ISLAM A CHRZEŚCIJAŃSTWO (1) Nie ma Boga prócz Allacha, a Mahomet jest jego prorokiem. (Koran) Nazwę religii islam (poddanie się Bogu) wybrał sam jej założyciel Mahomet. Jej wyznawcy nazywają ją moslem (muslim), po persku musulman; stąd polskie miano muzułmanie lub mahometanie. Pierwotnym symbolem islamu było przedstawione w kole pismem arabskim wyznanie wiary: Nie ma Boga prócz Allacha, a Mahomet jest jego prorokiem". Półksiężyc i gwiazda (Jowisz) jest godłem Turcji z XIII lub XVI w., które potem stało się symbolem tej religii. Kiedy wystąpił Mahomet, Półwysep Arabski podzielony był pod względem kulturalnym i religijnym na dwie odrębne części: na Arabię południową z ludnością osiadłą, zajmującą się rolnictwem i handlem, o dość wysokiej kulturze, oraz Arabię północną z przewagą koczowniczych Beduinów. Bogom południowo-arabskim przewodziła astralna triada: bóg księżyca, bogini Słońca i trzecie bóstwo, utożsamiane z reguły z Wenus. Kultowi przewodniczył książę (mukarrib). Składano ofiary ze zwierząt, napojów i kadzidła; obowiązywała dziesięcina na świątynię. Widoczny jest tu wpływ judaizmu i chrześcijaństwa. W północnej Arabii przeważała kultura koczowniczych Beduinów, wolnych synów pustyni, nie uznających żadnej władzy. Beduinów uważano za potomków biblijnego Izraela, syna Abrahama i niewolnicy Hagar, o którym mówi Pismo św.: A będzie to człowiek dziki jak onager (osioł żyjący na pustyni) : będzie on walczył przeciwko wszystkim i wszyscy przeciwko niemu; będzie on utrapieniem swych pobratymców" (Rdz 16,12). Podstawą organizacji Beduinów był ród. Jednostka znaczyła coś jedynie jako członek rodu. Ród był skarbnicą sławnych czynów swych przodków i oparciem dla jednostki. Człowiek z zewnątrz mógł być przyjęty za człowieka
rodu z wszystkimi jego prawami. Zemsta krwi była prawem i świętym obowiązkiem rodu. Najważniejszym i powszechnie czczonym bóstwem był Allach: mieszkający w niebie i zsyłający deszcz, władca życia i śmierci, gwarant przysiąg i układów, sędzia najwyższy. Czczono również innych bogów. Zazwyczaj praktykowano okrążanie symbolu bóstwa (kamień, drzewo) i go całowano. Tłumy pielgrzymów gromadziły się w miejscach świętych, zwłaszcza w Mekce. Znajdowało się tam sanktuarium Kaaba (sześcian): czworokątny budynek, w którym w jednej ze ścian wmurowany był czczony kamień meteorytu; była również święta studnia. Istniały też przenośne sanktuaria w kształcie małych namiotów. Można je było przewozić na wielbłądzie i zabierać do walki. Przyrównywano je do arki przymierza Izraelitów. Naczelnik rodu sprawował kult religijny. Stróż sanktuarium zajmował się wróżeniem. Także poeta był osobą natchnioną, nawiązującą kontakt z jakimś duchem (dżinnem). Przed wystąpieniem Mahometa stara religia w Arabii ulegała rozkładowi. Mocne były obce wpływy. Chrześcijaństwo z Syrii przenikało do Arabii pomocnej. Wielu poetów było chrześcijanami. W wielu miejscach (Mekka, Medyna) mieszkali Żydzi. Znany był gnostycyzm i manicheizm. Był to okres przemian społecznych. Oglądano się za czymś nowym w miejsce starego pogaństwa. Mahomet (570-632) Mahomet urodził się w Mekce, małym miasteczku na szlaku karawan między Arabią południową a Syrią. Traci wcześnie rodziców. Wychowaniem jego zajmuje się dziadek, potem stryj. Żeni się z bogatą wdową po kupcu, starszą od niego o 15 lat. Prawdopodobnie styka się z chrześcijanami w Syrii. Mając 40 lat Mahomet odkrywa w sobie powołanie na proroka swego narodu. Czuje, że to, co głosi, nie pochodzi od niego. Najwcześniejsze objawienia mówią o Stwórcy, który karze i nagradza za ludzkie czyny. Dzień
sądu jest bliski. Przedstawia rozkosze raju i męki piekła. Upomina ludzi, gani beztroskę, zachęca do wdzięczności wobec Stwórcy za jego dobrodziejstwa. Widoczne są tu wpływy chrześcijaństwa. Szczep Mahometa (Kurajszyci) przyjął go z nieufnością i wrogością. Z garstką zwolenników ucieka do sąsiedniego miasta zwanego odtąd Medyną (miasto proroka). Ucieczka ta (hedżra) w 622 roku po Chr. staje się niebawem początkiem muzułmańskiej rachuby czasu. Odtąd Mahomet zrywa kontakt ze starą organizacją rodową i zakłada nową społeczność o założeniach religijnego zgromadzenia. Rozpoczyna się święta wojna o sprawę Allacha. Stopniowo przyłączają się do Mahometa coraz to nowe plemiona i z ich pomocą podbija Mekkę, a wnet praktycznie staje się władcą całego Półwyspu Arabskiego. Koran Objawienia Mahometa zawiera Koran (czytanie, recytacja). Powstał on dopiero po pewnym czasie od śmierci założyciela islamu; wykorzystano przekazy pisemne i ustne. Objętością dorównuje Nowemu Testamentowi.
Mieści 114 rozdziałów czyli sur. Uporządkowane są w taki sposób, że najdłuższe sury znajdują się na początku, a najkrótsze na końcu. Koran rozpoczyna sura, w której Allach czczony jest jako miłosierny pocieszyciel: Niech będzie chwała Bogu, władcy światów, On jest miłosierny i dobrotliwy, On jest królem dnia sądnego. Ciebie, Panie, czcimy i Twej opieki wzywamy, Prowadź nas drogą zbawienia, Drogą tych, których obsypałeś Twymi dobrodziejstwami, A nie tych, którzy na Twój gniew zasłużyli i w błąd popadli. Sury pisane są rymowaną prozą, przy czym starsze sury są zwięzłe, młodsze dłuższe, rozwlekłe. Pewne zwroty wciąż się powtarzają. Pewna część starszych sur odznacza się żywością i dużym talentem poetyckim. Treść Koranu jest wielce zróżnicowana. Znajdują się w nim modlitwy wielbiące Allacha, jego przymioty, zwłaszcza jedność, wielkość i miłosierdzie. Są pełne ekspresji opisy sądu ostatecznego, piękności raju i udręk piekielnych. Tu i ówdzie spotkać można opowieści żydowskie i chrześcijańskie, przytoczone niedokładnie, gdyż prawdopodobnie Mahomet nie umiał czytać i pisać, a tradycje biblijne znał jedynie ze słyszenia. Wiele uwag w Koranie dotyczy spraw kultu, życia społecznego, osoby założyciela. Oprócz Koranu drugim źródłem wskazań dla życia społecznego i kultu jest sunna (zwyczaj, tradycja). Sunna zawiera słowa i czyny Mahometa oraz jego pierwszych zwolenników. Istnieje obecnie kilka zbiorów spisanych zawierających sunnę. Wiele słów przypisywanych Prorokowi nie pochodzi od niego. Oto niektóre fragmenty spisanej sunny. Jaki jest najlepszy muzułmanin? Na to odpowiedział Prorok: Najlepszym muzułmaninem będziesz, gdy nakarmisz głodnych i pokój będziesz głosił znajomym i nieznajomym, to jest całemu światu". Gdy Bóg zakończył dzieło stworzenia, napisał w księdze, która znajduje się przy nim na tronie niebieskim: Moje miłosierdzie zwycięża mój gniew". Kto pogładzi głowę sieroty, otrzymuje w dniu zmartwychwstania jedno światło za każdy włos, którego dotknie jego ręka". Każda rzecz ma swój klucz; kluczem do raju jest miłość dla maluczkich i biednych".
Wskazania dogmatyczno-moralne Istotę islamu stanowi wiara w jednego, osobowego Boga stwórcę, najwyższego sędziego. Islam uważa za wielki błąd dodawanie Bogu jakiejkolwiek istoty; stąd odrzuca chrześcijańską naukę o wcieleniu Syna Bożego, czy istnieniu Ducha Świętego. Bóg jest absolutnie wszechmocny, niejako bezpośrednio kieruje światem, a nie przez prawa przyrody. Właściwa postawa muzułmanina polega na całkowitym poddaniu się woli Allacha. Nawet krzywdę należy przyjmować jako decyzję Boga. Nade wszystko trzeba ufać miłosierdziu Allacha, który przygotowuje swym wiernym po zmartwychwstaniu wieczne szczęście. Raj to rozkoszny ogród pełen dobrego jadła i napoju oraz pięknych hurys. Islam wierzy w istnienie aniołów różnych kategorii. Na ich czele znajdują się Gabriel, Michał, Rafał. Poza tym istnieje wiele duchów (dżinnów) dobrych i złych. Później powstała w islamie świadomość istnienia orędowników ludzi (bogowie pogańscy, pobożni muzułmanie, chrześcijańscy święci). Obok Abrahama, Mojżesza, Jezusa, Mahomet uważał siebie za proroka. Wśród odłamu sunnitów, którzy stanowią większość muzułmanów, czczeni są również czterej pierwsi kalifowie. Drugi, mniej liczny odłam islamu, szyici, za bezgrzesznych i nieomylnych uważają imamów (wodzów gminy). Według islamu świat dzieli się na dwie części: sferę islamu i sferę wojny. Nazwa ostatnia pochodzi stąd, że sfera ta ma być zwalczana świętą wojną dopóty, dopóki poganie i inni wyznawcy nie nawrócą się na mahometanizm. Muzułmanin według Koranu ma prawo posiadania równocześnie czterech żon oraz licznych niewolnic-nałożnic. Obecnie na wielki harem strzeżony przez eunuchów mogą sobie pozwolić tylko nieliczni władcy (Współczesne prawo krajów islamskich nie sankcjonuje niewolnictwa ). Muzułmanie mogą się pozbywać żony przez zwykłe wyrażenie swej woli (Dziś chronią kobietę w przypadku rozwodu przepisy prawnomajątkowe). W wielu krajach kobieta może się pokazać publicznie tylko z zakrytą twarzą. Tak każe tradycja. Całe życie polityczne i społeczne muzułmanów jest
pod wpływem przepisów prawa. Wytworzyło się cztery jednakowo ortodoksyjne szkoły interpretacji prawa. Prawo religijne islamu wyróżnia rzeczy czyste i nieczyste. Do rzeczy nieczystych należy np. wieprzowina, mięso osła i wino, których nie wolno spożywać. Przestrzega się obrzezania, które jest zwyczajem Żydów i innych ludów. O obowiązkach moralnych mówi się ogólnikowo: należy czynić dobrze, być uczciwym itp. Konkretnie mówi się o miłowaniu prawdy, gotowości do pojednania, przebaczenia i dzielenia się z innymi jałmużną. Wszystko zależy od Allacha i jest z góry ustalone, nawet wiara i niewiara, szczęście czy potępienie wieczne. Z drugiej strony islam odwołuje się do wolnej woli człowieka, aby opowiedział się za nauką proroka i dobrem. Jest tu pewna sprzeczność. Prawdopodobnie Mahomet sądzi, że człowiek może przyjąć jego naukę lub ją odrzucić, a jednocześnie odrzucenie wiary usiłuje wytłumaczyć boskim zrządzeniem. Ks. Kazimierz Bukowski