DOKUMENTACJA TECHNICZNO - RUCHOWA

ELESTER-PKP Sp. z o.o. Ul. Pogonowskiego 81 90-569 Łódź www.elester-pkp.com.pl biuro@elester-pkp.com.pl DOKUMENTACJA TECHNICZNO - RUCHOWA Licznik energii elektrycznej prądu stałego 3kV LE 3000plus Łódź, listopad 2011 Ustanowione zarządzeniem nr 8/2011 przez Prezesa Zarządu ELESTER-PKP Sp. z o.o. jako DTR-LE3000plus i obowiązujące w zakresie uruchamiania i odbioru od dn. 30.11.2011

Nazwa urządzenia Typ urządzenia Wersja Licznik energii elektrycznej prądu LE 3000plus 4.1 stałego 3kV Symbol opracowania DTR-LE3000plus Opracował Radosław Pająk Sprawdził Paweł Moneta Zatwierdził Tomasz Bednarkiewicz Strona 2 z 48

Spis treści 1. WSTĘP...6 1.1 PRZEZNACZENIE LICZNIKA LE 3000PLUS...6 1.2 FUNKCJE REALIZOWANE PRZEZ WYRÓB...6 2. OPIS TECHNICZNY...7 2.1 SKŁAD ZESTAWU LICZNIKA...7 2.2 CHARAKTERYSTYKA OGÓLNA...8 2.3 DANE TECHNICZNE...11 2.3.1 Klasa dokładności licznika...11 2.3.2 Część wysokonapięciowa (pomiarowa) - LE 3000plus HVM...11 2.3.3 Część niskonapięciowa (komunikacyjna) - LE 3000plus KOM...12 2.3.4 Bocznik pomiarowy...14 2.3.5 Komunikacja pomiędzy LE 3000plus HVM a LE 3000plus KOM...15 2.4 NORMALNE WARUNKI PRACY...15 2.5 LISTA WYKONAŃ I NUMERÓW KATALOGOWYCH...16 2.6 INFORMACJE UMIESZCZONE NA MODUŁACH TABLICZKA ZNAMIONOWA ORAZ TABLICZKA Z NUMEREM SYSTEMOWYM...18 2.7 ZGODNOŚĆ WYROBU Z NORMAMI...19 2.8 WZORCOWANIE LICZNIKA...19 3. KOMUNIKACJA Z LE 3000PLUS... 21 3.1 SPOSOBY KOMUNIKACJI Z LICZNIKIEM...21 3.2 OPIS PROTOKOŁU IEC-1107...22 3.2.1 Parametry komunikacji...22 3.2.2 Lista rejestrów...23 3.3 ODCZYT LICZNIKA NA POKŁADZIE POCIĄGU...26 4. MONTAŻ I PODŁĄCZENIE LICZNIKA...26 4.1 SPOSÓB MONTAŻU...26 4.2 SCHEMAT PODŁĄCZENIA LICZNIKA...26 4.3 BOCZNIK POMIAROWY...29 4.4 CZĘŚĆ WYSOKONAPIĘCIOWA LE 3000PLUS HVM...30 Strona 3 z 48

4.4.1 Konstrukcja...30 4.4.2 Podłączenie elektryczne...33 4.5 CZĘŚĆ KOMUNIKACYJNA (NISKONAPIĘCIOWA)...34 4.5.1 Konstrukcja i wygląd zewnętrzny...34 4.5.2 Podłączenie elektryczne...36 4.6 OCHRONA OD PORAŻEŃ...39 4.7 WERYFIKACJA POPRAWNOŚCI MONTAŻU...39 4.8 ODBIÓR LICZNIKA PO MONTAŻU NA OBIEKCIE...40 5. OBSŁUGA LICZNIKA LE 3000PLUS... 41 5.1 ODCZYT DANYCH Z WYŚWIETLACZA...41 5.2 OPROGRAMOWANIE ODCZYTOWE...43 5.3 OPROGRAMOWANIE KONFIGURACYJNE...45 5.4 WYKORZYSTANIE PASTYLEK DOTYKOWYCH...46 5.5 KONSERWACJA...47 6. INSTRUKCJA PRZECHOWYWANIA, TRANSPORTU I UTYLIZACJI....47 6.1 PRZECHOWYWANIE...47 6.2 TRANSPORT...47 6.3 UTYLIZACJA...48 Spis rysunków Rys. 1: Kable światłowodowe z zaciśniętymi końcówkami HFBR-4501...15 Rys. 2: Widok plomby zabezpieczającej moduł LE 3000plus KOM...20 Rys. 3: Widok plomby na obudowie płytki drukowanej LE 3000plus HVM...20 Rys. 4: Przykładowy schemat podłączenia LE 3000plus w elektrowozie...28 Rys. 5: Przykładowy wygląd bocznika pomiarowego...29 Rys. 6: Osłona do plombowania bocznika pomiarowego...30 Rys. 7: Część pomiarowa LE 3000plus HVM wykonanie z bocznikiem montowanym osobno...31 Rys. 8: Część pomiarowa LE 3000plus HVM wykonanie z bocznikiem w obudowie połączonej z obudową części pomiarowej (na zdjęciu brak dławnic)...32 Rys. 9: Podłączenia do modułu LE 3000plus HVM...33 Strona 4 z 48

Rys. 10: Część komunikacyjna - wygląd zewnętrzny...35 Rys. 11: Rozkład listew zaciskowych modułu LE 3000plus KOM...36 Rys. 12: Nadajnik (po lewej) i odbiornik światłowodowy...38 Rys. 13: Przykładowe okno programu LE3000 Odczyty...43 Rys. 14: Przykład analizy graficznej energii pobranej w programie LE3000 Odczyty...44 Rys. 15: Gniazdo czytnika kodów pamięci dotykowych (po lewej) i pamięć w breloczku...46 Strona 5 z 48

1. Wstęp 1.1 Przeznaczenie licznika LE 3000plus jest urządzeniem umożliwiającym pomiar rozliczeniowy mocy i energii trakcyjnej w układach zasilania i pojazdach trakcji elektrycznej prądu stałego o napięciu 3kV lub 0,6kV. W zależności od wykonania licznik LE 3000plus może być stosowany w: lokomotywach elektrycznych 3kV (na przykład EU07, EU09, ET22, EU43), lokomotywach elektrycznych 2,4kV (np. EL2), elektrycznych zespołach trakcyjnych 3kV (np.en57, ELF) podstacjach trakcyjnych 3kV, kabinach sekcyjnych 3kV, rozdzielnicach ogrzewania wagonów 3kV (SUG, SOWAG), stacjach prostownikowych komunikacji miejskiej 600 V, wagonach tramwajowych lub trolejbusach 600 V, odpływach z sieci trakcyjnej 3kV lub 600 V do innych użytkowników (licznik energii LE 3000plus w wykonaniu nasłupowym). Standardowo pomiary wykonane przez licznik mogą być odczytane bezpośrednio na wyświetlaczu urządzenia, lokalnie za pomocą złącza USB oraz zdalnie poprzez bezpośrednie zapytanie urządzenia z użyciem transmisji GPRS w sieci GSM i cykliczne składowanie danych na odpowiednio skonfigurowanym serwerze FTP. 1.2 Funkcje realizowane przez wyrób Licznik energii elektrycznej prądu stałego 3kV - LE 3000plus realizuje następujące funkcje: pomiar mocy i energii prądu stałego pobieranego z sieci trakcji kolejowej 3000V DC lub tramwajowej 600V DC, pomiar mocy i energii rekuperowanej - oddawanej przez pojazd do sieci trakcyjnej, rejestracja energii pobranej z sieci i oddanej do sieci, domyślnie w rekordach (profilach) 15-minutowych; rozmiar pamięci pozwala na przechowywanie zdarzeń Strona 6 z 48

przez minimum 180 dni przy zapisie co 15 minut i minimum 60 dni przy zapisie co 5 minut, lokalizacja miejsca poboru energii przy pomocy wbudowanego modułu GPS, identyfikacja przewoźnika poprzez odczyt pamięci dotykowych, rejestracja zdarzeń (włączenie i wyłączenie napięcia zasilającego, zmiana daty i czasu, zmiana przewoźnika, kasowanie stanu licznika itp.), automatyczne, konfigurowalne rejestrowanie okresów obrachunkowych, obliczanie średniej wartości energii transmisja danych pomiarowych poprzez sieć GSM bezpośrednio na żądanie użytkownika oraz w postaci pliku umieszczanego cyklicznie na serwerze FTP, możliwość zdalnej konfiguracji parametrów pracy urządzenia, przekazywanie danych pomiarowych do systemu pokładowego pojazdu za pomocą magistrali RS485, autodiagnostyka stanu pracy urządzenia. 2. Opis techniczny 2.1 Skład zestawu licznika W skład zestawu licznika LE 3000plus wchodzą: cześć wysokonapięciowa ( pomiarowa ) LE 3000plus HVM, części niskonapięciowa ( komunikacyjna ) LE 3000plus KOM, bocznik pomiarowy zamontowany na izolatorach, na płycie montażowej z osłoną do plombowania lub w obudowie przystosowanej do plombowania przewód światłowodowy łączący część wysokonapięciową z częścią niskonapięciową wraz z odpowiednimi końcówkami, antena GSM/GPS wraz z przewodami antenowymi zakończonymi odpowiednimi złączami. W skład licznika nie wchodzą: rury osłonowe do prowadzenia przewodów przyłączeniowych lub światłowodów, śruby i płyty montażowe do montażu części pomiarowej i komunikacyjnej, Strona 7 z 48

przewody silnoprądowe do włączenia bocznika pomiarowego w instalację objętą pomiarem, przewód do podłączenia ujemnego bieguna zasilania do części pomiarowej, wyłącznik nadprądowy (wraz z obudową umożliwiającą plombowanie) do części komunikacyjnej LE 3000plus KOM, przewody pomiarowe łączące bocznik z częścią pomiarową w wykonaniu z bocznikiem montowanym osobno od części pomiarowej. 2.2 Charakterystyka ogólna Działanie urządzenia polega na wyznaczaniu mocy i energii pobranej oraz oddanej do sieci na podstawie pomiaru napięcia trakcyjnego oraz prądu obliczanego na podstawie pomiaru spadku napięcia na zewnętrznym boczniku pomiarowym. Bocznik pomiarowy na pojeździe włączany jest w obwód główny w miejscu zapewniającym przepływ przez bocznik całkowitego prądu pobieranego przez pojazd natomiast w sieci trakcyjnej szeregowo w przewód trakcyjny. W zależności od wykonania bocznik może być umieszczony na potencjale szyny dodatniej lub szyny ujemnej napięcia trakcyjnego. Sygnał do pomiaru napięcia trakcyjnego pobierany jest z zacisku bocznika. Bocznik może być zamontowany w obudowie połączonej z obudową części pomiarowej możliwy jest wtedy montaż zewnętrzny, na przykład na słupie trakcyjnym lub dachu pojazdu, albo w indywidualnej osłonie przeznaczonej do zastosowań wewnętrznych - o mniejszych wymiarach, większej elastyczności zabudowy w pojeździe i możliwości stosowania większego bocznika. W części pomiarowej (wysokonapięciowej) LE 3000plus HVM odbywa się pomiar prądu i napięcia oraz wykonywane są obliczenia energii. Mierzona jest zarówno energia pobierana z sieci jak i oddawana do sieci, przy czym są one naliczane i rejestrowane osobno. Część wysokonapięciowa zawiera ponadto podręczną pamięć profili energii pozwalającą na rejestrowanie stanów liczydeł energii (bez kodu przewoźnika i danych GPS) przez około 30 dni przy interwale zapisu rekordów wynoszącym 15 minut. Część pomiarowa zasilana jest wyłącznie z napięcia mierzonego (3kV lub 600V) co uniemożliwia pobór energii bez jej rejestracji (jest to możliwe w systemach gdzie do pomiaru niezbędne jest dodatkowe napięcie pomocnicze). Z racji podłączenia do instalacji wysokiego napięcia posiada ona wbudowany bezpiecznik trakcyjny 1A. Część niskonapięciowa LE 3000plus KOM służy do odczytu danych pomiarowych z LE 3000plus HVM oraz rejestracji rekordów pomiarowych z ustawionym interwałem Strona 8 z 48

(domyślnie 15 minut), zawierających oprócz stanów liczydeł energii pobieranej i oddawanej takie parametry jak czas, lokalizacja miejsca poboru energii, kod identyfikacyjny przewoźnika użytkującego pojazd. Rekordy rejestrowane przez część komunikacyjną opierają się na stanach liczydeł zapisanych w podręcznej pamięci profili w części pomiarowej, co daje możliwość zachowania ciągłości rejestracji profili energii w przypadku niezbyt długiej (ograniczonej rozmiarem pamięci profili w części pomiarowej) przerwy w zasilaniu części komunikacyjnej lub braku komunikacji pomiędzy częścią pomiarową i komunikacyjną. Po zarchiwizowaniu rekordów część niskonapięciowa LE 3000plus KOM zapewnia przesyłanie danych pomiarowych do odbiorcy (dystrybutora energii) lokalnie lub w sposób zdalny. Pamięć do archiwizacji profili energii oraz zdarzeń, znajdująca się w części niskonapięciowej, pozwala na przechowywanie rekordów danych przez minimum 180 dni przy zapisie danych co 15 minut lub minimum 60 dni przy zapisie danych co 5 minut. Bieżące stany liczydeł energii pobieranej i zwracanej przechowywane są w osobnej pamięci, zarówno w części pomiarowej jak i komunikacyjnej. Kolejną cechą licznika jest możliwość konfigurowania automatycznej rejestracji okresów obrachunkowych (stanów liczydeł energii oraz mocy maksymalnych zarejestrowanych w ustalonym czasie). Licznik posiada pamięć pozwalającą na zapamiętanie 40 okresów. Konfiguracja umożliwia zamykanie okresów obrachunkowych na koniec miesiąca, codziennie, w określone dni tygodnia, w określone dni miesiąca lub w określone dni roku, co pozwala uzyskać gotowe dane dopasowane do systemu rozliczeniowego. Licznik posiada również funkcję obliczania średniej wartości energii pobranej i średniej wartości energii oddanej. Średnie obliczane są z konfigurowalnej liczby rekordów profili energii i aktualizowane po zarejestrowaniu każdego nowego rekordu. Konfiguracja pozwala na wybór następujących ilości rekordów uśredniania: 1, 2, 4, 8, 16, 32 lub 64. Średnie obliczane są w części komunikacyjnej licznika wyłącznie na podstawie nowych danych, więc po włączeniu części komunikacyjnej średnie będą wynosiły 0. Średnie mogą być wysyłane w pliku XML a także są dostępne do odczytu protokołem IEC61107 oraz protokołem Modbus. Do transmisji zdalnej służy modem GPRS umieszczony w obudowie części niskonapięciowej. Modem może również posiadać wbudowany odbiornik GPS umożliwiający lokalizację pojazdu. W takim przypadku konieczne jest zamontowanie zewnętrznej anteny GPS lub anteny zintegrowanej GPS/GSM. W wykonaniach stacjonarnych (pomiar w podstacjach trakcyjnych, kabinach sekcyjnych, słupach trakcyjnych) moduł lokalizacyjny może nie występować. W przypadku braku modułu lokalizacyjnego antena GSM nie musi Strona 9 z 48

znajdować się na zewnątrz pomieszczenia lub pojazdu. Moduł LE 3000plus KOM umożliwia podgląd najważniejszych informacji na wyświetlaczu LCD (2 linie x 16 znaków z podświetleniem LED). W skład podstawowego zestawu danych wchodzą cyklicznie zmieniane: numer systemowy licznika i kod identyfikacyjny przewoźnika data i czas, stany liczydeł energii pobranej i oddanej, wyniki autodiagnostyki licznika. chwilowe wartości prądu i napięcia Alternatywny zestaw danych może zawierać ciągłą prezentację aktualnego prądu, napięcia oraz stanów liczydeł. Licznik wyposażony jest w sensor optyczny, który umożliwia zmianę informacji prezentowanej na wyświetlaczu przy pomocy np. latarki lub wskaźnika laserowego. Moduł LE 3000plus KOM wyposażono w szereg interfejsów komunikacyjnych: interfejs światłowodowy do podłączenia części pomiarowej, interfejs RS485 z protokołem Modbus RTU do komunikacji na pokładzie pociągu, interfejs USB do komunikacji z komputerem, interfejs RS485 do podłączenia drugiej części pomiarowej, interfejs wraz z gniazdem dla karty SIM do wewnętrznego modemu GSM. W przypadku wykorzystywania licznika LE 3000plus do rozliczeń z PKP Energetyka SA konieczne jest uzyskanie jej zgody na możliwość odczytu licznika przez urządzenia na pokładzie pociągu za pomocą protokołu Modbus. Część wysokonapięciowa i niskonapięciowa komunikują się pomiędzy sobą za pomocą łącza światłowodowego, które zapewnia separację galwaniczną oraz odporną na zakłócenia transmisję danych. Możliwe jest również zastosowanie konwertera z łącza światłowodowego na łącze elektryczne w standardzie RS485. Konwerter taki jest podłączany światłowodowo do części wysokonapięciowej a elektrycznie do części niskonapięciowej. Może on być wykorzystywany do przedłużenia połączenia lub ułatwienia jego rozłączania a także do podłączenia drugiej części pomiarowej. W przypadku wykorzystywania licznika LE 3000plus do rozliczeń z PKP Energetyka SA konieczne jest uzyskanie jej zgody na możliwość podłączenia części pomiarowej za pomocą konwertera sygnału światłowodowego na RS485. Obie części urządzenia posiadają oprogramowanie zapewniające autotestowanie a Strona 10 z 48

także kontrolę poprawności wymiany informacji pomiędzy modułami. Nieprawidłowości w pracy licznika są rejestrowane i sygnalizowane. Szczegółową analizę zużycia energii przeprowadza się na komputerze klasy PC używając programu LE3000 Odczyty. Oprogramowanie to jest integralną częścią systemu licznika i dostarczane jest przez producenta. Przy jego użyciu można wykonywać lokalny i zdalny odczyt zarejestrowanych pomiarów oraz zdarzeń systemowych, a także przeprowadzać analizę otrzymanych wyników. 2.3 Dane techniczne 2.3.1 Klasa dokładności licznika Klasa dokładności licznika standardowo wynosi 1, możliwe jest wykonanie licznika w klasie 0,5. Klasa licznika obejmuje dokładność przetwornika napięcia (ponieważ jest on wbudowany w licznik), nie obejmuje natomiast dokładności przetwornika prądu (bocznika pomiarowego). Klasa dokładności bocznika wynosi 0,5 co daje klasę dokładności systemu pomiarowego (licznik + bocznik) równą 1,1. X C = X 2L X U2 X 2I = 1,02 0,52= 1,25=1,1 gdzie: XC błąd dla całego układu pomiarowego, XL klasa dokładności licznika, XU klasa dokładności przetwornika napięciowego i XI klasa dokładności przetwornika prądowego. Oznacza to, że klasa dokładności systemu pomiarowego mieści się w wymaganym zakresie do 1,5 (Zgodnie z 31 dokumentu Wymagania PKP Energetyka dla urządzeń do pomiaru energii elektrycznej prądu stałego ). 2.3.2 Część wysokonapięciowa (pomiarowa) - LE 3000plus HVM 1. Pomiary: napięcia trakcyjnego w zakresie 1000V 5100V (dla wykonania 3kV) lub 200 1000V (dla wykonania 0,6kV) z dokładnością 0,5% lub 0,25%, pobieranego prądu do 500A/1000A/2000A/4000A (w zależności od wykonania i bocznika) z dokładnością 0,5% lub 0,25%, zużytej energii z dokładnością 1% lub 0,5%, 2. Wewnętrzny zegar z kalendarzem stuletnim i podtrzymaniem bateryjnym. Dokładność +/- 30 sekund / miesiąc. Strona 11 z 48

Podtrzymanie 10 lat. 3. Synchronizacja z zegarem wzorcowym poprzez LE 3000plus KOM. 4. Pamięć nastaw (nr licznika, typ bocznika). 5. Podręczna pamięć profili energii pozwalająca na rejestrowanie stanów liczydeł energii przez około 30 dni przy interwale zapisu 15 minut. 6. Komunikacja z LE 3000plus KOM poprzez łącze światłowodowe. 7. Podłączenie bocznika przewodami 2,5mm2 / 3kV, maksymalna długość 2m. 8. Zasilanie licznika z napięcia sieci trakcyjnej 3kV lub 0,6kV. Wbudowany bezpiecznik WBTS-3/1A. 9. Pobór mocy poniżej 3W przy napięciu 3300V DC. 10. Obudowa izolacyjna, naścienna z poliwęglanu, klasa palności UL94-5V 11. Wymiary w wykonaniu z bocznikiem montowanym osobno, bez uwzględnienia dławnic: szer. x wys. x głęb. = 280 x 380 x 130 [mm]. Stopień ochrony standardowo IP54, możliwe wykonanie IP67. Wymiary w wykonaniu z bocznikiem montowanym razem z częścią pomiarową, bez uwzględnienia dławnic: szer. x wys. x głęb. = 560 x 380 x 230 [mm]. Stopień ochrony IP67. 12. Masa w wykonaniu z bocznikiem montowanym osobno (bez bocznika): 3,3kg. Masa w wykonaniu z bocznikiem montowanym razem z częścią pomiarową zależy od masy bocznika. Dla bocznika 1000A/60mV o masie 1,45kg masa całości wynosi 9,85kg. 2.3.3 Część niskonapięciowa (komunikacyjna) - LE 3000plus KOM Przewody dostarczające napięcie zasilające 1,5 2,5 mm2 (z odpowiedniego do napięcia zasilającego wyłącznika instalacyjnego w obudowie umożliwiającej plombowanie) Blok zasilacza wyk. 230VAC/220VDC Napięcie wejściowe UN = 230 VAC 90-264 VAC (120-370 VDC) Moc pobierana PN = 45W Wytrzymałość izolacji: 3 kv, 50Hz Impuls prądowy przy starcie 40A Wbudowany bezpiecznik: 1A Strona 12 z 48

Blok zasilacza wyk. 110V DC Napięcie wejściowe UN = 110 V DC 65 150 V DC Moc pobierana PN = 35W Wytrzymałość izolacji: 1,5 kv, 50Hz, 1 min Wbudowany bezpiecznik: 1,25 A Blok zasilacza wyk. 48V DC Napięcie wejściowe UN = 48 V DC 20 75 V DC Moc pobierana PN = 20W Wytrzymałość izolacji: 1,5 kv, 50Hz, 1 min Wbudowany bezpiecznik: 1,25 A Blok zasilacza wyk. 24V DC Napięcie wejściowe UN = 24 V DC 16 34 V DC Moc pobierana PN = 20W Wytrzymałość izolacji: 1,5 kv, 50Hz, 1 min Wbudowany bezpiecznik: 1,25 A Blok CPU Moduł mikroprocesorowy (centralna jednostka sterująca) LE 3000plus KOM: Podłączenie do komputera PC przez port USB. Interfejs użytkownika: - wyświetlacz LCD 2x16 znaków z podświetleniem - interfejs optyczny do zmiany informacji prezentowanych na wyświetlaczu (opcjonalnie) - interfejs pamięci dotykowych do zmiany kodu przewoźnika Interfejsy komunikacyjne: - interfejs światłowodowy, - RS485 do podłączenia części wysokonapięciowych *, - RS485 z protokołem Modbus RTU do komunikacji na pokładzie pojazdu *, Data i czas: - wbudowany zegar czasu rzeczywistego z kalendarzem Strona 13 z 48

stuletnim i podtrzymaniem bateryjnym - synchronizacja czasu z GPS * - W przypadku wykorzystywania licznika LE 3000plus do rozliczeń z PKP Energetyka SA konieczne jest uzyskanie jej zgody na wykorzystanie oznaczonego interfejsu. Parametry mechaniczne: Wymiary - szer. x wys. x głęb. - 235 x 210 x 119 [mm] (wysokość podana z uwzględnieniem dławnic) Masa - 1,2kg Stopień ochrony - standardowo IP54, możliwe IP65 Materiał obudowy - poliwęglan, klasa palności UL94-5V 2.3.4 Bocznik pomiarowy Licznik LE 3000plus jest przystosowany do pozyskiwania danych pomiarowych z bocznika pomiarowego firmy Lumel typu B6 (spadek napięcia 100mV) lub typu B2 (spadek napięcia 60mV), wykonanego w klasie dokładności 0,5. Prąd znamionowy bocznika przeznaczonego do współpracy z licznikiem powinien wynosić 4000A, 2500A, 1500A, 1000A, 600A lub 400A i dobierany jest przez osobę wykonującą projekt podłączenia licznika do instalacji, w zależności od prądu znamionowego oraz nastaw wyłącznika szybkiego pojazdu szynowego lub instalacji stacjonarnej. Powyższe parametry pojazdu lub instalacji powinny być dostarczone przez zamawiającego. Na zamówienie możliwe jest wykonanie licznika przystosowanego do bocznika o innych parametrach. Wymiary i masa bocznika oraz ilość i rozmiar zacisków prądowych bocznika są zależne od jego parametrów (nominalny prąd i spadek napięcia). Przykładowy wygląd bocznika jest przedstawiony na rysunku nr 5. Każdy bocznik posiada indywidualny numer wybity na bocznej krawędzi. W wykonaniu z bocznikiem montowanym razem z częścią pomiarową wymiary połączonych obudów (bez uwzględnienia dławnic, które mogą się różnić w zależności od projektu montażu na pojeździe) wynoszą szer. x wys. x głęb. = 560 x 380 x 230 [mm]. Wygląd przedstawiony został na rysunku nr 8. W wykonaniu z bocznikiem montowanym osobno wymiary osłony do plombowania i płyty montażowej mogą się różnić w zależności od wymiarów samego bocznika. Montaż płyty do konstrukcji pojazdu odbywa się przy pomocy 4 śrub M12. Wygląd osłony przedstawiony został na rysunku nr 6. W standardowym wykonaniu dla boczników Strona 14 z 48

1000A/60mV i 600A/60mV konstrukcja osłony ma wymiary (długość x szerokość x wysokość): 314 x 165 x 155 [mm] i masę 1,35kg (bez bocznika) albo 2,80kg (razem z bocznikiem 1000A/60mV). Na płycie montażowej naklejany jest również numer bocznika, identyczny z numerem wybitym na boczniku. 2.3.5 Komunikacja pomiędzy LE 3000plus HVM a LE 3000plus KOM transmisja światłowodowa 660 nm typ światłowodu: plastikowy średnica zewnętrzna / wewnętrzna 2,2 / 1 mm typ transmisji: dupleks (2 włókna światłowodowe) maksymalna długość światłowodu 20m (w zależności od wykonania) typ złącz: złącza do światłowodów plastikowych 1mm do nadajników i odbiorników typu HFBR-4501/4511 lub HFBR-4503/4513 Logika: 0 Logiczne - jest sygnał optyczny 1 Logiczna - brak sygnału optycznego Szybkość transmisji: 19200 b/s Zabezpieczenie transmisji przed przekłamaniami suma CRC16. Rys. 1: Kable światłowodowe z zaciśniętymi końcówkami HFBR-4501 2.4 Normalne warunki pracy Temperatura otoczenia od -40 C do +55 C Wilgotność względna 10-95% Ciśnienie atmosferyczne 84 kpa 107 kpa. Wentylacja naturalna. Wibracje sinusoidalne dopuszczalne w czasie pracy: amplituda 10 mm, częstotliwość 5 Hz 150 Hz, maksymalne przyspieszenie 20 m/s2 Strona 15 z 48

Zewnętrzne pole magnetyczne na poziomie pola ziemskiego. Niski stopień agresywności korozyjnej środowiska (klasa 5C1/5B1/5S1 wg PN-EN 60721-3-5). 2.5 Lista wykonań i numerów katalogowych jest urządzeniem, które może być dostosowywane do warunków zabudowy oraz wymagań klienta. Istnieje zatem możliwość wykonania wariantów innych niż opracowane dotychczas, które to zostały wymienione poniżej. Każdy egzemplarz modułu LE 3000plus HVM przeznaczony jest do współpracy z bocznikiem o określonych parametrach (nominalny prąd i spadek napięcia) umieszczonych na tabliczce znamionowej modułu. Nie jest możliwa prawidłowa współpraca z bocznikiem o innych parametrach. Wykonania modułu LE 3000plus HVM: wykonanie z bocznikiem w szczelnej obudowie połączonej z obudową części pomiarowej możliwy montaż zewnętrzny. Bocznik umieszczony w szynie plusowej. Nr katalogowy Opis 030902EA Część pomiarowa 3kV, bocznik 600A, 60mV 03090108 Część pomiarowa 3kV, bocznik 1000A, 60mV wykonanie z bocznikiem montowanym w indywidualnej osłonie przeznaczone do montażu wewnętrznego, o mniejszych wymiarach i większej tolerancji na wysoką temperaturę. Nr katalogowy Opis 0308064F Część pomiarowa 3kV, bocznik 600A, 60mV 030801CC Część pomiarowa 3kV, bocznik 1000A, 100mV 0308022E Część pomiarowa 3kV, bocznik 1000A, 60mV 030804F3 Część pomiarowa 3kV, bocznik 1500A, 60mV 030805AD Część pomiarowa 3kV, bocznik 2500A, 60mV 03080370 Część pomiarowa 3kV, bocznik 4000A, 60mV 03080711 Część pomiarowa 3kV, bocznika 6A, 100mV Nr katalogowy 0302012B Opis Część pomiarowa 0,6kV, bocznik 2500A, 60mV Strona 16 z 48

030202C9 Część pomiarowa 0,6kV, bocznik 2500A, 100mV 03020397 Część pomiarowa 0,6kV, bocznik 1500A, 60mV 03020414 Część pomiarowa 0,6kV, bocznik 1500A, 100mV 0302054A Część pomiarowa 0,6kV, bocznik 1000A, 60mV 030206A8 Część pomiarowa 0,6kV, bocznik 1000A, 100mV 030207F6 Część pomiarowa 0,6kV, bocznika 600A, 60mV 030208B7 Część pomiarowa 0,6kV, bocznika 600A, 100mV 030209E9 Część pomiarowa 0,6kV, bocznika 400A, 60mV 030210E8 Część pomiarowa 0,6kV, bocznika 400A, 100mV wykonanie z bocznikiem montowanym w indywidualnej osłonie (jw.) ale z bocznikiem umieszczonym w szynie minusowej zasilania Nr katalogowy Opis 03100156 Część pomiarowa 3kV, bocznik 600A, 60mV w szynie minusowej 031002B4 Część pomiarowa 3kV, bocznik 1000A, 60mV w szynie minusowej 031003EA Część pomiarowa 3kV, bocznik 1500A, 60mV w szynie minusowej 03100469 Część pomiarowa 3kV, bocznik 2500A, 60mV w szynie minusowej 03100537 Część pomiarowa 3kV, bocznik 4000A, 60mV w szynie minusowej Wykonania modułu LE 3000plus KOM: Nr katalogowy Opis 030701D4 Napięcie zasilania 24V DC 03070368 Napięcie zasilania 48V DC 03070236 Napięcie zasilania 110V DC 030704EB Napięcie zasilania 230V AC / 220V DC Kabel światłowodowy : Nr katalogowy 03040181 Opis Światłowód dupleksowy zakończony złączami Strona 17 z 48

2.6 Informacje umieszczone na modułach tabliczka znamionowa oraz tabliczka z numerem systemowym. Część komunikacyjna i część pomiarowa posiadają różne numery fabryczne. Unikalnym numerem pełniącym rolę identyfikacyjną dla kompletu licznika jest numer systemowy - identyczny dla części komunikacyjnej i pomiarowej, który umieszczany jest obok tabliczek znamionowych na obu częściach licznika. Jest on także umieszczany na świadectwie wzorcowania oraz w pamięci licznika, gdzie służy do identyfikacji licznika w systemach transmisji danych pomiarowych. Tabliczki znamionowe wraz z hologramem wytwórcy oraz tabliczki z numerem systemowym licznika umieszczone są po stronie zewnętrznej na bocznych ściankach obydwu modułów a także na płycie montażowej wewnątrz części wysokonapięciowej. Tabliczki znamionowe, różne dla części pomiarowej i komunikacyjnej, zawierają następujące informacje: nazwa producenta, napis wskazujący na kraj wytwórcy, oznaczenie typu urządzenia, numer katalogowy, numer fabryczny, rok produkcji, oznaczenie stopnia ochrony obudowy IP, znamionowe mierzone napięcie i prąd, znamionowe napięcie pomocnicze zasilania (tylko na tabliczce LE 3000plus KOM), klasa urządzenia pomiarowego, rodzaj bocznika współpracującego z układem pomiarowym (tylko na tabliczce LE 3000plus HVM). Stała przeliczania (liczba impulsów /kwh) jest umieszczona na tabliczce obok wyjścia impulsowego typu LED umieszczonego wewnątrz obudowy części pomiarowej. Informacje podane są w sposób trwały i czytelny. Tabliczki są odporne na środki konserwacyjne stosowane w czasie eksploatacji i konserwacji urządzenia. Strona 18 z 48

2.7 Zgodność wyrobu z normami Licznik LE 3000plus został wykonany zgodnie z Wymaganiami PKP Energetyka dla urządzeń do pomiaru energii elektrycznej prądu stałego w oparciu o normę PN-EN 50463:2008 Zastosowania kolejowe Pomiar energii na pokładzie pociągu oraz opracowania Instytutu Kolejnictwa (dawniej CNTK). Norma PN-EN 50463:2008 przywołuje i określa także wymagania dla licznika w zakresie norm: PN-EN 50155, PN-EN 50121-3-2, PN-EN 61373, PN-EN 60163. Obudowy części wysokonapięciowej i niskonapięciowej licznika energii LE 3000plus wykonane są z poliwęglanu i spełniają wymagania odporności ogniowej zgodnie z normą UL 94 5V. Połączenie światłowodowe pomiędzy częścią wysokonapięciową a częścią niskonapięciową licznika wykonane jest również z materiałów niepodtrzymujących palenia (klasa UL VW-1). 2.8 Wzorcowanie licznika Każdy egzemplarz licznika przed sprzedażą i przekazaniem klientowi może zostać poddany wzorcowaniu przez wyspecjalizowaną, notyfikowaną lub posiadającą akredytację jednostkę laboratoryjno pomiarową. Wzorcowaniu podlega kompletny licznik, bez bocznika pomiarowego i przewodów do jego podłączania. Po wzorcowaniu jednostka pomiarowa wydaje dla każdego urządzenia (kompletu licznika) świadectwo wzorcowania oraz umieszcza plomby uniemożliwiające modyfikację układów elektronicznych licznika. Plomby te są zakładane na osłonę płytki drukowanej znajdującej się wewnątrz LE 3000plus HVM (Rys. 3) oraz wkręt mocujący elewację czołową modułu LE 3000plus KOM (Rys. 2). Wzorcowanie bocznika pomiarowego, jeśli jest wymagane, jest wykonywane osobno. W takiej sytuacji bocznik pomiarowy posiada własny numer identyfikacyjny oraz własne świadectwo wzorcowania. Ze względu na procedury wzorcowania część pomiarowa i część komunikacyjna licznika muszą mieć ten sam numer systemowy. Części o tym samym wykonaniu ale innych numerach systemowych będą działać prawidłowo, ale ze względu na brak świadectwa wzorcowania taki układ pomiarowy nie zostanie odebrany przez instytucję rozliczającą zużycie energii. Bocznik pomiarowy natomiast, ze względu na własne, osobne świadectwo wzorcowania, nie jest w żaden sposób powiązany z konkretnym numerem licznika. Strona 19 z 48

Rys. 2: Widok plomby zabezpieczającej moduł LE 3000plus KOM Procedura wzorcowania licznika powinna być okresowo powtarzana. O okresie wzorcowania mogą decydować przepisy prawa lub wymagania instytucji rozliczających zużycie energii z licznika (np. PKP Energetyka). Rys. 3: Widok plomby na obudowie płytki drukowanej LE 3000plus HVM Strona 20 z 48

3. Komunikacja z LE 3000plus 3.1 Sposoby komunikacji z licznikiem Komunikacja pomiędzy komputerem a licznikiem LE 3000plus może odbywać się lokalnie poprzez złącze USB lub zdalnie przy pomocy pakietowej transmisji danych (GPRS) w sieci telefonii komórkowej GSM. Możliwy jest także odczyt danych z licznika przez urządzenia pokładowe pociągu przy pomocy protokołu Modbus RTU wykorzystującego interfejs RS485. W przypadku wykorzystywania licznika LE 3000plus do rozliczeń z PKP Energetyka SA konieczne jest jednak uzyskanie jej zgody na taki odczyt. Komunikacja lokalna odbywa się przy pomocy dedykowanego oprogramowania po łączu USB. Program LE3000 Odczyty służy do odczytu i analizy danych pomiarowych natomiast program LE3000 Serwis umożliwia diagnostykę i konfigurację licznika. Każdy egzemplarz programu LE3000 Serwis posiada indywidualny numer licencji rejestrowany w liczniku podczas wykonywania szczególnie ważnych operacji, jak na przykład kasowanie pamięci licznika. Pozwala to na późniejszą identyfikację osoby, która wykonała daną operację. Komunikacja programu z licznikiem odbywa się poprzez protokół o nazwie EPKP opracowany przez Elester-PKP na potrzeby komunikacji w systemie licznika LE 3000plus. Do komunikacji zdalnej wykorzystywany jest wchodzący w skład systemu licznika modem GPRS. W gestii użytkownika leży dostarczenie aktywnej karty SIM z parametrami odpowiednimi do przewidywanego wykorzystania. Komunikacja zdalna może odbywać się na dwa sposoby. Jednym jest cykliczne wysyłanie plików z danymi na wskazany przez użytkownika serwer FTP a drugim jest możliwość odczytu danych na żądanie poprzez połączenie się oprogramowania odczytowego z licznikiem pracującym jako serwer. Pliki wysyłane na serwer FTP mają format XML i konfigurowalną zawartość, zgodną z wymaganiami PKP-Energetyki. W plikach zawarte mogą być zarejestrowane profile energii, stany liczydeł (w tym zamknięte okresy obrachunkowe), moce maksymalne, średnie wartości energii oraz zarejestrowane zdarzenia. Szczegółowy opis struktury i zawartości pliku XML może zostać udostępniony na życzenie. Pliki wysyłane są co określony przez użytkownika okres czasu. W pliku znajdują się dane zgromadzone od czasu wysłania ostatniego pliku, ale w jednym pliku znajdują się dane pomiarowe wyłącznie z jednej doby. Jeśli dane do wysłania pochodzą z różnych dni to są wysyłane w osobnych plikach, bezpośrednio jeden po drugim. Jeśli licznik będzie wyłączony w momencie, w którym powinien wysłać plik z danymi, to plik zostanie wysłany po Strona 21 z 48

włączeniu licznika. Jeśli licznik będzie włączony, ale w porze transmisji pliku 3 próby wysłania pliku zakończą się niepowodzeniem (np. z powodu braku zasięgu GSM lub niedostępności serwera), w kolejnej porze transmisji licznik prześle wszystkie dane zgromadzone od ostatniej udanej transmisji (w jednym pliku jedna doba, pliki wysyłane bezpośrednio jeden po drugim). W trybie pracy jako serwer licznik po zalogowaniu się do sieci GSM oczekuje na połączenie ze strony programu klienta nasłuchując na porcie 8090 i adresie IP wynikającym z zastosowanej karty SIM. W tym trybie pracy do odczytu licznika możliwe jest wykorzystanie tego samego protokołu EPKP i oprogramowania dedykowanego jakie służą do odczytu lokalnego lub wykorzystanie protokołu zgodnego z europejskim standardem opisanym w normie PN-EN 62056-21 tryb C (szerzej znanego pod starszą nazwą IEC-1107), zgodnego ze specyfikacją VDEW2. Obydwa sposoby komunikacji zdalnej mogą być jednocześnie włączone, ale nie mogą być wykorzystywane jednocześnie. W przypadku takiej konfiguracji licznik jest dostępny do odczytu na żądanie przez cały czas za wyjątkiem okresów czasu niezbędnych do wysłania danych na serwer FTP. Jeśli licznik wykorzystywany jest do rozliczeń z PKP Energetyka SA to PKP Energetyka SA dostarcza kartę SIM oraz ustala zawartość pliku XML, parametry serwera FTP, interwał wysyłania plików na FTP oraz zawartość profili protokołu IEC-1107. 3.2 Opis protokołu IEC-1107 3.2.1 Parametry komunikacji Ponieważ transmisja obywa się za pośrednictwem modemu negocjowana szybkość transmisji nie ma żadnego znaczenia. Adresem licznika wykorzystywanym w protokole IEC1107 jest numer systemowy licznika. Ramka identyfikacyjna licznika wygląda następująco: /ELP6\@LE 3000plus<CR><LF>. W trybie programowym obsługiwane są komendy R5 i R6. Domyślne hasło trybu programowego to osiem zer. Możliwy jest odczyt profilu podstawowego (P.01) i rozszerzonego (P.02) energii oraz odczyt dziennika zdarzeń (P.98). Ponadto można odczytać numer licznika, aktualną datę i czas, datę ostatniej kontroli metrologicznej oraz średnie wartości energii pobranej i oddanej. Strona 22 z 48

3.2.2 Lista rejestrów Tab. 1. Opis rejestrów w trybie odczytu protokołu IEC-1107. Nr Rejestr Wartość Opis 1 0.0.0 00123456 Numer licznika 2 0.9.1 12:50:45 Aktualny czas licznika 3 0.9.2 07-07-12 Aktualna data licznika 4 1.8.0 0123456789.34 Chwilowa wartość energii liczydła pierwszego w strefie cała *kwh doba energia pobierana 5 2.8.0 0000000001.00 Chwilowa wartość energii liczydła drugiego w strefie cała *kwh doba energia oddawana 6 1.6.0 02645.00*kW Maksymalna wartość mocy liczydła pierwszego (pobranej) 07-07-05,20:45 w strefie cała doba w bieżącym okresie rozliczeniowym, wraz z datą i godziną zarejestrowania. 7 2.6.0 00004.00*kW Maksymalna wartość mocy liczydła drugiego (oddanej) w 07-07-01,10:15 strefie cała doba w bieżącym okresie rozliczeniowym, wraz z datą i godziną zarejestrowania. 8 0.1.2*00 07-07-01,00:00 Data zamknięcia ostatniego okresu rozliczeniowego 9 1.8.0*00 0123210001.00 Wartość liczydła energii pobieranej zatrzaśniętego na koniec *kwh ostatniego okresu rozliczeniowego 10 2.8.0*00 0000000000.00 Wartość liczydła energii oddawanej zatrzaśniętego na koniec *kwh ostatniego okresu rozliczeniowego 11 1.6.0*00 001234.00*kW Maksymalna wartość mocy pobranej w ostatnim okresie 07-06-16,20:45 rozliczeniowym, wraz z datą i godziną zarejestrowania. 12 2.6.0*00 000000.00*kW Maksymalna wartość mocy zwróconej w ostatnim okresie 07-06-16,20:45 rozliczeniowym, wraz z datą i godziną zarejestrowania. 13 0.1.2*01 07-06-01,00:00 Data zamknięcia przedostatniego okresu rozliczeniowego 14 1.8.0*01 0123020002.00 wartość liczydła energii pobieranej zatrzaśniętego na koniec *kwh przedostatniego okresu rozliczeniowego 15 2.8.0*01 0000000000.00 wartość liczydła energii zwracanej zatrzaśniętego w *kwh przedostatnim okresie rozliczeniowym 1.6.0*01 001325.00*kW maksymalna wartość mocy pobranej w przedostatnim 07-05-16,20:45 okresie rozliczeniowym 16 2.6.0*01 000000.00*kW maksymalna wartość mocy oddanej w przedostatnim okresie 07-05-16,20:45 rozliczeniowym Strona 23 z 48

Tab. 2. Status profilu w trybie programowym protokołu IEC-1107 i w pliku xml. Identyfikator Bit rejestru Znaczenie powiązanego Uwagi b15 b14 130.0.0 Zerowanie stanu liczydeł W rejestrze identyfikator kasującego b13 130.0.0 Zerowanie stanu liczydeł oraz kasowanie pamięci profili i zdarzeń W rejestrze identyfikator kasującego b12 128.0.0 128.1.0 Zmiana przewoźnika, na konto którego rejestrowane są energie b11 b10 96.5.1 Powrót komunikacji z częścią pomiarową b9 Utrata komunikacji z częścią pomiarową 96.5.1 b8 b7 Zanik napięcia Dotyczy napięcia mierzonego 3kV b6 Powrót napięcia Dotyczy napięcia mierzonego 3kV 0.9.1 0.9.2 Ustawienie czasu 1) znacznik czasowy zdarzenia zawiera datę i czas przed zmianą 2) dane w rejestrach określają nową datę i czas 96.5.2 Uszkodzenie stanu liczydeł F.F Zmiana statusu błędów autodiagnostyki Zmiana może oznaczać pojawienie się lub zniknięcie błędu b5 b4 b3 b2 b1 b0 Tab. 3. Opis rejestrów w trybie programowym protokołu IEC-1107. Nr Rejestr Wartość Jednostka/Format 1 00000422 brak 0.0.0 Opis Numer licznika C.1.0 2 0.9.1 09:05:19 godz:min:sek Aktualny czas licznika 3 0.9.2 09-05-24 rok-miesiąc-dzień Aktualna data licznika 4 99.99.0 11-05-23 rok-miesiąc-dzień Data kontroli metrologicznej 5 1.14.0 00128 kwh Średnia wartość energii pobranej 6 2.14.0 00022 kwh Średnia wartość energii oddanej Strona 24 z 48

Nr Rejestr Wartość Jednostka/Format Opis 7 1.8 000000014 kwh Stan liczydła energii pobieranej 8 2.8 000000001 kwh Stan liczydła energii oddawanej 9 128.0.0 8 Liczba 0-255 Kod identyfikacji przewoźnika 10 128.1.0 24B3FF006C23 12 znaków z zakresu Identyfikator pamięci dotykowej, szesnastkowego (0 - F) którą zmieniono kod przewoźnika 11 129.0.0 70307002929 Tak jak w nagłówku profilu 12 129.0.1 01963,726E 3 cyfry stopnie, 2 cyfry minuty, po przecinku tysięczne części minuty i półkula Długość geograficzna miejsca poboru energii (ostatnia ważna pozycja w chwili zamykania rekordu) 13 129.0.2 5144,326N 2 cyfry stopnie, 2 cyfry minuty, po przecinku tysięczne części minuty i półkula Szerokość geograficzna miejsca poboru energii (ostatnia ważna pozycja w chwili zamykania rekordu) 14 130.0.0 A91F 15 16 96.5.1 96.5.2 0 00000000 4 znaki z zakresu Numer licencji programu, którym szesnastkowego (0 - F) wyzerowano stan lub skasowano pamięć licznika Liczba z zakresu 0-3 0 komunikacja z pomiarowymi prawidłowa 1 utrata komunikacji pomiarową nr 1 2 - utrata komunikacji pomiarową nr 2 3 - utrata komunikacji pomiarową nr 1 i nr 2 0 lub 1 na każdej pozycji 17 F.F 00000000 Data i czas uzyskania pozycji GPS 0 lub 1 na każdej pozycji częściami z częścią z częścią z częścią Opis uszkodzenia stanów liczydeł energii (pozycje od prawej strony): poz. 1 - nieprawidłowy stan energii zwracanej w części pomiarowej nr 1 poz. 4 nieprawidłowy stan energii pobranej w części pomiarowej nr 1 poz. 5 - nieprawidłowy stan energii zwracanej w części pomiarowej nr 2 poz. 8 nieprawidłowy stan energii pobranej w części pomiarowej nr 2 Wynik autodiagnostyki, pozycje opisane od prawej strony: poz.1-błąd daty/czasu w zegarze poz.2-błąd odczytu energii naliczonej przez część pomiarową nr 1 poz.3-błąd odczytu energii naliczonej przez część pomiarową nr 2 poz.4-błąd odczytu indeksu pamięci Strona 25 z 48

Nr Rejestr Wartość Jednostka/Format Opis poz.5-brak komunikacji z częścią pomiarową nr 1 poz.6-brak komunikacji z częścią pomiarową nr 2 poz.7-brak komunikacji z modemem poz.8-brak komunikacji z odb. GPS 3.3 Odczyt licznika na pokładzie pociągu Odczyt licznika na pokładzie pociągu jest możliwy poprzez interfejs Modbus RTU pracujący na łączu RS485. Jeśli licznik wykorzystywany jest do rozliczeń z PKP-Energetyką konieczne jest uzyskanie jej zgody na wykorzystanie tego interfejsu do odczytu danych z licznika. Szczegółowa dokumentacja wraz z listą i opisem wykorzystywanych rejestrów może zostać udostępniona na życzenie. 4. Montaż i podłączenie licznika 4.1 Sposób montażu Obudowy części wysokonapięciowej i niskonapięciowej licznika energii LE 3000plus oraz bocznika są przeznaczone do montażu naściennego. Montaż licznika przeprowadza się bezpośrednio do konstrukcji pojazdu. Możliwe jest też umieszczenie modułów na płytach montażowych wykonanych z izolacyjnego tworzywa ognioodpornego. Standardowo w płytę montażową wyposażony jest jedynie bocznik pomiarowy w wersji montowanej osobno od części pomiarowej. Część komunikacyjna może być również zamówiona w wersji montowanej do szyny DIN. Szczegółowy sposób montażu zależy każdorazowo od konstrukcji pojazdu lub instalacji stacjonarnej objętej pomiarem. Wszystkie przewody, a w szczególności przewody światłowodowe, powinny być prowadzone w rurach osłonowych odpowiednich do miejsca prowadzenia przewodów (zależnie od projektu montażu licznika). Rury osłonowe nie są standardowym wyposażeniem licznika. 4.2 Schemat podłączenia licznika Szczegółowy schemat podłączenia licznika LE 3000plus zależy zawsze od konstrukcji pojazdu lub obiektu stacjonarnego, na którym licznik jest montowany, oraz od wybranego Strona 26 z 48

wykonania. Przykładowy sposoby podłączenia licznika przedstawiony jest na Rys. 4. Część pomiarowa wraz z bocznikiem montowana jest w szafie/przedziale/polu wysokiego napięcia. Bocznik pomiarowy powinien być umieszczony tak, aby przepływał przez niego cały prąd pobierany przez opomiarowaną instalację lub pojazd np. bezpośrednio przed lub za wyłącznikiem szybkim. Jedna część pomiarowa współpracuje tylko z jednym bocznikiem. W celu pomiaru energii w dwóch punktach (na dwóch bocznikach pomiarowych) istnieje możliwość aby dwie części pomiarowe były podłączone do jednej części komunikacyjnej tworząc jeden komplet licznika. W przypadku wykorzystywania licznika do rozliczeń z PKP-Energetyką konieczne jest uzyskanie jej zgody na takie rozwiązanie. Część komunikacyjna montowana jest w szafie/przedziale niskiego napięcia. Zintegrowana antena GPS/GSM musi być zamontowana na dachu pojazdu. W przypadku rezygnacji z funkcji lokalizacji położenia licznika poprzez GPS możliwe jest zastosowanie wewnętrznej anteny GSM. Strona 27 z 48

Rys. 4: Przykładowy schemat podłączenia LE 3000plus w elektrowozie. Strona 28 z 48

4.3 Bocznik pomiarowy Rys. 5: Przykładowy wygląd bocznika pomiarowego Jeśli bocznik pomiarowy montowany jest osobno od części pomiarowej to musi on być umieszczony w jak najmniejszej odległości od części pomiarowej, maksymalnie 2m. Przewody pomiarowe łączące bocznik z częścią pomiarową powinny być ze sobą skręcone na całej długości (tak jak skrętka komputerowa). Przewody silnoprądowe powinny być zakończone końcówkami oczkowymi o rozmiarze wynikającym z zastosowanego bocznika (dla bocznika 1000A/60mV jest to rozmiar M12). Bocznik nie ma oznaczonej polaryzacji (kierunku przepływu prądu), należy jednak pamiętać o prawidłowym podłączeniu przewodów pomiarowych w module LE 3000plus HVM. Plombowanie osłony odbywa się z wykorzystaniem przeznaczonych do tego otworów w śrubach mocujących osłonę do płyty montażowej. Numer bocznika naklejony na płycie montażowej musi być identyczny z numerem wybitym na boczniku. W wykonaniu z bocznikiem umieszczonym w obudowie, która jest bezpośrednio połączona z obudową modułu LE 3000plus HVM, połączenia od bocznika do modułu pomiarowego są już wykonane. Należy jedynie podłączyć przewód bądź przewody szyny zasilającej +3kV. Kierunek przepływu prądu jest istotny. Doprowadzenie napięcia +3kV od strony trakcji należy podłączyć od strony oznaczonej +3kV Zasilanie, natomiast przewód przekazujący zasilanie do układów odbiorczych należy podłączyć od strony oznaczonej +3kV Odbiór. Przewody powinny być zakończone końcówkami oczkowymi o rozmiarze zależnym od parametrów bocznika. Strona 29 z 48

Rys. 6: Osłona do plombowania bocznika pomiarowego 4.4 Część wysokonapięciowa LE 3000plus HVM 4.4.1 Konstrukcja Wygląd zewnętrzny modułu LE 3000plus HVM przedstawia Rys. 7 Obudowa w wykonaniu z bocznikiem montowanym osobno ma wymiary szer. x wys. x głęb. = 280mm x 380mm x 130mm (bez uwzględnienia dławnic). Obudowa posiada 2 dławnice służące do podłączenia przewodów z bocznika pomiarowego, 1 dławnicę służącą do podłączenia drugiego bieguna napięcia trakcyjnego bieguna ujemnego jeśli bocznik umieszczony jest na potencjale szyny dodatniej lub bieguna dodatniego jeśli bocznik umieszczony jest na potencjale szyny ujemnej, oraz 1 dławnicę do podłączenia światłowodu do modułu komunikacyjnego LE 3000plus KOM. Strona 30 z 48

Rys. 7: Część pomiarowa LE 3000plus HVM wykonanie z bocznikiem montowanym osobno Jeśli bocznik montowany jest w dodatkowej obudowie połączonej w trwały i szczelny sposób z obudową części pomiarowej (Rys. 8) to obudowa ma wymiary szer. x wys. x głęb. = 560mm x 380mm x 230mm. Połączenie części wysokonapięciowej z bocznikiem jest realizowane wewnątrz obudów. W obudowie części wysokonapięciowej znajdują się jedynie dławnice do podłączenia światłowodu (1 szt.) i drugiego bieguna napięcia trakcyjnego (1 szt.), natomiast w obudowie bocznika występują przepusty do podłączenia przewodu trakcyjnego do bocznika - po 1 lub 2 szt. (w zależności od projektu i stosowanych kabli) wejście z trakcji i odpływ do odbiorów w przypadku bocznika w szynie plusowej albo wejście z odbiorów i wyjście do trakcji w przypadku bocznika umieszczonego w szynie minusowej. Standardowo dławnice do rur ochronnych mają rozmiar umożliwiający przyłączenie rur o rozmiarze PG16/M20. Dławnice do kabli mają rozmiar wynikający z przekroju przewodów zastosowanych w projekcie. W przypadku przewodów do bocznika, jeśli nie są prowadzone w rurze ochronnej, standardowy rozmiar dławnicy to PG13.5 Strona 31 z 48

Rys. 8: Część pomiarowa LE 3000plus HVM wykonanie z bocznikiem w obudowie połączonej z obudową części pomiarowej (na zdjęciu brak dławnic) Montaż obudowy odbywa się poprzez przykręcenie śrubami M6 (w wersji z bocznikiem osobno 4 sztuki, w wersji z bocznikiem razem 8 sztuk) umieszczonymi w rogach obudowy w otworach śrub mocujących pokrywę górną. Obudowa może być przystosowana do plombowania poprzez otwory nawiercone w dwóch przeciwległych śrubach z tworzywa sztucznego mocujących pokrywę obudowy. Śruby przygotowane do plombowania oznaczone są umieszczoną w ich pobliżu naklejką z napisem PLOMBA. Strona 32 z 48

4.4.2 Podłączenie elektryczne Podłączenie światłowodów do modułu LE_KOM Podłączenie do bocznika pomiarowego Podłączenie do bezpiecznika wykonane fabrycznie Podłączenie do drugiego bieguna napięcia trakcyjnego Rys. 9: Podłączenia do modułu LE 3000plus HVM Podłączenie światłowodów do komunikacji z LE 3000plus KOM odbywa się poprzez włożenie kabli światłowodowych zakończonych końcówkami do nadajnika i odbiornika światłowodowego. Należy pamiętać żeby łączyć na przemian nadajnik z jednej strony z odbiornikiem z drugiej, zgodnie z oznaczeniami. Nadajnik i odbiornik oznaczone są piktogramami umieszczonymi na płytce drukowanej oznaczającymi kierunek transmisji sygnału a przewidziany dla nich przepust jest oznaczony na obudowie listerą S. Przy wkładaniu powinno być słychać delikatne kliknięcie oznaczające uchwycenie zatrzasku. Wewnątrz modułu pakiet przetwornika pomiarowego połączony jest z bezpiecznikiem połączenie to jest wykonane fabrycznie. Do przeciwnej strony bezpiecznika należy podłączyć drugi biegun napięcia trakcyjnego biegun ujemny jeśli bocznik umieszczony jest na potencjale szyny dodatniej lub biegun dodatni jeśli bocznik umieszczony jest na potencjale szyny ujemnej. To połączenie musi być wykonane przewodem o odpowiedniej izolacji i przekroju 1,5 lub 2,5mm2. Przewód ten powinien być zakończony oczkową końcówką kablową o rozmiarze M5. Bocznik pomiarowy podłącza się do płytki drukowanej przetwornika pomiarowego. W wykonaniu z bocznikiem montowanym razem z częścią pomiarową połączenie to jest Strona 33 z 48

wykonane fabrycznie. W wykonaniu z bocznikiem montowanym osobno wyższy potencjał bocznika podłącza się do złącza ZL1 bocznik + na płytce drukowanej (oznaczenie na schematach i obudowie modułu B1 ), natomiast niższy potencjał bocznika do złącza ZL2 bocznik - na płytce drukowanej (oznaczenie na schematach i obudowie modułu B2 ). W przypadku odwrotnego połączenia licznik nie będzie działał prawidłowo, ponieważ będzie mierzył prądy z odwrotnym znakiem, tzn. prąd pobierany będzie miał wartość ujemną a prąd oddawany będzie miał wartość dodatnią. Połączenia bocznika z częścią pomiarową licznika powinny być jak najkrótsze (maksymalnie 2m), należy je wykonać przewodami o przekroju 2,5mm 2.. Ponadto przewody te powinny zostać skręcone ze sobą na całej długości (tak jak skrętka komputerowa). W przypadku stosowania przewodów zakończonymi tulejkami, tuleje powinny mieć długość przynajmniej 18mm. 4.5 Część komunikacyjna (niskonapięciowa) 4.5.1 Konstrukcja i wygląd zewnętrzny Wygląd zewnętrzny modułu LE 3000plus KOM przedstawia Rys. 10. Obudowa części komunikacyjnej ma wymiary szer. x wys. x głęb. - 235mm x 210mm x 119mm (wysokość podana z uwzględnieniem dławnic). Z przodu obudowy znajduje się panel czołowy z przezroczystą pokrywą a poniżej niego część przyłączeniowa. Obudowa montowana jest przy pomocy trzech śrub M5. Na tylnej stronie obudowy znajduje się otwór, przy pomocy którego obudowa jest wieszana na jednej ze śrub. Pozostałe dwie śruby przykręca się w dolnych rogach obudowy. Otwory do tego celu znajdują się pod pokrywą części przyłączeniowej. Możliwe jest też wyposażenie obudowy w uchwyty do szyny DIN, nie jest to jednak wyposażenie standardowe. Strona 34 z 48

Rys. 10: Część komunikacyjna - wygląd zewnętrzny Wszystkie podłączenia doprowadzane są poprzez przepusty kablowe od dołu obudowy. Lewy skrajny przepust służy do podłączenia zasilania, kolejny przeznaczony jest do interfejsu Modbus RTU na RS485. Następnie, pomiędzy dławnicami, umieszczony jest czytnik pamięci dotykowych. Przepust drugi od prawej przeznaczony jest dla przewodów antenowych a pierwszy od prawej dla przewodów światłowodowych. Na panelu czołowym licznika znajduje się okno wyświetlacza LCD (2 linie po 16 znaków każda, z podświetleniem) oraz okrągłe, półprzezroczyste okienko, pod którym umieszczony jest sensor optyczny służący do zmiany zawartości wyświetlacza LCD. Okienko posiada filtr czerwony, co oznacza że sensor optyczny reaguje na światło czerwone oraz silne światło białe. Panel czołowy plombowany jest przez instytucję wzorcującą licznik. Po zaplombowaniu pozostaje dostęp do części przyłączeniowej. Obudowa przystosowana jest do plombowania poprzez fabryczne otwory umożliwiające zaplombowanie osobno pokrywy panelu czołowego i pokrywy części przyłączeniowej. Strona 35 z 48

4.5.2 Podłączenie elektryczne Dostęp do złącz jest możliwy po zdjęciu osłony znajdującej się poniżej panelu czołowego. Przewody podłączane są do złącz sprężynowych. Rozkład złącz przedstawiony jest na rysunku 11. Czytnik pamięci dotykowych 1-Wire podłączany jest fabrycznie. Zasilanie RS485 USB 1-Wire RS485 Karta SIM Światłowody Rys. 11: Rozkład listew zaciskowych modułu LE 3000plus KOM Podłączenie zasilania złącze X1 Listwa Zacisk Sygnał Opis X1 1 Podłączenie przewodu zasilającego bieguna ujemnego napięcia stałego 2 + Podłączenie przewodu zasilającego bieguna dodatniego napięcia stałego Uwaga: Wartość napięcia zasilającego jest zależna od wykonania Zalecany przekrój przewodów zasilających: 0,5 1,5 mm 2. Akceptowany przekrój przewodów 0,25 2,5 mm2 (AWG 23 14) dla gołych przewodów, 0,25 1,5mm 2 dla przewodów z końcówką tulejkową. Interfejs RS485 do komunikacji na pokładzie pociągu złącze X2 Zacisk 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Sygnał B B A A GND GND CANL CANL CANH CANH Opis Sygnał B interfejsu RS485 Sygnał B interfejsu RS485 Sygnał A interfejsu RS485 Sygnał A interfejsu RS485 Masa (poziom odniesienia) dla RS485 i CAN Masa (poziom odniesienia) dla RS485 i CAN Nie wykorzystywany Nie wykorzystywany Nie wykorzystywany Nie wykorzystywany Przekrój przewodów: 0,08mm2 0,5mm2 (AWG: 28-20) dla gołych przewodów, 0,08mm2-0,25mm2 dla przewodów z końcówką tulejkową. Strona 36 z 48

Interfejsy RS485 do podłączania modułów LE 3000plus HVM złącze X4 Listwa Zacisk 1 2 3 X4 4 5 6 Sygnał A1 B1 GND A2 B2 GND Opis Sygnał A interfejsu RS485 nr 1 Sygnał B interfejsu RS485 nr 1 Masa (poziom odniesienia) dla RS485 nr 1 i 2 Sygnał A interfejsu RS485 nr 2 Sygnał B interfejsu RS485 nr 2 Masa (poziom odniesienia) dla RS485 nr 1 i 2 Przekrój przewodów: 0,08mm2 0,5mm2 (AWG: 28-20) dla gołych przewodów, 0,08mm2-0,25mm2 dla przewodów z końcówką tulejkową. Poziom odniesienia jest wspólny dla interfejsów nr 1 i nr 2. Interfejsy RS485 na złączu X4 mogą być wykorzystane wyłącznie do podłączenia modułów pomiarowych licznika LE 3000plus HVM poprzez konwertery sygnału światłowodowego na sygnał RS485 o nazwie CZAT3000plusPOF. W przypadku wykorzystywania licznika LE 3000plus do rozliczeń z PKP Energetyka SA konieczne jest uzyskanie jej zgody na możliwość podłączenia części pomiarowej za pomocą konwertera sygnału światłowodowego na RS485 oraz możliwość podłączenia dwóch części pomiarowych do jednej części komunikacyjnej. Sygnały interfejsu RS485 nr 1 są logicznie sumowane z sygnałami ze złącz światłowodowych, zatem nie mogą być jednocześnie wykorzystywane. Pierwsza bądź jedyna w systemie część pomiarowa może być podłączona albo do złącz światłowodowych albo do interfejsu RS485 nr 1. Jeśli wykorzystywane są dwie części pomiarowe to druga część pomiarowa musi być podłączona do interfejsu RS485 nr 2 poprzez konwerter światłowodowy. Interfejs karty SIM Interfejs karty SIM przeznaczony jest do współpracy z kartami Mini Sim standard mechaniczny IEC 7810:2003 ID-000 (karta o wymiarach 25x15mm), standard elektryczny B lub C według ISO 7816 (napięcie zasilania 3V lub 1,8V). Uwaga! Przed umieszczeniem karty SIM w liczniku należy najpierw wpisać do licznika kod PIN karty (przy pomocy oprogramowania LE3000Serwis). Jeśli karta nie wymaga podawania PINu żadna konfiguracja nie jest konieczna. Do gniazda należy włożyć kartę SIM dla modemu GSM do transmisji danych pomiarowych. Aby włożyć kartę należy górną część gniazda przesunąć w kierunku do wewnątrz a następnie unieść. Kartę należy wsunąć stykami do dołu w uniesioną część Strona 37 z 48

gniazda. Po opuszczeniu górnej części gniazda należy ją zatrzasnąć poprzez przesunięcie w kierunku na zewnątrz Interfejs światłowodowy Interfejs światłowodowy w LE 3000plus KOM i LE_3000plus HVM stanowi para złącz: nadajnik i odbiornik różniących się kolorem (nadajnik jest koloru czarnego).ponadto na płytce drukowanej umieszczone są piktogramy oznaczające kierunek transmisji w danym złączu. Należy natomiast pamiętać o tym, żeby połączyć na przemian nadajnik z odbiornikiem, tzn. nadajnik w LE 3000plus KOM z odbiornikiem w LE 3000plus HVM i odbiornik w LE 3000plus KOM z nadajnikiem w LE 3000plus HVM. Przy wkładaniu wtyku w gniazdo powinno być słyszalne kliknięcie zatrzasku złącza. Rys. 12: Nadajnik (po lewej) i odbiornik światłowodowy Kable światłowodowe dostarczane są z zamontowanymi złączami. Oba włókna światłowodowe jak również wtyki na obu włóknach są identyczne. Do interfejsu światłowodowego w LE 3000plus KOM można podłączyć tylko jedną część pomiarową LE 3000plus HVM. Przewody antenowe GSM/GPS Modem GSM wraz z odbiornikiem GPS jest zamontowany wewnątrz części komunikacyjnej licznika. W części przyłączeniowej znajdują się krótkie przejściówki umożliwiające podłączenie przewodów antenowych. Standardowo przewody od anteny GSM i GPS posiadają różne złącza więc nie istnieje możliwość błędnego podłączenia. W innych przypadkach należy kierować się etykietami umieszczonymi na przejściówkach. Standardowe złącza po stronie części komunikacyjnej licznika to gniazdo SMA dla anteny GSM i wtyk FME dla anteny GPS. Strona 38 z 48

4.6 Ochrona od porażeń Jako ochronę od porażeń części niskonapięciowej należy zastosować samoczynne wyłączenie zasilania realizowane przez wyłącznik instalacyjny o charakterystyce C 1A. Wyłącznik ten musi posiadać obudowę przeznaczoną do plombowania, która uniemożliwia ręczne wyłączenie zasilania części komunikacyjnej licznika bez zerwania plomby. Część wysokonapięciowa licznika umieszczona jest w przedziale WN i jest niedostępna dla obsługi gdy pojazd trakcyjny jest podłączony do sieci górnej 3kV. 4.7 Weryfikacja poprawności montażu Ze względu na procedury wzorcowania część pomiarowa i część komunikacyjna licznika muszą mieć ten sam numer systemowy. Weryfikację poprawności montażu należy zatem zacząć od sprawdzenia numerów systemowych naklejonych na obudowach części komunikacyjnej i pomiarowej. Dalszą część weryfikacji wykonujemy tylko jeśli numery są jednakowe. Po doprowadzeniu zasilania do części komunikacyjnej licznika włącza się ona automatycznie, co można rozpoznać po pojawieniu się informacji na wyświetlaczu LCD. Część wysokonapięciowa włącza się automatycznie po podłączeniu napięcia trakcyjnego. Po włączeniu zasilania obie części nawiązują komunikację i na wyświetlaczu widoczne będą pomiary napięcia i prądu (w zależności od konfiguracji licznika pomiary mogą pojawiać się cyklicznie patrz rozdział 5.1 Odczyt danych z wyświetlacza). Zawartość wyświetlacza odświeżana jest co 0,5 sekundy. Brak pomiarów może oznaczać błędne podłączenie światłowodów (np. odwrócenie włókien - podłączenie nadajnik-nadajnik i odbiornikodbiornik) lub błędne podłączenie części pomiarowej. Jeśli widoczne są pomiary należy uruchomić odbiornik prądu trakcyjnego i sprawdzić czy pobór prądu widoczny jest na wyświetlaczu i czy ma znak dodatni. Jeśli prąd ma wartość 0 to należy sprawdzić podłączenie bocznika. Jeśli prąd ma znak ujemny to znaczy, że odwrotnie zostały podłączone przewody łączące bocznik ze złączami bocznik + i bocznik - w części pomiarowej licznika lub (jeśli połączenie to zostało wykonane fabrycznie) kierunek przepływu prądu przez bocznik jest odwrotny. Jeśli po załączeniu odbiornika prądu trakcyjnego na wyświetlaczu licznika wyświetlany jest dodatni pomiar prądu to podłączenie licznika jest prawidłowe. Jeśli na wyświetlaczu LCD licznika wyświetlana jest informacja BrakKonfiguracji Strona 39 z 48

oznacz to, że licznik wymaga skonfigurowania komunikacji i transmisji zdalnej przez uprawnioną osobę, dysponującą odpowiednim oprogramowaniem konfiguracyjnym. W tym trybie pracy licznik mierzy i rejestruje energię normalnie, nie ma jednak możliwości wysyłania danych pomiarowych. 4.8 Odbiór licznika po montażu na obiekcie Po montażu licznika na obiekcie licznik powinien zostać skonfigurowany a następnie zaplombowany. Plombowana jest obudowa części pomiarowej (wewnątrz której znajdują się połączenia przetwornika pomiarowego z bocznikiem i bezpiecznikiem, a także połączenia bezpiecznika z szyną minusową/plusową), obudowa bocznika pomiarowego oraz pokrywa panelu czołowego i pokrywa części przyłączeniowej modułu LE 3000plus KOM. Plombowana jest także obudowa wyłącznika nadprądowego w torze zasilania modułu LE 3000plus KOM. Jeśli na wyświetlaczu LCD licznika wyświetlana jest informacja BrakKonfiguracji oznacz to, że licznik wymaga skonfigurowania komunikacji i transmisji zdalnej przez uprawnioną osobę, dysponującą odpowiednim oprogramowaniem konfiguracyjnym. W tym trybie pracy licznik mierzy i rejestruje energię normalnie, nie ma jednak możliwości wysyłania danych pomiarowych. Karta SIM musi zostać umieszczona w gnieździe przed zaplombowaniem licznika. Należy pamiętać o wcześniejszym wprowadzeniu do licznika kodu PIN karty, jeśli jest on wymagany. Pozostałe parametry, które muszą być ustawione to konfiguracja połączenia z siecią GSM w trybie serwera: adres APN (punktu dostępowego sieci) oraz nazwa użytkownika i hasło dostępu do APN (jeśli są wymagane przez operatora sieci GSM). Można również wybrać czy licznik będzie obsługiwał oba protokoły komunikacji: EPKP i IEC1107 (p. 3.1 Sposoby komunikacji z licznikiem ) co jest rekomendowaną opcją, czy tylko jeden z nich. Należy jednak pamiętać, że wyłączenie protokołu EPKP uniemożliwi zdalną konfigurację i diagnostykę licznika oraz wykorzystanie dedykowanego oprogramowania odczytowego. W przypadku gdy licznik jest wykorzystywany do rozliczeń z PKP Energetyka SA to dostarczenie i konfigurację karty SIM i parametrów APN oraz plombowanie układu licznika wykonuje przedstawiciel PKP-Energetyki podczas odbioru układu pomiarowego. Strona 40 z 48

5. Obsługa licznika LE 3000plus 5.1 Odczyt danych z wyświetlacza Po włączeniu wyświetlany jest ekran z nazwą typu licznika oraz numerem wersji oprogramowania a następnie licznik przechodzi do cyklicznego wyświetlania informacji zależnie od konfiguracji. Zawartość wyświetlacza odświeżana jest co 0,5 sekundy. Zmiany poszczególnych ekranów dokonywane w różnych odstępach czasu, zależnych od prezentowanej zawartości. Podstawowe menu zawiera zestaw ekranów przedstawiający informacje określone w wymaganiach PKP-Energetyki. Poszczególne ekrany zawierają następujące dane: 1. Numer systemowy licznika (ten sam, który jest naklejony na obudowie) i kod przewoźnika 2. Aktualna data i czas w liczniku 3. Stan liczydła energii pobieranej (oznaczenie + ) w MWh oraz stan liczydła energii oddawanej (oznaczenie - w MWh) 4. Wyniki autodiagnostyki części komunikacyjnej ( Err KOM ) i części pomiarowej ( Err HVM ). Zero oznacza stan prawidłowy, znaczenie wartości jeden jest zależne od jej pozycji i jest opisane poniżej (w kolejności od lewej strony). a) Dla części komunikacyjnej: awaria odbiornika GPS, brak karty SIM lub awaria modemu, brak komunikacji z częścią pomiarową nr 2 (jeśli występują dwie) może oznaczać zarówno fakt, że zostało odłączone napięcie trakcyjne jak i awarię części pomiarowej, brak komunikacji z częścią pomiarową nr 1 może oznaczać zarówno fakt, że zostało odłączone napięcie trakcyjne jak i awarię części pomiarowej, błąd odczytu indeksu zdarzeń (historii rejestracji danych), uszkodzenie stanu liczydeł energii z części pomiarowej nr 2 (jeśli występują dwie), uszkodzenie stanu liczydeł energii z części pomiarowej nr 1, błąd daty/czasu w liczniku. b) Dla części pomiarowej: błąd liczydła energii pobranej w części pomiarowej nr 2 (jeśli występują dwie) nie wykorzystywane Strona 41 z 48

błąd daty/czasu w części pomiarowej nr 2 (jeśli występują dwie) błąd liczydła energii oddanej w części pomiarowej nr 2 (jeśli występują dwie) błąd liczydła energii pobranej w części pomiarowej nr 1 nie wykorzystywane błąd daty/czasu w części pomiarowej nr 1 błąd liczydła energii oddanej w części pomiarowej nr 1 5. Aktualne pomiary: a) W wersji z jedną częścią pomiarową w górnej linii wyświetlane są aktualne pomiary napięcia i prądu a w dolnej linii stan liczydła energii pobieranej. b) W wersji z dwiema częściami pomiarowymi w górnej linii wyświetlone są pomiary z części pomiarowej nr 1 (oznaczone P1 ) a w dolnej linii pomiary z części pomiarowej numer 2 (oznaczenie P2 ). Dostępne są też 4 pozycje menu wyświetlające na stałe następujące zestawy danych: pomiary prądu i napięcia oraz stan liczydła energii pobranej z części pomiarowej nr 1, pomiary prądu i napięcia oraz stan liczydła energii oddanej z części pomiarowej nr 1, pomiary prądu i napięcia oraz stan liczydła energii pobranej z części pomiarowej nr 2, pomiary prądu i napięcia oraz stan liczydła energii oddanej z części pomiarowej nr 2. Ostatnią dostępną pozycją menu jest pozycja wyświetlająca pomiary i energie w następującej konfiguracji: 1. W wersji z jedną częścią pomiarową na stałe pomiary napięcia prądu i naprzemiennie stan liczydeł energii pobranej i oddanej. 2. W wersji z dwiema częściami pomiarowymi naprzemiennie wartości napięcia, prądu, energii pobranej z części pomiarowej nr1 i wartości napięcia, prądu, energii pobranej z części pomiarowej nr 2. Zmiana pozycji menu możliwa jest poprzez sensor optyczny umieszczony pod okrągłym półprzezroczystym okienkiem znajdującym się w prawym dolnym rogu panelu czołowego. Umieszczony pod tym okienkiem sensor optyczny reaguje na światło czerwone oraz silne światło białe. Oświetlenie sensora powoduje przeskok do następnej pozycji menu, po ostatniej pozycji menu wraca ponownie do pozycji pierwszej. Zmiany pozycji menu za Strona 42 z 48

pomocą sensora optycznego nie są zapamiętywane - po wyłączeniu i włączeniu zasilania licznika wyświetlona zostanie pozycja menu ustawiona w konfiguracji licznika. 5.2 Oprogramowanie odczytowe Do odczytu i analizy danych pomiarowych służy program LE3000 Odczyty. Oprogramowanie przeznaczone jest dla systemów operacyjnych Windows 2000, Windows XP, Windows Vista, Windows 7. Sposób obsługi oprogramowania jest bardzo prosty i został umieszczony w instrukcji obsługi dołączanej do programu w formie elektronicznej. Do momentu zaplombowania licznika możliwy jest odczyt lokalny po USB, później możliwy jest już jedynie odczyt zdalny, poprzez GPRS. Moduł LE 3000plus KOM wyposażony jest w interfejs USB ze standardowym gniazdem USB typu B. Do komunikacji poprzez interfejs USB konieczne jest zainstalowanie sterownika odpowiedniego dla danego systemu operacyjnego. Sterownik dostarczany jest razem z oprogramowaniem. Rys. 13: Przykładowe okno programu LE3000 Odczyty Odczyt zdalny poprzez GPRS wymaga znajomości adresu IP karty SIM umieszczonej w liczniku oraz podania portu na którym ma nastąpić połączenie standardowo jest to port 8090. Niezbędny jest również dostęp do sieci IP, do której będzie łączył się licznik (co wynika z konfiguracji licznika i parametrów karty SIM). W przypadku liczników Strona 43 z 48

wykorzystywanych do rozliczeń z PKP-Energetyką są one włączane do prywatnej sieci PKPEnergetyki więc odczyt liczników jest możliwy dopiero po uzyskaniu od PKP-Energetyki dostępu do tej sieci. Program LE3000 Odczyty umożliwia odczyt danych za pomocą dedykowanego protokołu EPKP, protokołu IEC-1107 oraz poprzez import plików XML z serwera FTP. Odczytane dane mogą być filtrowane oraz prezentowane na wykresach a także eksportowane do plików tekstowych, csv i XML (takich samych jak generowane przez licznik). Przykładowy wygląd okien programu przedstawiony jest na rysunkach 13 i 14. W skład danych odczytywanych przez program wchodzą wyniki pomiaru energii, zamknięte okresy obrachunkowe oraz zdarzenia. Licznik rejestruje stany liczydeł energii w ustawionych interwałach (domyślnie 15 minut) wraz z czasem rejestracji, kodem przewoźnika oraz pozycją GPS. Wszystkie te dane są dostępne w programie odczytowym. Rys. 14: Przykład analizy graficznej energii pobranej w programie LE3000 Odczyty Strona 44 z 48

5.3 Oprogramowanie konfiguracyjne Do konfiguracji licznika służy program LE3000 Serwis. Program ten wykorzystywany jest do konfiguracji licznika po jego wyprodukowaniu. Jest on również przekazywany dostawcy energii, który podczas odbioru systemu pomiarowego konfiguruje parametry konieczne do transmisji danych do swojego systemu rozliczeniowego. Oprogramowanie przeznaczone jest dla systemów operacyjnych Windows 2000, Windows XP, Windows Vista, Windows 7. Może komunikować się z licznikiem lokalnie, poprzez USB i zdalnie poprzez GPRS (jeśli w liczniku włączona jest obsługa protokołu EPKP). Do komunikacji poprzez interfejs USB konieczne jest zainstalowanie sterownika odpowiedniego dla danego systemu operacyjnego. Sterownik dostarczany jest razem z oprogramowaniem. Odczyt zdalny poprzez GPRS wymaga znajomości adresu IP karty SIM umieszczonej w liczniku oraz podania portu na którym ma nastąpić połączenie standardowo jest to port 8090. Niezbędny jest również dostęp do sieci IP, do której będzie łączył się licznik (co wynika z konfiguracji licznika i parametrów karty SIM). W przypadku liczników wykorzystywanych do rozliczeń z PKP-Energetyką są one włączane do prywatnej sieci PKPEnergetyki więc odczyt liczników jest możliwy dopiero po uzyskaniu od PKP-Energetyki dostępu do tej sieci. Uruchomienie programu zabezpieczone jest kodem PIN, a każda kopia programu posiada indywidualny numer identyfikacyjny. Numer ten jest rejestrowany w liczniku przy wykonywaniu najważniejszych operacji, takich jak na przykład kasowanie stanu licznika, co pozwala na identyfikację osoby, która daną czynność wykonała. Program LE3000 Serwis umożliwia konfigurację następujących parametrów licznika: tekstowy opis licznika, parametry karty SIM i pracy w trybie serwera, zawartość profili protokołu IEC1107, konfigurację serwera FTP, konfigurację zawartości pliku XML, konfigurację komunikacji na pokładzie pociągu, ustawienie daty i czasu oraz konfigurację zamykania okresów obrachunkowych. Ponadto możliwe jest zerowanie stanu liczydeł, kasowanie pamięci licznika (zapisanych zdarzeń i rekordów energii), zmiana kodu przewoźnika i interwału zapisu rekordów oraz ręczne zamknięcie okresu obrachunkowego. Większość parametrów może być i jest konfigurowana na etapie produkcji. Część konfiguracji może być wykonana dopiero po przypisaniu do licznika karty SIM i instalacji licznika na pojeździe. Najważniejsze jest podanie kodu PIN karty SIM i konfiguracja pracy licznika w trybie serwera, którą należy wykonać przed włożeniem karty SIM. Parametry serwera, które muszą być ustawione, to adres APN (punktu dostępowego sieci) oraz nazwa Strona 45 z 48

użytkownika i hasło dostępu do APN (jeśli są wymagane przez operatora sieci GSM). Można również wybrać czy licznik będzie obsługiwał oba protokoły komunikacji: EPKP i IEC1107 (p. 3.1 Sposoby komunikacji z licznikiem ) co jest najwygodniejszą opcją, czy tylko jeden z nich. Należy jednak pamiętać, że wyłączenie protokołu EPKP uniemożliwi zdalną konfigurację i diagnostykę licznika oraz wykorzystanie dedykowanego oprogramowania odczytowego. Konfiguracja zamykania okresów obrachunkowych umożliwia wybór jednego z następujących trybów: początek miesiąca, codziennie, określone dni tygodnia, określone dni miesiąca, określone dni roku. W trybach innych niż początek miesiąca i codziennie ważne jest aby kolejny aktywowany dzień był późniejszy od poprzedniego. Program nie pozwoli na inną konfigurację. 5.4 Wykorzystanie pastylek dotykowych Licznik LE 3000plus posiada wbudowany czytnik pamięci pastylkowych, wykorzystywanych do zmiany kodu przewoźnika. Czytnik umieszczony jest u dołu części komunikacyjnej pomiędzy dławnicami. Wygląd przedstawiony jest na rysunku 15. Rys. 15: Gniazdo czytnika kodów pamięci dotykowych (po lewej) i pamięć w breloczku Każda pastylka posiada unikalny numer identyfikacyjny oraz odpowiednio zaprogramowany przez Elester-PKP kod przewoźnika. Zmiana kodu odbywa się przez przyłożenie pastylki do czytnika tak aby czoło pastylki stykało się z czołem czytnika a boczna krawędź pastylki z boczną ścianką wgłębienia czytnika. Odczytanie pastylki przez licznik sygnalizowane jest dźwiękiem oraz informacją tekstową na wyświetlaczu. Przyłożenie pastylki jest zapisywane w pamięci licznika i powoduje od tego momentu rejestrację energii na konto przewoźnika wpisanego do pastylki. Ponowne przyłożenie do czytnika tej samej pastylki powoduje powrót do domyślnego przewoźnika wpisanego w licznik (właściciela licznika). Możliwe jest również takie przygotowanie pastylki aby służyła do ręcznego Strona 46 z 48

zamykania okresów obrachunkowych w liczniku (alternatywnie do programu LE3000Serwis). Tak zakodowana pastylka nie zmienia kodu przewoźnika, na konto którego rejestrowana jest energia. Informacja o odczytaniu takiej pastylki sygnalizowana jest dźwiękiem oraz odpowiednią informacją tekstową na wyświetlaczu LCD. 5.5 Konserwacja Raz na pół roku należy przeprowadzić konserwację urządzenia polegającą na oczyszczeniu go z kurzu i dokonaniu oględzin. Należy zwrócić uwagę na wszelkie uszkodzenia mechaniczne, naloty lub nacieki. Należy również sprawdzić pewność połączeń elektrycznych. Kontroli podlega również stan rur osłonowych, w których prowadzone są przewody połączeniowe licznika, w szczególności przewody światłowodowe. Co każdy okres wzorcowania licznik powinien przejść przegląd u producenta. 6. Instrukcja przechowywania, transportu i utylizacji. 6.1 Przechowywanie. Poszczególne moduły licznika powinny być przechowywane w opakowaniach indywidualnych w pomieszczeniach krytych pozbawionych par i substancji agresywnych, w których temperatura powietrza zawiera się w zakresie od +5 C do 45 C, a wilgotność względna nie przekracza 80%. Opakowania z urządzeniami należy składować w nie więcej niż dwóch warstwach. 6.2 Transport. Transport poszczególnych modułów licznika powinien odbywać się lądowymi środkami transportu w opakowaniach indywidualnych, z zabezpieczeniem przed przemieszczaniem się podczas transportu. Na opakowaniu transportowym powinna być dodatkowo umieszczona adnotacja o adresie odbiorcy. Środki transportu muszą zapewniać eliminację bezpośredniego oddziaływania czynników atmosferycznych. Warunki transportu: temperatura otoczenia: 25 C +55 C, maksymalna wilgotność względna powietrza bez kondensacji: 95%, Strona 47 z 48

udary wielokrotne: przyśpieszenie 15g (150m/s2), wibracje sinusoidalne: amplituda 10mm, częstotliwość 5Hz 150Hz. 6.3 Utylizacja. jest urządzeniem elektronicznym zawierającym baterie oraz płytki obwodów drukowanych (PCB). Zgodnie z ustawą o odpadach Dz.U.2001.62.628 z dnia 27 kwietnia 2001 r. licznik energii LE 3000plus podlega selektywnej zbiórce odpadów. Strona 48 z 48