Pod redakcją naukową Piotra Bogdalskiego Mariusza Nepelskiego NAUKI SPOŁECZNE NA RZECZ BEZPIECZEŃSTWA WEWNĘTRZNEGO Szczytno 2014
Recenzja naukowa: prof. zw. dr hab. Kazimierz Rajchel dr hab. Tomasz Szubrycht Recenzja wewnętrzna: dr hab. Jacek Dworzecki dr hab. Sławomir Zalewski Redakcja wydawcy: Piotr Cyrek Agnieszka Kamińska Projekt okładki: Justyna Piaskiewicz Przemysław Kozak Publikacja dofinansowana w ramach zadania badawczego IP-1/2011/P/KJ Wszelkie prawa zastrzeżone WSPol Szczytno 2014 ISBN 978-83-7462-428-2 e-isbn 978-83-7462-429-9 Wydział Wydawnictw i Poligrafii Wyższej Szkoły Policji w Szczytnie 12-100 Szczytno, ul. Marszałka J. Piłsudskiego 111 Tel. 89 621 51 02, fax 89 621 54 58 e-mail: wwip@wspol.edu.pl Objętość: 26,99 ark. wyd.
SPIS TREŚCI SPIS TREŚCI WSTĘP... 9 Część 1 ROLA SZKOLNICTWA POLICYJNEGO W KSZTAŁTOWANIU BEZPIECZEŃSTWA WEWNĘTRZNEGO... 13 Wałerij Wjaczesławowycz Sereda 1. WPŁYW NAUKI NA KSZTAŁTOWANIE SIĘ SPOŁECZEŃSTWA OBYWATELSKIEGO... 15 Bernard Wiśniewski 2. POTRZEBY I MOŻLIWOŚCI KSZTAŁCENIA KIEROWNICZYCH KADR ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ W ZAKRESIE BEZPIECZEŃSTWA PUBLICZNEGO... 25 Zbigniew Ścibiorek 3. NOWE WYZWANIA EDUKACYJNE... 38 Karolina Micek, Łukasz Gadomski 4. USTAWA O ŚRODKACH PRZYMUSU BEZPOŚREDNIEGO I BRONI PALNEJ A BEZPIECZEŃSTWO OSOBISTE POLICJANTÓW PROBLEMY INTERPRETACYJNE...56 Mariusz Nepelski, Jarosław Struniawski 5. SZKOLENIE KADR DOWÓDCZYCH W POLICJI...66 Maciej Petniunas 6. KWALIFIKACJE ZAWODOWE POLICJANTÓW RUCHU DROGOWEGO 75 Denis Solodov 7. METODYKA NAUCZANIA KRYMINALISTYKI W ROSJI...95 Piotr Gawroński 8. SZKOLNICTWO POLICJI I STRAŻY GRANICZNEJ W POSZUKIWANIU TOŻSAMOŚCI AKTYWNOŚCI EDUKACYJNEJ. OD USTAWOWYCH ZOBOWIĄZAŃ DYDAKTYCZNYCH KU SPOŁECZNEJ ODPOWIEDZIALNOŚCI PODMIOTÓW EDUKACJI FORMACJI... 109 Piotr Mikosza 9. ROLA ZAWODÓW POLICYJNYCH W JAKOŚCI DZIAŁAŃ PODEJMOWANYCH PRZEZ POLICJANTÓW PIONU PREWENCJI... 120 Jerzy Kasprzak 10. MODEL SZKOLENIA TECHNIKÓW KRYMINALISTYKI W SŁUŻBACH PODLEGŁYCH MON... 132 3
NAUKI SPOŁECZNE NA RZECZ BEZPIECZEŃSTWA WEWNĘTRZNEGO Część 2 ADMINISTRACJA PUBLICZNA WOBEC PRAW CZŁOWIEKA... 147 4 Piotr Karol Bilewicz, Małgorzata Bilewicz 1. POKRZYWDZONY NIEPEŁNOSPRAWNY INTELEKTUALNIE W POSTĘPOWANIU KARNYM... 149 Małgorzata Andrzejczak-Świątek 2. STANDARDY DZIAŁANIA ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ W SYTUACJACH NADZWYCZAJNYCH UWAGI NA TLE DOPUSZCZALNOŚCI ŚRODKÓW DEROGACYJNYCH... 159 Agnieszka Choromańska 3. MIĘDZYNARODOWE STANDARDY A INSTYTUCJA POROZUMIENIA SIĘ POKRZYWDZONEGO ZE SPRAWCĄ W POLSKIM PROCESIE KARNYM NA PRZYKŁADZIE SPRAW Z ART. 207 1 K.K.... 175 Maria Hapunik 4. OCHRONA PRAW JEDNOSTKI W ASPEKCIE NIEJAWNEGO POZYSKIWANIA INFORMACJI PRZEZ ORGANY ŚCIGANIA... 201 Sebastian Kajczyński 5. ZADANIA POLICYJNYCH PEŁNOMOCNIKÓW DS. OCHRONY PRAW CZŁOWIEKA W ZAKRESIE ZAPOBIEGANIA I ZWALCZANIA PRZESTĘPSTW Z NIENAWIŚCI I PROGRAM BEZPIECZNA RÓŻNORODNOŚĆ NA WARMII I MAZURACH JAKO PRZYKŁAD DZIAŁANIA LOKALNEGO... 210 Wojciech Lis 6. STOSOWANIE PRZEZ POLICJĘ ŚRODKÓW PRZYMUSU BEZPOŚREDNIEGO A OCHRONA WOLNOŚCI I PRAW CZŁOWIEKA... 218 Aleksandra Nowak 7. ADMINISTRACJA PUBLICZNA W OCHRONIE PRAW CZŁOWIEKA II GENERACJI. PRAWA OSÓB UZALEŻNIONYCH... 232 Monika Porwisz 8. ZASADA INFORMACJI PRAWNEJ W PROCESIE KARNYM JAKO GWARANT RZETELNEGO PROCESU... 253 Agnieszka Sadło-Nowak 9. ALTERNATYWNE FORMY REAKCJI NA WYKROCZENIA W POLSKIM PRAWIE Z UWZGLĘDNIENIEM OCHRONY PRAW UCZESTNIKÓW... 273 Mariusz Skiba 10. DZIESIĘCIOLECIE DZIAŁALNOŚCI STRUKTURY PEŁNOMOCNIKÓW KOMENDANTÓW POLICJI DS. OCHRONY PRAW CZŁOWIEKA (2004 2014)... 283 Marta Szuniewicz 11. OCHRONA JEDNOSTKI PRZED ARBITRALNOŚCIĄ DZIAŁANIA ORGANÓW WŁADZY PUBLICZNEJ UWAGI NA TLE STANDARDÓW RADY EUROPY... 301
SPIS TREŚCI Robert Socha, Małgorzata Walkusz 12. POLICJA A PRAWA CZŁOWIEKA W STANACH NADZWYCZAJNYCH... 317 Brygida Buniek, Marian Kopczewski, Jarosław Służalski, Marek Tobolski 13. WSPÓŁCZESNA TOŻSAMOŚĆ NARODOWA... 326 Marcin Mazur 14. KRAJOWY MECHANIZM PREWENCJI... 337 Część 3 NAUKI POLICYJNE JAKO OBSZAR ROZWOJU NAUK O BEZPIECZEŃSTWIE... 347 Monika Bartnik 1. PRAWNE PODSTAWY DZIAŁAŃ POLICJI NA RZECZ BEZPIECZEŃSTWA I PORZĄDKU PUBLICZNEGO ANALIZA WYBRANYCH ZAGADNIEŃ... 349 Agnieszka Łapińska 2. ZAGROŻENIA BEZPIECZEŃSTWA PUBLICZNEGO O PODŁOŻU KULTUROWYM... 359 Marian Kopczewski, Marek Tobolski, Jarosław Służalski, Brygida Buniek 3. ROLA I ZADANIA ADMINISTRACJI GMINNYCH, W TYM POLICJI, W ZAKRESIE ZAPEWNIENIA BEZPIECZEŃSTWA LOKALNEGO... 372 Część 4 ROZWÓJ WYŻSZEJ SZKOŁY POLICJI W SZCZYTNIE W OBSZARZE NAUK SPOŁECZNYCH... 384 Andrzej Urban 1. SYMULATORY NOWA JAKOŚĆ SZKOLENIA... 387 Waldemar Zubrzycki 2. PRZECIWDZIAŁANIE ZAGROŻENIOM TERRORYSTYCZNYM. WKŁAD WYŻSZEJ SZKOŁY POLICJI W SZCZYTNIE W TEORIĘ I PRAKTYKĘ... 394 Jadwiga Stawnicka 3. PROJEKTY SZKOLEŃ DLA FUNKCJONARIUSZY POLICJI. DOSKONALENIE LOKALNE I WSPÓŁPRACA Z PODMIOTAMI ZEWNĘTRZNYMI... 424 Walentyna Trzcińska 4. WYŻSZA SZKOŁA POLICJI PIONIEREM NOWOCZESNYCH METOD ZARZĄDZANIA NA PRZYKŁADZIE ZARZĄDZANIA JAKOŚCIĄ... 441 Dominik Hryszkiewicz 5. KRYTERIUM SPOŁECZNE W PROJEKTOWANIU STRATEGII INSTYTUCJI PUBLICZNYCH... 453 Ewa Kuczyńska 6. DOŚWIADCZENIA WYŻSZEJ SZKOŁY POLICJI W SZCZYTNIE W POZYSKIWANIU FUNDUSZY POMOCOWYCH... 469 5
NAUKI SPOŁECZNE NA RZECZ BEZPIECZEŃSTWA WEWNĘTRZNEGO CONTENTS INTRODUCTION... 9 Part 1 ROLE OF POLICE EDUCATION IN DEVELOPING INTERNAL SECURITY...13 6 Wałerij Wjaczesławowycz Sereda 1. INFLUENCE OF SCIENCE ON THE DEVELOPMENT OF CIVIL SOCIETY...15 Bernard Wiśniewski 2. THE NEEDS AND OPPORTUNITIES FOR EDUCATING THE EXECUTIVES OF THE PUBLIC ADMINISTRATION ON PUBLIC SECURITY MATTERS... 25 Zbigniew Ścibiorek 3. NEW EDUCATIONAL CHALLENGES... 38 Karolina Micek, Łukasz Gadomski 4. THE ACT ON THE COERCIVE MEASURES AND FIREARMS AND PERSONAL SECURITY OF POLICE LAW ENFORCERS THE INTERPRETATION PROBLEMS...56 Mariusz Nepelski, Jarosław Struniawski 5. TRAINING OF POLICE EXECUTIVES...66 Maciej Petniunas 6. TRAFFIC POLICE OFFICERS PROFESSIONAL QUALIFICATIONS...75 Denis Solodov 7. METHODS OF TEACHING FORENSICS IN RUSSIA...95 Piotr Gawroński 8. POLICE AND BORDER GUARD EDUCATIONAL SYSTEM IN SEARCH FOR IDENTITY OF EDUCATIONAL ACTIVITY. FROM STATUTORY DIDACTIC OBLIGATIONS TO PUBLIC RESPONSIBILITY OF THE EDUCATIONAL INSTITUTIONS... 109 Piotr Mikosza 9. THE ROLE OF POLICE COMPETITIONS IN THE QUALITY OF ACTIONS TAKEN BY UNIFORMED POLICE OFFICERS... 120 Jerzy Kasprzak 10. THE MODEL OF TRAINING SCENE OF CRIME OFFICERS IN SERVICES REPORTING TO THE MINISTRY OF NATIONAL DEFENCE... 132
SPIS CONTENTS TREŚCI Part 2 PUBLIC ADMINISTRATION TOWARDS HUMAN RIGHTS... 147 Piotr Karol Bilewicz, Małgorzata Bilewicz 1. THE INTELLECTUALLY DISABLED AGGRIEVED PARTY IN CRIMINAL PROCEEDINGS... 149 Małgorzata Andrzejczak-Świątek 2. THE STANDARDS OF THE ACTIVITY OF PUBLIC ADMINISTRATION IN THE EXTRAORDINARY SITUATIONS REMARKS ON THE ADMISSIBILITY OF DEROGATION MEASURES... 159 Agnieszka Choromańska 3. INTERNATIONAL STANDARDS IN THE CONTEXT OF THE AGREEMENT BETWEEN THE VICTIM AND THE OFFENDER IN THE POLISH CRIMINAL PROCEEDINGS IN DOMESTIC VIOLENCE CASES... 175 Maria Hapunik 4. THE PROTECTION OF THE INDIVIDUAL S RIGHTS IN THE ASPECT OF OBTAINING CLASSIFIED INFORMATION BY LAW ENFORCEMENT AGENCIES... 201 Sebastian Kajczyński 5. DUTIES OF THE POLICE ADVISERS FOR THE PROTECTION OF HUMAN RIGHTS IN THE FIELD OF PREVENTING AND COMBATING HATE CRIMES AND A PROGRAMME SAFE DIVERSITY IN WARMIA AND MAZURY AS AN EXAMPLE OF LOCAL ACTIVITY... 210 Wojciech Lis 6. THE USE OF COERCIVE MEASURES BY THE POLICE IN THE CONTEXT OF THE PROTECTION OF FREEDOMS AND HUMAN RIGHTS... 218 Aleksandra Nowak 7. PUBLIC ADMINISTRATION IN PROTECTING THE SECOND GENERATION OF HUMAN RIGHTS. THE RIGHTS OF ADDICTS... 232 Monika Porwisz 8. THE PRINCIPLE OF LEGAL INFORMATION IN CRIMINAL PROCEEDINGS AS A GUARANTEE OF A FAIR TRIAL... 253 Agnieszka Sadło-Nowak 9. THE REACTION TO PETTY OFFENCES IN POLISH LAW IN CONNECTION WITH PARTICIPANTS RIGHT PROTECTION... 273 Mariusz Skiba 10. DECADE OF THE NETWORK OF POLICE PLENIPOTENTIARIES FOR HUMAN RIGHTS PROTECTION (2004-2014)... 283 Marta Szuniewicz 11. THE PROTECTION OF AN INDIVIDUAL AGAINST ARBITRARINESS OF PUBLIC AUTHORITIES REMARKS ON THE COUNCIL OF EUROPE S STANDARDS... 301 7
NAUKI SPOŁECZNE NA RZECZ BEZPIECZEŃSTWA WEWNĘTRZNEGO Robert Socha, Małgorzata Walkusz 12. POLICE AND THE HUMAN RIGHTS IN THE STATES OF EXCEPTION... 317 Brygida Buniek, Marian Kopczewski, Jarosław Służalski, Marek Tobolski 13. CONTEMPORARY NATIONAL IDENTITY... 326 Marcin Mazur 14. NATIONAL PREVENTION MECHANISM... 337 Part 3 POLICE STUDIES AS THE AREA OF SECURITY SCIENCES DEVELOPMENT... 347 8 Monika Bartnik 1. LEGAL BASIS FOR THE ACTIVITIES OF THE POLICE FOR THE SECURITY AND PUBLIC ORDER ANALYSIS OF SELECTED ISSUES... 349 Agnieszka Łapińska 2. THE CULTURE-BASED THREATS TO PUBLIC SAFETY... 359 Marian Kopczewski, Marek Tobolski, Jarosław Służalski, Brygida Buniek 3. THE ROLE AND TASKS OF THE MUNICIPAL ADMINISTRATION, INCLUDING THE POLICE TO ENSURE THE LOCAL SAFETY... 372 Part 4 DEVELOPMENT OF THE POLICE ACADEMY IN THE AREA OF SOCIAL SCIENCES... 384 Andrzej Urban 1. SIMULATORS NEW QUALITY IN TRAINING... 387 Waldemar Zubrzycki 2. TERRORISM THREAT PREVENTION. CONTRIBUTION OF THE POLICE ACADEMY IN SZCZYTNO TO THE THEORY AND PRACTICE... 394 Jadwiga Stawnicka 3. A TRAINING PROJECT FOR POLICE OFFICERS. LOCAL PROFESSIONAL DEVELOPMENT COURSES AND COOPERATION WITH THE EXTERNAL ENTITIES... 424 Walentyna Trzcińska 4. THE POLICE ACADEMY AS A PIONEER OF MODERN MANAGEMENT METHODS WITH REGARD TO QUALITY MANAGEMENT... 441 Dominik Hryszkiewicz 5. A SOCIAL FACTOR IN PLANNING STRATEGIES OF PUBLIC INSTITUTIONS... 453 Ewa Kuczyńska 6. THE POLICE ACADEMY IN SZCZYTNO S EXPERIENCE IN OBTAINING GRANTS FOR THE POLICE... 469
WSTĘP Strategiczną rolę z perspektywy bytu systemu bezpieczeństwa wewnętrznego, odgrywają zadania służb państwowych z zakresu rozpoznawania, przeciwdziałania i zwalczania zagrożeń ukierunkowanych na ludzi, mienie czy środowisko naturalne, we wszystkich przejawach ich występowania. Swoisty charakter realizacji tych zadań wymaga od poszczególnych służb bieżącego dostosowywania wykorzystywanych metod i technik do aktualnych tendencji oraz zjawisk i do nowych zagrożeń w sferze bezpieczeństwa. Powoduje to konieczność dedykowanego kształcenia funkcjonariuszy służb państwowych, przy wykorzystaniu nowych technologii w bezpieczeństwie. Misję tę realizuje Wyższa Szkoła Policji w Szczytnie, która w roku bieżącym obchodzi uroczysty jubileusz 60-lecia funkcjonowania (1954 2014). Wyższa Szkoła Policji w Szczytnie jest publiczną szkołą wyższą, uczelnią służb państwowych nadzorowaną przez ministra właściwego do spraw wewnętrznych oraz jednostką organizacyjną Policji. Jednocześnie jako jednostka szkoleniowa Policji przeprowadza postępowania kwalifikacyjne w stosunku do osób ubiegających się o przyjęcie do służby w Policji. Jest centralnym ośrodkiem edukacyjnym i naukowym Policji, kształcąc funkcjonariuszy służb nadzorowanych i podległych ministrowi spraw wewnętrznych, a za szczególnie cenną uznaje współpracę z jednostkami terenowymi Policji, Komendą Główną Policji, Centralnym Biurem Śledczym, Strażą Graniczną, Urzędami Celnymi, Agencją Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Centralnym Biurem Antykorupcyjnym i innymi służbami oraz uczelniami w kraju i zagranicą. Uczelnia kształci kadrę oficerską, przygotowując osoby do objęcia stanowisk kierowniczych i samodzielnych stanowisk wykonawczych zarówno w Policji, Straży Granicznej, jak i w innych służbach odpowiedzialnych za bezpieczeństwo i porządek publiczny kraju. Ponadto kształci studentów cywilnych w zakresie administracji publicznej, bezpieczeństwa wewnętrznego, a od roku akademickiego 2014 2015 także kryminologii. Nadrzędnym celem WSPol w Szczytnie jest poszerzanie i upowszechnianie wiedzy oraz kształtowanie umiejętności wśród funkcjonariuszy służb publicznych i studentów cywilnych przez rozwój badań naukowych w zakresie bezpieczeństwa wewnętrznego oraz wysoką jakość kształcenia, a także efektywną współpracę z otoczeniem społecznym i gospodarczym. Uczelnia prowadzi badania naukowe w zakresie bezpieczeństwa wewnętrznego co sprawia, że jest liczącym się w kraju i poza granicami Polski ośrodkiem badawczym, a współpraca z uczelniami i szkołami policyjnymi w Europie i na świecie świadczy o stabilnej 9
NAUKI SPOŁECZNE NA RZECZ BEZPIECZEŃSTWA WEWNĘTRZNEGO pozycji Szkoły w systemie bezpieczeństwa międzynarodowego. Priorytetem WSPol jest zapewnienie najwyższej jakości w trzech głównych obszarach strategicznych szkolnictwa wyższego w Polsce, czyli kształceniu, badaniach naukowych i relacji uczelni z otoczeniem społecznym i gospodarczym. Wyższa Szkoła Policji w Szczytnie wciąż poszerza zakres oferty edukacyjnej dzięki upraktycznianiu programów kształcenia, w taki sposób, aby optymalnie wyposażyć swoich klientów w wiedzę i umiejętności zgodnie z oczekiwaniami rynku pracy. Zachowuje przy tym wiodącą pozycję w obszarze badań naukowych, których wyniki znajdują praktyczne zastosowanie w procesie zapewnienia bezpieczeństwa wewnętrznego państwa. Połączenie osiągnięć naukowych, doświadczenia zawodowego i bieżącego zaangażowania w rozwiązywanie problemów bezpieczeństwa wewnętrznego pozwala uczelni nie tylko na wyjątkową ofertę kształcenia, ale również na bycie współorganizatorem bądź organizatorem wielu konferencji naukowych zarówno krajowych, jak i międzynarodowych. Należy podkreślić, że Wyższa Szkoła Policji w Szczytnie jest niezwykle aktywnym partnerem prowadzi wielostronną współpracę z europejskimi i światowymi instytucjami edukacyjnymi, takimi jak CEPOL, MEPA oraz Erasmus. Realizuje wiele projektów z wykorzystaniem środków unijnych i krajowych, które mają strategiczne znaczenie dla bezpieczeństwa wewnętrznego. Wydana z okazji 60-lecia szkolnictwa policyjnego publikacja pt. Nauki społeczne na rzecz bezpieczeństwa wewnętrznego jest próbą przedstawienia wkładu Uczelni w rozwój nauk o bezpieczeństwie, określenia kierunków rozwoju kształcenia na studiach wyższych w ujęciu potrzeb bezpieczeństwa wewnętrznego, ukazania aktualnego dorobku naukowego i praktycznych doświadczeń w zakresie praw człowieka w administracji publicznej, a także prezentacją dorobku nauk policyjnych w obszarze nauk o bezpieczeństwie. Monografia podzielona jest na cztery części. Pierwsza z nich Rola szkolnictwa policyjnego w kształtowaniu bezpieczeństwa wewnętrznego przedstawia działalność szkół policyjnych, prowadzonych form szkolenia i doskonalenia zawodowego w kontekście przygotowywania profesjonalnych zasobów ludzkich zdolnych do realizacji zadań Policji na rzecz bezpieczeństwa wewnętrznego. Określa kierunek rozwoju szkolenia i doskonalenia zawodowego policjantów z uwzględnieniem szans oraz zagrożeń dla bezpieczeństwa wewnętrznego, a także prezentuje wpływ szkolnictwa policyjnego na kształtowanie potencjału Policji jako grupy dyspozycyjnej społeczeństwa. Druga część Administracja publiczna wobec praw człowieka opisuje zagadnienia dotyczące praw człowieka w kontekście funkcjonowania administracji publicznej. Uwzględniony rozległy zakres tematyczny, wynika m.in. z różnorodności regulacji administracyjnych dotyczących jednostki i zasad ingerencji organów państwowych w prawa obywateli. Celem prezentowanych opracowań jest ukazanie doświadczeń, dobrych praktyk oraz 10
WSTĘP propozycji rozwiązań w zakresie działań na rzecz praw człowieka w administracji publicznej. Część trzecia Nauki policyjne jako obszar rozwoju nauk o bezpieczeństwie uwzględnia obecny dorobek dyscypliny nauki o bezpieczeństwie w kontekście aktywności badawczej formacji ochrony porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli. Zwraca uwagę na identyfikację potrzeb i problemów formacji ochrony porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli wymagających naukowego poznania. Ostatnia czwarta część Rozwój Wyższej Szkoły Policji w Szczytnie w obszarze nauk społecznych prezentuje w skrócie dorobek naukowy Uczelni w dziedzinie nauki społeczne, a jednocześnie przybliża osiągnięcia badawczo-rozwojowe oraz perspektywy badawcze. Redaktorzy 11