Nowa ustawa zastąpi dotychczasową z 13 października 1994 r. o biegłych rewidentach i ich samorządzie; wprowadza również zmiany do ustawy o rachunkowości. W dniu 24 czerwca 2008 roku Ministerstwo Finansów opublikowało, datowany 12 czerwca, projekt ustawy o biegłych rewidentach i ich samorządzie, firmach audytorskich oraz o nadzorze publicznym. Dzięki nowej ustawie wdrożeniu do polskiego systemu prawnego będą podlegać postanowienia dyrektywy 2006/43/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 17 maja 2006 roku w sprawie ustawowych badań rocznych sprawozdań finansowych i skonsolidowanych sprawozdań finansowych (Dz. Urz. UE L 157/87 z 9.06.2006 r. z późn. zm.). Nowa ustawa zastąpi dotychczasową z 13 października 1994 r. o biegłych rewidentach i ich samorządzie. Wprowadza również zmiany do ustawy o rachunkowości. Projekt ustawy implementuje Dyrektywę 2006/43/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 17 maja 2006 r. w sprawie ustawowych badań rocznych sprawozdań finansowych i skonsolidowanych sprawozdań finansowych, zmieniającą Dyrektywy Rady 78/660/EWG w sprawie rocznych sprawozdań finansowych niektórych rodzajów spółek i 83/349/EWG w sprawie skonsolidowanych sprawozdań finansowych banków i innych instytucji finansowych oraz uchylającą dyrektywę Rady 84/253/EWG w sprawie zatwierdzania osób odpowiedzialnych za dokonywanie ustawowych kontroli dokumentów rachunkowych. W dniu 29 czerwca 2008 roku minął dwuletni okres przejściowy na dostosowanie naszego prawa do wymogów przyjętej w 2006 roku Dyrektywy. Projekt został skierowany do uzgodnień międzyresortowych, a proces legislacyjny rozpocznie się po jego przyjęciu przez Radę Ministrów. Nowa ustawa wejdzie w życie w ciągu 14 dni od jej ogłoszenia, ale projektodawca przewiduje dla niektórych zapisów przepisy przejściowe, obowiązujące maksymalnie do końca 2009 roku. 1 / 6
Projekt przewiduje szereg nowych regulacji, które będą miały znaczenie dla biegłych rewidentów, firm audytorskich, samorządu biegłych rewidentów, kandydatów na biegłych rewidentów oraz jednostek zainteresowania publicznego. Regulacje zawarte w Dyrektywie 2006/43/WE i przenoszone do polskiego systemu prawnego mają na celu poprawę jakości badania i przeglądów sprawozdań finansowych i w efekcie wzrost zaufania odbiorców tych sprawozdań do ich treści oraz zwiększenie atrakcyjności i konkurencyjności firm na rynkach międzynarodowych. Ponadto celem Dyrektywy jest ujednolicenie norm i zasad wykonywania zawodu biegłego rewidenta oraz działalności firm audytorskich na terytorium Unii Europejskiej. Poniżej przedstawiono wybrane zmiany proponowane w opublikowanym projekcie ustawy. Czynności rewizji finansowej Projekt ustawy wprowadza definicję czynności rewizji finansowej", rozumianych jako badanie i przeglądy sprawozdań finansowych. Jednostki zainteresowania publicznego (JZP) Nowa ustawa przewiduje szczególne zasady dotyczące przeprowadzania czynności rewizji finansowej w JZP, do których zaliczać się będą: 1. mający siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej emitenci papierów 2 / 6
wartościowych dopuszczeni do obrotu na rynku regulowanym państwa Unii Europejskiej, 2. banki krajowe (w tym m.in. Bank Gospodarstwa Krajowego i banki spółdzielcze), oddziały instytucji kredytowych i oddziały banków zagranicznych, 3. spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe, 4. zakłady ubezpieczeń i główne oddziały zakładów ubezpieczeń, 5. zakłady reasekuracji, 6. instytucje pieniądza elektronicznego. Z definicji JZP wyłączono gminy i związki gmin, które emitują obligacje komunalne na rynku regulowanym. W celu zwiększenia niezależności biegłego rewidenta wykonującego czynności rewizji finansowej w JZP, projekt ustawy przewiduje obowiązek rotacji kluczowego biegłego rewidenta (przez którego rozumie się biegłego rewidenta odpowiedzialnego za wykonywanie czynności rewizji finansowej w imieniu firmy audytorskiej, podpisującego opinię lub raport) maksymalnie po upływie siedmiu lat i możliwość ponownego podjęcia przez niego czynności rewizji finansowej po dwuletniej przerwie. Poza tym, po ustaniu świadczenia usług rewizji finansowej biegłego rewidenta będzie obowiązywał dwuletni okres karencji przed podjęciem zatrudnienia na stanowisku kierowniczym w jednostce, w której wykonywał czynności rewizji finansowej. W celu umożliwienia Krajowej Komisji Nadzoru (KKN, organ Krajowej Izby Biegłych Rewidentów) przeprowadzania kontroli jakości usług rewizji finansowej świadczonych przez firmy audytorskie na rzecz JZP, firmy audytorskie będą zobowiązane do końca stycznia każdego roku przekazywać KKN informacje o wszystkich podpisanych w poprzednim roku umowach na świadczenie usług rewizji finansowej w JZP. Niewywiązanie się z powyższego obowiązku będzie skutkowało nieważnością przeprowadzonych czynności rewizji finansowej z mocy prawa. 3 / 6
Komitet audytu Projekt ustawy zakłada obowiązek utworzenia w JZP komitetu audytu liczącego co najmniej 3 osoby. Z obowiązku tego zwolnione zostały - z uwagi na przepisy regulujące działalność poszczególnych jednostek - fundusze inwestycyjne niebędące funduszami aktywów niepublicznych, oddziały instytucji kredytowych, oddziały banków zagranicznych, główne oddziały zakładów ubezpieczeń, a także emitenci papierów wartościowych, w których nie powołano rady nadzorczej. Członkowie komitetu audytu powoływani będą spośród członków rady nadzorczej jednostki. Przynajmniej jeden z członków komitetu powinien posiadać odpowiednią wiedzę w dziedzinie rachunkowości lub rewizji finansowej oraz być niezależny od jednostki (ten wymóg, z zasady, nie dotyczy banków spółdzielczych). Podstawowym zadaniem komitetu będzie monitorowanie procesu czynności rewizji finansowej JZP, od rekomendowania radzie nadzorczej firmy audytorskiej do przeprowadzenia badania lub przeglądu, po bieżącą komunikację z biegłym rewidentem/firmą audytorską w trakcie badania lub przeglądu, w tym monitorowanie zachowania niezależności biegłego rewidenta/firmy audytorskiej. 4 / 6
Nadzór publiczny Dyrektywa 2006/43/WE wprowadza zasady regulujące nadzór nad biegłymi rewidentami w krajach Unii Europejskiej i ustanawia nadzór publiczny, do którego należeć powinna ostateczna odpowiedzialność za nadzór nad: - zatwierdzaniem oraz rejestracją biegłych rewidentów i firm audytorskich, - przyjmowaniem zasad etyki zawodowej, wewnętrznej kontroli jakości firm audytorskich oraz rewizji finansowej, - kształceniem ustawicznym, zapewnianiem jakości oraz systemem dyscyplinarnym. W tym celu projekt ustawy, w ślad za dyrektywą, wprowadza wymagane nowe rozwiązania dotyczące m.in. stworzenia systemu nadzoru publicznego nad biegłymi rewidentami i firmami audytorskimi oraz zmian w systemie zapewnienia jakości rewizji finansowej. W projekcie ustawy przyjęto, że nadzór publiczny nad wykonywaniem zawodu przez biegłych rewidentów i działalnością firm audytorskich będzie sprawowany przez Komisję Nadzoru Audytowego. Komisja będzie sprawowała także nadzór nad Krajową Izbą Biegłych Rewidentów (KIBR). Dotychczasowy nadzór nad samorządem biegłych rewidentów sprawowany był przez Ministra Finansów, natomiast Komisja będzie wykonywać swoje zadania przy pomocy komórki organizacyjnej działającej w strukturze Ministerstwa, odpowiedzialnej za rachunkowość i rewizję finansową. Do zadań Komisji Nadzoru Audytowego należeć będzie m.in.: zatwierdzanie uchwał organów KIBR, zatwierdzanie rocznych planów kontroli dotyczących wykonywania zawodu przez 5 / 6
biegłych rewidentów i działalności firm audytorskich wykonujących czynności rewizji finansowej w JZP, przeprowadzanie kontroli pozaplanowych, rozpatrywanie odwołań od uchwał organów KIBR będących decyzjami administracyjnymi, kontrola formalno-prawna niepodlegających zatwierdzeniu przez Komisję Nadzoru Audytowego uchwał organów KIBR, zaskarżanie tych uchwał w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości, rejestrowanie biegłych rewidentów i firm audytorskich z państw trzecich oraz współpraca międzynarodowa z Komisją Europejską oraz organami nadzoru z państw Unii Europejskiej i państw trzecich. Nadzór publiczny powinien być niezależny, co oznacza, że większość członków Komisji Nadzoru Audytowego przynajmniej przez 3 lata przed powołaniem w skład Komisji nie może wykonywać czynności rewizji finansowej, mieć prawa głosu w firmie audytorskiej ani być członkiem zarządu lub rady nadzorczej firmy audytorskiej. Inne zmiany Poza wyżej wymienionymi nowymi regulacjami, projekt ustawy zawiera także modyfikacje dotychczasowych przepisów zawartych w ustawie o biegłych rewidentach i ich samorządzie, regulujących wykonywanie zawodu biegłego rewidenta i działalność firm audytorskich, dotyczące m.in.: zasad funkcjonowania samorządu biegłych rewidentów, kompetencji poszczególnych organów KIBR, zasad działania Komisji Egzaminacyjnej i organizacji postępowania kwalifikacyjnego dla kandydatów na biegłych rewidentów, zasad etyki oraz zachowania niezależności i tajemnicy zawodowej przez biegłych rewidentów. 6 / 6