Catering i żywność. Arkusz informacyjny Zielone Zamówienia Publiczne (ang. GPP) Zakres

Żywność i catering arkusz informacyjny Zielonych Zamówień Publicznych Catering i żywność Arkusz informacyjny Zielone Zamówienia Publiczne (ang. GPP) Poniższy arkusz informacyjny jest częścią Podręcznika Zielonych Zamówień Publicznych (ang. GPP Green Public Procurement) opracowanego przez Komisję Europejską. Pełny zestaw materiałów szkoleniowych można pobrać ze strony GPP: http://ec.europa.eu/environment/gpp/toolkit_en.htm. Podobne arkusze informacyjne opracowano dla dziesięciu innych grup produktów i usług. Uzasadnienie dla wyboru kryteriów wykorzystywanych w Podręczniku można znaleźć w szczegółowym raporcie wstępnym, który jest również dostępny na stronie GPP. Dla każdej grupy produktów/usług przedstawiono dwa zestawy kryteriów: 1 Podstawowe kryteria GPP obejmują najważniejsze elementy oddziaływania na środowisko. Ich zastosowanie wymaga niewielkich zmian w ocenie ofert i nie powoduje znacznego zwiększenia kosztów. Kompleksowe kryteria GPP powinny być stosowane przez instytucje, których celem jest zakup najbardziej przyjaznych środowisku produktów dostępnych na rynku. Zastosowanie tych kryteriów może wymagać dodatkowych działań administracyjnych lub wiązać się ze zwiększeniem kosztów w porównaniu z innymi produktami spełniającymi te same funkcje. Zakres Poniższy arkusz zawiera rekomendacje do zakupu żywności i usług cateringowych. Proponowane specyfikacje dotyczą następujących produktów: owoce i warzywa; akwakultura, produkty morskie, mięso i nabiał; napoje; oraz świadczenie określonych usług cateringowych. 1

W przypadku żywności podstawowe kryteria dotyczą ekologicznych metod produkcji i ograniczania odpadów opakowaniowych. Kryteria kompleksowe obejmują też inne aspekty takie jak zaopatrzenie w żywność wyprodukowaną zgodnie ze standardami Produkcji Zintegrowanej 1, dobrostan zwierząt i brak produktów modyfikowanych genetycznie 2. W przypadku usług cateringowych podstawowe kryteria dotyczą wykorzystywania produktów ekologicznych, minimalizacji i selektywnej zbiórki odpadów. Kryteria kompleksowe obejmują również aspekty środowiskowe, rodzaj stosowanego papieru i produktów czyszczących, dobór sprzętu kuchennego, wartości odżywcze produktów itd. 2 Najważniejsze rodzaje wpływu na środowisko Rodzaj wpływu na środowisko Model działania według Zielonych Zamówień Publicznych Eutrofizacja 3, zakwaszenie 4 i toksyczny wpływ na zdrowie człowieka i środowisko (rośliny i zwierzęta) z powodu bioakumulacji i biomagnifikacji pestycydów i nawozów w wodzie, powietrzu, glebie i żywności. Zakup ekologicznych produktów roślinnych i zwierzęcych. Zakup żywności w ramach systemów produkcji zaintegrowanej Zakup produktów akwakultury i produktów morskich wyprodukowanych lub odłowionych w sposób niezagrażający środowisku 1 Systemy zintegrowanego zarządzania uprawami w UE. Sprawozdanie końcowe opracowane na zlecenie Komisji Europejskiej (Dyrekcja Generalna ds. Środowiska) przez Agra CEAS Consulting (maj 2002 r. wersja ostateczna, zaktualizowana). http://ec.europa.eu/environment/agriculture/pdf/icm_finalreport.pdf 2 Istnieje wiele szczegółowych aktów prawnych dotyczących organizmów modyfikowanych genetycznie (ang. GMO Genetically Modified Organism) oraz wiele innych dotyczących dobrostanu zwierząt. Bardziej wyczerpujące omówienie tych dokumentów można znaleźć pod następującymi adresami: http://ec.europa.eu/food/index_en.htm http://ec.europa.eu/agriculture/index_en.htm http://ec.europa.eu/fisheries/index_en.htm 3 Eutrofizacja to proces podczas którego zbiorniki wodne (takie jak jeziora, ujścia rzek lub wolno płynące strumienie) ulegają nadmiernemu użyźnieniu przez substancje odżywcze, co powoduje zwiększony wzrost roślin (glonów, uciążliwych wodorostów itd.). Kiedy nadmierna ilość masy roślinnej obumiera i ulega rozkładowi, zmniejsza się ilość tlenu rozpuszczonego w wodzie, co może prowadzić do śmierci organizmów wodnych (takich jak ryby). Substancje odżywcze mogą pochodzić z różnych źródeł antropogenicznych (związanych z działalnością człowieka), takich jak nawozy stosowane na polach uprawnych, erozja gleby, osadzanie się azotu z atmosfery oraz zrzuty ścieków z oczyszczalni. 4 Zakwaszenie to odkładanie się nadmiernej ilości kwasu siarkowego i azotowego w glebie, wodzie i powietrzu. Wywołujące zakwaszenie osady powstają w wyniku związanej z działalnością człowieka emisji gazów, głównie dwutlenku siarki, tlenków azotu i amoniaku pochodzących np. z nawozów naturalnych i innych substancji nawożących glebę stosowanych w rolnictwie. Osady kwasowe mają negatywny wpływ na wodę, lasy i glebę. Powodują opadanie liści i osłabianie drzew. Mogą też zmienić odczyn gleby i wody, uwalniając metale ciężkie i inne szkodliwe substancje zatruwające glebę i organizmy wodne oraz niszczące budynki mieszkalne i obiekty zabytkowe. 2

Rodzaj wpływu na środowisko Model działania według Zielonych Zamówień Publicznych Negatywny wpływ na warunki pracy i zdrowie rolników z powodu kontaktu z pestycydami i nawozami Erozja gleby, niszczenie lasów i zanik bioróżnorodności spowodowane rolnictwem, intensywną produkcją zwierzęcą i intensywnym rybołówstwem oraz stosowaniem akwakultury Okrucieństwo wobec zwierząt z uwagi na brak poszanowania dobrostanu zwierząt Duże zużycie energii i wody podczas produkcji i przetwarzania żywności Odpady opakowaniowe Duże zużycie środków czyszczących i innych chemikaliów, które mogą mieć negatywny wpływ na warunki pracy personelu kuchennego i na środowisko poprzez ścieki Duże zużycie wody i energii przez sprzęt kuchenny Emisja CO 2 i innych zanieczyszczeń w wyniku transportu żywności podczas świadczenia usług cateringowych Unikanie produktów modyfikowanych genetycznie Zakup produktów zwierzęcych pochodzących z hodowli o wysokich standardach Zakup ekologicznych produktów roślinnych i zwierzęcych Zakup produktów roślinnych wytworzonych w ramach systemów produkcji zintegrowanej Zakup ryb pochodzących ze zrównoważonych połowów lub hodowli ekologicznych Zakupy hurtowe lub wykorzystywanie opakowań nadających się do recyklingu Wykorzystywanie sztućców, naczyń i obrusów wielorazowego użytku Wykorzystywanie produktów z papieru ekologicznego Selektywna zbiórka odpadów i odpowiednie wyszkolenie pracowników Ograniczenie użycia szkodliwych substancji chemicznych i wykorzystywanie przyjaznych środowisku środków czyszczących i płynów do zmywania Zakup urządzeń kuchennych oszczędzających wodę i energię Optymalizacja tras dowozu i wykorzystywania paliwa oraz redukcja emisji spalin przez pojazdy wykorzystywane do świadczenia usług cateringowych 3

3 Żywność kryteria GPP 3.1 Żywność podstawowe kryteria GPP Temat Zakup żywności (lub określonych rodzajów produktów spożywczych) pochodzących przynajmniej częściowo ze źródeł ekologicznych. Specyfikacje 1. [X]% z [określonej grupy produktów np. nabiał, mięso, warzywa lub też z listy określonych produktów, np. ziemniaki, pomidory, wołowina, jaja] musi spełniać kryteria produkcji ekologicznej zgodnie z Rozporządzeniem Rady (EWG) nr 2092/91 obowiązującym do dnia 31 grudnia 2008 r. i Rozporządzeniem Rady (WE) nr 834/2007 obowiązującym od 1 stycznia 2009 r. Należy przedstawić dokument potwierdzający, że odpowiednia instytucja uznała dane produkty żywnościowe za wyprodukowane w sposób ekologiczny. Kryteria oceny Dodatkowe punkty przyznaje się za: 1. Żywność ekologiczną Dodatkowy odsetek produktów pochodzących ze źródeł ekologicznych, przekraczający minimalny poziom określony w specyfikacji. Jak wyżej. 2. Opakowania Odsetek produktów, które: dostarcza się w opakowaniu drugorzędnym (zewnętrznym) i/lub transportowym, które jest przetwarzalne w ponad 45%; nie dostarcza się w pojedynczych opakowaniach. Dostawca musi przedstawić pisemną deklarację potwierdzającą, które z powyższych kryteriów są możliwe do spełnienia. Zamawiający weryfikuje to zobowiązanie podczas realizacji umowy, a w razie niewywiązania się z deklaracji, nakłada na dostawcę odpowiednie kary. 4

Uwagi na temat wdrożenia Wybór odpowiednich produktów żywnościowych: Aby wybrać produkty żywnościowe produkowane w sposób ekologiczny, zamawiający musi przeprowadzić wstępne badanie rynku, aby sprawdzić ceny i dostępność odpowiednich produktów w okresie realizacji umowy. Cena i dostępność produktów ekologicznych: Jeżeli cena lub dostępność produktów ekologicznych stanowi problem, alternatywnym rozwiązaniem jest określenie minimalnego odsetka produktów, które mają być wytwarzane zgodnie z kryteriami Produkcji Zintegrowanej lub odpowiadających im systemów (patrz: Kryteria rozszerzone). Zamawiający musi sprawdzić, jaki system obowiązuje w danym regionie/kraju. Następnie w kryteriach oceny można zaznaczyć, że preferowane są produkty ekologiczne. % produktów ekologicznych: Zamawiający musi określić, jak ocenia się odsetek produktów - na podstawie objętości, wagi czy ceny. Opakowanie: Zgodnie z art. 3 dyrektywy 94/62/WE z dnia 20 grudnia 1994 r. w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych, opakowanie to wyłącznie: a) opakowania handlowe lub opakowania podstawowe, tj. mające stanowić towar jednostkowy, sprzedawany użytkownikowi końcowemu lub konsumentowi w miejscu zakupu; b) opakowania zbiorcze lub opakowania drugorzędne, tj. stanowiące w miejscu zakupu zestaw określonej liczby towarów jednostkowych, niezależnie od tego, czy są one sprzedawane w takiej postaci użytkownikowi końcowemu czy konsumentowi, czy te służą zaopatrywaniu punktów sprzedaży; można je zdjąć ze sprzedawanego produktu bez naruszania jego cech; c) opakowania transportowe lub opakowania trzeciorzędne, tj. mające ułatwić przenoszenie i transport pewnej liczby towarów jednostkowych lub opakowań zbiorczych, zapobiegając powstaniu uszkodzeń przy przenoszeniu i transporcie. Opakowanie transportowe nie obejmuje kontenerów do transportu drogowego, kolejowego, wodnego i lotniczego. Kryteria oceny: Zamawiający musi zaznaczyć w ogłoszeniu o zamówieniu i dokumentach przetargowych ile dodatkowych punktów można zdobyć, spełniając dane kryteria. W sumie kryteria środowiskowe powinny stanowić przynajmniej 10 15% wszystkich punktów. Jeżeli kryterium jest sformułowane jako wyniki przewyższające minimalne wymagania opisane w specyfikacji technicznej, punkty przyznaje się proporcjonalnie do wykraczających poza normę wyników. 5

3.2 Żywność kompleksowe kryteria GPP Temat Zakup żywności (lub określonych rodzajów produktów spożywczych) o określonym odsetku produktów pochodzących ze źródeł ekologicznych i wytworzonych w ramach Produkcji Zintegrowanej, z opakowaniem ograniczonym do minimum. Specyfikacje 1. [X]% z [określonej grupy produktów, np. nabiał, mięso, warzywa lub też z listy określonych produktów, np. ziemniaki, pomidory, wołowina, jaja] musi spełniać kryteria produkcji ekologicznej zgodnie z Rozporządzeniem Rady (EWG) nr 2092/91 obowiązującym do dnia 31 grudnia 2008 r. i Rozporządzeniem Rady (WE) nr 834/2007 obowiązującym od 1 stycznia 2009 r. Należy przedstawić dokument potwierdzający, że odpowiednia instytucja uznała dane produkty żywnościowe za wyprodukowane w sposób ekologiczny. 2. Z pozostałych produktów pochodzenia nieekologicznego, [X]% z [określonej grupy produktów, np. nabiał, mięso, warzywa, lub też z listy określonych produktów, np. ziemniaki, pomidory, wołowina, jaja] produkuje się zgodnie z kryteriami Produkcji Zintegrowanej lub równoważnymi systemami. Produkty oznakowane regionalną/krajową etykietą Produkcji Zintegrowanej uznaje się za spełniające to kryterium. Jeżeli produkty nie posiadają certyfikatu, oferent musi przedstawić dowody (np. listę środków chemicznych wykorzystywanych w produkcji, warunki bytowe zwierząt na farmach itd.) potwierdzające zgodność ze wszystkimi wymaganiami zawartymi w regionalnych/krajowych standardach Produkcji Zintegrowanej. Kryteria oceny Dodatkowe punkty przyznaje się za: 1. Żywność ekologiczną Dodatkowy odsetek produktów pochodzących ze źródeł ekologicznych, przekraczający minimalny poziom określony w specyfikacji. Jak wyżej. 2. Produkcję Zintegrowaną Dodatkowy odsetek produktów pochodzących z Produkcji Zintegrowanej, przekraczający minimalny poziom określony w specyfikacji. Jak wyżej 3. Akwakulturę i produkty morskie Odsetek produktów akwakultury i produktów morskich odłowionych lub wyprodukowanych według zrównoważonych praktyk połowowych i ekologicznymi metodami, według definicji zawartej we właściwych standardach zrównoważonych połowów i akwakultury. Produkty pochodzące z akwakultury i produkty morskie, którym przyznano certyfikat potwierdzający ich pochodzenie ze zrównoważonych połowów lub akwakultury, uznaje się za spełniające to kryterium. Przyjmuje się również inne właściwie udokumentowane dowody jednoznacznie wskazujące na zgodność z wszelkimi kryteriami zrównoważonych połowów lub akwakultury oraz równoważne certyfikaty potwierdzające pochodzenie produktów ze zrównoważonych połowów lub akwakultury. 6

Kryteria oceny 4. Standardy dobrostanu zwierząt Odsetek produktów zwierzęcych wytwarzanych zgodnie z wysokimi standardami hodowli, według zaleceń krajowych. Produkty posiadające odpowiednie zaświadczenie potwierdzające zgodność z kompleksowymi standardami krajowymi, np. certyfikat wydany przez oficjalnie uznawaną instytucję, uznaje się za spełniające to kryterium. W innym przypadku oferent musi przedstawić inne dowody potwierdzające zgodność ze standardami hodowli gwarantującymi dobrostan zwierząt. 5. Opakowania Odsetek produktów, które: dostarcza się w opakowaniu drugorzędnym (zewnętrznym) i/lub transportowym, które jest przetwarzalne w ponad 45%; nie dostarcza się w pojedynczych opakowaniach. Dostawca musi przedstawić pisemną deklarację potwierdzającą, które z powyższych kryteriów są możliwe do spełnienia. Zamawiający weryfikuje to zobowiązanie podczas realizacji umowy, a w razie niewywiązania się z deklaracji, nakłada na dostawcę odpowiednie kary. 7

Uwagi na temat wdrożenia Kryteria Produkcji Zintegrowanej: Ponieważ kryteria Produkcji Zintegrowanej nie mają charakteru międzynarodowego, należy odwoływać się do właściwych standardów krajowych i sprawdzić dostępność certyfikowanych produktów na danym rynku. Akwakultura i produkty morskie: Z uwagi na bardzo dużą liczbę różnych certyfikatów potwierdzających pochodzenie produktów ze zrównoważonych połowów lub akwakultury, jest to kryterium stosunkowo otwarte. Innym wyjściem jest stosowanie kryteriów wykorzystywanych przy nadawaniu określonych certyfikatów (informacje znajdują się w raporcie wstępnym), o ile uznaje się też alternatywne dowody potwierdzające zgodność z kryteriami. Standardy dobrostanu zwierząt: W niektórych krajach europejskich rządy wprowadziły nieobowiązkowy system certyfikatów mających na celu poprawę dobrostanu zwierząt hodowlanych. Jeżeli w danym kraju obowiązuje system certyfikatów, stanowi on przydatne narzędzie weryfikacyjne dla zamawiającego. % produktów ekologicznych: Zamawiający musi określić jak ocenia się odsetek produktów - na podstawie objętości, wagi czy ceny. Opakowanie: Zgodnie z art. 3 dyrektywy 94/62/WE z dnia 20 grudnia 1994 r. w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych, opakowanie to wyłącznie: a) opakowania handlowe lub opakowania podstawowe, tj. mające stanowić towar jednostkowy, sprzedawany użytkownikowi końcowemu lub konsumentowi w miejscu zakupu; b) opakowania zbiorcze lub opakowania drugorzędne, tj. stanowiące w miejscu zakupu zestaw określonej liczby towarów jednostkowych, niezależnie od tego, czy są one sprzedawane w takiej postaci użytkownikowi końcowemu czy konsumentowi, czy te służą zaopatrywaniu punktów sprzedaży; można je zdjąć ze sprzedawanego produktu bez naruszania jego cech; c) opakowania transportowe lub opakowania trzeciorzędne, tj. mające ułatwić przenoszenie i transport pewnej liczby towarów jednostkowych lub opakowań zbiorczych, zapobiegając powstaniu uszkodzeń przy przenoszeniu i transporcie. Opakowanie transportowe nie obejmuje kontenerów do transportu drogowego, kolejowego, wodnego i lotniczego. Kryteria oceny: Zamawiający musi zaznaczyć w ogłoszeniu o zamówieniu i dokumentach przetargowych ile dodatkowych punktów można zdobyć, spełniając dane kryteria. W sumie kryteria środowiskowe powinny stanowić przynajmniej 10 15% wszystkich punktów. Jeżeli kryterium jest sformułowane jako wyniki przewyższające minimalne wymagania opisane w specyfikacji technicznej, punkty przyznaje się proporcjonalnie do wykraczających poza normę wyników. 8

4 4.1 Usługi cateringowe kryteria GPP Usługi cateringowe podstawowe kryteria GPP Żywność i catering arkusz informacyjny Zielonych Zamówień Publicznych Temat Umowa na usługi cateringowe z zastrzeżeniem, że wykorzystywane produkty żywnościowe pochodzą ze źródeł ekologicznych, a usługi świadczy się w sposób przyjazny środowisku naturalnemu. Specyfikacje Żywność 1. [X]% z [określonej grupy produktów, np. nabiał, mięso, warzywa, lub też z listy określonych produktów, np. ziemniaki, pomidory, wołowina, jaja] wykorzystywanych do świadczenia usług musi spełniać kryteria produkcji ekologicznej zgodnie z Rozporządzeniem Rady (EWG) nr 2092/91 obowiązującym do dnia 31 grudnia 2008 r. i Rozporządzeniem Rady (WE) nr 834/2007 obowiązującym od 1 stycznia 2009 r. Dostawców, których restauracje zdobyły certyfikat ekologiczny Nordic Swan, uznaje się za spełniających to kryterium, o ile określą, w jakiej części produkty ekologiczne będą wykorzystywane do realizacji danej umowy. W innym przypadku dostawcy muszą wykazać w swojej ofercie, w jaki sposób zamierzają spełnić ten warunek. Należy przedstawić dokument potwierdzający, że odpowiednia instytucja uznała dane produkty żywnościowe za wyprodukowane w sposób ekologiczny. 2. [W przypadku, gdy firma, której udzielono zamówienia określa menu] Podstawowe produkty morskie, owoce i warzywa wykorzystywane do świadczenia usług będą dobierane kiedy to tylko możliwe odpowiednio do pory roku, w zależności od lokalizacji miejsca świadczenia usług. Zalecenia dotyczące produktów sezonowych przedstawiono w kalendarzu w Załączniku X [materiał opracowuje zamawiający]. Kryteria oceny Dodatkowe punkty przyznaje się za: 1. Żywność ekologiczną Dodatkowy odsetek produktów pochodzących ze źródeł ekologicznych, przekraczający minimalny poziom określony w specyfikacji. Jak wyżej. 2. Opakowania Odsetek produktów, które: dostarcza się w opakowaniu drugorzędnym (zewnętrznym) i/lub transportowym, które jest przetwarzalne w ponad 45%. nie dostarcza w pojedynczych opakowaniach. Dostawców, których restauracje zdobyły certyfikat ekologiczny Nordic Swan, uznaje się za spełniających to kryterium, o ile certyfikat obejmuje powyższe wymagania. W innym przypadku dostawca musi przedstawić pisemną deklarację potwierdzającą, które z powyższych kryteriów są możliwe do spełnienia. Zamawiający weryfikuje to zobowiązanie podczas realizacji umowy, a w razie niewywiązania się z deklaracji, nakłada na dostawcę odpowiednie kary. Klauzule dotyczące realizacji umowy Produkcja odpadów Aby ograniczyć produkcję odpadów, do podawania jedzenia i napojów stosuje się naczynia, sztućce i obrusy wielorazowego użytku. Odpady wytworzone podczas świadczenia usług podlegają selektywnej zbiórce, zgodnie z systemem ustalonym przez administrację publiczną, z podziałem na [w tym miejscu należy określić odpowiedni podział odpadów podlegających selektywnej zbiórce, w zależności od lokalnych przepisów administracyjnych]. 9

Kryteria oceny Transport Pojazdy wykorzystywane do świadczenia usług muszą spełniać minimalną normę emisji spalin EURO 3 lub III (oznacza to, że nie mogą pochodzić z rocznika wcześniejszego niż 2000/2001 lub też muszą zostać wyposażone tak, aby spełniać właściwe normy emisji). Dostawcy muszą przedstawić listę pojazdów wykorzystywanych do świadczenia usług i odpowiednie opisy techniczne pojazdów z wykazem poziomu emisji zanieczyszczeń. Uwagi na temat wdrożenia % produktów ekologicznych: Zamawiający musi określić, jak ocenia się odsetek produktów - na podstawie objętości, wagi czy ceny. Produkty sezonowe: Produkty sezonowe to produkty uprawiane na wolnym powietrzu w regionie, w którym realizowane jest zamówienie. Każdy podmiot zamawiający musi załączyć do dokumentacji przetargowej opracowany własnoręcznie lub istniejący już kalendarz produktów sezonowych dla danego regionu, gdzie zaznaczono główne produkty żywnościowe dla danego miesiąca (przede wszystkim warzywa i owoce, jak również produkty morskie) uprawiane na wolnym powietrzu/odławiane w danym regionie, chociaż produkty nie muszą w rzeczywistości pochodzić z danego regionu. Opakowanie: Zgodnie z art. 3 dyrektywy 94/62/WE z dnia 20 grudnia 1994 r. w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych, opakowanie to wyłącznie: a) opakowania handlowe lub opakowania podstawowe, tj. mające stanowić towar jednostkowy, sprzedawany użytkownikowi końcowemu lub konsumentowi w miejscu zakupu; b) opakowania zbiorcze lub opakowania drugorzędne, tj. stanowiące w miejscu zakupu zestaw określonej liczby towarów jednostkowych, niezależnie od tego, czy są one sprzedawane w takiej postaci użytkownikowi końcowemu czy konsumentowi, czy te służą zaopatrywaniu punktów sprzedaży; można je zdjąć ze sprzedawanego produktu bez naruszania jego cech; c) opakowania transportowe lub opakowania trzeciorzędne, tj. mające ułatwić przenoszenie i transport pewnej liczby towarów jednostkowych lub opakowań zbiorczych, zapobiegając powstaniu uszkodzeń przy przenoszeniu i transporcie. Opakowanie transportowe nie obejmuje kontenerów do transportu drogowego, kolejowego, wodnego i lotniczego. Certyfikat Nordic Swan jako kryterium weryfikacyjne: Etykieta ekologiczna Nordic Swan nadawana restauracjom i stołówkom zawiera wymagania obowiązkowe i nieobowiązkowe. Jedno z kryteriów nieobowiązkowych mających wpływ na ocenę oferty dotyczy opakowań. Dlatego też etykieta Nordic Swan będzie traktowana jako potwierdzenie zgodności z wymaganiami tylko jeśli dostawca spełnia to dodatkowe kryterium. Kryteria oceny: Zamawiający musi zaznaczyć w ogłoszeniu o zamówieniu i dokumentach przetargowych ile dodatkowych punktów można zdobyć, spełniając dane kryteria. W sumie kryteria środowiskowe powinny stanowić przynajmniej 10 15% wszystkich punktów. Jeżeli kryterium jest sformułowane jako wyniki przewyższające minimalne wymagania opisane w specyfikacji technicznej, punkty przyznaje się proporcjonalnie do wykraczających poza normę wyników. 10

4.2 Usługi cateringowe kompleksowe kryteria GPP Temat Umowa na usługi cateringowe z zastrzeżeniem, że wykorzystywane produkty żywnościowe pochodzą ze źródeł ekologicznych, a usługi świadczy się w sposób przyjazny środowisku naturalnemu. Kryteria wyboru Wykonawca musi udowodnić, że poziom techniczny i jakość świadczonych przez niego usług pozwala na realizację kontraktu w sposób przyjazny dla środowiska poprzez: system zarządzania środowiskowego dla usług cateringowych (np. EMAS, ISO 14001 lub równoważny [wstawić nazwę innych systemów obowiązujących w danym kraju/regionie]) lub politykę środowiskowa dla działań cateringowych i instrukcje dla pracowników oraz procedury gwarantujące realizację usług w sposób przyjazny dla środowiska, lub wcześniejsze doświadczenie w stosowaniu metod zarządzania środowiskowego podczas realizacji podobnych umów, lub [w krajach skandynawskich] etykietę Nordic Swan nadawana restauracjom. Specyfikacje Żywność 1. [X]% z [określonej grupy produktów np. nabiał, mięso, warzywa lub też z listy określonych produktów, np. ziemniaki, pomidory, wołowina, jaja] wykorzystywanych do świadczenia usług musi spełniać kryteria produkcji ekologicznej zgodnie z Rozporządzeniem Rady (EWG) nr 2092/91 obowiązującym do dnia 31 grudnia 2008 r. i Rozporządzeniem Rady (WE) nr 834/2007 obowiązującym od 1 stycznia 2009 r. Dostawców, których restauracje zdobyły certyfikat ekologiczny Nordic Swan, uznaje się za spełniających to kryterium, o ile określą w jakiej części produkty ekologiczne będą wykorzystywane do realizacji danej umowy. W innym przypadku dostawcy muszą wykazać w swojej ofercie, w jaki sposób zamierzają spełnić ten warunek. Należy przedstawić dokument potwierdzający, że odpowiednia instytucja uznała dane produkty żywnościowe za wyprodukowane w sposób ekologiczny. 2. Z pozostałych produktów pochodzenia nieekologicznego wykorzystywanych do świadczenia usług, [X]% z [określonej grupy produktów, np. nabiał, mięso, warzywa, lub też z listy określonych produktów, np. ziemniaki, pomidory, wołowina, jaja] produkuje się zgodnie z kryteriami Produkcji Zintegrowanej lub odpowiadających jej systemów. Dostawcy muszą wykazać, w jaki sposób zamierzają spełnić powyższe wymaganie. Produkty oznakowane regionalną/krajową etykietą Produkcji Zintegrowanej uznaje się za spełniające to kryterium. Jeżeli produkty nie posiadają certyfikatu, oferent musi przedstawić dowody (np. listę środków chemicznych wykorzystywanych w produkcji, warunki bytowe zwierząt na farmach itd.) potwierdzające zgodność ze wszystkimi wymaganiami zawartymi w regionalnych/krajowych standardach Produkcji Zintegrowanej. 3. [W przypadku, gdy firma, której udzielono zamówienia określa menu] Podstawowe produkty morskie, owoce i warzywa wykorzystywane do świadczenia usług będą dobierane kiedy tylko to możliwe odpowiednio do pory roku, w zależności od lokalizacji miejsca świadczenia usług. Zalecenia dotyczące produktów sezonowych znajdują się w kalendarzu w Załączniku X [materiał opracowuje zamawiający]. Produkty papierowe 4. Produkty papierowe, takie jak ręczniki kuchenne lub serwetki papierowe, wykorzystywane podczas świadczenia usług muszą być wykonane z papieru ekologicznego lub z naturalnego włókna celulozowego spełniającego kryteria produkcji zrównoważonej. Zakłada się, że produkty, którym przyznano oznakowanie ekologiczne UE, etykietę Nordic Swan, Blue Angel lub inne krajowe oznaczenie ekologiczne, spełniają to kryterium, ale można też załączyć właściwe potwierdzenie w postaci specyfikacji technicznej wytwórcy lub wyników kontroli. 11

Kryteria oceny Dodatkowe punkty przyznaje się za: 1. Żywność ekologiczną Dodatkowy odsetek produktów pochodzących ze źródeł ekologicznych, przekraczający minimalny poziom określony w specyfikacji. Jak wyżej. 2. Produkcję Zintegrowaną Dodatkowy odsetek produktów pochodzących z Produkcji Zintegrowanej, przekraczający minimalny poziom określony w specyfikacji. Jak wyżej. 3. Akwakulturę i produkty morskie Odsetek produktów akwakultury i produktów morskich, które wykorzystuje się do świadczenia usług (w porównaniu ze wszystkimi zakupionymi produktami morskimi i pochodzącymi z akwakultury), odłowionych lub wyprodukowanych według zrównoważonych praktyk połowowych i ekologicznymi metodami, według definicji zawartej we właściwych standardach zrównoważonych połowów i akwakultury. Dostawcy muszą wykazać w ofercie, w jaki sposób zamierzają spełnić powyższe wymaganie. Produkty pochodzące z akwakultury i produkty morskie posiadające certyfikat potwierdzający ich pochodzenie ze zrównoważonych połowów lub akwakultury uznaje się za spełniające to kryterium. Przyjmuje się również inne właściwie udokumentowane dowody jednoznacznie wskazujące na zgodność z wszelkimi kryteriami zrównoważonych połowów lub akwakultury lub posiadające równoznaczny certyfikat potwierdzający ich pochodzenie ze zrównoważonych połowów lub akwakultury. 4. Standardy dobrostanu zwierząt Odsetek wykorzystywanych do świadczenia usług produktów zwierzęcych, które wytwarza się zgodnie z wysokimi standardami hodowli według zaleceń krajowych. Dostawcy muszą wykazać w ofercie, w jaki sposób zamierzają spełnić powyższe wymaganie. Produkty posiadające odpowiednie zaświadczenia potwierdzające zgodność z kompleksowymi standardami krajowymi, np. certyfikat wydany przez oficjalnie uznawaną instytucję, uznaje się za spełniające to kryterium. W innym przypadku oferent musi przedstawić inne dowody potwierdzające zgodność ze standardami hodowli gwarantującymi dobrostan zwierząt. 5. Opakowania Odsetek produktów, które: dostarcza się w opakowaniu drugorzędnym (zewnętrznym) i/lub transportowym, które jest przetwarzalne w ponad 45%; nie dostarcza się w pojedynczych opakowaniach. Zakłada się, że dostawcy, których restauracjom przyznano certyfikat Nordic Swan, spełniają to kryterium, o ile certyfikat obejmuje powyższe warunki. W innym przypadku dostawca musi przedstawić pisemną deklarację stwierdzającą, które z tych kryteriów są możliwe do spełnienia. Zamawiający weryfikuje to zobowiązanie podczas realizacji umowy, a w razie niewywiązania się z deklaracji nakłada na dostawcę odpowiednie kary. 12

Kryteria oceny Żywność i catering arkusz informacyjny Zielonych Zamówień Publicznych 6. Sprzęt Należy spełnić następujące kryteria: Lodówki i zamrażarki wykorzystywane do świadczenia usług nie zawierają czynników chłodniczych niszczących ozon (HCFC) i HFC. Wykorzystywany sprzęt spełnia przynajmniej jeden z wymienionych poniżej standardów efektywności energetycznej, o ile normy zostały określone: Energy Star, oznakowanie ekologiczne UE (klasa A) lub [inne normy krajowe] lub równoważne. Wykorzystywany sprzęt pozwala na oszczędne gospodarowanie wodą zgodnie ze oznakowaniem ekologicznym UE (klasa A) lub spełnia równorzędne normy. 7. Produkty czyszczące Produkty czyszczące wykorzystywane do świadczenia usług muszą spełniać następujące kryteria: (Wstawić Podstawowe kryteria z Arkusza informacyjnego dla produktów czyszczących i usług sprzątających). (Wstawić Podstawowe kryteria weryfikacji z Arkusza informacyjnego dla produktów czyszczących i usług sprzątających). Klauzule dotyczące realizacji umowy Produkcja odpadów Aby ograniczyć produkcję odpadów, do podawania jedzenia i napojów stosuje się naczynia, sztućce i obrusy wielorazowego użytku. Odpady wytworzone podczas świadczenia usług podlegają selektywnej zbiórce, zgodnie z systemem ustalonym przez administrację publiczną, z podziałem na [w tym miejscu należy określić odpowiedni podział odpadów podlegających selektywnej zbiórce]. Transport Pojazdy wykorzystywane do świadczenia usług muszą spełniać minimalną normę emisji spalin EURO 3 EURO 3 lub III (oznacza to, że nie mogą pochodzić z rocznika wcześniejszego niż 2000/2001 lub też muszą zostać wyposażone tak, aby spełniać właściwe normy emisji). Dostawcy muszą przedstawić listę pojazdów wykorzystywanych do świadczenia usług i odpowiednie opisy techniczne pojazdów z wykazem poziomu emisji zanieczyszczeń. Szkolenie pracowników Pracownicy świadczący usługi cateringowe muszą przejść szkolenie dotyczące ograniczania ilości odpadów i selektywnej zbiórki odpadów oraz wiedzy o produktach (pochodzenie, jakość produktu z uwzględnieniem wpływu na środowisko i aspektów społecznych). Po zawarciu umowy wykonawca ma obowiązek przedstawić zamawiającemu plan szkoleń, a pod koniec realizacji umowy zaświadczenie potwierdzające, że nowi i stali pracownicy przeszli odpowiednie szkolenie. Zarządzanie usługami [Jeżeli nie uwzględniono kryteriów wyboru] Wykonawca będzie dokładał wszelkich starań, aby kiedy to tylko możliwe żywność wykorzystywana podczas świadczenia usług cateringowych była produkowana w sposób maksymalnie ograniczający niekorzystne oddziaływanie na środowisko. Dlatego też w ciągu pierwszych 6 miesięcy realizacji umowy wykonawca ustali i udokumentuje procedury środowiskowe przynajmniej w obszarach wymienionych poniżej: ocena najważniejszych aspektów środowiskowych dla świadczonych usług, wybór produktów spożywczych, ich obróbka i przechowywanie, ograniczanie ilości odpadów i selektywna zbiórka, zmniejszenie zużycia energii i wody podczas przygotowywania posiłków i transportu, szkolenie. 13

Uwagi na temat wdrożenia % produktów ekologicznych: Zamawiający musi określić jak ocenia się odsetek produktów - na podstawie objętości, wagi czy ceny. Kryteria Produkcji Zintegrowanej: Ponieważ kryteria Produkcji Zintegrowanej nie mają charakteru międzynarodowego, należy odwoływać się do właściwych standardów krajowych i sprawdzić dostępność certyfikowanych produktów na danym rynku. Produkty sezonowe: Produkty sezonowe to produkty uprawiane na wolnym powietrzu w regionie, w którym realizowane jest zamówienie. Każdy podmiot zamawiający musi załączyć do dokumentacji przetargowej opracowany własnoręcznie lub istniejący już kalendarz produktów sezonowych dla danego regionu, gdzie zaznaczono główne produkty żywnościowe dla danego miesiąca (przede wszystkim warzywa i owoce, jak również produkty morskie) uprawiane na wolnym powietrzu/odławiane w danym regionie, chociaż produkty nie muszą w rzeczywistości pochodzić z danego regionu. Akwakultura i produkty morskie: Z uwagi na bardzo dużą liczbę różnych certyfikatów potwierdzających pochodzenie produktów ze zrównoważonych połowów lub akwakultury, jest to kryterium stosunkowo otwarte. Innym wyjściem jest stosowanie kryteriów wykorzystywanych przy nadawaniu określonych certyfikatów (informacje znajdują się w raporcie wstępnym), o ile uznaje się też alternatywne dowody potwierdzające zgodność z kryteriami. Standardy dobrostanu zwierząt: W niektórych krajach europejskich rządy wprowadziły nieobowiązkowy system certyfikatów mających na celu poprawę dobrostanu zwierząt hodowlanych. Jeżeli w danym kraju obowiązuje system certyfikatów, stanowi on przydatne narzędzie weryfikacyjne dla zamawiającego. Opakowanie: Zgodnie z art. 3 dyrektywy 94/62/WE z dnia 20 grudnia 1994 r. w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych, opakowanie to wyłącznie: a) opakowania handlowe lub opakowania podstawowe, tj. mające stanowić towar jednostkowy, sprzedawany użytkownikowi końcowemu lub konsumentowi w miejscu zakupu; b) opakowania zbiorcze lub opakowania drugorzędne, tj. stanowiące w miejscu zakupu zestaw określonej liczby towarów jednostkowych, niezależnie od tego, czy są one sprzedawane w takiej postaci użytkownikowi końcowemu czy konsumentowi, czy te służą zaopatrywaniu punktów sprzedaży; można je zdjąć ze sprzedawanego produktu bez naruszania jego cech; c) opakowania transportowe lub opakowania trzeciorzędne, tj. mające ułatwić przenoszenie i transport pewnej liczby towarów jednostkowych lub opakowań zbiorczych, zapobiegając powstaniu uszkodzeń przy przenoszeniu i transporcie. Opakowanie transportowe nie obejmuje kontenerów do transportu drogowego, kolejowego, wodnego i lotniczego. Certyfikat Nordic Swan jako kryterium weryfikacyjne: Etykieta ekologiczna Nordic Swan nadawana restauracjom i stołówkom zawiera wymagania obowiązkowe i nieobowiązkowe. Jedno z kryteriów nieobowiązkowych mających wpływ na ocenę oferty dotyczy opakowań. Dlatego też etykieta Nordic Swan będzie traktowana jako potwierdzenie zgodności z wymaganiami tylko jeśli dostawca spełnia to dodatkowe kryterium. Kryteria oceny: Zamawiający musi zaznaczyć w ogłoszeniu o zamówieniu i dokumentach przetargowych ile dodatkowych punktów można zdobyć, spełniając dane kryteria. W sumie kryteria środowiskowe powinny stanowić przynajmniej 10 15% wszystkich punktów. Jeżeli kryterium jest sformułowane jako wyniki przewyższające minimalne wymagania opisane w specyfikacji technicznej, punkty przyznaje się proporcjonalnie do wykraczających poza normę wyników. 14

5 Koszty W wielu przypadkach produkty ekologiczne są droższe od zwykłych produktów, ale ceny różnią się w zależności od popytu i dostępności produktów. 6 Europejskie akty prawne mające zastosowanie Rozporządzenie UE w sprawie produkcji ekologicznej produktów rolnych (Rozporządzenie Rady (EWG) nr 2092/91) tworzy odpowiednie ramy dla produkcji, znakowania i kontroli produktów pochodzących z produkcji ekologicznych i żywności ekologicznej. Od 1 stycznia 2009 r. zastąpi je nowe Rozporządzenie Rady (WE) nr 834/2007. Istnieje wiele szczegółowych aktów prawnych dotyczących organizmów modyfikowanych genetycznie (GMO) i wiele dotyczących dobrostanu zwierząt. Bardziej szczegółowe omówienie znajduje się na następujących stronach internetowych: http://ec.europa.eu/food/index_en.htm http://ec.europa.eu/agriculture/index_en.htm http://ec.europa.eu/fisheries/index_en.htm W przypadku opakowań najważniejszym aktem prawnym jest dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 94/62/WE z 20 grudnia 1994 r. w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych. 7 Źródła informacji Rozporządzenie Rady (WE) nr 834/2007 z dnia 28 czerwca 2007 r. w sprawie produkcji ekologicznej i znakowania produktów ekologicznych i uchylające rozporządzenie (EWG) nr 2092/91: http://eur-lex.europa.eu/lexuriserv/site/en/oj/2007/l_189/l_18920070720en00010023.pdf Rozporządzenie Rady (EWG) nr 2092/91 z dnia 24 czerwca 1991 r. w sprawie produkcji ekologicznej produktów rolnych: http://eur-lex.europa.eu/lexuriserv/site/en/consleg/1991/r/01991r2092-20000527-en.pdf 15

Rozporządzenie Rady (WE) nr 1804/1999 z dnia 19 lipca 1999 r. uzupełniające rozporządzenie (EWG) nr 2092/91 w sprawie produkcji ekologicznej produktów rolnych oraz znakowania produktów rolnych i środków spożywczych w celu włączenia produkcji zwierzęcej: http://eur-lex.europa.eu/lexuriserv/site/en/consleg/1999/r/01999r1804-19990824-en.pdf Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1830/2003 z dnia 22 września 2003 r. dotyczące możliwości śledzenia i etykietowania organizmów zmodyfikowanych genetycznie oraz możliwości śledzenia żywności i produktów paszowych wyprodukowanych z organizmów zmodyfikowanych genetycznie i zmieniające dyrektywę 2001/18/WE: http://eur-lex.europa.eu/lexuriserv/site/en/oj/2003/l_268/l_26820031018en00240028.pdf Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 94/62/WE z dnia 20 grudnia 1994 r. w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych. http://eur-lex.europa.eu/lexuriserv/lexuriserv.do?uri=celex:31994l0062:en:html Oddziaływanie produktów na środowisko naturalne (EIPRO). Analiza oddziaływania na środowisko naturalne w zależności od etapu cyklu życiowego produktów podczas konsumpcji w gospodarstwach domowych w UE-25. Projek IPTS/ESTO, maj 2006 r. http://ec.europa.eu/environment/ipp/pdf/eipro_report.pdf Systemy zintegrowanego zarządzania uprawami w UE. Sprawozdanie końcowe opracowane na zlecenie Komisji Europejskiej (Dyrekcja Generalna ds. Środowiska). Agra CEAS Consulting, maj 2002 r. wersja ostateczna, zaktualizowana. http://ec.europa.eu/environment/agriculture/pdf/icm_finalreport.pdf Badanie kosztów/korzyści związanych z Zielonymi Zamówieniami Publicznymi w Europie. Öko-Institut & ICLEI 2007: http://ec.europa.eu/environment/gpp/index_en.htm Dyrektywa w sprawie zintegrowanego zapobiegania i ograniczenia zanieczyszczeń (IPPC - Integrated Pollution Prevention and Control) - Dokument referencyjny w sprawie najlepszych dostępnych technik dla przemysłu spożywczego i mleczarskiego (BREF): http://eippcb.jrc.es/pages/factivities.htm Zalecenia dotyczące ekologicznej organizacji imprez podczas niemieckiej Prezydencji w Radzie UE i przewodnictwa Niemiec w grupie G8 w 2007 r. Federalne Ministerstwo Środowiska, Ochrony Przyrody i Bezpieczeństwa Jądrowego (BMU) oraz Federalna Agencja Ochrony Środowiska. Niemcy 2006 r. http://www.umweltdaten.de/publikationen/fpdf-l/3035.pdf Podręcznik opracowany na zlecenie Komisji Europejskiej przez ICLEI Samorządy na Rzecz Zrównoważonego Rozwoju, 2008 r. Prawa autorskie, Redakcja: Komisja Europejska, Dyrekcja Generalna ds. Środowiska G2, B-1049, Bruksela. Podziękowania: udostępnienie zdjęć Roger Kirby (SockXchng) Podziękowania: udostępnienie zdjęć Peter Defranceschi Wyłączenie odpowiedzialności: Komisja Europejska nie ponosi jakiejkolwiek odpowiedzialności prawnej ani jakichkolwiek zobowiązań w związku informacjami przedstawionymi w niniejszym dokumencie. 16