Temat: Budowa i funkcje korzenia. Korzeń to część podziemna organizmu roślinnego (organ wegetatywny) przystosowana do wypełniania określonych funkcji: Umocowania rośliny w podłożu. Pobierania z gleby wody wraz z rozpuszczonymi solami mineralnymi.
1. Budowa zewnętrzna korzenia. Strefa podziałów komórkowych Stożek wzrostu zbudowany z tkanki twórczej pierwotnej; komórki stożka intensywnie się dzielą dając początek wszystkim pozostałym komórkom korzenia. Czapeczka okrywa stożek wzrostu, chroniąc go przed mechanicznymi uszkodzeniami w czasie przedzierania się rosnącego korzenia między cząstkami gleby. Zbudowana jest z komórek miękiszowych. Strefa wydłużania Zbudowana z komórek, które intensywnie rosną, zwiększając swoje rozmiary. W strefie tej następuje najsilniejszy wzrost korzeni na długość.
Strefa włośnikowa różnicowania Tworzą ją komórki przekształcające się w różne typy tkanek, zdolne do pełnienia określonych funkcji. W strefie tej występują włośniki odpowiedzialne za pobieranie wody z solami mineralnymi, zwiększające powierzchnię wchłaniania. Strefa korzeni bocznych W strefie tej wyrastają korzenie boczne, dzięki którym roślina utrzymywana jest w podłożu. Może w niej następować przyrastanie korzenia na grubość. Woda wraz z solami mineralnymi przewodzona jest ze strefy włośnikowej w kierunku łodygi.
2. Budowa wewnętrzna korzenia (pierwotna). Skórka należy do tkanek okrywających i ma funkcję ochronną. Jej wytworem są włośniki. Kora pierwotna zbudowana z tkanki miękiszowej. Najbardziej wewnętrzną warstwę kory pierwotnej stanowi śródskórnia, która reguluje przepływ wody w poprzek korzenia od włośników do tkanek przewodzących. Walec osiowy centralna część korzenia, w której znajduje się tkanka przewodząca oraz tkanka miękiszowa. Układ wiązek przewodzących jest naprzemianległy.
Wtórna budowa korzenia. U roślin wieloletnich (niektórych roślin nagonasiennych i roślin okrytonasiennych), korzeń przyrasta na grubość. Dzieje się tak, dzięki wytworzeniu przez miękisz walca osiowego, miazgi międzywiązkowej (kambium). Elementy miazgi łączą się ze sobą w pierścień, odkładający do wnętrza drewno wtórne, a na zewnątrz łyko wtórne. Miazga korkotwórcza, powstająca także z komórek miękiszowych, powoduje wytworzenie na zewnątrz - korka, a do wnętrza pasm komórek miękiszowych.
3. Pobieranie wody przez korzenie. Korzeń pobiera wodę, za pomocą włośników, dzięki procesowi osmozy. Osmoza polega na przenikaniu wody przez błony półprzepuszczalne ze środowiska o mniejszym stężeniu do środowiska o większym stężeniu. Stężenie składników w glebie jest zazwyczaj niższe niż w komórkach korzenia, więc woda przenika z gleby do włośników. Z włośników przenika do komórek znajdujących się obok np. miękiszowych, a następnie do naczyń będących komórkami drewna, które przewodzą wodę z solami mineralnymi do wszystkich komórek rośliny.
4. Systemy korzeniowe. System palowy to pojedynczy korzeń główny, od którego odchodzą mniejsze boczne odgałęzienia. System wiązkowy to wiązka jednakowych cienkich korzeni niekiedy nazywanych przybyszowymi.
5. Modyfikacje korzeni. U niektórych roślin korzenie ulegają modyfikacjom budowy, co umożliwia im pełnienie dodatkowych funkcji. Korzenie spichrzowe magazynują substancje odżywcze, które później wykorzystują do tworzenia nowych pędów np. korzeń marchwi, pietruszki, buraka, selera.
Korzenie oddechowe Pojawiają się u roślin rosnących na terenach podmokłych. Zapewniają dostęp powietrza do systemów korzeniowych zalanych wodą (cypryśnik błotny).
Korzenie podporowe Zazwyczaj wyrastają z łodygi nad ziemię i podpierają roślinę ze wszystkich stron (puchowiec pięciopręcikowy).
Ssawki Rośliny, które zmodyfikowały swoje korzenie do funkcji ssącej to półpasożyty. Przeprowadzają one proces fotosyntezy, jednak czerpią od innych roślin wodę i sole mineralne np. jemioła. Łuskiewnik różowy jest pasożytem leszczyny i grabu, jednak nie czyni im nadmiernej krzywdy.
Korzenie powietrzne Korzenie powietrzne wytwarzają rośliny, które rosną w koronach drzew. Za pomocą tak zmodyfikowanych korzeni pobierają wodę lub parę wodną z powietrza. Są to tzw. epifity np. storczyk. Innym przykładem jest drzewo mangrowe czy monstera.
Korzenie czepne Są modyfikacją korzeni służącą do przymocowywania się do pni drzew, murów lub ścian.
Zadanie domowe: Napisz, na czym polega symbioza bakterii brodawkowych z korzeniami roślin motylkowych.