Życie i twórczość
Urodzony, jak powiada, w samym sercu Litwy, Czesław Michał jest potomkiem osiadłego tam od pięciu stuleci rodu szlacheckiego. Stwierdzenie to, z pozoru proste, zawiera w sobie znaczny ładunek komplikacji.
Czesław Miłosz przyszedł na świat 30 czerwca 1911 r. w Szetejniach, jako najstarszy syn Aleksandra Miłosza i Weroniki z Kunatów. Szetejnie, położone na brzegu rzeki Niewiaży, w powiecie kiejdańskim, stanowiły dziedziczną własność babki przyszłego poety, Józefy z Syruciów Kunatowej.
Zbudowany w XVIII w. dwór szeteński należał pierwotnie do rodziny Syruciów. Szymon Syruć, pradziadek Czesława Miłosza, zginął w 1870 r. w katastrofie kolejowej w Niemczech, majątkiem zarządzała wdowa, a później przeszedł on w ręce najmłodszej córki Szymona, Józefy. Ta zaś wyszła za mąż za Zygmunta Kunata. Ich córka Weronika zjechała wiosną roku 1911 do rodzinnej siedziby, by pod jej życzliwym dachem urodzić swego pierworodnego.
Wczesne dzieciństwo Czesława Miłosza nie było jednak wyłącznie sielskie. Dwudziestoletni poeta napisze w liście do Jarosława Iwaszkiewicza: całe moje dzieciństwo, odkąd pamiętam, to obracanie się w ciągłej gorączce: podróże, ucieczki, strzały frontu, co kilka dni nowe miasta i ludzie, rok 1917 itd., dobrzy komisarze, pałac nad Wołgą w ognisku rzezi, głód i nocne rewizje w Dorpacie Gdziekolwiek wędrowałem, po jakich kontynentach, zawsze twarzą byłem zwrócony do Rzeki W Szetejniach
Warto wspomnieć o tym, że ówczesne wydarzenia historyczne miały spory wpływ na poezję Miłosza. Był świadkiem rewolucji październikowej i wojny polskobolszewickiej. W tym samym czasie w 1917 r. urodził się jego młodszy brat Andrzej.
Czesław Miłosz w trakcie studiów wiele podróżował. Po dwóch tygodniach studiów na Uniwersytecie Stefana Batorego przepisał się na wydział prawa i wyjechał do Wilna. W trakcie studiów rok akademicki 1931/32 spędził na Uniwersytecie Warszawskim, jednak, rozczarowany poziomem edukacji, wrócił do Wilna. Cały czas był związany z polonistyką, dlatego pojawiał się na licznych wykładach m.in. Mariana Zdziechowskiego czy Teodora Bujnickiego.
Czesław Miłosz z żoną Janiną i dziećmi Czesław Miłosz w styczniu 1944 roku żeni się z Janiną Dłuską, z którą rok później przenosi się do Krakowa.
Ona i ja, w małżeństwie długie lata. Złączeni przysięgą na złe i dobre, ogień Kominków zimą, kampingów, palących się miast, Elementarny, czysty, z początków planety Ziemi, Zdejmował jej włosy, strumieniejące, siwe, Imał się ust i szyi, wchłaniał ją, ogień. Do którego języki ludzkie porównują miłość.
Po wydarzeniach z 1939 udał się do Rumunii, jednak dość szybko powrócił na ziemie polskie. Wtedy również nastąpił moment przełomowy dla jego poezji. Miłosz stał się już wtedy outsiderem. Przykładem może być List do obrońców kultury, w którym zaznaczył się dystans autora do historiozofizmu. Po wojnie poeta podjął tematykę bardziej filozoficzną. Szczególnie upodobał sobie formę traktatu. W wydanym w tomie Światło dzienne Traktacie moralnym piętnuje zanik wartości, krytykuje brak moralności i wskazuje na to, co jego zdaniem, należałoby zmienić w ludzkiej mentalności. W 1957 r. napisał Traktat poetycki pokazujący polską historię, kulturę i mentalność ludzi z czasów Młodej Polski. W tomie Druga przestrzeń (2002 r.) znalazł się Traktat teologiczny, w którym Miłosz rozważa problem tajemnicy wiary.
W międzywojniu był członkiem grupy poetów Żagary i współtwórcą pisma o tej samej nazwie. W czasach II wojny światowej, zatrudniony w bibliotece uniwersyteckiej w Warszawie, zyskał swobodny dostęp do lektur. Uczestniczył w podziemnym życiu literackim pod pseudonimem Jan Syruć. Opublikował w 1940 pierwszy tom Wiersze. Po upadku powstania warszawskiego wyjechał do Krakowa i tam pozostał przez ponad rok
W takiej szacie graficznej na wiosnę 1931 roku zaczęły wychodzić Żagary. Dziko krzyknięto i w Wilnie i w Polsce na Mackiewicza, że drukuje u siebie bolszewików.
Czesław Miłosz z drugą żoną Carol Thigpen amerykańską historyk, wykładowcą w College of Arts and Sciences na Emory University
Co ciekawe, Czesław Miłosz wspierał system stalinowski w Polsce. Podjął pracę w dyplomacji komunistycznego rządu Polski w USA oraz Paryżu. W 1951 r. był zmuszony do ubiegania się o azyl polityczny we Francji. Bojąc się sabotażu ze strony polskich komunistów, ukrywał się u redaktora Kultury - Jerzego Giedroycia. Dwa lata później Instytut Literacki w Paryżu wydał Zniewolony umysł, skierowany do polskiej emigracji, mający wyrazić mechanizm myślenia w demokracjach ludowych. Witold Gombrowicz skomentował to jako wielkie odpompatycznienie myśli emigracyjnej.
Z Witoldem Gombrowiczem
To właśnie Jerzy Giedroyć nominował pisarza do otrzymania Literackiej Nagrody Nobla 1980 r. Miłosz w 1960 r. przeprowadził się do USA, gdzie był wykładowcą literatury słowiańskiej w Californii oraz na Harvardzie. Wówczas opublikował wiele wierszy politycznych. Tymczasem w Polsce został oficjalnie uznany za zdrajcę i renegata. Potępiło go również środowisko literackie m.in. Jarosław Iwaszkiewicz oraz Konstanty Ildefons Gałczyński. Do 1980 r. istniał zapis cenzorski zakazujący czytania utworów Miłosza, a nawet używania jego nazwiska.
Poeta odbiera Nagrodę Nobla z rąk króla Karola Gustawa XVI Sztokholm, 10 grudnia 1980
W 1978 r. Miłosz otrzymał Międzynarodową Nagrodę Literacką zwaną Małym Noblem. Gdy w 1980 r. poeta otrzymał Nagrodę Nobla za całokształt swojej twórczości, stosunek władz do niego zaczął się zmieniać. Rok później przyjechał do kraju, gdzie mógł już opublikować swoje utwory. W tym samym czasie otrzymał doktorat honoris causa KULu. Jego promotorką była Irena Sławińska
Miłosz był też autorem przekładów na język polski m.in. Szekspira, Miltona i wybranych ksiąg Biblii; przekładał również z polskiego na angielski. W uznaniu zasług dla kultury polskiej w 1993 r. otrzymał tytuł honorowego obywatela miasta Krakowa. W 1998 r. został laureatem nagrody Nike za tom Piesek przydrożny. Był również laureatem orderu Orła Białego, Diamentowego Mikrofonu Polskiego Radia i Krakowskiej Książki Miesiąca.
Miłosz zmarł 14 sierpnia 2004 r. w Krakowie, przeżywszy 93 lata. Został pochowany w Krypcie Zasłużonych na Skałce.
Wiersze Czesława Miłosza są intelektualne, a metafory, jakich używa, sugestywne. Jego twórczość z lat 30., przed II wojną światową jest przesycona katastrofizmem. Dominuje w niej rozmach, metaforyczność, rytmiczność, wizje apokalipsy.
Wiersze pisane podczas wojny nie mają już w sobie tyle patosu. Są znacznie mniej ozdobne. Poeta stawia na komunikatywność wiersza na zrozumiałość zawartych w nim treści filozoficznych i intelektualnych. Część z tych wierszy poświęca Miłosz okupowanej Warszawie (Miasto, Błądząc), w której spędził prawie cały okres wojny. W twórczości Miłosza przypadającej na okres wojny da się również zauważyć świadome odchodzenie od tematyki wojennej. Znajdziemy wiersze opisujące zwykłe piękno świata, który mogłoby się wydawać nigdy nie zaznał wojny. Tak jest w wierszach Piosenka pasterska czy Świat poema naiwne z 1943 r
Kompozycja (1930) Podróż (1930) Poemat o czasie zastygłym (1933) Trzy zimy (1936) Obrachunki Wiersze (1940) Równina (1941) Pieśń niepodległa (1942) Ocalenie (1945)
Trzy zimy - 1936 Ocalenie - 1945 Tomy poezji Traktat poetycki 1957 Gucio zaczarowany 1965 Miasto bez imienia 1969 Gdzie wschodzi słońce i kędy zapada 1974 Traktat moralny, Hymn o perle - 1982 Powieści Dolina Issy - 1955 Zdobycie władzy - 1955 (powieść polityczna) Zniewolony umysł - 1953 Rodzinna Europa - 1959 Ziemia Ulro - 1977 Nieobjęta ziemia - 1984
Jesteś z nami, i odtąd zawsze będziesz z nami. Kiedy odezwą się moce chaosu, A posiadacze prawdy zamkną się w kościołach, I jedynie wątpiący pozostaną wierni, Twój portret w naszym domu co dzień nam przypomni, Co może jeden człowiek i jak działa świętość.