U Z A S A D N I E N I E

U Z A S A D N I E N I E Zawód tłumacza przysięgłego pozostaje w ścisłym związku z szeroko pojętym wymiarem sprawiedliwości. Przedstawiciele tego zawodu powinni się charakteryzować wysokim poziomem znajomości języka obcego, technik tłumaczeniowych, wiedzy na temat realiów społecznych, gospodarczych i prawnych kraju, którego języka są tłumaczami przysięgłymi. Z drugiej strony tłumacz przysięgły jako osoba zaufania publicznego powinien spełniać także najwyższe standardy moralno-etyczne, gdyż państwo przyznając mu uprawnienia do sporządzania tłumaczeń poświadczonych gwarantuje rzetelność i wiarygodność jego pracy. Aby to zapewnić projekt zaostrza dotychczas obowiązujące kryteria niekaralności wobec kandydatów do zawodu tłumacza przysięgłego oraz wprowadza wymóg posiadania przez nich nieposzlakowanej opinii. Z kolei ponad roczny okres obowiązywania ustawy uwidocznił jej pewne niedociągnięcia powodujące trudności w praktycznym stosowaniu, które wymagają skorygowania. W odniesieniu do pierwszej kwestii wprowadzono zmiany w art. 2 ustawy określającym wymogi, jakie spełniać musi tłumacz przysięgły. Zamiast dotychczasowego wymogu niekaralności za przestępstwo umyślne, przestępstwo skarbowe lub za nieumyślne przestępstwo przeciwko bezpieczeństwu obrotu gospodarczego wprowadzono wymóg całkowitej niekaralności za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe uznając, że w stosunku do osób pełniących tak ważną, chociaż pomocniczą, rolę w wymiarze sprawiedliwości orzeczenie jakiegokolwiek prawomocnego wyroku jest dyskwalifikujące. Również fakt prowadzenia przeciwko kandydatowi na tłumacza przysięgłego postępowania o przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub przestępstwo skarbowe uniemożliwia uzyskanie takiej osobie uprawnień zawodowych. Dodatkowo w tym samym artykule wprowadzono wymóg posiadania nieposzlakowanej opinii, zamieszczając upoważnienie dla Ministra Sprawiedliwości do wydania w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw wewnętrznych, rozporządzenia określającego sposób i tryb oraz zakres uzyskiwania informacji przez

2 organy Policji o kandydacie na tłumacza przysięgłego oraz wzór kwestionariusza tej informacji. Zakres przekazywanej informacji powinien uwzględniać możliwości Policji, w szczególności dostęp do międzynarodowych baz danych, a także ograniczone możliwości działania Policji w odniesieniu do obywateli państw trzecich oraz osób stale przebywających poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej. Ponadto w art. 2 poszerzono krąg podmiotów, które mogą uzyskać wpis na listę tłumaczy przysięgłych o obywateli Konfederacji Szwajcarskiej. W art. 11 rozszerzono katalog sytuacji, w jakich Minister Sprawiedliwości zawiesza już ustanowionego tłumacza przysięgłego w wykonywaniu czynności. Obligatoryjną przyczyną wydania decyzji o zawieszeniu jest fakt ustanowienia doradcy tymczasowego przy wszczęciu lub w toku postępowania o częściowe bądź całkowite ubezwłasnowolnienie tłumacza przysięgłego, jak również prowadzenie przeciwko tłumaczowi przysięgłemu postępowania o umyślne przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub umyślne przestępstwo skarbowe. Minister Sprawiedliwości zawiesza tłumacza przysięgłego w czynnościach także, jeżeli ten ostatni nie zgłosi zmiany danych osobowych podlegających wpisowi na kartę rejestrową listy tłumaczy przysięgłych. Natomiast fakultatywną przyczyną jest umotywowany wniosek tłumacza przysięgłego oraz prowadzenie przeciwko niemu postępowania o nieumyślne przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub nieumyślne przestępstwo skarbowe. Bez zmian pozostawiono natomiast możliwość zawieszenia tłumacza przysięgłego w czynnościach w przypadku niewykonywania przez niego czynności przez okres dłuższy niż 3 lata. W odniesieniu do sytuacji, w jakich następuje skreślenie tłumacza przysięgłego z listy, rozszerzono katalog o prawomocne skazanie za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe. Minister Sprawiedliwości może także skreślić tłumacza przysięgłego z listy jeżeli ten, pomimo wcześniejszego zawieszenia w wykonywaniu czynności z powodu braku zgłoszenia zmiany danych osobowych podlegających wpisowi na listę tłumaczy przysięgłych, przez ponad 6 miesięcy w dalszym ciągu nie dopełnia tego obowiązku.

3 Projekt nadaje Ministrowi Sprawiedliwości szerokie uprawnienia w zakresie wymierzania kar za naruszanie zasad wykonywania zawodu tłumacza przysięgłego. Kary te mogą zostać wymierzone w następujących przypadkach: gdy tłumacz przysięgły nie wykonuje powierzonych mu zadań ze szczególną starannością i bezstronnością, zgodnie z zasadami wynikającymi z przepisów prawa, gdy tłumacz przysięgły nie zachowuje w tajemnicy faktów i okoliczności, z którymi zapoznał się w związku z tłumaczeniem, gdy tłumacz przysięgły odmawia bez uzasadnionej przyczyny wykonania tłumaczenia w postępowaniu prowadzonym na podstawie ustawy, na żądanie sądu, prokuratora, Policji oraz organów administracji publicznej, gdy tłumacz przysięgły nie prowadzi repertorium oraz nie zamieszcza na poświadczonych pismach pozycji, pod którą są one odnotowywane w repertorium. Minister Sprawiedliwości wymierza kary w formie decyzji administracyjnej, która może być zaskarżana na drodze sądowo-administracyjnej. Katalog kar obejmuje: upomnienie, naganę oraz odebranie uprawnień zawodowych, z możliwością ubiegania się o ponowne ich uzyskanie nie wcześniej niż po upływie 2 lat od pozbawienia uprawnień zawodowych. Dla zapewnienia możliwości realizacji w praktyce uprawnienia Ministra Sprawiedliwości do zawieszenia tłumacza przysięgłego w wykonywaniu czynności tłumacza przysięgłego, skreślenia go z listy tłumaczy przysięgłych oraz wymierzania kar, w projekcie wprowadzono obowiązek informowania przez właściwe organy o postępowaniach prowadzonych przeciwko osobom wykonującym czynności tłumacza przysięgłego, a także o okolicznościach wskazujących na nienależyte wykonywanie przez tłumacza czynności tłumacza przysięgłego (art. 18c). Konsekwencją nadania Ministrowi Sprawiedliwości szerokich kompetencji w zakresie zawieszania w czynnościach tłumacza przysięgłego bądź skreślania tłumacza z listy tłumaczy przysięgłych, jak również wymierzania kar tłumaczom

4 przysięgłym, jest brak potrzeby istnienia oddzielnej komisji zajmującej się postępowaniami dyscyplinarnymi tej grupy zawodowej. Dlatego też projekt przewiduje uchylenie całego rozdziału 4 ustawy Odpowiedzialność zawodowa tłumaczy przysięgłych, w którym określono rolę i zadania Komisji Odpowiedzialności Zawodowej. Pozostałe zmiany w ustawie są wynikiem zdobytych doświadczeń w jej stosowaniu. W zmienionym art. 2 zniesiono wymóg posiadania przez osoby ubiegające się o ustanowienie tłumaczem przysięgłym wykształcenia filologicznego (magisterskiego lub podyplomowego). Obecnie osoby, które nie ukończyły ww. studiów nie mogą zostać wpisane na listę tłumaczy przysięgłych, nawet jeżeli złożą z wynikiem pozytywnym egzamin. Tymczasem istnieje duża liczba osób, które studiowały za granicą i doskonale znają język obcy. W tej grupie są osoby, które studiowały prawo, niekiedy zarówno w Rzeczypospolitej Polskiej jak i za granicą. Liczne są także przypadki repatriantów, którzy w równym stopniu znają język polski i język kraju pochodzenia. Należy ponadto zauważyć, że studia podyplomowe w zakresie tłumaczeń oferowane są tylko w zakresie kilku najbardziej popularnych języków obcych, a w stosunku do większości, także języków europejskich, ukończenie takich studiów jest niemożliwe. W art. 3 w odniesieniu do Państwowej Komisji Egzaminacyjnej zniesiono kadencyjność, dając Ministrowi Sprawiedliwości możliwość doboru odpowiednich członków spośród osób wyróżniających się wysokim poziomem wiedzy w zakresie języków obcych i technik tłumaczeniowych, jak również odwoływania ich w każdym czasie. W celu jak najlepszego doboru członków Komisji, Minister Sprawiedliwości będzie mógł wystąpić do organów uczelni oraz organizacji zrzeszających tłumaczy z wnioskiem o wskazanie kandydatów na członków Komisji. W obecnym brzmieniu ustawy kontrolę nad działalnością tłumaczy sprawują wojewodowie właściwi ze względu na miejsce zamieszkania tłumacza. Oznacza to, że tłumacze mieszkający za granicą pozostają poza zasięgiem jakiejkolwiek kontroli. Projekt przewiduje powierzenie obowiązków kontrolnych w takich sytuacjach odpowiednim konsulom, o ile nie jest to sprzeczne z prawem

5 państwa przyjmującego. W tym celu wprowadzono również zmianę ustawy z dnia 13 lutego 1984 r. o funkcjach konsulów Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2002 r. Nr 215, poz. 1823, z późn. zm.) polegającą na dodaniu art. 20a, w myśl którego konsul sprawuje kontrolę na działalnością tłumaczy przysięgłych zamieszkałych w okręgu konsularnym, na zasadach określonych w art. 20 i 20a ustawy z dnia 25 listopada 2004 r. o zawodzie tłumacza przysięgłego. Ze względu na zmianę modelu odpowiedzialności zawodowej tłumaczy przysięgłych, konieczne jest wprowadzenie regulacji przejściowych, pozwalających na zakończenie spraw prowadzonych na podstawie dotychczasowych przepisów, zwłaszcza zawisłych przed sądami apelacyjnymi. Temu celowi służy zaproponowany przepis art. 3 projektowanej ustawy.

6 OCENA SKUTKÓW REGULACJI (OSR) 1. Wpływ na finanse publiczne ustawa spowoduje wzrost wydatków budżetu państwa o ok. 740 000 zł. Co prawda likwidacja Komisji Odpowiedzialności Zawodowej przyniesie zmniejszenie wydatków o ok. 40 000 zł to jednak zwiększą się koszty wynikające ze zwrotu kosztów podróży i noclegów tłumaczy przysięgłych wykonujących obowiązki poza miejscem zamieszkania. W odniesieniu do sądów można je oszacować na ok. 65 000 zł, natomiast w odniesieniu do prokuratury na 15 000 zł. Ponadto wprowadzona regulacja spowoduje zwiększenie wydatków Policji na uzyskiwanie informacji o osobach ubiegających się o wpis na listę tłumaczy przysięgłych. Zakładając, że Policja będzie przeprowadzać 100-150 wywiadów rocznie, ich koszt wyniesie 700 000 zł rocznie, w tym 600 000 zł na uposażenia. Wszystkie zaplanowane skutki finansowe związane z wejściem w życie ustawy są zabezpieczone w ustawie budżetowej na rok 2007 w części 42 Sprawy wewnętrzne, w części 15 Sądy powszechne oraz w części 37 Sprawiedliwość. 2. Wpływ na rynek pracy dopuszczenie do zawodu osób bez wykształcenia filologicznego wpłynie dodatnio na rynek pracy, jednak dotyczyć to będzie niewielkiej grupy kilkunastu osób rocznie. 3. Wpływ na konkurencyjność gospodarki i przedsiębiorczość regulacja nie wpłynie na konkurencyjność gospodarki i przedsiębiorczość. 4. Wpływ na sytuację i rozwój regionalny regulacja nie wpłynie na sytuację i rozwój regionalny. 5. Konsultacje społeczne w ramach konsultacji społecznych projekt ustawy przesłano do Stowarzyszenia Tłumaczy Polskich oraz Towarzystwa Tłumaczy Prawnych i Specjalistycznych TEPIS. Organizacje te kwestionowały wprowadzenie do ustawy obowiązku uzyskiwania informacji o nieposzlakowanej opinii o kandydacie oraz zapisu, że

7 tłumaczem nie może zostać osoba wobec której toczy się postępowanie karne lub karno-skarbowe. Zdaniem ww. stowarzyszeń nie jest to zgodne z zasadą domniemania niewinności. Ponadto towarzystwo TEPIS opowiadało się za utrzymaniem obowiązku posiadania przez kandydatów do zawodu tłumacza przysięgłego odpowiedniego wykształcenia filologicznego lub ukończenia studiów podyplomowych. Odnosząc się do zmian regulacji dotyczących Państwowej Komisji Egzaminacyjnej STP negatywnie oceniło zniesienie obowiązku powołania do jej składu przedstawicieli organizacji zrzeszających tłumaczy. Natomiast TEPIS zakwestionował zniesienie kadencyjności Komisji. Towarzystwo TEPIS podniosło zbytnią restrykcyjność zdaniem TEPIS niektórych przepisów projektu. Podniesiono, że kara skreślenia z listy tłumaczy przysięgłych jest nieproporcjonalna wobec osoby skazanej np. za nieumyślne przestępstwo przeciwko bezpieczeństwu ruchu drogowego. To samo dotyczy skreślenia z listy po upływie sześciomiesięcznego okresu zawieszenia z powodu zaniechania aktualizacji danych objętych wpisem na tę listę. W odniesieniu do przepisów regulujących wysokość wynagrodzenia tłumaczy przysięgłych TEPIS postulował wprowadzenie obowiązku corocznego podnoszenia tego wynagrodzenia o wysokość rocznego wskaźnika wzrostu stawek przeciętnego wynagrodzenia w państwowej sferze budżetowej. Obydwie organizacje nie zgadzają się na likwidację Komisji Odpowiedzialności Zawodowej i zastąpienie jej administracyjnym trybem karania przez Ministra Sprawiedliwości. Wymienione uwagi były przedmiotem dyskusji na konferencji uzgodnieniowej w Ministerstwie Sprawiedliwości i ostatecznie nie zostały uwzględnione przez Ministra Sprawiedliwości.

8 6. Projektowana ustawa została zamieszczona na stronie internetowej Ministerstwa Sprawiedliwości. Żaden podmiot zewnętrzny nie zgłosił zainteresowania pracami nad projektem w rozumieniu ustawy z dnia 7 lipca 2005 r. o działalności lobbingowej w procesie stanowienia prawa (Dz. U. Nr 169, poz. 1414). 5-14-om