Pytania ogólne Art. 2 pkt 1a Jak naleŝy rozumieć definicję beneficjenta rzeczywistego w odniesieniu do podmiotów określonych w art. 2 pkt 1a lit. c ustawy, którym powierzono administrowanie wartościami majątkowymi oraz ich rozdzielanie? Odpowiedź: W związku z nałoŝeniem na instytucje obowiązane obowiązku identyfikacji oraz weryfikacji danych beneficjenta rzeczywistego, projektodawca przy formułowaniu przepisu odniósł się do podmiotów, którym powierzono zarządzanie wartościami majątkowymi, bez odniesienia się bezpośrednio do trustów. Koncepcja taka ma celu uwzględnienie zapisów III dyrektywy, jednakŝe w prawie polskim instytucja trustów typowa dla prawa anglosaskiego nie została uregulowana. Pomimo braku definicji legalnej trustu i stosownych regulacji w prawie krajowym zaistniała konieczność odniesienia w ustawie do podmiotów, które prowadzą działalność na zasadzie trustów. Regulacja ta implementuje art. 3 pkt 6 III dyrektywy. Jak podchodzić do identyfikacji beneficjenta rzeczywistego? Czy instytucja obowiązana ma obowiązek bezwzględnego ustalenia osoby fizycznej stojącej za podmiotem gospodarczym, nawet jeśli jego udziałowcem jest inna firma, której udziałowcem jest kolejna firma itd. Czy ustalenie, Ŝe właścicielem firmy jest kolejna firma moŝna uznać za podejmowanie czynności w celu ustalenia beneficjenta rzeczywistego i wykonanie środków bezpieczeństwa finansowego, a co za tym idzie, moŝna podpisać z klientem umowę? Odpowiedź: Zgodnie z postanowieniami art. 8b ust. 3 pkt 2 ustawy instytucja obowiązana ma obowiązek podejmowania czynności, z zachowaniem naleŝytej staranności, w celu identyfikacji beneficjenta rzeczywistego. Oznacza to, Ŝe instytucja obowiązana powinna dąŝyć do identyfikacji tego beneficjenta. JeŜeli w procesie identyfikacji instytucja obowiązana dojdzie do momentu, w którym nie będzie mogła uzyskać dalszych informacji uznaje się, Ŝe zostały zastosowane środki bezpieczeństwa finansowego. Stosownie do wymogu art. 10a ust. 2 ustawy określenie sposobu wykonania środków bezpieczeństwa finansowego, do których naleŝy m.in. podejmowanie czynności, z zachowaniem naleŝytej staranności, w celu identyfikacji i weryfikacji rzeczywistego beneficjenta, powinno zostać zawarte w wewnętrznej procedurze. Czy w przypadku gdy KRS firmy nie wskazuje beneficjenta rzeczywistego, jakie inne dokumenty mogą słuŝyć do identyfikacji tego beneficjenta? JeŜeli klient nie posiada Ŝadnych dokumentów identyfikujących beneficjenta czy instytucja obowiązana w oparciu o szacunek ryzyka moŝe zawierać z takim klientem relacje biznesowe? Czy moŝliwym jest zawarcie relacji z klientem w sytuacji gdy klient nie będzie w stanie dostarczyć dokumentów identyfikujących beneficjenta ostatecznego, nie będzie znał
beneficjenta ostatecznego. Klient zostanie zakwalifikowany do grupy podwyŝszonego ryzyka, co wiązać się będzie z wzmoŝonym monitoringiem i częstszą weryfikacją dokumentacji ZałoŜeniem jest, Ŝe instytucja obowiązana dochowa naleŝytej staranności w ustaleniu beneficjenta ostatecznego poprzez analizę wymaganej dokumentacji klienta, wywiad z klientem czy to wyczerpuje znamiona naleŝytej staranności? Odpowiedź: Przedstawione powyŝej podejście jest akceptowalne z punktu widzenia celów ustawy poniewaŝ jednym ze środków bezpieczeństwa finansowego jest podejmowanie czynności, z zachowaniem naleŝytej staranności, w celu identyfikacji beneficjenta rzeczywistego i stosowaniu uzaleŝnionych od oceny ryzyka odpowiednich środków weryfikacji jego toŝsamości w celu uzyskania przez instytucję obowiązaną danych dotyczących toŝsamości beneficjenta rzeczywistego, w tym ustalaniu struktury własności i zaleŝności klienta. Brak moŝliwości ustalenia beneficjenta rzeczywistego moŝe ewentualnie skutkować podwyŝszeniem ryzyka i stosowaniem wzmoŝonych środków bezpieczeństwa. MoŜliwe jest przyjęcie oświadczenia od klienta na temat beneficjenta rzeczywistego jeŝeli będzie to jedynym moŝliwym i dostępnym źródłem informacji. Art. 2 pkt 1b Jaki dokument będzie potwierdzał, Ŝe podmiot spełnia definicje podmiotu świadczącego usługi finansowe? Odpowiedź: Ustawa nie wskazuje na rodzaj dokumentu, który miałby potwierdzać fakt, iŝ dany podmiot świadczy usługi finansowe. W związku z tym naleŝy rozumieć, Ŝe skoro w Polsce takim dokumentem jest wyciąg z Krajowego Rejestru Sądowego (KRS), to podmiot mający siedzibę na terytorium państwa członkowskiego Unii Europejskiej lub państwa równowaŝnego powinien w celu jego identyfikacji okazać lokalny dokument rejestrowy państwa z którego pochodzi, bądź jakikolwiek dokument potwierdzający fakt prowadzenia przez niego działalności. Pomocna moŝe tu być takŝe strona internetowa podmiotu. Czy fundusze inwestycyjne i towarzystwa funduszy inwestycyjnych pozostają objęte zakresem pojęcia podmiot świadczący usługi finansowe? Odpowiedź: Do podmiotów świadczących usługi finansowe zalicza się fundusze i towarzystwa funduszy inwestycyjnych. Wobec czego instytucja obowiązana, w myśl art. 9d ust. 1 pkt 1 ustawy, moŝe odstąpić od stosowania przepisów art. 8 b ust. 3 pkt 1-3ustawy. Art. 2 ust. 2 12/02/2010 r. Czy darowizny rzeczowe są transakcją w rozumieniu znowelizowanej ustawy? Odpowiedź: W aktualnie obowiązującym stanie prawnym, pod pojęciem transakcji rozumie się takŝe przeniesienie własności lub posiadania wartości majątkowych, co oznacza, Ŝe darowizny rzeczowe o wartości przekraczającej równowartość 15 000 EUR lub podejrzane nie zaleŝnie od kwoty podlegają rejestracji i zgłoszeniu do Generalnego Inspektora. 2
Art. 8 ust. 1 Czy istnieje moŝliwość wskazania przez Generalnego Inspektora przykładów okoliczności pozwalających stwierdzić, Ŝe dane transakcje mogą być powiązane i zostały podzielone na operacje o mniejszej wartości? Czy w świetle zapisów art. 8 ust. 1 ustawy powiązaniu podlegać będą tylko transakcje, które podejrzane są o rozdrabnianie? Odpowiedź: Zamysłem wprowadzenia zapisu art. 8 ust. 1 ustawy, było wskazanie obowiązku rejestracji transakcji, które zostały celowo rozdrobnione w celu uniknięcia przekroczenia progu 15 000 EUR, a tym samym rejestracji przez instytucję obowiązaną. Wobec czego zasadnym jest przyjęcie stanowiska opierającego się na rozstrzygnięciu czy, gdyby nie było obowiązku rejestracji transakcji o równowartości przekraczającej 15 000 EUR, wartość transakcji pozostałaby taka sama. Jaki jest zakres obowiązków instytucji obowiązanej, która nie przeprowadza transakcji oraz nie prowadzi rachunków? Odpowiedź: W sytuacji gdy dana instytucja obowiązana nie przeprowadza transakcji jest ona zwolniona z obowiązku rejestracji transakcji w trybie art. 8 ust. 1 i 3 ustawy. JednakŜe nie jest jednocześnie zwolniona ze wszystkich pozostałych obowiązków przewidzianych w ustawie. Fakt zwolnienia z wykonywania jednego obowiązku nie powoduje bowiem wykluczenia jej z katalogu instytucji obowiązanych, co więcej nie zwalnia z realizacji pozostałych przepisów m. in. art. 8 ust. 3a ustawy. 12/02/2010 r. Jakie jest vacatio legis dla zapisów art. 8 ust. 1e ustawy (wyłączenia z definicji obowiązku rejestracji) oraz art. 10c ust. 1 i 2 ustawy, oraz wszystkich innych dotyczących stosowania rozporządzenia nr 1781-14 dni czy 6 miesięcy od dnia ogłoszenia? Odpowiedź: Art. 8 ust. 1e ustawy wszedł w Ŝycie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia ustawy tj. 22 października 2009 r. PowyŜszy przepis moŝne być stosowany przez instytucje obowiązaną, takŝe do czasu wejścia w Ŝycie przepisów wykonawczych wydanych na podstawie art. 13 ustawy wymienionej w art. 1, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, instytucje obowiązane mogą rejestrować i przekazywać Generalnemu Inspektorowi dane określone w dotychczasowych przepisach wykonawczych. Rozporządzeniu (WE) nr 1781/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 listopada 2006 r. weszło w Ŝycie dwudziestego dnia po jego opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej, tj. 1 stycznia 2007 r. Natomiast wyłączenie o którym mowa w art. 10c ust. 1 i 2 ustawy weszło w Ŝycie 22 października 2009 r. Art. 8 ust. 3 12/02/2010 r. W jaki sposób mają być przekazywane do Generalnego Inspektora dodatkowe dane o stronach transakcji i uzasadnienie w stosunku do transakcji zarejestrowanej 3
na podstawie art. 8 ust. 3 ustawy (dot. art. 12 ust. 1 ustawy oraz art.12a ustawy)? W rejestrze prowadzonym i przesyłanym w formie elektronicznej nie ma obecnie na to miejsca. Pole Uwagi jest zbyt małe. Odpowiedź: Zgodnie z art. 18 ust. 2 ustawy o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu wprowadzaniu do obrotu finansowego wartości majątkowych pochodzących z nielegalnych lub nieujawnionych źródeł oraz o przeciwdziałaniu finansowaniu terroryzmu oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2009 r. Nr 166 poz. 1317): Do czasu wejścia w Ŝycie przepisów wykonawczych wydanych na podstawie art. 13 ustawy wymienionej w art. 1, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, instytucje obowiązane rejestrują i przekazują Generalnemu Inspektorowi dane określone w dotychczasowych przepisach wykonawczych. Art. 8 ust. 3 i 16 Jaka jest merytoryczna róŝnica pomiędzy obowiązkiem rejestracji i przekazania informacji o transakcji z art. 8 ust. 3 ustawy, a zawiadomieniem na podstawie art. 16 bądź 17 ustawy? Odpowiedź: Zasadnicza róŝnica wyraŝa się w tym, Ŝe: art. 8 ust. 3 ustawy nakłada na instytucję obowiązek rejestracji transakcji, co jest moŝliwe po jej wykonaniu, natomiast art. 16 ustawy nakłada na instytucje obowiązek zawiadomienia Generalnego Inspektora o transakcji, która nie została jeszcze zrealizowana (art. 17 ustawy stanowi wyjątek i dopuszcza moŝliwość zawiadomienia ex post po przeprowadzeniu transakcji), art. 8 ust. 3 ustawy instytucja obowiązana przeprowadzająca transakcję, której okoliczności wskazują, Ŝe moŝe ona mieć związek z praniem pieniędzy lub finansowaniem terroryzmu, a art. 16 ustawy instytucja obowiązana, która otrzymała dyspozycję lub zlecenie przeprowadzenia transakcji, mająca przeprowadzić transakcję lub posiadająca informacje o zamiarze przeprowadzenia transakcji, co do której zachodzi uzasadnione podejrzenie, Ŝe moŝe ona mieć związek z popełnieniem przestępstwa, o którym mowa w art. 165a lub art. 299 Kodeksu karnego Art. 8a Artykuł 8a ustawy, nie wskazuje czego miałaby dotyczyć bieŝąca analiza przeprowadzanych transakcji i pod jakim kątem naleŝy ją wykonywać. Czy chodzi o analizę transakcji pod kątem pełnej zawartości danych identyfikacyjnych stron transakcji, czy analizę w celu zidentyfikowania transakcji podejrzanych i powiązanych? Ustawa nie określa równieŝ w jaki sposób naleŝy dokumentować wyniki analiz. Czy będą przygotowane przez Generalnego Inspektora jakiekolwiek wytyczne do tego artykułu? Odpowiedź: Zgodnie z przepisami ustawy, instytucja obowiązana, w ramach stosowania środków bezpieczeństwa finansowego, ma obowiązek prowadzenia bieŝącego monitoringu stosunków gospodarczych, włącznie z badaniem transakcji dokonywanych w trakcie trwania tych stosunków w celu zapewnienia, Ŝe prowadzone transakcje są zgodne z wiedzą instytucji obowiązanej na temat klienta, profilu działalności oraz ryzyka, w tym, 4
w miarę moŝliwości, źródeł pochodzenia środków, jak równieŝ zapewnienie, Ŝe posiadane dokumenty, dane lub informacje są na bieŝąco uaktualniane. BieŜące monitorowanie transakcji realizowanych przez klienta ma na celu niezwłoczne identyfikowanie przez instytucję obowiązaną transakcji odbiegających od profilu transakcyjnego klienta. JeŜeli nie moŝna racjonalnie wyjaśnić aktywności klienta moŝe to wskazywać na proceder prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu, co oznacza, Ŝe jest wyŝsze ryzyko. Poza analizą merytoryczną tj. nakierowaną na identyfikowanie transakcji podejrzanych instytucja obowiązana powinna równieŝ dokonywać analizy formalnej nakierowanej na badanie kompletności i rzetelności danych zawartych w rejestrze informacji o transakcji. Analiza powinna obejmować analizę ryzyka oraz identyfikację stron transakcji (dane identyfikacyjne stron transakcji). Zgodnie z postanowieniami art. 8a ustawy wyniki bieŝącej analizy przeprowadzanych transakcji powinny być dokumentowane w formie papierowej lub elektronicznej oraz przechowywane przez okres 5 lat, licząc od pierwszego dnia roku następującego po roku, w którym zostały przeprowadzone. W przypadku likwidacji, połączenia, podziału oraz przekształcenia instytucji obowiązanej do przechowywania dokumentacji stosuje się odpowiednio przepisy art. 76 ustawy o rachunkowości. Art. 8b Czy w świetle art. 8b ust. 1 ustawy na podstawie przeprowadzonej oceny ryzyka wobec klientów z klasyfikacją niŝszą niŝ wysokie będzie moŝna odstąpić od identyfikacji beneficjenta rzeczywistego? Odpowiedź: DąŜenie do identyfikacji beneficjenta rzeczywistego stanowi jeden ze środków bezpieczeństwa finansowego i powinno być podejmowane kaŝdorazowo. Przesłanki, kiedy instytucja obowiązana moŝe odstąpić od stosowania przepisów art. 8b ust. 3 pkt 1-3 ustawy (uproszczone środki bezpieczeństwa finansowego) zostały określone w art. 9d ustawy. W kaŝdym innym przypadku, gdy zachodzi jedno ze zdarzeń wymienionych w art. 8b ust.4 ustawy, instytucja obowiązana ma obowiązek podejmowania czynności, z zachowaniem naleŝytej staranności, w celu identyfikacji beneficjenta rzeczywistego. Art. 8b ust. 5 12/02/2010 r. Jak rozumieć określony w art. 8b ust. 5 ustawy, nakaz nie przeprowadzania transakcji gdy instytucja nie będzie mogła zastosować wszystkich środków bezpieczeństwa finansowego? Kto poniesie odpowiedzialność dyscyplinarną, cywilną, karną lub inną w przypadku roszczeń klienta z powodu nie zrealizowania transakcji? Zapis nie przeprowadza transakcji dotyczy transakcji klienta, z którym instytucja uprzednio nie zawarła umowy, przy załoŝeniu, Ŝe kwota transakcji przekracza równowartość 15 000 EUR jako pojedyncza/powiązana lub jest to transakcja wzbudzająca podejrzenie, bez względu na jej wartość. Natomiast, dla klientów, z którymi instytucja obowiązana ma zawartą umowę będzie stosowany zapis art. 8b ust 5 ustawy, zobowiązujący instytucję obowiązaną do wypowiedzenia umowy lub zapis rozdziału 5 opisujący tryb nie realizowania transakcji w trybie blokady rachunku lub wstrzymania transakcji. 5
Odpowiedź: Zapisy zabezpieczające instytucje obowiązaną przez odpowiedzialnością powinny stanowić integralną część umów zawieranych z klientami. Art. 8b ust. 6 Zgodnie z art. 8b ust. 6 ustawy instytucje obowiązane, na Ŝądanie organów informacji finansowej i organów, o których mowa w art. 21 ust. 3 ustawy, wykazują środki bezpieczeństwa finansowego zastosowane przez nie w związku z ryzykiem prania pieniędzy i finansowania terroryzmu. W jakich okolicznościach moŝe zostać skierowane Ŝądanie, o którym mowa w cytowanym przepisie (w szczególności w przypadku Ŝądania organów, o których mowa w art. 21 ust. 3 ustawy? Odpowiedź: Wykazanie środków bezpieczeństwa finansowego przez instytucję obowiązaną moŝe nastąpić w trakcie kontroli. MoŜe równieŝ nastąpić w wyniku pisemnego Ŝądania Generalnego Inspektora lub organów, o których mowa w art. 21 ust. 3 ustawy. Art. 9 Czy dopuszcza się stosowanie przez instytucje obowiązane wymogu identyfikacji zleceniodawców na podstawie art. 9 ust. 1 juŝ od wejścia w Ŝycie ustawy, a przed wejściem w Ŝycie nowego rozporządzenia rejestrowego. Czy dopuszczalne jest aby w karcie transakcji w sekcji Podmiot, który wydaje dyspozycję, w polach które są obligatoryjne nie wpisywać Ŝadnych danych lub wpisywać znaki interpunkcyjne? Odpowiedź: Identyfikacja zleceniodawców w sposób zgodny z art. 9 ust. 1 ustawy jest dopuszczalna od momentu wejścia w Ŝycie ustawy tj. 22 października 2009 r. i uwarunkowana jest wprowadzeniem stosownych zapisów do procedur wewnętrznych w zakresie przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu. Zgodnie z art. 16 noweli, instytucje obowiązane dostosują wewnętrzne procedury do wymagań określonych w art. 10a ustawy, w terminie 6 miesięcy od dnia wejścia w Ŝycie ustawy. Jednocześnie na podstawie art. 18 ust. 1 i 2 noweli obowiązki polegające na rejestracji oraz przesyłaniu do Generalnego Inspektora informacji o transakcjach przekraczających równowartość 15 000 euro, nie ulegną zmianie do czasu wejścia w Ŝycie nowych przepisów wykonawczych wydanych na podstawie znowelizowanego brzmienia art. 13 ustawy. Niedopuszczalne jest wpisywanie znaków interpunkcyjnych w miejsca obligatoryjne w karcie transakcji. Czy w wykonaniu obowiązku identyfikacji klienta dopuszczalnym jest sporządzanie kserokopii lub skanowanie dowodów osobistych, paszportów lub innych dokumentów stwierdzających toŝsamość osoby? Odpowiedź: Artykuł 9 ust. 1 pkt 1 ustawy stanowi, Ŝe identyfikacja, o której mowa w art. 8b ust. 1 pkt 3 ustawy, obejmuje w przypadku osób fizycznych i ich przedstawicieli ustalenie i zapisanie [...]. W przepisie tym ustawodawca posłuŝył się m.in. stwierdzeniem zapisanie, co moŝe oznaczać przepisanie danych zawartych w dokumencie toŝsamości 6
na nośniki elektroniczne lub papierowe prowadzone przez instytucję obowiązaną w związku z realizacją przepisów ustawy. Mając na uwadze pkt 2 wyroku z dnia 19 grudnia 2001 r. Naczelnego Sądu Administracyjnego (sygn. II SA 2869/00) wydaje się, Ŝe dopuszczalnym jest sporządzanie kserokopii lub skanowanie dokumentów toŝsamości w takim zakresie, w jakim zawierają one dane, o których mowa w art. 9 ust. 1 pkt 1 ustawy. Czy w przypadku przeprowadzania transakcji z osobą prawną, instytucja obowiązana powinna zapisać dane osobowe wszystkich członków organów zarządczych (działających w imieniu osoby prawnej) danej osoby prawnej, z którą przeprowadzana jest transakcja czy tylko dane osobowe osób reprezentujących osobę prawną w konkretnej transakcji? Odpowiedź: W przypadku przeprowadzania transakcji z osobą prawną instytucja obowiązana powinna zapisać dane osoby fizycznej reprezentującej osobę prawną w konkretnej transakcji. Art. 9d Kto będzie dostarczał instytucjom obowiązanym listę spółek, o której mowa w art. 9d ust. 2 ustawy. Czy Generalny Inspektor zapewni taką listę? Kto będzie ją weryfikował i aktualizował? Odpowiedź: Weryfikacja, czy klient jest spółką, której papiery wartościowe są dopuszczone do publicznego obrotu na rynku regulowanym w co najmniej jednym państwie członkowskim Unii Europejskiej lub w państwie równowaŝnym, naleŝy do obowiązków instytucji obowiązanej. MoŜna skorzystać np. z notowań dostępnych w Internecie. W przypadku wątpliwości instytucja obowiązana moŝe zawsze zastosować podstawowe środki bezpieczeństwa finansowego. Zgodnie z art. 9d ust. 3 ustawy, w przypadkach określonych w ust. 1 pkt 1 i 2 lit. a i b ustawy, instytucje obowiązane gromadzą informacje w celu ustalenia, czy klient spełnia warunki określone w tych przepisach. W jakiej formie mają być gromadzone te informacje, aby uznać, Ŝe klient spełnia warunki wyłączenia ze stosowania środków bezpieczeństwa finansowego w pewnym zakresie? Odpowiedź: Ustawa nie precyzuje formy i sposobu gromadzenia informacji, o których mowa w powyŝszym przepisie. Brak wskazania formy pozwala przypuszczać, Ŝe dopuszczalna jest zarówno forma papierowa jak i elektroniczna. Mówi natomiast, Ŝe do gromadzenia informacji zastosowanie ma art. 9k ustawy, który odnosi się do obowiązku przechowywania informacji uzyskanych w wyniku stosowania środków przez okres 5 lat, licząc od pierwszego dnia roku następującego po roku, w którym przeprowadzono transakcję z klientem. Formę przechowywania określa instytucja obowiązana. 7
Art. 9e ust. 5 W związku z wyŝszym ryzykiem prania pieniędzy w odniesieniu do osób zajmujących eksponowane stanowiska, nasuwa się pytanie: w jaki sposób instytucja obowiązana powinna dokonać weryfikacji złoŝonego przez klienta oświadczenia i skąd pozyskać listę? Odpowiedź: Art. 9e ust. 5 ustawy mówi, Ŝe instytucje obowiązane mogą przyjmować oświadczenia na piśmie, czy dany klient jest osobą zajmującą eksponowane stanowisko polityczne, pod rygorem odpowiedzialności karnej za podanie danych niezgodnych ze stanem faktycznym. Ustawa nie wymaga od instytucji obowiązanej weryfikacji złoŝonego przez klienta oświadczenia. Listę PEP instytucja moŝe tworzyć sama, bądź teŝ poprzestawać na oświadczeniu złoŝonym przez klienta. Art. 9e ust. 5 ustawy, wskazuje Ŝe instytucje obowiązane mogą przyjmować oświadczenia na piśmie, czy dany klient jest osobą zajmującą eksponowane stanowisko polityczne, pod rygorem odpowiedzialności karnej za podanie danych niezgodnych ze stanem faktycznym. W jakiej formie instytucje obowiązanej mają przygotować te oświadczenia, w ilu językach trzeba będzie sporządzić takie oświadczenie? Odpowiedź: Ustawa nie precyzuje formy, w jakiej instytucje obowiązane mają przygotować oświadczenia dla klientów. JednakŜe dla celów dowodowych warto zachować formę pisemną, na której moŝliwe byłoby złoŝenie własnoręcznego podpisu przez klienta składającego oświadczenie. Odnosząc się do języka, w jakim miałoby być złoŝone przedmiotowe oświadczenie ustawa tego takŝe nie precyzuje, jednocześnie klient Ŝeby być świadomym składanego przez siebie oświadczenia powinien mieć moŝliwość jego złoŝenia w swoim ojczystym języku lub w innym języku dla niego zrozumiałym Czy zgoda członka zarządu, o której mowa w art. 9e ust. 4 pkt 4 ustawy, powinna być wyraŝona wyłącznie w formie pisemnej czy teŝ moŝe zostać wyraŝona za pomocą środków komunikowania się na odległość np. za pomocą poczty elektronicznej? Czy powinna zostać opatrzona bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym przy pomocy waŝnego kwalifikowanego certyfikatu? Odpowiedź: Dopuszczalne jest, aby zgoda członka zarządu, o której mowa w art. 9e ust. 4 pkt 4 ustawy, wyraŝona została za pośrednictwem poczty elektronicznej. JeŜeli osoba wyraŝająca oświadczenie woli w ww. formie dysponuje bezpiecznym podpisem elektronicznym, to w opisywanym przypadku powinna z niego skorzystać. Art. 9i Wobec niejasności zapisów art. 9i ustawy i ich niezgodności z art. 15 ust.1 III dyrektywy, prosimy o przedstawienie interpretacji art. 9i ustawy, zwłaszcza w kontekście potencjalnego wykorzystania tego artykułu w zakresie identyfikacji klienta w ramach 8
jednej grupy kapitałowej zlokalizowanej w Polsce oraz takiej, w której występują powiązania transgraniczne. Odpowiedź: Pomiot świadczący usługi finansowe jest równoznaczny z instytucją finansową i instytucją kredytową w art. 3 III dyrektywy. Do takich podmiotów zaliczają się niektóre instytucje obowiązane mające siedzibę na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej na obszarze Unii Europejskiej albo państwa równowaŝnego. Kryterium uznania czy dana instytucja mająca siedzibę zarówno na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej oraz Unii Europejskiej lub państwa równowaŝnego spełnia przesłanki bycia podmiotem świadczącym usługi finansowe, jest zakres prowadzonej przez nią działalności, określony w art. 2 pkt. 1b ustawy, tj. np. udzielanie kredytów, zawieranie umów leasingu finansowego. Zatem dla oceny moŝliwości skorzystania z identyfikacji dokonanej przez inny podmiot świadczący usługi finansowe nie są istotne powiązania kapitałowe czy transgraniczne, ale to czy podmiot, który dokonał identyfikacji ma siedzibę na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej, Unii Europejskiej, państwa równowaŝnego i spełnia przesłanki bycia podmiotem świadczącym usługi finansowe w zakresie prowadzonej działalności. 01/03/2010 r. Art. 9i ustawy ma implementować zgodnie z uzasadnieniem art. 15 ust. 1 III dyrektywy. Treść art. 9i ustawy nie odpowiada przy tym literalnie treści art. 15 ust. 1 III dyrektywy - nie wskazuje, miedzy innymi, iŝ przyjmowanie rezultatu podjętych środków bezpieczeństwa finansowego powinno być dokonane zgodnie z przepisami ustanowionymi w art. 14 III dyrektywy a wiec zgodnie z przepisami wskazującymi na sytuacje, gdzie instytucja zobowiązana korzysta z usług stron trzecich Czy art. 9i ustawy ma być stosowany autonomicznie, czy teŝ w połączeniu z art. 9h ustawy? Odpowiedź: Artykuł 9h ustawy stanowi, Ŝe instytucje obowiązane mogą korzystać z usług innych podmiotów w zakresie wykonania obowiązków określonych w art. 8b ust. 3 pkt 1-3, a odpowiedzialność za ich wykonanie ponosi instytucja obowiązana. Treść art. 9h stanowi implementację art. 19 III dyrektywy do polskiego porządku prawnego. Korzystanie z usług innego podmiotu polega na swego rodzaju podporządkowaniu tego podmiotu instytucji obowiązanej. PowyŜsze podporządkowanie powinno wynikać z umowy (np. outsourcingu) gwarantującej, Ŝe inny podmiot (usługodawca lub pośrednik) będzie traktowany jako podmiot podlegający instytucji obowiązanej. Wszelkie zobowiązania w zakresie przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu obciąŝające inny podmiot mogą wynikać wyłącznie z umowy zawartej pomiędzy nim a instytucją obowiązaną, a nie bezpośrednio z przepisów ustawy. Korzystanie z usług innego podmiotu w zakresie przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu bez podpisania wskazanej wyŝej umowy moŝe narazić instytucję obowiązaną na zarzut nieprzestrzegania przepisów ustawy. Art. 9i ustawy dopuszcza natomiast moŝliwość wykorzystania przez instytucje obowiązane, rezultatów podjętych środków naleŝytej staranności wobec swoich klientów przez podmioty świadczące usługi finansowe. Instytucja obowiązana w przedmiotowym zakresie moŝe uznać obowiązki, o których mowa w art. 8b ust 3 pkt. 1-3 ustawy, za zrealizowane, gdy wykonane zostaną przez podmiot świadczący usługi finansowe mający 9
siedzibę na terytorium państwa członkowskiego Unii Europejskiej lub państwa równowaŝnego. Czy w przypadku określonym w art. 9i ust. 3 ustawy naleŝy rozumieć, Ŝe instytucja obowiązana nie stosuje przepisu art. 9i ust. 1 ustawy, w przypadku gdy środki bezpieczeństwa finansowego zostały wykonane przez podmiot świadczący usługi finansowe przy realizacji przez ten podmiot transferu środków pienięŝnych? Odpowiedź: Instytucja obowiązana nie moŝe przyjąć rezultatów stosowania środków bezpieczeństwa finansowego w przypadku, gdy środki bezpieczeństwa finansowego zostały wykonane przez podmioty świadczące usługi finansowe, związane z transferem środków pienięŝnych, o których mowa w art. 15 ust. 1 III dyrektywy, tj. przez podmioty prowadzące działalność kantorową oraz przez biura dokonujące przekazów pienięŝnych. Art. 10a W jaki sposób instytucje obowiązane mają realizować obowiązek identyfikacji i weryfikacji toŝsamości rzeczywistego beneficjenta w przypadku transakcji klienta, z którym nie ma zawartej umowy, ale zleca on wykonanie jednorazowej transakcji (tzw. klient przypadkowy), gdzie przechowywać dane odnośnie takiego beneficjenta rzeczywistego przy jednorazowej transakcji? Odpowiedź: Zgodnie z postanowieniami art. 10a ust. 2 ustawy określenie sposobu wykonania środków bezpieczeństwa finansowego, do których naleŝy m. in. podejmowanie czynności, z zachowaniem naleŝytej staranności, w celu identyfikacji i weryfikacji rzeczywistego beneficjenta, powinno zostać zawarte w wewnętrznej procedurze. Zgodnie z postanowieniami art. 8b ust. 3 pkt 2 ustawy instytucja obowiązana ma obowiązek podejmowania czynności, z zachowaniem naleŝytej staranności, w celu identyfikacji beneficjenta rzeczywistego. Oznacza to, Ŝe instytucja obowiązana powinna dąŝyć do identyfikacji tego beneficjenta. JeŜeli w procesie identyfikacji instytucja obowiązana dojdzie do momentu, w którym nie będzie mogła uzyskać dalszych informacji uznaje się, Ŝe zostały zastosowane środki bezpieczeństwa finansowego. Sposób gromadzenia oraz miejsce przechowywania danych na temat rzeczywistego beneficjenta instytucja obowiązania określa we własnym zakresie. 12/02/2010 r. Czy instytucje obowiązane, które przed wejściem w Ŝycie ustawy, przeprowadzały szkolenia pracowników wykonujących obowiązki związane z przeciwdziałaniem praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu w instytucji obowiązanej, winny po wejściu w Ŝycie ustawy, ponownie przeprowadzać przedmiotowe szkolenia? ZwaŜyć przy tym naleŝy, iŝ przepisy w Ŝaden sposób nie precyzują w jakim zakresie szkolenia powinno być poświęcone przepisom prawa, a w jakim innym elementom związanym z przeciwdziałaniem praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu. 10
Odpowiedź: Instytucje obowiązane, które przed wejściem w Ŝycie przepisów nowelizujących ustawę przeprowadziły szkolenia pracowników wykonujących obowiązki związane z przeciwdziałaniem praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu powinny ponownie przeszkolić tych pracowników. Nowelizacja ustawy w powaŝnym stopniu zmodyfikowała sposób podejścia do zwalczania procederu prania pieniędzy oraz finansowania terroryzmu, jak równieŝ uregulowała m. in. kwestie związane z zamraŝaniem wartości majątkowych osób, grup i podmiotów. Tak więc wiedza nabyta podczas szkoleń opartych na przepisach ustawy sprzed jej nowelizacji stała się po ich zmianie nieaktualna. Z uwagi na fakt, Ŝe szkolenie wcześniejsze moŝe w stopniu niewystarczającym wyczerpać tematykę prania pieniędzy oraz finansowania terroryzmu wskazane jest, odbycie szkolenia uzupełniającego (np. e-learning udostępniany nieodpłatnie przez Generalnego Inspektora Informacji Finansowej na stronie http://www.giif.wortalszkoleniowy.pl/). Czy instytucja obowiązana zobowiązana jest posiadać program poznaj swojego klienta jako oddzielną procedurę? Odpowiedź: Ustawodawca w tym przedmiocie pozostawia instytucjom obowiązanym dowolność. Art. 10b Czy kaŝdy ze wspólników spółki moŝe wyznaczyć siebie samego na osobę odpowiedzialną za realizację obowiązków określonych w ustawie? Czy wspólnik moŝe wyznaczyć innego wspólnika? Czy moŝe być jeden wspólnik wyznaczony przez siebie samego i wszystkich pozostałych wspólników? Odpowiedź: Art. 10b ust. 2 ustawy wskazuje, Ŝe w przypadku instytucji obowiązanych wykonujących działalność jednoosobowo, osobą odpowiedzialną za wykonanie obowiązków określonych w ustawie jest osoba wykonująca tą działalność. W przypadku spółek kwestie tą moŝe regulować umowa spółki. Czy członek zarządu powołany w trybie art. 10b ust. 1 ustawy, moŝe udzielić pełnomocnictwa innemu członkowi zarządu lub teŝ innej osobie fizycznej, w tym pracownikowi instytucji obowiązanej bądź teŝ osobie fizycznej nie pozostającej w stosunku pracy z instytucją obowiązaną do wykonywania obowiązków określonych w ustawie w tym m.in. do wyraŝania zgody na zawarcie umowy w trybie art. 9e ust. 4 pkt 4 ustawy? Odpowiedź: Członek zarządu powołany w trybie art. 10b ust. 1 ustawy moŝe udzielić pełnomocnictwa do wyraŝania zgody na zawarcie umowy w trybie art. 9e ust. 4 pkt 4 ustawy, co nie zwalnia go z odpowiedzialności, o której mowa w art. 10b ust. 1 ustawy. Działania takie są wewnętrzną sprawą instytucji obowiązanej. 11
Art. 12 Czy instytucja obowiązana przesyłając informacje o podejrzanej transakcji, w której znajduje się data realizacji transakcji i jest ona inna niŝ data złoŝenia dyspozycji musi dodatkowo wprowadzić datę złoŝenia dyspozycji (data ta moŝe być inna niŝ data realizacji transakcji)? W jakiej formie naleŝy te informacje dostarczyć gdyŝ art. 12 ust. 1 pkt 7 ustawy do tego obliguje instytucje obowiązane? Odpowiedź: W sytuacji, gdy instytucja obowiązana uzna taką informację za istotną dla Generalnego Inspektora oraz dla dalszego postępowania analitycznego powinien taką informację przesłać np. w polu 45- Uwagi. Art. 18 12/02/2010 r. Kto poniesie odpowiedzialność dyscyplinarną, cywilną, karną lub inną w przypadku roszczeń klienta z powodu nie zrealizowania transakcji w terminie? w przypadku gdy instytucja nie otrzyma Ŝądania wstrzymania transakcji lub blokady rachunku i wykona transakcje po upływie 24 godzin? Odpowiedź: Zapisy zabezpieczające instytucje obowiązaną przez odpowiedzialnością powinny stanowić integralną część umów zawieranych z klientami. Art. 20d Art. 20d ustawy nakłada na instytucje obowiązane obowiązek zamraŝania środków, natomiast w ustawie brak jest przepisu regulującego tryb częściowego lub całkowitego zwolnienia zamroŝonych wartości przez instytucje obowiązaną. Czy wydane zostaną przepisy regulujące takie tryby? Odpowiedź: W przedmiotowym zakresie nie będą wydane odrębne przepisy regulujące tryb częściowego lub całkowitego zwolnienia zamroŝonych wartości. Decyzję o częściowym lub całkowitym zwolnieniu wartości majątkowych wydawał będzie Generalny Inspektor w trybie uregulowanym przez przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego. Art. 20e Czy Generalny Inspektor przewiduje opracowanie i opublikowanie wzoru wniosku, o którym mowa w art. 20e ust. 1 ustawy? Odpowiedź: Dana osoba, grupa lub podmiot, o których mowa w art. 20e. ust. 1 ustawy we własnym zakresie występuje z wnioskiem do Generalnego Inspektora o zwolnienie zamroŝenia wartości majątkowych. Generalny Inspektor nie przewiduje opracowania i opublikowania wzoru ww. wniosku. W przedmiotowym zakresie zastosowanie będą miały przepisy Rozdziału 3 w Dziale VIII Kodeksu Postępowania Administracyjnego odnoszącego się do wniosków. W jaki sposób będzie chroniony pracownik instytucji obowiązanej jako świadek w postępowaniu karnym o pranie pieniędzy i finansowanie terroryzmu? 12
Odpowiedź: Pracownik instytucji obowiązanej występujący jako świadek w postępowaniu karnym o pranie pieniędzy lub finansowanie terroryzmu podlega ochronie na zasadach ogólnych określonych w art. 184 Kodeksu postępowania karnego. Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 21 września 2001 r. w sprawie określenia wzoru rejestru transakcji, sposobu jego prowadzenia oraz trybu dostarczania danych z rejestru Generalnemu Inspektorowi Informacji Finansowej Czy rozporządzenie, po nowelizacji ustawy straciło moc prawną? Odpowiedź: Rozporządzenie, o którym mowa w pytaniu, nie utraciło mocy obowiązującej. Rozporządzenie (WE) nr 1781/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 listopada 2006 r. w sprawie informacji o zleceniodawcach, które towarzyszą przekazom pienięŝnym Czy jeśli działalność przedsiębiorcy miałaby polegać na pośrednictwie pienięŝnym (kod PKD 6419Z) i dopuszczałaby przekazywanie nam od anonimowych osób gotówki w kwotach do 1000 Euro i które to pieniądze my natychmiast wpłacalibyśmy na konto instytucji zagranicznej, to czy byłoby to zgodne z Rozporządzeniem nr 1781/2006 czy nie? Odpowiedź: Rozporządzenie (WE) Nr 1781/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 listopada 2006 r. w sprawie informacji o zleceniodawcach, które towarzyszą przekazom pienięŝnym (Dz. Urz. UE L 345/1 z 08.12.2006 r.), zwane dalej rozporządzeniem, obliguje dostawców usług płatniczych do zapewnienia, aby przekazom pienięŝnym towarzyszyły pełne informacje o zleceniodawcy. Zgodnie z przepisami rozporządzenia dostawca usług płatniczych zleceniodawcy, przed przekazaniem środków, weryfikuje na podstawie dokumentów, danych i informacji otrzymanych z wiarygodnego i niezaleŝnego źródła wszystkie informacje o zleceniodawcy. W przypadku przekazów pienięŝnych, które są realizowane bez wykorzystania rachunku, bez uszczerbku dla art. 7 lit. c) dyrektywy 2005/60/WE, dostawca usług płatniczych zleceniodawcy sprawdza informacje o zleceniodawcy jedynie wtedy, gdy wartość transakcji przekracza 1.000 EUR lub gdy transakcja składa się z kilku operacji, które wydają się wzajemnie powiązane, a ich łączna wartość przekracza 1.000 EUR. Dostawca usług płatniczych zleceniodawcy ma obowiązek przechowywać przez pięć lat dokumentację zawierającą wszystkie informacje o zleceniodawcy, które towarzyszą przekazom pienięŝnym. Kiedy zostanie wdroŝony elektroniczny sposób zgłaszania transakcji podejrzanych do Generalnego Inspektora? Odpowiedź: Elektroniczny sposób zgłaszania transakcji podejrzanych do Generalnego Inspektora został juŝ wdroŝony: 13
a) drogą teletransmisji (w trybie on-line : przesłanie pliku danych przy pomocy strony zabezpieczonej strony internetowej Generalnego Inspektora, e-mail), b) na płycie CD-ROM, w standardzie ISO 9660, c) w formie zapisu na dyskietce komputerowej, w standardzie: 3,5" FAT 1,4. Dane przekazywane w formie elektronicznej w sposób określony powyŝej powinny być opatrzone bezpiecznym podpisem elektronicznym, w rozumieniu ustawy o podpisie elektronicznym, przez osobę, która w związku z art. 28 ustawy została wyznaczona do realizacji obowiązków określonych w ustawie. Czy zakładając działalność gospodarczą celem pośredniczenia w przekazach pienięŝnych (kod PKD 6419Z) i stając się w ten sposób instytucja obowiązaną, mamy obowiązek w jakiś sposób rejestrować się jako taka instytucja w GIIF-ie czy nie? Odpowiedź: Ustawą z dnia 25 czerwca 2009 r. o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu wprowadzaniu do obrotu finansowego wartości majątkowych pochodzących z nielegalnych lub nieujawnionych źródeł oraz o przeciwdziałaniu finansowaniu terroryzmu oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 166, poz. 1317) art. 10 ustawy został uchylony. 14