Erasmus w Polsce w roku akademickim 2009/10

Erasmus w Polsce w roku akademickim 2009/10 2009 10 Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji Warszawa 2011

Erasmus w Polsce w roku akademickim 2009/10 Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji Narodowa Agencja Programu Uczenie się przez całe życie Warszawa 2011

Druk sfinansowano przy wsparciu Komisji Europejskiej ze środków programu Uczenie się przez całe życie. Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji Warszawa 2011 Fundacja ponosi całkowitą odpowiedzialność za treść niniejszej publikacji. Teksty: Małgorzata Członkowska-Naumiuk, Renata Smolarczyk Współpraca (statystyki i wykresy): Renata Decewicz, Tomasz Jasiński, Anna Rogowicz-Pierzchała Redakcja: Małgorzata Członkowska-Naumiuk Korekta: Agnieszka Pawłowiec Opracowanie graficzne i skład: Eliza Goszczyńska Druk: Drukarnia TOP DRUK Ryszard Zelkowski ul. Nowogrodzka 151 A 18-400 Łomża ISSN: 1734-9427 ISBN: 978-83-62634-62-0 Narodowa Agencja Programu Uczenie się przez całe życie ul. Mokotowska 43 00-551 Warszawa tel.: 0 22 46 31 321 faks: 0 22 46 31 021 www.frse.org.pl www.llp.org.pl www.erasmus.org.pl

Spis treści Wstęp 5 Informacje ogólne i terminologia 7 Erasmus 2009/10 w pigułce 9 Budżet programu w roku 2009/10 10 Działania typu mobilność w Polsce w roku 2009/10 12 Wymiana studentów w Europie 13 Wymiana studentów w Polsce 29 Wyjazdy 29 Wyjazdy na studia 34 Wyjazdy na praktyki 41 Przyjazdy studentów zagranicznych uczelni 46 Przyjazdy na studia 50 Przyjazdy na praktyki 54 Wymiana pracowników uczelni w Europie 55 Wymiana pracowników uczelni w Polsce 66 Wyjazdy 66 Wyjazdy w celu prowadzenia zajęć dydaktycznych 68 Wyjazdy na szkolenia 71 Przyjazdy pracowników zagranicznych uczelni 75 Intensywne kursy językowe (EILC) 79 Projekty typu kurs intensywny (IP) 84 Information in English: Erasmus in Poland in 2009/10 some statistics 92 3

Wstęp Erasmus to obecnie największy i najlepiej znany program Unii Europejskiej wspierający mobilność i współpracę w dziedzinie szkolnictwa wyższego. Jak pokazują statystyki, studenci oraz pracownicy polskich uczelni chętnie i aktywnie w nim uczestniczą. W roku 2009/10 liczba wyjazdów na studia i praktyki za granicą wzrosła o 4,6% w stosunku do roku poprzedniego, a pod względem liczby wyjazdów pracowników uczelni Polska zajmowała już kolejny raz pierwsze miejsce w rankingu ogólnoeuropejskim. Również jeśli chodzi o wykorzystanie budżetu programu, osiągnęliśmy wyjątkowo dobre wyniki fundusze przyznane naszemu krajowi na wspieranie mobilności wykorzystaliśmy niemal w stu procentach. W wydawanej co roku publikacji Erasmus w Polsce prezentujemy zestawienia, wykresy i podsumowania dotyczące realizacji programu Erasmus przez polskie uczelnie na tle danych pochodzących ze wszystkich krajów uczestniczących w programie. Statystyki zostały sporządzone na podstawie zbiorczych danych opublikowanych przez Komisję Europejską oraz sprawozdań końcowych składanych przez uczelnie do Narodowej Agencji programu Uczenie się przez całe życie. Niniejsze opracowanie zawiera ogólne dane statystyczne, natomiast szczegółowe zestawienia pokazujące udział poszczególnych polskich uczelni w Erasmusie znajdują się w materiałach dostępnych na stronie internetowej www.erasmus.org.pl. Zespół programów Erasmus, Erasmus Mundus, Tempus, Eksperci Bolońscy Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji 5

Informacje ogólne i terminologia Erasmus w programie Uczenie się przez całe życie Erasmus program Unii Europejskiej dla szkolnictwa wyższego wspiera międzynarodową współpracę szkół wyższych, umożliwia wyjazdy studentów za granicę na część studiów i na praktyki, ułatwia mobilność pracowników uczelni, a także stwarza uczelniom możliwości udziału w międzynarodowych projektach wraz z partnerami zagranicznymi. Studenci są największą grupą docelową programu w latach 1987/88 2009/10 z oferowanych w programie wyjazdów skorzystało 2 278 459 studentów. Od roku akademickiego 2007/08 Erasmus jest częścią programu Uczenie się przez całe życie (LLP the Lifelong Learning Programme), którego celem jest podnoszenie jakości i atrakcyjności kształcenia oraz ułatwianie międzynarodowej współpracy i wymiany w dziedzinie edukacji. Kraje uczestniczące w programie Erasmus w roku 2009/10: 27 krajów członkowskich UE: Austria, Belgia, Bułgaria, Cypr, Czechy, Dania, Estonia, Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Luksemburg, Litwa, Łotwa, Malta, Niemcy, Polska, Portugalia, Rumunia, Słowacja, Słowenia, Szwecja, Węgry, Wielka Brytania, Włochy; 3 kraje Europejskiego Obszaru Gospodarczego: Islandia, Lichtenstein, Norwegia; 2 kraje kandydujące Chorwacja i Turcja. Możliwości dla poszczególnych grup odbiorców Uczelnie W programie Erasmus mogą uczestniczyć szkoły wyższe, którym Komisja Europejska przyznała Kartę Uczelni Erasmusa (Erasmus University Charter), uprawniającą do ubiegania się o fundusze na dofinansowanie konkretnych działań przewidzianych w programie. Uczelnie mogą prowadzić wymianę studentów i pracowników, koordynować kursy intensywne Erasmusa (Intensive Programmes) lub brać w nich udział jako partnerzy, a także organizować kursy językowe dla studentów zagranicznych (EILC). Mają również możliwość udziału w projektach wielostronnych Erasmusa dotyczących np. opracowywania nowych programów nauczania, rozwoju potencjału badawczego i dydaktycznego, współpracy z przemysłem itp. Ponadto uczelnie mogą brać udział w sieciach akademickich Erasmusa oraz w tzw. działaniach horyzontalnych. Studenci W ramach Erasmusa studenci mogą wyjechać na uczelnię w innym kraju uczestniczącym w programie na część studiów (na okres od 3 miesięcy do jednego roku akademickiego) lub do zagranicznego przedsiębiorstwa na praktykę (3 12 miesięcy). Obowiązuje zasada jednokrotnego wyjazdu student może wyjechać jeden raz w celu studiowania i jeden raz w celu odbycia praktyki, niezależnie od tego, na ilu kierunkach studiuje. Warunkiem ubiegania się studenta o wyjazd jest udział jego macierzystej uczelni w programie Erasmus. Studenci mogą też wziąć udział w kursie intensywnym Erasmusa jeżeli w projekcie tego typu uczestniczy ich wydział, a kurs dotyczy ich dziedziny studiów. Mogą również uczęszczać na wykłady lub innego rodzaju zajęcia prowadzone przez zagranicznych wykładowców lub specjalistów przyjeżdżających na ich uczelnię w ramach Erasmusa. Projekty typu kurs intensywny Kurs intensywny programu Erasmus to projekt realizowany przez grupę uczelni z różnych krajów, polegający na opracowaniu i przeprowadzeniu intensywnego cyklu zajęć dotyczących specjalistycz- 7

nego zagadnienia w danej dziedzinie albo tematyki interdyscyplinarnej. Wyjątkowy, międzynarodowy charakter kursu wynika stąd, że zarówno prowadzący go nauczyciele akademiccy, jak i studenci uczestnicy kursu pochodzą z różnych krajów. Pracownicy uczelni Nauczyciele akademiccy mogą wyjeżdżać do partnerskich uczelni za granicą w celu prowadzenia tam zajęć dydaktycznych. Natomiast wszyscy pracownicy uczelni mogą się ubiegać o wyjazdy szkoleniowe do zagranicznych uczelni lub instytucji. Inne możliwości udziału pracowników w Erasmusie to m.in. uczestnictwo w projektach typu kursy intensywne oraz w projektach wielostronnych i sieciach, w które są zaangażowane macierzyste jednostki pracowników. Terminologia związana z programem Erasmus Działania zdecentralizowane programu Erasmus to działania programu Erasmus, za których koordynację są odpowiedzialne narodowe agencje programu w poszczególnych krajach, a nie centralnie Komisja Europejska. Działania zdecentralizowane Erasmusa obejmują: wymianę studentów (Student mobility), wymianę pracowników uczelni (Staff mobility), realizację projektów typu kursy intensywne Erasmusa (Intensive Programmes, IP), organizację kursów językowych Erasmusa (Erasmus Intensive Language Courses, EILC). Działania (zdecentralizowane) typu mobilność : wyjazdy studentów w celu zrealizowania części studiów na zagranicznej uczelni, wyjazdy studentów na zagraniczne praktyki, wyjazdy nauczycieli akademickich w celu prowadzenia zajęć dydaktycznych na uczelniach zagranicznych (oraz przyjazdy specjalistów z zagranicznych przedsiębiorstw/instytucji w celu prowadzenia zajęć dla studentów, finansowane z tej samej pozycji budżetowej), wyjazdy pracowników uczelni na szkolenia. Działania scentralizowane podlegają bezpośredniemu nadzorowi Komisji Europejskiej; ich obsługę techniczną zapewnia powołana przez Komisję Agencja Wykonawcza ds. Edukacji, Kultury i Sektora Audiowizualnego (the Education, Audiovisual and Culture Executive Agency EACEA). Działania scentralizowane obejmują: Projekty wielostronne (Multilateral Projects) dotyczące następujących zagadnień: rozwój współpracy między szkołami wyższymi i środowiskiem pozaakademickim przedsiębiorstwami, organizacjami, stowarzyszeniami zawodowymi, izbami handlowymi i przemysłowymi, partnerami społecznymi, partnerami lokalnymi, regionalnymi, itp., zwiększanie dostępności kształcenia w szkołach wyższych, rozwój mobilności, likwidowanie barier ograniczających mobilność, modernizacja programów kształcenia i rozwiązań instytucjonalnych w szkołach wyższych, rozwój potencjału dydaktycznego i badawczego uczelni, zwiększanie innowacyjności i podnoszenie jakości kształcenia, zacieśnianie związków między kształceniem i badaniami; Sieci akademickie; Działania towarzyszące (Accompanying Measures). 8 8

Erasmus 2009/10 w pigułce Wszystkie kraje uczestniczące 3873 szkół wyższych z Kartą Uczelni Erasmusa 2982 uczelnie prowadzące wymianę studentów i pracowników w ramach programu 213 266 wyjazdów studentów, w tym 177 705 wyjazdów na część studiów 35 561 wyjazdów na praktykę 37 776 wyjazdów pracowników uczelni, w tym 29 031 wyjazdów nauczycieli akademickich w celu prowadzenia zajęć 8745 wyjazdów pracowników uczelni na szkolenia 361 intensywnych kursów językowych Erasmusa (EILC) 384 projekty typu kursy intensywne programu Erasmus (IP) Polska 288 szkół wyższych z Kartą Uczelni Erasmusa 233 uczelnie realizujące konkretne działania programu Erasmus w ramach umowy finansowej podpisanej z Narodową Agencją 14 021 wyjazdów studentów, w tym 11 613 wyjazdów na część studiów 2408 wyjazdów na praktykę 6070 przyjazdów zagranicznych studentów, w tym 5534 przyjazdy na część studiów 536 przyjazdów na praktykę 2974 wyjazdy nauczycieli akademickich w celu prowadzenia zajęć w zagranicznych uczelniach 1476 wyjazdów pracowników uczelni na szkolenia 1819 przyjazdów nauczycieli akademickich w celu prowadzenia zajęć w polskich uczelniach 294 przyjazdy pracowników zagranicznych uczelni na szkolenia w Polsce Ogółem w latach 1998-2010: 93 807 wyjazdów polskich studentów w ramach Erasmusa 29 061 przyjazdów zagranicznych studentów 17 951 wyjazdów nauczycieli akademickich 11 264 przyjazdy nauczycieli akademickich z zagranicznych uczelni (w latach 2000-2010) 9

Budżet programu w roku 2009/10 Unia Europejska przeznacza znaczne fundusze na realizację swojego flagowego programu w dziedzinie edukacji. Budżet programu Erasmus stanowi aż 40% całkowitego budżetu programu Uczenie się przez całe życie (2007-2013) wynoszącego 6,97 miliarda euro. Na działania zdecentralizowane, tj. zarządzane przez Narodowe Agencje programu w poszczególnych krajach, przeznaczono w roku akademickim 2009/10 ogółem ponad 415 milionów euro. Poniżej przedstawiono podział budżetu na poszczególne państwa. Fundusze z budżetu programu Erasmus przyznane na działania zdecentralizowane poszczególnym krajom w roku akademickim 2009/10 Erasmus funds for decentralised actions allocated to the participating countries in 2009/10 Fundusze przyznane, w euro Allocated funds (EUR) 1. Niemcy DE 47 504 000 2. Francja FR 45 493 000 3. Hiszpania ES 43 192 000 4. Włochy IT 37 781 000 5. Polska PL 37 505 000 6. Wielka Brytania UK 35 357 000 7. Turcja TR 25 190 000 8. Rumunia RO 12 398 000 9. Holandia NL 11 810 000 10. Grecja GR 11 446 000 11. Portugalia PT 10 858 000 12. Belgia BE 10 064 000 13. Czechy CZ 9 016 000 14. Węgry HU 8 874 000 15. Szwecja SE 8 684 000 16. Finlandia FI 8 095 000 17. Austria AT 7 020 000 18. Bułgaria BG 5 702 000 19. Litwa LT 5 679 000 20. Dania DK 5 261 000 21. Irlandia IRL 5 058 000 22 Słowacja SK 4 742 000 23. Łotwa LV 3 758 000 24. Słowenia SI 3 503 000 10

Fundusze przyznane, w euro Allocated funds (EUR) 25. Estonia EE 2 836 000 26. Cypr CY 1 265 000 27. Norwegia NO 4 972 000 28. Islandia IS 809 000 29. Malta MT 728 000 30. Luksemburg LU 603 000 31. Liechtenstein LI 162 000 Ogółem (Total) 415 366 000 Polska tak jak w poprzednim roku znalazła się na piątym miejscu pod względem wysokości przyznanych środków. Wysokość kwot przyznawanych poszczególnym krajom zależy od wielu czynników: liczby studentów w danym kraju, liczby nauczycieli akademickich w przeliczeniu na pełne etaty, lokalizacji kraju (średnio-ważona kwota ponoszona na sfinansowanie podróży), liczby studentów i pracowników uczelni, którzy byli beneficjantami programu Erasmus w ostatnim okresie sprawozdawczym, liczby projektów typu kurs intensywny koordynowanych przez uczelnie z danego kraju oraz od liczby kursów EILC zorganizowanych w ostatnim okresie sprawozdawczym i liczby uczestniczących w nich studentów. Nasz kraj wykorzystał 37 252 063 euro z łącznej kwoty przyznanej na działania programu Erasmus, wynoszącej 37 505 000 euro, tj., 99,3% przyznanego budżetu. Był to bardzo dobry wynik w skali europejskiej. Osiąganie tak dobrego wskaźnika wykorzystania funduszy jest możliwe przede wszystkim dzięki sprawnemu zarządzaniu programem. Narodowa Agencja programu egzekwuje od uczelni informacje na temat stanu wykorzystania środków i zagospodarowuje kwoty, których według raportów uczelnie nie wydały: środki trafiają do beneficjentów podczas ponownej redystrybucji. Te dość skomplikowane zasady rozliczania unijnego dofinansowania pozwalają Polsce co roku wykorzystywać prawie 100% funduszy na mobilność. Nie wszystkim krajom się to udaje wiele z nich oddaje co roku 3, 5 a nawet 10% funduszy przyznanych z budżetu programu 1. Opracowanie: Małgorzata Członkowska-Naumiuk 1 Program Uczenie się przez całe życie. Raport 2010, Warszawa 2011, s. 17, wypowiedź Beaty Skibińskiej, zastępcy dyrektora programu Uczenie się przez całe życie ds. programów Erasmus, Erasmus Mundus, Tempus, Eksperci Bolońscy. 11

Działania typu mobilność w Polsce w roku akademickim 2009/10 Do Narodowej Agencji wpłynęły 253 wnioski z uczelni o dofinansowanie działań związanych z mobilnością (liczba wniosków jest równa liczbie wnioskodawców) oraz 3 wnioski konsorcjów instytucji o dofinansowanie organizacji zagranicznych praktyk dla polskich studentów. Zatwierdzono 251 wniosków z uczelni oraz wszystkie wnioski konsorcjów dotyczące organizacji praktyk. Umowę z Narodową Agencję podpisało ostatecznie 248 uczelni i trzy konsorcja organizujące wyjazdy na praktyki. Spośród tych beneficjentów 236 faktycznie realizowało zaplanowane działania w programie Erasmus (233 uczelnie i 3 konsorcja). We wniosku składanym do Narodowej Agencji uczelnie mogły planować realizację jednego, kilku lub wszystkich wymienionych poniżej działań:!! wyjazdy studentów na studia,!! wyjazdy studentów na praktyki,!! wyjazdy nauczycieli akademickich w celu prowadzenia zajęć dydaktycznych,!! wyjazdy pracowników uczelni w celach szkoleniowych. Z ostatecznych danych pochodzących ze sprawozdań końcowych wynika, że następująca liczba uczelni realizowała działania związane z mobilnością:!! 202 uczelnie wyjazdy studentów na studia;!! 132 uczelnie wyjazdy studentów na praktyki!! 192 uczelnie wyjazdy nauczycieli akademickich w celu prowadzenia zajęć dydaktycznych dla studentów zagranicznych uczelni!! 175 uczelni wyjazdy pracowników uczelni na szkolenia. Stopień realizacji planowanych działań Erasmusa typu mobilność przez polskie uczelnie zestawienie ogólne. Implementation of planned mobility type activities by Polish universities in 2009/10, an overview Ogółem Total number of HEIs Publiczne Public HEIs Niepubliczne Non-public HEIs Liczba uczelni ubiegających się o dofinansowanie na realizację mobilności. Number of HEIs which planned mobility activities Liczba uczelni, które podpisały umowę finansową na realizację mobilności. Number of HEIs which signed the Financial Agreement with the NA Liczba uczelni, które zorganizowały co najmniej jeden wyjazd. Number of HEIs which organised at least one mobility flow 253 121 132 248 120 128 233 117 116 Opracowanie: Małgorzata Członkowska-Naumiuk 12

Wymiana studentów w Europie SM Student mobility Od chwili swojego powstania w 1987 r. program Erasmus umożliwił wyjazd na studia lub praktykę za granicę na okres od trzech do dwunastu miesięcy 2,5 milionom Europejczyków. W roku akademickim 2009/10 został pobity kolejny rekord udział w nim wzięło 213 tysięcy studentów. Stypendyści programu Erasmus podkreślają, że wyjazd to nie tylko pobyt na innej uczelni, ale też doświadczenie, które pozwoliło im wykształcić w sobie prawdziwą świadomość europejską. To okazja, aby szlifować języki obce, rozwijać umiejętności dostosowywania się do nowych sytuacji oraz otworzyć się na inne kultury a wszystkie te cechy są cenione na rynku pracy. Studenci nie wnoszą opłaty wpisowej za studia na uczelni, która ich przyjmuje, i otrzymują stypendium średnio w kwocie 254 euro miesięcznie. Po powrocie wykłady i zajęcia, na które uczęszczali za granicą, zostają w pełni uznane przez uczelnię macierzystą. Erasmus oferuje również możliwość odbycia stażu w przedsiębiorstwie zagranicznym. W 2009 r. spośród 213 tysięcy studentów programu taką opcję wybrało 35,5 tysiąca osób. Odbyło się także 38 tysięcy wymian wykładowców i innych pracowników uczelni 2. Mobilność studentów to największa, najbardziej popularna i znana akcja Erasmusa. Przeznacza się na nią rokrocznie ok. 85% budżetu programu. Według szacunków Komisji Europejskiej ok. 4% ogółu studentów z krajów uczestniczących korzysta z wyjazdów Erasmusa na różnych etapach studiowania. W roku akademickim 2009/10 łącznie 213 266 studentów wyjechało w ramach programu na studia lub na praktykę za granicą; wzrost liczby wyjazdów w stosunku do roku poprzedniego wyniósł 7,4%. Jeśli podobne wyniki utrzymają się w kolejnych trzech latach, to można się spodziewać, że pod koniec 2013 roku liczba stypendystów Erasmusa zbliży się do trzech milionów. 2 Informacje pochodzą ze strony internetowej Komisji Europejskiej: http://ec.europa.eu/news/culture/110822_pl.htm 13

Liczba wyjazdów studentów w ramach programu Erasmus w latach 1987/88 2009/10 Erasmus student mobility 1987/88 2009/10 250 000 200 000 150 000 100 000 50 000 3244 9914 Liczba wyjazdów studentów w ramach Erasmusa (Number of Erasmus students) 19 456 27 906 36 314 51 694 62 362 73 407 84 642 79 874 85 999 0 1987/88 1988/89 1989/90 1990/91 1991/92 1992/93 1993/94 1994/95 1995/96 1996/97 1997/98 1998/99 1999/2000 2000/01 2001/02 2002/03 2003/04 2004/05 2005/06 2006/07 2007/08 2008/09 2009/10 97 601 107 666 111 092 115 432 123 957 135 586 144 037 154 421 159 324 182 697 198 568 213 266 Stały wzrost liczby wyjazdów w ostatnich latach program zawdzięcza przede wszystkim dynamicznie rosnącej liczbie wyjazdów na praktyki. W roku 2009/10 praktyki w zagranicznych przedsiębiorstwach odbyło 16,7% stypendystów Erasmusa, a liczba wyjazdów na praktyki wzrosła w stosunku do poprzedniego roku o 17%. Średnie stypendium przyznawane studentom wyniosło 254 euro, tj. o 6,7% mniej niż w poprzednim roku. Mobilność studentów w programie Erasmus w roku 2009/10 zestawienie ogólne Student mobility in 2009/10 general information Mobilność studentów dane zbiorcze Student mobility total Dane według typu mobilności Wyjazdy na studia Studies Wyjazdy na praktyki Placements (traineeships) Łączna liczba studentów Erasmusa Total number of Erasmus students Średnie miesięczne stypendium (w euro) Average monthly grant (in EUR) Średni czas trwania pobytu za granicą (w miesiącach) Average duration (in months) Liczba studentów niepełnosprawnych Number of students with special needs 213 266 177 705 35 561 254 236 386 6,04 6,4 4,24 257 230 27 14

Kraje, które wysłały w ramach Erasmusa najwięcej studentów Top sending countries Hiszpania, Francja, Niemcy, Włochy, Polska Hiszpania, Francja, Niemcy, Włochy, Polska Francja, Niemcy, Hiszpania, Wielka Brytania, Polska Kraje, które przyjęły w ramach Erasmusa najwięcej studentów Top receiving countries Hiszpania, Francja, Wielka Brytania, Niemcy, Włochy Hiszpania, Francja, Niemcy, Wielka Brytania, Włochy Hiszpania, Wielka Brytania, Niemcy, Francja, Włochy Studia I/II/III stopnia Level of studies (% share) Studia I stopnia 68,7% Studia II stopnia 30% Studia doktoranckie 0,9% Krótki cykl 0,4% Studenci z zerowym stypendium Zero-grant students Średni wiek studentów (w latach) Average age of students (years) Łączna liczba uczelni, których studenci wyjeżdżali w ramach Erasmusa w roku 2009/10 Total number of HEIs sendiong students in 2009/10 Procent kobiet Gender balance (% of women) 7053 6114 939 22,6 22,6 22,75 2853 2191 2139 61,1% 60,9% 62,1% Źródło: Erasmus facts, figures and trends. The European Union support for student and staff exchanges and university cooperation in 2009/2010, Komisja Europejska, Dyrekcja Generalna ds. Edukacji i Kultury, 2011 (publikacja dostępna na stronie Komisji Europejskiej: http://ec.europa.eu/education/erasmus/doc920_en.htm) Wyjazdy studentów w programie Erasmus w roku 2008/09 i 2009/10 wzrost lub spadek liczby wyjazdów Outgoing Erasmus students in Europe in 2008/09 and in 2009/10 increased or decreased mobility Kraj Country 2008/2009 2009/10 Wzrost lub spadek w stosunku do roku 2008/09 Rate of increase as compared with 2008/09 Austria AT 4939 5112 3,5% Belgia BE 5945 6347 6,8% Bułgaria BG 1420 1687 18,8% Chorwacja* HR 235 Cypr CY 157 216 37,6% Czechy CZ 6045 5975-1,2% Dania DK 2126 2416 13,6% Estonia EE 761 939 23,4% Finlandia FI 4411 4549 3,1% 15

Kraj Country 2008/2009 2009/10 Wzrost lub spadek w stosunku do roku 2008/09 Rate of increase as compared with 2008/09 Francja FR 28 283 30 213 6,8% Grecja GR 3029 3179 5,0% Hiszpania ES 27 405 31 158 13,7% Holandia NL 7005 7678 9,6% Irlandia IE 1838 2128 15,8% Islandia IS 198 225 13,6% Liechtenstein LI 22 25 13,6% Litwa LT 3000 3002 0,1% Luksemburg LU 426 468 9,9% Łotwa LV 1474 1736 17,8% Malta MT 151 189 25,2% Niemcy DE 27 894 28 854 3,4% Norwegia NO 1414 1356-4,1% Polska PL 13 402 14 021 4,6% Portugalia PT 5396 5388-0,1% Rumunia RO 3744 3994 6,7% Słowacja SK 2020 2151 6,5% Słowenia SI 1310 1368 4,4% Szwecja SE 2684 2997 11,7% Turcja TR 7810 8758 12,1% Węgry HU 4057 4140 2,0% Wielka Brytania UK 10 826 11 723 8,3% Włochy IT 19 376 21 039 8,6% Ogółem (Total) 198 568 213 266 7,4% *Chorwacja uczestniczy w programie Erasmus od roku 2009/10; w roku tym udział tego kraju był jeszcze ograniczony: Chorwacja miała możliwość wysyłania studentów i pracowników do innych krajów uczestniczących w programie, ale nie mogła przyjmować studentów ani pracowników z zagranicy Liczba wyjazdów studentów wzrosła najbardziej w stosunku do poprzedniego roku w krajach wysyłających na stypendia Erasmusa stosunkowo niedużą liczbę studentów (Cypr wzrost o 38%, Malta o 25%, Estonia o 23%, Bułgaria o 19%). Ogółem wzrost liczby studentów korzystających z wyjazdów Erasmusa miał miejsce w 29 krajach, w tym w Polsce (o 4,6%); natomiast nieznaczny spadek odnotowały tylko trzy kraje Portugalia, Czechy i Norwegia. 16

Wzrost lub spadek liczby wyjazdów studentów z poszczególnych krajów w roku 2009/10 w porównaniu z rokiem 2008/09 Increase/decrease of the number of outgoing students in 2009/10, by country Najwięcej studentów wyjechało w ramach Erasmusa z Hiszpanii (ponad 31 tys. osób), Francji (ponad 30 tys.), Niemiec (blisko 29 tys.), Włoch (21 tys.) i Polski (14 tys.). Z kolei najpopularniejszymi krajami docelowymi były: Hiszpania (ponad 29 tys. przyjętych studentów zagranicznych), Francja (22 tys.), Niemcy (blisko 18 tys.), Wielka Brytania (16,8 tys.) i Włochy (15,8 tys.). 17

Wyjazdy studentów z poszczególnych krajów na studia i na praktyki w roku 2009/10 Student mobility for studies and placements in 2009/10 outgoing students per country Kraj Country Liczba studentów wyjeżdżających na studia Number of outgoing students studies Liczba studentów wyjeżdżających na praktyki Number of outgoing students placements Liczba wyjazdów studentów ogółem Number of outgoing students Austria AT 4234 878 5112 Belgia BE 5269 1078 6347 Bułgaria BG 1451 236 1687 Chorwacja HR 235 0 235 Cypr CY 199 17 216 Czechy CZ 5338 637 5975 Dania DK 1794 622 2416 Estonia EE 725 214 939 Finlandia FI 3529 1020 4549 Francja FR 24 426 5787 30 213 Grecja GR 2790 389 3179 Hiszpania ES 27 448 3710 31 158 Holandia NL 5358 2320 7678 Irlandia IE 1600 528 2128 Islandia IS 215 10 225 Liechtenstein LI 19 6 25 Litwa LT 2277 725 3002 Luksemburg LU 445 23 468 Łotwa LV 1269 467 1736 Malta MT 122 67 189 Niemcy DE 24 029 4825 28 854 Norwegia NO 1262 94 1356 Polska PL 11 613 2408 14 021 Portugalia PT 4677 711 5388 Rumunia RO 3129 865 3994 Słowacja SK 1798 353 2151 Słowenia SI 1118 250 1368 Szwecja SE 2728 269 2997 Turcja TR 8016 742 8758 Węgry HU 3421 719 4140 Wielka Brytania UK 8053 3670 11 723 Włochy IT 19 118 1921 21 039 Ogółem (Total) 177 705 35 561 213 266 18

Wyjazdy studentów z poszczególnych krajów na studia i na praktyki w roku 2009/10 Student mobility for studies and placements in 2009/10 outgoing students per country 35 000 30 000 25 000 31 158 30 213 28 854 21 039 Liczba studentów wyjeżdżających na studia (Number of outgoing students studies) Liczba studentów wyjeżdżających na praktyki (Number of outgoing students placements) 20 000 15 000 10 000 5000 0 ES FR DE IT 14 021 8 758 7 678 6 347 5 975 5 388 5 112 4 549 11 723 PL UK TR NL BE CZ PT AT FI HU RO 4 140 3 994 3 179 3 002 GR LT SE DK 2 997 2 416 2 151 SK 2 128 1 736 IE LV BG 1 687 1 368 1 356 SI NO 939 468 EE LU HR 235 225 IS CY 216 189 MT Erasmus aktywnie wspiera studentów niepełnosprawnych decydujących się na wyjazd na część studiów lub praktykę za granicą. Ze specjalnego funduszu na wyjazdy osób niepełnosprawnych wypłacane są studentom dodatkowe środki finansowe związane z ich specjalnymi potrzebami. Wśród stypendystów Erasmusa w roku 2009/10 było 257 studentów niepełnosprawnych. Średnie dodatkowe dofinansowanie dla niepełnosprawnych stypendystów wyniosło 2561 euro, czyli ok. 423 euro miesięcznie. Najwięcej studentów niepełnosprawnych wyjechało w ramach Erasmusa z Włoch (54 osoby), następnie z Węgier (44), Polski i Niemiec (40). Najwięcej studentów niepełnosprawnych przyjęły natomiast: Hiszpania (62 osoby), Niemcy (40) i Wielka Brytania (23). W zestawieniach rankingowych uczelni wysyłających najwięcej studentów na studia i praktyki, na pierwszych miejscach znalazły się uczelnie hiszpańskie i włoskie oraz jedna uczelnia polska (Uniwersytet Warszawski na szóstym miejscu). Czołówkę zajmują duże uczelnie o profilu ogólnym i technicznym uniwersytety i politechniki lub uniwersytety techniczne. Poza Uniwersytetem Warszawskim na wysokich pozycjach utrzymały się trzy inne polskie uczelnie: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu (na 16. miejscu), Uniwersytet Jagielloński (na 17. miejscu) i Uniwersytet Wrocławski (na 31. miejscu). 19

Uczelnie, które wysłały najwięcej studentów w ramach Erasmusa w roku 2009/10 Universities with the highest number of outgoing Erasmus students in 2009/10 Uczelnia University Kod Erasmusa Erasmus code Kraj Country Liczba studentów wysłanych na studia i na praktyki Erasmusa w roku 2009/10 Number of outgoing Erasmus students 1. Universidad de Granada E GRANADA01 Hiszpania 1851 2. Universidad Complutense de Madrid E MADRID03 Hiszpania 1562 3. Università di Bologna I BOLOGNA01 Włochy 1548 4. Universidad de Sevilla E SEVILLA01 Hiszpania 1424 5. Universidad Politécnica de Valencia E VALENCI02 Hiszpania 1265 6. Uniwersytet Warszawski PL WARSZAW01 Polska 1255 7. Università degli Studi di Roma 'La Sapienza' 8. Universitat de Valencia (Estudi General) UVEG I ROMA01 Włochy 1201 E VALENCI01 Hiszpania 1117 9. Univerzita Karlova v Praze CZ PRAHA07 Czechy 1070 10. Università degli Studi di Padova I PADOVA01 Włochy 1051 11. Universitaet Wien A WIEN01 Austria 996 12. Univerza v Ljubljani SI LJUBLJA01 Słowenia 917 13. Universidad Politecnica de Madrid (UPM) 14. Universidad Autonoma de Madrid 15. Universitat Politècnica de Cataluña 16. Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu E MADRID05 Hiszpania 899 E MADRID04 Hiszpania 869 E BARCELO03 Hiszpania 858 PL POZNAN01 Polska 851 17. Uniwersytet Jagielloński PL KRAKOW01 Polska 838 18. Universidad de Zaragoza E ZARAGOZ01 Hiszpania 816 19. Universidad de Valladolid E VALLADO01 Hiszpania 812 20. Masarykova Univerzita CZ BRNO05 Czechy 780 W czołówce uczelni przyjmujących najwięcej zagranicznych studentów pojawiają się w większości te same szkoły wyższe, które wysyłają największą liczbę stypendystów Erasmusa. Nadal niestety brak wśród nich polskich uczelni. Uniwersytet Jagielloński, który w tym roku wyprzedził Uniwersytet Warszawski pod względem liczby przyjętych studentów, znalazł się na 55. pozycji (512 zagranicznych studentów Erasmusa). 20

Uczelnie, które przyjęły najwięcej zagranicznych studentów Erasmusa w roku 2009/10 Universities with the highest number of incoming Erasmus students in 2009/10 Uczelnia University Kod Erasmusa Erasmus code Kraj Country Liczba studentów przyjętych w roku 2009/10 Number of incoming Erasmus students 1. Universidad de Granada E GRANADA01 Hiszpania 1862 2. Universitat de Valencia (Estudi General) UVEG E VALENCI01 Hiszpania 1770 3. Universidad Politécnica de Valencia E VALENCI02 Hiszpania 1638 4. Universidad Complutense de Madrid E MADRID03 Hiszpania 1601 5. Università di Bologna I BOLOGNA01 Włochy 1465 6. Universidad de Sevilla E SEVILLA01 Hiszpania 1449 7. Universitat Autonoma de Barcelona E BARCELO02 Hiszpania 1154 8. Universidad de Salamanca E SALAMAN02 Hiszpania 1152 9. Universita' degli Studi di Firenze I FIRENZE01 Włochy 1101 10. Universita' degli Studi di Roma 'La Sapienza' I ROMA01 Włochy 1083 11. Koebenhavns Universitet DK KOBENHA01 Dania 1046 12. Universitat de Barcelona E BARCELO01 Hiszpania 1016 13. Univerzita Karlova v Praze CZ PRAHA07 Czechy 997 14. Universidad de Alicante E ALICANT01 Hiszpania 855 15. Freie Universitaet Berlin D BERLIN01 Niemcy 854 16. Universitaet Wien A WIEN01 Austria 831 17. Linköpings Universitet S LINKOPI01 Szwecja 830 18. Kungliga Tekniska Högskolan S STOCKHO04 Szwecja 813 19. Universidad Autonoma de Madrid E MADRID04 Hiszpania 810 20. Lunds Universitet S LUND01 Szwecja 798 55. Uniwersytet Jagielloński PL KRAKOW01 Polska 512 75. Uniwersytet Warszawski PL WARSZAW01 Polska 439 21

Studenci wyjeżdżający w ramach Erasmusa w roku 2009/10 jako procent populacji studentów w danym kraju Outgoing Erasmus students in 2009/10 as a share of student population by country 6,00% 5,00% 15,71% Średnia w roku (average in) 2009/10 (0,96%) 4,00% 3,00% 2,00% 1,00% 0,00% LU 3,32% 1,83% 1,73% 1,66% 1,53% LI MT ES AT FI BE PT CZ LT 1,49% 1,44% 1,43% 1,42% 1,39% 1,38% 1,37% 1,33% FR LV EE IS NL SI DE 1,24% 1,20% 1,18% 1,17% 1,05% 1,04% 1,03% IE IT HU DK 0,92% SK SE 0,71% 0,70% 0,65% 0,62% 0,62% 0,50% 0,49% 0,36% CY PL NO BG GR UK RO TR HR 0,30% 0,17% Na podstawie danych ze wszystkich krajów uczestniczących w programie obliczono, że w roku 2009/10 średnio 0,94% populacji studentów skorzystało z wyjazdów Erasmusa. Najwyższy procent studentów Erasmusa odnotowały dwa kraje o bardzo niewielkiej populacji Luksemburg i Liechtenstein. Łącznie powyżej średniej znalazło się 21 krajów. Znacznie powyżej średniej uplasowały się Austria, Finlandia, Hiszpania i Malta (wszystkie powyżej 1,5%). Poniżej średniej europejskiej znalazło się natomiast 11 krajów, w tym m.in. Szwecja, Polska, Norwegia, Wielka Brytania, Turcja, przy czym nie oznacza to, że w liczbach bezwzględnych kraje te wysyłają w ramach Erasmusa mniej studentów Polska, Wielka Brytania i Turcja należą do czołówki krajów pod względem liczby wyjazdów studentów w programie Erasmus. Wyjazdy na studia SMS Student mobility for studies W roku akademickim 2009/10 na kilkumiesięczny lub roczny okres studiów za granicą wyjechało w ramach programu Erasmus 177 705 studentów. Jak obliczyli autorzy podsumowania wydanego przez Komisję Europejską 3, w ciągu całego roku średnio co 3 minuty jakiś student wyjeżdżał na stypendium Erasmusa. 3 Erasmus facts, figures and trends. The European Union support for student and staff exchanges and university cooperation in 2009/10, European Commission, Education and Culture DG, Luxembourg 2011; broszura dostępna na stronie Komisji Europejskiej: http://ec.europa.eu/education/erasmus/doc920_en.htm#09 22

Około 69% wyjeżdżających stanowili studenci studiów I stopnia (lub niższych lat studiów jednolitych), 30% studenci studiów II stopnia (lub wyższych lat studiów jednolitych), a 0,9% doktoranci. Według statystyk zbiorczych w 22 krajach nastąpił wzrost liczby wyjazdów studentów w stosunku do roku 2008/09. Największy wzrost liczby wyjazdów na studia odnotowano na Cyprze (38%), w Estonii (prawie 32%), Turcji (16%), Islandii (15,6%) oraz na Łotwie (15%). Liczba wyjazdów zmalała natomiast w 9 krajach, wśród których znalazły się m.in. Węgry, Polska, Czechy, Portugalia. Najwięcej studentów wyjechało na zagraniczny okres studiów z Hiszpanii (ponad 27 tys.), Francji (ponad 24 tys.), Niemiec (24 tys.), Włoch (19 tys.) i Polski (11,6 tys.). Polscy studenci należą od paru lat do najbardziej mobilnych ; w roku 2009/10 studenci Erasmusa z Polski stanowili 6,5% ogółu studentów wyjeżdżających w ramach programu (najliczniejsi, Hiszpanie, stanowili ok. 15,5%). W roku 2009/10 po raz pierwszy udział w Erasmusie brała Chorwacja, która wysłała na zagraniczne uczelnie 235 studentów. Wyjazdy z poszczególnych krajów i przyjazdy do poszczególnych krajów na studia w roku 2009/10 Student mobility for studies in 2009/10 outgoing and incoming students by country Kraj Country Liczba studentów wyjeżdżających Number of outgoing students Liczba studentów przyjeżdżających Number of incoming students Różnica między liczbą wyjazdów a liczbą przyjazdów Difference (outgoing/ incoming) Stosunek liczby przyjeżdżających do wyjeżdżających Incoming/outgoing students ratio (%) Austria AT 4234 4136 98 97,7% Belgia BE 5269 5529-260 104,9% Bułgaria BG 1451 401 1050 27,6% Chorwacja HR 235 0 235 0,0% Cypr CY 199 297-98 149,2% Czechy CZ 5338 4129 1209 77,4% Dania DK 1794 5728-3934 319,3% Estonia EE 725 658 67 90,8% Finlandia FI 3529 6086-2557 172,5% Francja FR 24 426 22 022 2404 90,2% Grecja GR 2790 2059 731 73,8% Hiszpania ES 27 448 29 326-1878 106,8% Holandia NL 5358 7237-1879 135,1% Irlandia IE 1600 3958-2358 247,4% Islandia IS 215 411-196 191,2% Liechtenstein LI 19 32-13 168,4% Litwa LT 2277 1193 1084 52,4% Luksemburg LU 445 57 388 12,8% Łotwa LV 1269 418 851 32,9% Malta MT 122 448-326 367,2% Niemcy DE 24 029 17 906 6123 74,5% 23

Kraj Country Liczba studentów wyjeżdżających Number of outgoing students Liczba studentów przyjeżdżających Number of incoming students Różnica między liczbą wyjazdów a liczbą przyjazdów Difference (outgoing/ incoming) Stosunek liczby przyjeżdżających do wyjeżdżających Incoming/outgoing students ratio (%) Norwegia NO 1 262 3409-2 147 270,1% Polska PL 11 613 5534 6092 47,5% Portugalia PT 4677 6608-1931 141,3% Rumunia RO 3129 1079 2050 34,5% Słowacja SK 1798 894 904 49,7% Słowenia SI 1118 1114 4 99,6% Szwecja SE 2728 8780-6052 321,8% Turcja TR 8016 2899 5117 36,2% Węgry HU 3421 2454 967 71,7% Wielka Brytania UK 8053 16 823-8770 208,9% Włochy IT 19 118 15 858 3260 82,9% Ogółem (Total) 177 705 177 705 Tylko trzy kraje osiągnęły równowagę wymiany, czyli przyjęły mniej więcej tylu studentów Erasmusa, ilu ich wysłały na uczelnie w innych krajach. Były to: Belgia, Słowenia i Austria. Bliska równowagi była też Hiszpania, gdzie studentów przyjeżdżających było nieco więcej niż wyjeżdżających. Liczba przyjazdów studentów przewyższyła liczbę wyjazdów w 14 krajach. Największa przewaga tego typu miała miejsce na Malcie (gdzie przyjeżdżających studentów było ok. 3,7 razy więcej niż wyjeżdżających), w Szwecji i Danii (przyjeżdżających ponad 3 razy więcej niż wyjeżdżających), Norwegii (2,7 razy więcej) oraz Irlandii (ponad dwa razy więcej). Równowaga wymiany studentów jest w wielu krajach trudna do osiągnięcia, m.in. z uwagi na zbyt ograniczoną ofertę studiów w językach obcych. Ogółem w 17 krajach liczba wyjazdów studentów była wyższa od liczby przyjazdów. Wyjazdy z poszczególnych krajów na studia w ramach Erasmusa w roku 2009/10 Student mobility for studies in 2009/10 outgoing student, by country 30 000 25 000 20 000 27 448 24 426 24 029 19 118 15 000 10 000 5000 0 ES FR DE IT PL 11 613 UK 8 053 8 016 TR NL CZ BE 5 358 5 338 5 269 4 677 4 234 PT AT FI HU 3 529 3 421 3 129 RO GR SE 2 790 2 728 2 277 LT SK 1 798 1 794 1 600 DK IE BG LV 1 451 1 269 1 262 NO 1 118 725 SI EE LU 445 HR 235 215 IS CY 199 122 19 MT LI 24

Przyjazdy do poszczególnych krajów na studia w ramach Erasmusa w roku 2009/10 Student mobility for studies in 2009/10 incoming students, by country 35 000 30 000 29 326 25 000 20 000 15 000 10 000 5000 0 ES FR 22 022 17 906 16 823 15 858 8 780 7 237 6 608 6 086 5 728 5 529 5 521 DE UK IT SE NL PT FI DK BE PL AT CZ 4 136 4 129 3 958 3 409 IE NO 2 899 2 454 2 059 1 193 1 114 1 079 TR HU GR LT SI RO SK 894 EE 658 MT 448 LV 418 411 IS BG 401 297 57 0 32 CY LU LI HR Wyjazdy na praktyki SMP Student mobility for placements Praktyki w zagranicznych przedsiębiorstwach, organizacjach lub instytucjach są nadal najbardziej dynamicznie rozwijającą się akcją programu. Wyjazdy tego typu zostały wprowadzone do Erasmusa w roku 2007/08. W roku 2009/10 liczba wyjazdów na praktyki wzrosła o ponad 17% w stosunku do roku poprzedniego. W programie Erasmus student może wyjechać na zagraniczną praktykę trwającą od 3 do 12 miesięcy; musi ona odpowiadać kierunkowi studiów i musi być zaliczona przez macierzystą uczelnię studenta jako praktyka obowiązkowa lub nieobowiązkowa. 25

Najwięcej studentów wyjechało na praktyki Erasmusa z Francji (5787 osób), Niemiec (4825), Hiszpanii (3710),Wielkiej Brytanii (3 670) i Polski (2408). Jeśli chodzi o liczbę przyjazdów, to najliczniejszą grupę studentów przyjęły na praktyki: Hiszpania (6061 studentów), Wielka Brytania (5827), Niemcy (5482), Francja (4108) i Włochy (2253). Podobnie jak w przypadku średniego stypendium wypłacanego studentom wyjeżdżającym na studia, również średnie stypendium na praktyki było niższe niż w poprzednim roku i wynosiło 386 euro (spadek o ok. 11% w stosunku do roku 2008/09-433 euro). Wyjazdy studentów z poszczególnych krajów i przyjazdy do poszczególnych krajów na praktyki w roku 2009/10 Student mobility for placements - Erasmus outgoing and incoming students per country Kraj Country Liczba studentów wyjeżdżających na praktyki Number of outgoing students Liczba studentów przyjeżdżających na praktyki Number of incoming students Różnica między liczbą wyjazdów a liczbą przyjazdów Difference Stosunek liczby przyjeżdżających do wyjeżdżających Incoming/outgoing students ratio (%) Austria AT 878 786 92 89,5% Belgia BE 1078 1765-687 163,7% Bułgaria BG 236 226 10 95,8% Cypr CY 17 155-138 911,8% Czechy CZ 637 479 158 75,2% Dania DK 622 458 164 73,6% Estonia EE 214 109 105 50,9% Finlandia FI 1020 491 529 48,1% Francja FR 5787 4108 1679 71,0% Grecja GR 389 924-535 237,5% Hiszpania ES 3710 6061-2351 163,4% Holandia NL 2320 1355 965 58,4% Irlandia IE 528 1115-587 211,2% Islandia IS 10 80-70 800,0% Liechtenstein LI 6 14-8 233,3% Litwa LT 725 178 547 24,6% Łotwa LV 23 256-233 1113,0% Luksemburg LU 467 108 359 23,1% Malta MT 67 431-364 643,3% Niemcy DE 4825 4582 243 95,0% Norwegia NO 94 456-362 485,1% Polska PL 2408 536 1872 22,3% Portugalia PT 711 769-58 108,2% Rumunia RO 865 246 619 28,4% 26

Słowacja SK 353 181 172 51,3% Słowenia SI 250 133 117 53,2% Szwecja SE 269 712-443 264,7% Turcja TR 742 437 305 58,9% Węgry HU 719 330 389 45,9% Wielka Brytania UK 3670 5827-2157 158,8% Włochy IT 1921 2253-332 117,3% Ogółem (Total) 35 561 35 561 Wyjazdy studentów z poszczególnych krajów na praktyki Erasmusa w roku 2009/10 Student mobility for placements in 2009/10 outgoing students, by country 7000 6000 5000 4000 3000 2000 1000 0 FR 5 787 DE 4 825 ES 3 710 3 670 UK PL 2 408 2 320 1 078 1 020 878 865 742 1 921 NL IT BE FI AT RO TR LT HU 725 719 711 PT 637 622 528 467 389 CZ DK IE LV GR SK SE 353 269 250 SI BG 236 214 EE 94 67 23 17 10 6 NO MT LU CY IS LI Przyjazdy do poszczególnych krajów na praktyki w ramach Erasmusa w roku 2009/10 Student mobility for placements in 2009/10 incoming students, by country 7000 6000 6 061 5 827 5000 4000 4 582 4 108 3000 2000 1000 0 ES UK DE FR 2 253 IT BE 1 765 NL 1 355 1 115 924 786 769 712 536 IE GR AT PT SE PL 491 479 458 FI CZ DK 456 437 431 330 256 246 NO TR MT HU LU RO 226 BG SK 181 178 LT CY 155 133 SI EE 109 108 80 14 LV IS LI 27

Podobnie jak w poprzednim roku tylko w trzech krajach wymiana studentów odbywających praktyki osiągnęła względną równowagę (Portugalia, Bułgaria, Niemcy). W większości krajów nadal można było zaobserwować przewagę wyjazdów albo przyjazdów na praktyki. Największa przewaga przyjazdów wystąpiła w Luksemburgu (256 przyjazdów/23 wyjazdy), na Cyprze (155/17), na Islandii (80/10), na Malcie (431/67) i w Norwegii (456/94). Ogółem 14 krajów odnotowało przewagę przyjazdów na praktyki. W 17 krajach miała natomiast miejsce przewaga wyjazdów na praktyki na niekorzyść przyjazdów. Największą nierównowagę pod tym względem odnotowały Węgry, Rumunia, Litwa, Łotwa i Polska. Powodem mniejszej popularności praktyk w przedsiębiorstwach i instytucjach tych krajów mogła być obawa studentów przed problemami językowymi, jak również mniejsza liczba ofert dostępnych dla zagranicznych studentów. 28

Wymiana studentów w Polsce SM Student mobility, Poland Wyjazdy Outgoing students Od roku 1998/99, w którym Polska przystąpiła do programu Erasmus, liczba polskich studentów korzystających z wyjazdów erasmusowych wzrosła blisko dziesięciokrotnie 4. W roku 2009/10 na kilkumiesięczny lub roczny okres studiów i na praktyki w ramach programu wyjechało ogółem ponad 14 tysięcy studentów polskich uczelni. Liczba polskich studentów wyjeżdżających w ramach programu Erasmus w kolejnych latach Polish outgoing Erasmus students, by year 16 000 14 000 12 000 10 000 8 388 9 974 11 219 1998/99 1999/2000 2000/01 2001/02 2002/03 2003/04 2004/05 2005/06 2006/07 2007/08 2008/09 2009/10 12 854 13 402 14 021 8000 6000 4000 2 813 3 691 4 322 5 419 6 278 2000 1 426 0 Środki przeznaczone na mobilność studentów wynosiły 29,8 mln euro, tj. około 79% całkowitej kwoty przyznanej Polsce w roku 2009/10 na działania zdecentralizowane programu Erasmus (koordynowane przez Narodową Agencję). Uczelnie wykorzystały 29 697 089 euro, czyli 99,6% funduszy przyznanych z programu Erasmus na wyjazdy studentów. Ponadto wiele szkół wyższych przeznaczyło na dofinansowanie wyjazdów środki z własnych i innych źródeł; łącznie dofinanso- 4 W roku 1998/99 w ramach Erasmusa wyjechało 1426 polskich studentów. 29

wanie to wyniosło około 1 317 530 euro (kwota szacunkowa obliczona na podstawie sprawozdań końcowych uczelni). W stosunku do roku 2008/09 liczba wyjazdów polskich studentów w ramach Erasmusa wzrosła o 4,6%, przy czym należy zauważyć, że wzrost wynikał jedynie ze znacznego zwiększenia się liczby wyjazdów na praktyki (o 49%), podczas gdy liczba wyjazdów na studia podobnie jak w roku poprzednim znów nieco zmalała (o 1,4%). Wśród stypendystów Erasmusa było 12 386 studentów uczelni publicznych (88%) i 1 635 studentów uczelni niepublicznych (12%). Czołówka najbardziej popularnych krajów docelowych prawie nie zmienia się od kilku lat. Najwięcej studentów wyjechało do Hiszpanii, Niemiec, Francji, Włoch i Portugalii. Wyjazdy studentów polskich uczelni do poszczególnych krajów od 2000/01 i łącznie w okresie 1998/99 2009/10 Polish outgoing students by year from 2000/01, and in the period 1998/99 2009/10, by country of destination Kraj Country 2000/01 2001/02 2002/03 2003/04 2004/05 2005/06 2006/07 2007/08 2008/09 2009/10 Ogółem w latach 1998-2010 Austria AT 61 73 131 159 229 293 286 324 313 293 2230 Belgia BE 218 230 294 358 436 475 520 561 486 468 4332 Bułgaria BG 18 49 66 93 110 121 457 Cypr CY 0 7 38 30 50 62 187 Czechy CZ 84 247 353 423 483 516 2106 Dania DK 159 197 241 362 480 541 629 710 696 577 4832 Estonia EE 14 20 38 53 55 54 234 Finlandia FI 174 188 280 310 376 423 459 482 412 390 3673 Francja FR 529 624 745 857 1086 1116 1188 1210 1183 1226 10 266 Grecja GR 77 96 106 122 167 182 184 393 424 487 2299 Hiszpania ES 245 319 442 546 764 968 1171 1521 1779 2164 10 147 Holandia NL 207 243 292 294 405 440 453 476 468 456 4091 Irlandia IRL 35 50 51 74 98 136 167 161 111 127 1035 Islandia IS 0 0 0 0 2 7 14 22 19 30 94 Liechtenstein LI 0 0 0 0 0 0 0 0 2 6 8 Litwa LT 42 84 120 137 152 122 657 Luksemburg LU 1 0 0 0 1 0 0 3 3 2 10 Łotwa LV 11 36 42 52 63 71 275 Malta MT 3 4 9 11 17 57 101 Niemcy DE 1190 1392 1682 1870 2235 2329 2384 2466 2237 2129 21 386 Norwegia NO 0 0 0 73 100 154 153 226 264 970 Portugalia PT 119 152 192 222 298 371 478 619 787 922 4243 Rumunia RO 2 22 24 34 55 66 203 30

Słowacja SK 41 109 160 182 239 219 950 Słowenia SI 28 76 101 115 152 167 639 Szwecja SE 143 192 246 286 336 375 373 362 395 332 3169 Turcja TR 21 103 191 332 409 470 1526 Węgry HU 35 70 109 155 185 233 787 Wielka Brytania UK 281 262 314 337 475 567 627 727 742 782 5492 Włochy IT 252 304 403 481 628 824 881 1047 1149 1208 7408 Ogółem (Total) 3 691 4 322 5 419 6 278 8 388 9 974 11 219 12 854 13 402 14 021 93 807 Dane od roku 2007/08 obejmują wyjazdy na studia i na praktyki łącznie. Wyjazdy studentów polskich uczelni do poszczególnych krajów na studia i na praktyki Erasmusa w roku 2009/10 Student mobility for studies and placements in 2009/10 Polish outgoing students, by country 2500 2250 2000 1750 1500 1250 1000 750 500 250 0 ES 2 164 2 129 DE FR IT 1 226 1 208 922 782 577 516 PT UK DK CZ GR 487 470 TR 468 456 390 332 293 264 233 219 167 BE NL FI SE AT NO HU SK SI IE 127 122 121 LT BG 71 66 62 57 54 Wyjazdy na praktyki Wyjazdy na studia 30 6 LV RO CY MT EE IS 2 LI LU Wzrost/spadek liczby wyjazdów studentów na studia i na praktyki w roku 2009/10 w porównaniu z rokiem 2008/09 Increase/decrease of the number of outgoing students in 2009/10, by country 250,00% 200,00% 200,0% 150,00% 100,00% 50,00% 0,00% -50,00% 57,9% LI IS HU CY ES 25,9% 24,0% 21,6% 20,0% 17,2% 16,8% RO PT NO TR 14,9% 14,9% GR IE LV BG 14,4% 12,7% 10,0% 9,9% 6,8% SI CZ UK IT 5,4% 5,1% 3,6% -1,8% FR EE NL BE -2,6% -3,7% -4,8% -5,3% DE FI AT -6,4% -8,4% SK SE DK -15,9% -17,1% -19,7% LT LU -33,3% 31

Wzrost lub spadek liczby wyjazdów polskich studentów do poszczególnych krajów w roku 2009/10 w porównaniu z rokiem 2008/09 Increase/decrease of the number of Polish outgoing students in 2009/10, by country W stosunku do roku 2008/09 wzrosła liczba wyjazdów studentów do 19 krajów, w tym m.in. do Hiszpanii, Portugalii, na Maltę, na Węgry, do Norwegii, Turcji, Grecji. Zmalała natomiast liczba wyjazdów do 11 krajów, np. do Holandii, Belgii, Niemiec, Finlandii. 32

Procentowo najbardziej wzrosła liczba osób wyjeżdżających na Maltę (o 235%), do Liechtensteinu (o 200%), na Islandię (o 58%) i na Węgry (o 26%), a najbardziej drastycznie spadła liczba studentów wyjeżdżających do Szwecji (o 16%), Danii (o 17%), na Litwę (o ponad 19%) i do Luksemburga (o 33%). Z kolei w liczbach bezwzględnych największy wzrost nastąpił w przypadku wyjazdów studentów do Hiszpanii (o 385 osób), Portugalii (o 135 osób), Grecji (o 63 osoby), Turcji (o 61 osób) i do Włoch (o 59 osób), a najbardziej spadła liczba studentów wyjeżdżających do Danii (119 osób mniej niż w roku 2008/09) i do Niemiec (108 osób mniej). Najwięcej studentów wyjechało w ramach Erasmusa z dużych uczelni uniwersytetów, politechnik lub uniwersytetów technicznych oraz z uczelni ekonomicznych. Jednak najbardziej dynamiczny wzrost liczby wyjazdów w porównaniu z rokiem 2008/09 powyżej 100% nastąpił przede wszystkim w uczelniach niepublicznych, wysyłających niezbyt wielu studentów, ale także na Uniwersytecie Papieskim Jana Pawła II w Krakowie uczelni publicznej (wzrost o 1000%), w trzech państwowych wyższych szkołach zawodowych oraz w dwóch uczelniach artystycznych (akademia teatralna i muzyczna). Najbardziej dynamiczny wzrost liczby wyjazdów studentów w stosunku do roku 2008/09 The most dynamic increase of the number of Erasmus students as compared with 2008/09 Uczelnia Higher Education Institution Kod Erasmusa Erasmus Code 2008/09 2008/09 2009/10 2009/10 Wzrost liczby wyjazdów studentów Increase Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie PL KRAKOW08 1 11 1000,0% Wyższa Szkoła Ekonomiczna w Białymstoku PL BIALYST06 1 6 500,0% Kolegium Karkonoskie w Jeleniej Górze PL JELENIA01 1 6 500,0% Wyższa Szkoła Umiejętności Społecznych PL POZNAN17 4 20 400,0% Akademia Teatralna im. Aleksandra Zelwerowicza PL WARSZAW11 2 10 400,0% Wyższa Szkoła Informatyki i Ekonomii TWP PL OLSZTYN05 2 8 300,0% Wyższa Szkoła Humanistyczna we Wrocławiu PL WROCLAW23 1 4 300,0% Wyższa Szkoła Zarządzania i Prawa im. Heleny Chodkowskiej PL WARSZAW17 3 11 266,7% Małopolska Wyższa Szkoła Zawodowa im. J. Dietla w Krakowie PL KRAKOW21 7 22 214,3% Wyższa Szkoła Edukacji i Terapii w Poznaniu PL POZNAN24 4 12 200,0% Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa we Włocławku PL WLOCLAW02 7 20 185,7% Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości i Administracji w Lublinie PL LUBLIN06 7 18 157,1% Państwowa Wyższa Szkoła Informatyki i Przedsiębiorczości w Łomży PL LOMZA03 10 23 130,0% Wyższa Szkoła Bankowa w Gdańsku PL GDANSK08 5 11 120,0% Pomorska Wyższa Szkoła Humanistyczna w Gdyni PL GDYNIA05 5 11 120,0% Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Gorzowie Wielkopolskim PL GORZOW01 5 11 120,0% Wyższa Szkoła Komunikacji i Zarządzania PL POZNAN15 5 11 120,0% Akademia Muzyczna im. Grażyny i Kiejstuta Bacewiczów w Łodzi PL LODZ04 7 15 114,3% 33

Wyjazdy na studia SMS Student mobility for studies, Poland Pod względem liczby studentów, którzy w roku 2009/10 wyjechali za granicę na semestr lub rok studiów w ramach Erasmusa, Polska zajęła piąte miejsce wśród krajów uczestniczących w programie (za Hiszpanią, Francją, Niemcami i Włochami). Z wyjazdów Erasmusa skorzystało 11 613 studentów polskich szkół wyższych. Średnia długość pobytu za granicą wynosiła nieco ponad 6 miesięcy, a średnie stypendium wzrosło w stosunku do roku ubiegłego i wyniosło 372 euro na miesiąc. Choć liczba wyjazdów na studia plasuje nas wciąż na wysokiej pozycji w rankingu europejskim, można zauważyć, że z wyjazdów na studia w ramach Erasmusa korzysta co roku mniej studentów. Procentowo spadek liczby wyjazdów na studia wyniósł 1,4% w stosunku do roku 2008/09. Tendencja spadkowa obserwowana od paru lat w wielu krajach wiąże się m.in. z coraz większą popularnością drugiego rodzaju wyjazdów Erasmusa na praktyki. Na wyjazdy studentów na studia przyznano uczelniom łącznie 26 015 822 euro, z czego instytucje wykorzystały 26 006 612 euro, tj. 99,96% przekazanych środków. 93 uczelnie, a więc o 13 uczelni mniej niż w roku poprzednim, dofinansowały wyjazdy studentów z własnego budżetu lub z innych źródeł. Łączna kwota dofinansowania ze strony uczelni wyniosła około 1 163 000 euro, czyli równowartość ok. 4,5% wykorzystanych funduszy z programu Erasmus. W liczbach bezwzględnych najwyższe sumy na dofinansowanie wyjazdów erasmusowych wyasygnowały: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu (210 tys. euro), Uniwersytet Warszawski (ponad 85 tys. euro), Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu (ponad 80 tys. euro) i Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie (ponad 72 tys. euro). Jeśli natomiast weźmiemy pod uwagę wysokość dofinansowania wyjazdów studentów przez uczelnie w stosunku do kwoty otrzymanej z budżetu programu, to procentowo najwyższe dofinansowanie przyznały: Międzynarodowa Wyższa Szkoła Logistyki i Transportu we Wrocławiu (114% w stosunku do funduszy z programu Erasmus), Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. J. A. Komeńskiego w Lesznie (100% - kwota dofinansowania równa kwocie z budżetu Erasmusa), Wyższa Szkoła Ekonomiczno-Informatyczna w Warszawie (60%) i Wyższa Szkoła Administracji Publicznej im. Stanisława Staszica w Białymstoku (59%). 34