Jaskra Jaskra należy do grupy chorób, których wspólną cechą jest postępujące uszkodzenie nerwu wzrokowego. Charakteryzują ją zmiany morfologiczne w tarczy nerwu wzrokowego, ubytki w polu widzenia oraz podwyższone ciśnienie śródgałkowe. Ocenia się, że jaskra dotyczy okolo 2% całej populacji. Objawy jaskry Przebieg jaskry często jest bezobjawowy lub skąpoobjawowy. Do objawów charakterystycznych zalicza się: - ból gałki ocznej bądź głowy - zmianę ostrości widzenia - pogorszenie pola widzenia - objaw kół tęczowych wokół źródla światła - utratę widzenia w końcowym etapie choroby Przyczyny Dokładne przyczyny jaskry nie są do końca znane. Bardzo ważną rolę odgrywa tu wysokie ciśnienie sródgałkowe. Zasadniczo istnieją dwie główne teorie przyczyny jaskry: niedokrwienna oraz mechaniczna. Pierwsza - niedokrwienna - polega na tym, iż zwiększone ciśnienie śródgałkowe utrudnia przepływ krwi przez naczynia w gałce ocznej, w wyniku czego nie są one w stanie zapewnić odpowiedniej ilości krwi, co prowadzi do niedokrwienia nerwu wzrokowego, a w konsekwencji jego uszkodzenia. Druga - mechaniczna - polega na tym, iż podwyższone ciśnienie śródgałkowe powoduje ucisk nerwów wzrokowych, co prowadzić może do uszkodzenia nerwu, a nawet do utraty wzroku. 1 / 5
Ciśnienie śródgałkowe a jaskra Ciecz wodnista wypełniająca przednią i tylną komorę oka wydzielana jest przez nabłonek ciała rzęskowego, a odpływa przez tzw. kąt przesączania znajdujący się między rogówką a nasadą tęczówki. W warunkach fizjologicznych istnieje stan równowagi pomiędzy wydzielaniem a wydalaniem płynu wodnistego. Nieprawidłowości związane z zaburzeniem tej równowagi, najczęściej w postaci odpływu, prowadzą do wzrostu ciśnienia śródgałkowego. W przeszłości za prawidłowe ciśnienie śródgałkowe uważane było ciśnienie na poziomie poniżej 21mm Hg. Ciśnienie to powinno być jednak traktowane w sposób względny, gdyż dla jednych oczu ciśnienie rzędu 20 mm Hg może być ciśnieniem niepowodującym żadnych dolegliwości, dla innych - na przykład u pacjentów predysponowanych genetycznie - ta sama wartość może być zbyt duża. Czynniki ryzyka Do czynników ryzyka zalicza się: - wiek powyżej 35 r.ż. - cukrzycę - krótkowzroczność - choroby siatkówki - wywiad rodzinny - przebyte zawały, udary Podział Jaskra dzieli się na: - pierwotną: 2 / 5
a) otwartego kąta b) zamkniętego kąta - wtórną - wrodzoną Jaskra pierwotna otwartego kąta Jest najcześciej spotykaną postacią jaskry. Występuje rodzinnie, związana jest również z wiekiem. Jaskra pierwotna otwartego kąta jest istotną przyczyna ślepoty w krajach rozwiniętych, co spowodowane jest bezobjawowym przebiegiem początku choroby - zmiany dotyczące kąta przesączania powstają powoli powodując brak nagłych objawów. Istotny problem diagnostyczny stanowi to, iz jaskra nie rozwija się w obu gałkach ocznych jednocześnie. Na ubytki pola widzenia jednego oka nakłada się prawidłowy obraz z oka drugiego co powoduje, iż chory nie zauważa istotnej różnicy w widzeniu. Skutkiem tego jest wykrywanie jaskry pierwotnej otwartego kąta dopiero w stadium znacznego zaawansownia. Jaskra pierwotna zamkniętego kąta Dotyczy oczu anatomicznie predysponowanych, na przykład z nadwzrocznością, płytką komorą przednią, nieprawidłowościami ciała rzęskowego czy w położeniu nasady tęczówki. W takich przypadkach może dochodzić do częściowego lub całkowitego zamknięcia kąta przesączania. Gdy dochodzi do całkowitego zamknięcia kąta przesączania mamy do czynienia z jaskrą ostrą, ostrym zamknięciem kąta. Jaskra ostra charakteryzuje się: - silnym bólem oka i bólem głowy promieniującym w kierunku skroni badź czoła, któremu często towarzyszą nudności i wymioty - spadkiem ostrości wzroku - zamgleniem obrazu, obrazem kół tęczowych wokół źrodeł światła 3 / 5
- twardością gałki ocznej - bardzo wysokim ciśnieniem śródgałkowym - przekrwieniem gałki ocznej Leczenie jaskry ostrej ma na celu jak najszybsze odblokowanie kąta przesączania poprzez zmniejszenie ilości cieczy wodnistej i uwodnienia oka, przerwanie bloku źrenicznego i umożliwienie przepływu cieczy wodnistej z tylnej komory do dróg odplywu. W leczeniu stosuje się inhibitory anhydrazy węglanowej, beta blokery, deksametazon i pilokarpinę. Jaskra wtórna Powstaje na skutek innych chorób oka. Do przyczyn występowania jaskry wtórnej zaliczyć można między innymi: guzy, zapalenia, krwotoki, przemieszczenia soczewki, urazy, może do niej dojść również w przebiegu zespołu rzekomego złuszczania. Jaskra wrodzona Jest wynikiem wrodzonego niedorozwoju oraz innych zmian wrodzonych kąta przesączania, co jest przyczyną utrudnionego odpływu cieczy wodnistej. Jaskra wrodzona może ujawnić się zaraz po urodzeniu lub w ciągu kilku pierwszych lat życia. Może występować w jednym oku jednak najczęściej dotyczy obu oczu. Jaskra wrodzona charakteryzuje się wolooczem czyli powiększeniem wymiarów gałki ocznej, niebieskawym odcieniem twardówek, linią Habba, peknięciem błony Descemeta w rogówce, światłowstrętem, łzawieniem. Diagnostyka jaskry Aby zdiagnozować, a następnie kontrolować leczenie jaskry, konieczne jest przeprowadzenie określonych badań, do których należą: - Tonometria - badanie ciśnienia wewnątrzgałkowego - Tonografia - badanie zdolności odpływu cieczy z gałki ocznej za pomocą tonometru 4 / 5
- Gonioskopia - badanie kąta przesączania za pomocą gonioskopu, posiadającego szereg zwierciadeł, dzięki którym możliwa jest ocena miejsca odpływy cieczy wodnistej - Badanie tarczy nerwu wzrokowego - szczególnie pomocne w zaawansowanej postaci choroby; tarcza nerwu ma barwę bledszą od prawidłowej, czego powodem jest uszkodzenie i zanik włókien nerwowych - Badanie pola widzenia - wykonywane jako jedno z podstawowych badań, służące do oceny stopnia zaawansowania, jak i kontroli jaskry w trakcie leczenia Leczenie jaskry Jaskra jest chorobą nieuleczalną, można jedynie zatrzymać badź opóźnić jej przebieg. Bardzo ważne jest jej jak najszybsze zdiagnozowanie oraz prawidłowe leczenie, aby nie doprowadzić do całkowitej utraty wzroku. Najwazniejsze jest prawidłowe obniżenie ciśnienia śródgałkowego i poprawa ukrwienia nerwu wzrokowego. Leczenie może być zachowawcze, laserowe bądź operacyjne. W leczeniu zachowawczym stosuje się różnego rodzaju krople zawierające beta blokery (Betoptic, Betaman), inhybitory anhydrazy węglanowej (Trusopt), adrenalinę, noradrenalinę, parasympatykolityki (pilokarpina), leki wpływające na odplyw twardówkowo-naczynowkowy i teczówkowy (Xalatan). Ważne jest aby pacjent, u którego wykryto jaskrę, przez cały czas pozostawał pod opieką specjalisty. 5 / 5