza................................... 55 7. Finansowanie wyborów................................ 60 8. Przepisy szczególne wyborów do rad i sejmików........... 64 8.1. Wybory do rad gmin.............................. 64 8.2. Wybory do rad powiatów.......................... 71 8.3. Wybory do sejmików województw................... 73 8.4. Obsadzenie mandatów bez g osowania............... 75 8.5. WygaÊni cie mandatu radnego...................... 76 8.6. Wybory uzupe niajàce i przedterminowe.............. 77 9. Przepisy szczególne wyborów na urzàd wójta.............. 78 Rozdzia IV Referendum samorzàdowe.................................. 82 1. Poj cie, istota i formy referendum....................... 82
286 Spis treêci 2. Referendum przeprowadzane z inicjatywy organu stanowiàcego jednostki samorzàdu terytorialnego........... 86 3. Referendum przeprowadzane na wniosek mieszkaƒców...... 86 3.1. Referendum na wniosek mieszkaƒców w sprawach innych ni odwo anie organu jednostki samorzàdu terytorialnego.................................... 87 3.2. Referendum w sprawie odwo ania organu jednostki samorzàdu terytorialnego.......................... 88 4. Kampania referendalna................................ 90 5. Finansowanie referendum.............................. 93 6. Tryb przeprowadzania oraz ustalania i og aszania wyników referendum.......................................... 94 Rozdzia V Zadania samorzàdu terytorialnego........................... 98 1. Poj cie i istota zadaƒ samorzàdu terytorialnego............ 98 2. Podzia zadaƒ samorzàdu terytorialnego.................. 100 3. Formy wykonywania zadaƒ samorzàdu terytorialnego....... 102 4. Egzemplifikacja zadaƒ samorzàdu terytorialnego........... 103 Rozdzia VI Organy stanowiàce........................................ 108 1. Uwagi ogólne........................................ 108 2. Status radego........................................ 110 3. Organizacja wewn trzna rady gminy (miasta), rady powiatu i sejmiku województwa......................... 112 3.1. Powo ywanie organów............................. 112 3.2. SesyjnoÊç pracy organów stanowiàcych............... 113 3.3. Komisje samorzàdowych organów stanowiàcych: gminy, powiatu i województwa............................ 114 3.4. Kluby radnych................................... 116 4. Kompetencje samorzàdowych organów stanowiàcych: gminy (miasta), powiatu i województwa................... 117 4.1. Uwagi ogólne.................................... 117 4.2. Kompetencje rady gminy (miasta)................... 118 4.3. Kompetencje rady powiatu......................... 120 4.4. Kompetencje sejmiku województwa.................. 121 Rozdzia VII Organy wykonawcze....................................... 124 1. Uwagi ogólne........................................ 124 2. Kompetencje samorzàdowych organów wykonawczych...... 126 2.1. Kompetencje wójta (prezydenta, burmistrza miasta).... 126 2.2. Kompetencje zarzàdu powiatu (prezydenta miasta na prawach powiatu).............................. 127
Spis treêci 287 2.3. Kompetencje starosty.............................. 128 2.4. Kompetencje zarzàdu województwa.................. 129 2.5. Kompetencje marsza ka województwa................ 130 3. Odwo anie lub rezygnacja samorzàdowego organu wykonawczego. WygaÊni cie mandatu wójta (burmistrza, prezydenta).......................................... 132 3.1. Odwo anie lub rezygnacja organów jednoosobowych.... 132 3.2. Odwo anie lub rezygnacja organów kolegialnych........ 133 3.3. WygaÊni cie mandatu wójta, burmistrza lub prezydenta. 134 4. Urz dy samorzàdowych organów wykonawczych. Skarbnik i sekretarz................................... 136 Rozdzia VIII Aparat administracyjny samorzàdu terytorialnego i jednostki pomocnicze gmin......................................... 138 1. Istota aparatu administracyjnego........................ 138 2. Urzàd gminy......................................... 139 2.1. Struktura organizacyjna urz du gminy............... 140 2.2. Wójt (burmistrz, prezydent), sekretarz i skarbnik gminy. 142 2.3. Referaty i pracownicy samorzàdowi.................. 143 2.4. Stanowisko ds. obs ugi rady gminy i planowania przestrzennego.................................... 144 2.5. Stanowisko ds. inwestycji i zamówieƒ publicznych..... 145 2.6. Stanowisko ds. wspó pracy z zagranicà i integracji z Unià Europejskà................................ 145 2.7. Stanowisko ds. drogownictwa i àcznoêci............. 146 2.8. Stanowisko ds. obywatelskich oraz ochrony Êrodowiska. 146 3. Starostwo powiatowe.................................. 147 3.1. Pozycja starosty.................................. 148 3.2. Struktura organizacyjna starostwa................... 149 3.3. Wicestarosta, sekretarz i skarbnik powiatu............ 151 3.4. Wydzia y starostwa powiatowego.................... 153 3.4.1. Zadania wspólne wydzia ów.................. 153 3.4.2. Wydzia Transportu, Dróg i Komunikacji........ 154 3.4.3. Wydzia Spraw Spo ecznych.................. 155 3.4.4. Wydzia Finansów i Bud etu.................. 155 3.4.5. Biuro Rady Powiatu......................... 156 3.4.6. Referat Administracyjno-Gospodarczy.......... 156 3.4.7. Wydzia Prawny............................ 157 3.4.8. Powiatowy Rzecznik Konsumentów............ 158 3.4.9. Audytor Wewn trzny........................ 158 3.4.10. Powiatowe Centrum Zarzàdzania Kryzysowego.. 158 4. Urzàd Marsza kowski.................................. 159 4.1. Struktura organizacyjna urz du marsza kowskiego..... 160 4.2. Departamenty urz du marsza kowskiego.............. 161
288 Spis treêci 4.2.1. Zadania wspólne departamentów.............. 163 4.2.2. Departament Integracji Europejskiej........... 164 4.2.3. Departament Organizacyjno-Administracyjny..... 165 4.2.4. Departament Bud etu i Finansów.............. 165 4.2.5. Biuro Kontroli Wewn trznej i Audyt Wewn trzny................................ 166 4.2.6. Biuro Prawne.............................. 167 5. Jednostki pomocnicze gmin............................. 167 5.1. Statut jednostek pomocniczych...................... 168 5.2. Organy jednostek pomocniczych..................... 169 5.3. Rady gminy a jednostki pomocnicze................. 169 Rozdzia IX Formy wspó dzia ania jednostek samorzàdu terytorialnego....... 171 1. Istota i zakres wspó dzia ania jednostek samorzàdu terytorialnego........................................ 171 2. Zwiàzki mi dzygminne oraz zwiàzki powiatów............. 173 3. Porozumienia gmin, powiatów i województw.............. 177 4. Stowarzyszenia gmin, powiatów i województw............. 178 5. Wspó praca zagraniczna............................... 182 Rozdzia X Akty prawa miejscowego organów samorzàdu terytorialnego oraz procedura uchwa odawcza.............................. 185 1. Poj cie i istota aktów prawa miejscowego................. 185 2. Rodzaje aktów prawa miejscowego samorzàdu terytorialnego. 187 2.1. Kryteria podzia ów................................ 187 2.2. Akty prawa miejscowego o charakterze wykonawczym.. 188 2.3. Akty prawa miejscowego o charakterze porzàdkowym... 189 2.4. Akty prawa miejscowego o charakterze ustrojowo-organizacyjnym.......................... 192 3. Procedura uchwa odawcza.............................. 195 3.1. Inicjatywa i przygotowanie projektu uchwa y.......... 195 3.2. Zwo anie sesji organu uchwa odawczego.............. 198 3.3. Podj cie uchwa y................................. 200 4. Publikowanie aktów prawa miejscowego.................. 201 Rozdzia XI Mienie samorzàdu terytorialnego............................ 205 1. Uwagi wst pne....................................... 205 2. Mienie komunalne.................................... 207 3. Mienie powiatu....................................... 211 4. Mienie województwa.................................. 213 5. Zarzàdzanie mieniem samorzàdowym.................... 216
Spis treêci 289 Rozdzia XII Finanse samorzàdu terytorialnego........................... 220 1. Uwagi ogólne........................................ 220 2. Bud et.............................................. 221 2.1. Procedura uchwalania bud etu...................... 222 2.2. Nierównowaga bud etowa.......................... 222 2.3. Struktura bud etu................................ 223 2.4. Wykonanie bud etu, sprawozdawczoêç i absolutorium... 224 3. Dochody.......................................... 225 3.1. Dochody gminy................................... 226 3.2. Dochody powiatu................................. 227 3.3. Dochody województwa............................. 229 4. Wydatki............................................. 230 5. Nadzór i kontrola finansów samorzàdu terytorialnego....... 230 5.1. Nadzór i kontrola Regionalnej Izby Obrachunkowej (RIO) 230 5.2. Kontrola Najwy szej Izby Kontroli (NIK)............. 233 6. Dyscyplina finansów publicznych i jej naruszenie........... 234 Rozdzia XIII Nadzór nad samorzàdem terytorialnym....................... 238 1. Zagadnienia ogólne.................................... 238 1.1 Poj cie nadzoru.................................. 238 1.2 Kryteria nadzoru................................. 239 1.3. Zakres nadzoru................................... 241 1.4. Organy nadzoru.................................. 244 2. Ârodki nadzoru....................................... 246 2.1. Zatwierdzenie, uzgodnienie, zaopiniowanie............ 249 2.2. Wstrzymanie wykonania uchwa lub zarzàdzeƒ organów jednostek samorzàdu terytorialnego.......... 251 2.3. Stwierdzenie niewa noêci uchwa i zarzàdzeƒ organów jednostek samorzàdu terytorialnego.......... 251 2.3.1. Post powanie nadzorcze w sprawie stwierdzenia niewa noêci uchwa i zarzàdzeƒ organów jednostek samorzàdu terytorialnego............ 255 2.3.2. Wszcz cie post powania..................... 256 2.3.3. Post powanie dowodowe..................... 256 2.3.4. Rozstrzygni cie............................. 257 2.4. Rozstrzygni cia Regionalnej Izby Obrachunkowej w zakresie bud etu................................ 259 2.5. Ârodki nadzoru wojewody nad realizacjà zadaƒ powierzonych jednostkom samorzàdu terytorialnego w drodze porozumienia............................ 261 2.6. Ârodki nadzoru przys ugujàce Prezesowi Rady Ministrów i Sejmowi....................................... 263 3. Ârodki ochrony sàdowej................................ 266
290 Spis treêci Rozdzia XIV Ustrój miasta sto ecznego Warszawy.......................... 269 1. Geneza ustroju m.st. Warszawy.......................... 269 2. Statut m.st. Warszawy................................. 272 3. Rada m.st. Warszawy.................................. 273 4. Prezydent m.st. Warszawy.............................. 275 5. Dzielnice m.st. Warszawy............................... 280 6. Gospodarka finansowa m.st. Warszawy................... 282