SPOTKANIE DYREKTORÓW SZKÓŁ IM. JANA PAWŁA II FOSOWSKIE, 25.04.2016 R. BĄDŹCIE ŚWIADKAMI MIŁOSIERDZIA Pod tym hasłem, w niedzielę, 9 października, będziemy obchodzić tegoroczny, XVI Dzień Papieski. Chcemy odkrywać i pogłębiać myśl i dzieło św. Jana Pawła II. Chcemy, żeby stanowiło dla nas wciąż żywą inspirację do podejmowania działań samowychowawczych (w pracy nad sobą) i dydaktycznych oraz wychowawczych tej szczególnej misji każdej szkoły. Chcemy jak najlepiej, jak najmądrzej towarzyszyć naszym uczniom w ich rozwoju. Nie bójmy się też być dla nich dobrymi przewodnikami, wiarygodnymi przyjaciółmi, tak, jak był nim dla młodych, Patron naszych szkół, św. Jan Paweł II. Dlaczego miłosierdzie? Miłosierdzie jest szczególnym tematem tego roku. 8 grudnia 2015 r., rozpoczął się Rok Święty, który zakończy się w niedzielę, 20 listopada 2016 r., w uroczystość Jezusa Chrystusa Króla Wszechświata. Ogłaszając Nadzwyczajny Jubileusz Miłosierdzia, Papież Franciszek określił go jako pełen łaski czas dla Kościoła, by uczynić świadectwo wierzących jeszcze mocniejszym i skuteczniejszym 1 Jeśli dodamy do tego Światowe Dni Młodzieży, które mamy przeżywać z Papieżem w lipcu br. w Krakowie, w świetle słów Jezusa Błogosławieni miłosierni albowiem oni miłosierdzia dostąpią 2, to mamy bardzo rozległy horyzont duchowych przeżyć ale i zadań na kolejne miesiące. Sięgając do bogatego skarbca naszego Świętego Ojca warto podkreślić, że jednym z głównych wymiarów pontyfikatu św. Jana Pawła II było ukazywanie zarówno Kościołowi jak i światu Boga, który jest bogaty w miłosierdzie. Encyklika Dives in misericordia dotycząca 1 Por. Franciszek, Bulla Misericordiae vultus, 3. 2 Mt 5, 7. 1
tego zagadnienia była drugą encykliką Ojca Świętego, którą ogłosił już w 1980 roku, a więc w zaledwie trzecim roku swojej blisko dwudziestosiedmioletniej posługi. Obok św. Faustyny Kowalskiej, św. Brata Alberta Chmielowskiego i bł. Matki Teresy z Kalkuty, św. Jan Paweł II należy do największych apostołów miłosierdzia naszych czasów. Jak to się zaczęło? Mówił o tym sam Papież, w Łagiewnikach, 7.06.1997 r., w czasie VI Pielgrzymki do Ojczyzny: Orędzie miłosierdzia Bożego zawsze było mi bliskie i drogie. Historia jakby wpisała to orędzie w tragiczne doświadczenia drugiej wojny światowej. W tych trudnych latach było ono szczególnym oparciem i niewyczerpanym źródłem nadziei nie tylko dla krakowian, ale dla całego narodu. Było to i moje osobiste doświadczenie, które zabrałem ze sobą na Stolicę Piotrową i które niejako kształtuje obraz tego pontyfikatu." Nie podejmuję się dziś nawet próby wymienienia wszystkich projektów, dzieł, inicjatyw i gestów miłosierdzia naszego Patrona. Trzeba natomiast z mocą podkreślić, że potężna rzeka miłosierdzia jaka przepłynęła przez wielki pontyfikat św. Jana Pawła II miała jedno, czyste i niewyczerpane Źródło. Do Niego św. Jan Paweł II prowadził nas każdego dnia swojej misji. Tym źródłem jest Bóg bogaty w miłosierdzie. I tu jest pierwszy, podstawowy akcent w byciu świadkiem miłosierdzia: Miłosierdzie bez Boga jest jak studnia bez dostępu do źródła; zaspokaja pragnienie tylko do wyczerpania zapasów. W czytanym wczoraj, w naszych kościołach, liście pasterskim, biskupi Polscy przypomnieli nauczanie Kościoła o miłosierdziu sformułowane przez papieża Benedykta XVI: Caritas to miłość przyjęta i darowana. Jest ona «łaską». Jej źródłem jest krynicznie czysta miłość Ojca do Syna, w Duchu Świętym. To miłość, którą Syn wylewa na nas. To miłość stwórcza, dzięki której istniejemy; to miłość odkupieńcza, dzięki której jesteśmy nowym stworzeniem. Miłość objawiona i urzeczywistniona przez Chrystusa (por. J 13, 1) oraz «rozlana w sercach 2
naszych przez Ducha Świętego» (Rz 5, 5). Powołanie do miłości każdego chrześcijanina ma zatem swą podstawę we wszystko ogarniającej miłości Boga do ludzi, którzy są zobowiązani na tę miłość odpowiedzieć i rozszerzać ją w świecie. Żeby mieć co dać, trzeba mieć skąd brać. ( Z pustego i Salomon nie naleje. ) Miłosierdzie to więcej niż filantropia i coś innego niż litość. Działalność filantropijna ma bowiem swoje granice są to granice ludzkich możliwości, ludzkiego entuzjazmu, gorliwości, zapału. A te, jak wiemy, są bardzo ograniczone i szybko się wyczerpują. A litość może być dla człowieka nawet poniżająca. Ludzie autentycznie spragnieni miłosierdzia często boją się poniżenia przez litość, dlatego długo pozostają w ukryciu. Znamy ten problem również w szkole I nie chodzi tylko o biedę materialną Człowiek nie jest źródłem miłości i dobra tylko Bóg. Człowiek jest jak studnia trzeba o nią zadbać, by przez nią czerpać z czystego Źródła. To dlatego św. Jan Paweł II zatwierdził kult Bożego Miłosierdzia. To on beatyfikował i kanonizował Sekretarkę Bożego Miłosierdzia, św. Faustynę Kowalską. On również poświęcił bazylikę na krakowskich Łagiewnikach, ustanawiając to sanktuarium światowym centrum kultu Miłosierdzia Bożego. Wreszcie to św. Jan Paweł II osobiście dokonał tam aktu zawierzenia świata Bożemu Miłosierdziu (17 sierpnia 2002 roku). Z tekstu, wygłoszonej wtedy, papieskiej homilii zaczerpnięto hasło tegorocznego Dnia Papieskiego: Drodzy Bracia i Siostry! ( ) Podobnie jak (św. Faustyna), chcemy wyznać, że nie ma dla człowieka innego źródła nadziei, jak miłosierdzie Boga. Pragniemy z wiarą powtarzać: Jezu, ufam Tobie! ( ) Jak bardzo dzisiejszy świat potrzebuje Bożego miłosierdzia! Na wszystkich kontynentach z głębin ludzkiego cierpienia zdaje się wznosić wołanie o miłosierdzie. Tam, gdzie panuje nienawiść, chęć odwetu, gdzie wojna przynosi ból i śmierć niewinnych, potrzeba łaski miłosierdzia, która koi ludzkie umysły i serca i rodzi pokój. Gdzie brak szacunku dla życia i godności człowieka, potrzeba miłosiernej miłości Boga, w której świetle odsłania się niewypowiedziana wartość każdego ludzkiego istnienia. Potrzeba miłosierdzia, aby wszelka niesprawiedliwość na świecie znalazła kres w blasku prawdy. Dlatego dziś w 3
tym sanktuarium chcę dokonać uroczystego aktu zawierzenia świata Bożemu miłosierdziu. ( ) Trzeba przekazywać światu ogień miłosierdzia. W miłosierdziu Boga świat znajdzie pokój, a człowiek szczęście! To zadanie powierzam wam, drodzy bracia i siostry, Kościołowi w Krakowie i w Polsce oraz wszystkim czcicielom Bożego miłosierdzia, którzy tutaj przybywać będą z Polski i z całego świata. Bądźcie świadkami miłosierdzia! W wywiadzie udzielonym w marcu 2015 r. KAI, bp Grzegorz Ryś, na pytanie dziennikarki: - Na co papież (Franciszek) chce nam zwrócić uwagę w tym Roku Miłosierdzia? Odpowiedział bez wahania: - Na to, że trzeba go doświadczyć, żeby je przekazywać. Św. Jan Paweł II nigdy nie ukrywał skąd czerpie, żeby rozdawać. Korzeniem jego mądrości nie był jego skądinąd potężny intelekt. Jego mądrością była wiara, czyli codzienne sięganie po Boże dary, by je potem pomnażać i rozdawać. We wspomnianej encyklice o miłosierdziu św. Jan Paweł II tłumaczy, że: miłosierdzie to jest wspólna z Bogiem koncentracja na człowieku, na jego godności. I tu jest drugi ważny akcent: WYOBRAŹNIA MIŁOSIERDZIA Św. Jan Paweł II wołał o ten typ wyobraźni, w czasie swej ostatniej pielgrzymki do Polski, 18 sierpnia 2002 r., w Krakowie: W obliczu współczesnych form ubóstwa, których jak wiem nie brakuje w naszym kraju, potrzebna jest dziś ( ) «wyobraźnia miłosierdzia» w duchu solidarności z bliźnimi, dzięki której pomoc będzie «świadectwem braterskiej wspólnoty dóbr». Niech tej «wyobraźni» nie zabraknie mieszkańcom Krakowa i całej naszej Ojczyzny. Niech wyznacza duszpasterski program Kościoła w Polsce. ( ) Potrzeba «wyobraźni miłosierdzia», aby przyjść z pomocą dziecku zaniedbanemu duchowo i materialnie; aby nie odwracać się od chłopca czy dziewczyny, którzy zagubili się w świecie różnorakich uzależnień lub 4
przestępstwa; aby nieść radę, pocieszenie, duchowe i moralne wsparcie tym, którzy podejmują wewnętrzną walkę ze złem. Papież poszerzał nam horyzonty wyobraźni miłosierdzia przez cały pontyfikat. W swoim nauczaniu, w pielgrzymowaniu przez świat docierał do miejsc i ludzi, których marginalizuje zadufana w sobie cywilizacja nieumiarkowanej konsumpcji. Wystarczy wspomnieć i warto, zwłaszcza w Roku Miłosierdzia i w kontekście tegorocznego Dnia Papieskiego, sięgnąć do wciąż aktualnych papieskich tekstów. Wymienię tylko kilka z nich: - List o chrześcijańskim sensie ludzkiego cierpienia (1984): Kościół upatruje we wszystkich cierpiących braciach i siostrach Chrystusa jakby wieloraki podmiot swojej nadprzyrodzonej siły ; - List do rodzin (1994): Rodzina jest centrum i sercem cywilizacji miłości (nr 13); - List do dzieci (1994): Ewangelia jest głęboko przeniknięta prawdą o dziecku. Można by ją nawet w całości odczytywać jako Ewangelię dziecka ; - List Ojca Świętego do moich Braci i Sióstr - ludzi w podeszłym wieku (1999): Starość to ostatni etap ludzkiego dojrzewania i znak Bożego błogosławieństwa (nr 8). Papież posługiwał się nie tylko mądrym słowem i własnym dobrym przykładem ale wskazywał na konkretne osobowe wzory godne naśladowania. Pamiętał o czym mówił przed laty bł. Paweł VI: Człowiek naszych czasów chętniej słucha świadków, aniżeli nauczycieli; a jeśli słucha nauczycieli, to dlatego, że są świadkami 3 W czasie jednego z naszych spotkań wspominałem już o swoistej pedagogice świętości Patrona naszych szkół. W temacie świadectwa miłosierdzia chcę teraz wspomnieć jednego pedagoga świętości - świadka miłosierdzia. Św. Jan Paweł II beatyfikował go 13 czerwca 1999 r. w Warszawie pośród 108 męczenników II wojny światowej. 3 Paweł VI, Adhortacja apostolska Evangelii nuntiandi, 41. 5
Bł. Tadeusz Dulny pochodził z diecezji sandomierskiej. Był studentem-klerykiem włocławskiego seminarium. Został wywieziony razem z profesorami i kolegami z seminarium do obozu koncentracyjnego w Dachau. Nawet na tamtej nieludzkiej ziemi szukał okazji, by świadczyć miłość. Dzielił się swym jedzeniem z innymi. Uważał na przykład, że życie jego profesora jest ważniejsze niż jego własne. Po jego męczeńskiej śmierci mówiono o nim: Chłopiec, któremu słońce patrzyło z oczu. Potrafił on w najciemniejszej sytuacji dojrzeć jasny promień Miłosierdzia Bożego i wskazać go innym. Gdy umierał miał zaledwie 28 lat. Chłopiec, któremu słońce patrzyło z oczu. Prawdziwi świadkowie miłosierdzia są jak lustro. Samo nie ma w sobie światła bez ograniczeń. Gdy je zamknąć w ciemnym pomieszczeniu, w szafie, czy w szufladzie nie zaświeci samo z siebie. Ale dopóki ustawione jest w stronę słońca, nigdy nie zabraknie mu światła. A dzięki niemu inni też nie będą tonąć w ciemności. Takie jest też zadanie świadków miłosierdzia w szkole. Nauczyciel-świadek miłosierdzia najpierw sam potrzebuje światła, czyli Boga. A uczeń potrzebuje takiego nauczyciela, który nie błyszczy samym sobą ale świeci Bożym światłem. I tego też uczy nas św. Jan Paweł II, że mądre wychowanie to nie prowadzenie innych po swojemu i dla siebie ale według Bożego zamysłu i kierowanie człowieka ku Bogu. Tak, jak nie jemy tylko w niedzielę ale codziennie, tak też Boga dajemy i do Niego prowadzimy nie tylko w kościele i na lekcji religii. To misja każdego katolika w szkole, w każdej klasie i nie tylko w klasie, nie tylko na lekcji Na koniec dzisiejszej refleksji nad świadectwem miłosierdzia powróćmy raz jeszcze do encykliki św. Jana Pawła II o Bożym Miłosierdziu: Miłość miłosierna we wzajemnych stosunkach ludzi nigdy nie pozostaje aktem czy też procesem jednostronnym. Nawet w wypadkach, w których wszystko zdawałoby się wskazywać na to, że jedna strona tylko obdarowuje, daje a druga tylko otrzymuje, bierze (jak np. w wypadku lekarza, który leczy, 6
nauczyciela, który uczy, rodziców, którzy utrzymują i wychowują swoje dzieci, ofiarodawcy, który świadczy potrzebującym), w istocie rzeczy zawsze również i ta pierwsza strona jest obdarowywana. A w każdym razie także i ten, który daje, może bez trudu odnaleźć siebie w pozycji tego, który otrzymuje, który zostaje obdarowany, który doznaje miłości miłosiernej, owszem, doznaje miłosierdzia. ( ) Tylko wówczas bowiem jest ono naprawdę aktem miłości miłosiernej, gdy świadcząc je, żywimy głębokie poczucie, iż równocześnie go doznajemy ze strony tych, którzy je od nas przyjmują. Jeśli tej dwustronności, tej wzajemności brak, wówczas czyny nasze nie są jeszcze prawdziwymi aktami miłosierdzia. ( ) Autentyczne miłosierdzie jest jakby głębszym źródłem sprawiedliwości. Jeśli ta ostatnia sama z siebie zdolna jest tylko rozsądzać pomiędzy ludźmi, rozdzielając wśród nich przedmiotowe dobra słuszną miarą, to natomiast miłość, i tylko miłość (także owa łaskawa miłość, którą nazywamy miłosierdziem ) zdolna jest przywracać człowieka samemu człowiekowi (...) 4 Ks. Sławomir Oder, postulator procesu kanonizacyjnego papieża Polaka powiedział niedawno: Z całą pewnością św. Jan Paweł II jest szczególnie przekonującym obliczem Bożego Miłosierdzia na obecną chwilę historyczną. 5 4 Św. Jan Paweł II, Encyklika Dives in misericordia, 14. 5 Wypowiedź dla Radia Watykańskiego z 2 kwietnia 2016 r. 7