Pracodawcy i umocowanie w prawie oświatowym a kształcenie zawodowe. Wprowadzenie

Pracodawcy i umocowanie w prawie oświatowym a kształcenie zawodowe Wprowadzenie W poniższym opracowaniu zostaną wskazane wybrane zapisy dotyczące przedsiębiorców i pracodawców, ze zwróceniem szczególnej uwagi na umocowane w treści aktów prawa oświatowego. Prawo oświatowe gałąź prawa administracyjnego 1 regulująca działanie, organizację i nadzór nad systemem oświaty. Z wielu dotychczasowych obserwacji mało satysfakcjonująca jest współpraca szkół zawodowych i placówek realizujących kształcenie zawodowe z pracodawcami. Najczęściej jest podkreślana: a) podczas spotkań, konferencji i dyskusji nad synergią tych dwóch obszarów życia społecznego; b) w przeprowadzanych na potrzeby rynku pracy dogłębnych analizach i diagnozach; c) w raportach z badań i innych opracowaniach okolicznościowych. Problematyka współpracy wymienionych podmiotów, czyli pracodawców i szkół, jest także poruszana przez środowisko rządowe, środowisko samorządowe, organizacje gospodarcze i zawodowe. Najważniejsze problemy dotyczą głównie: efektywniej realizacji praktycznej nauki zawodu w rzeczywistym środowisku pracy, udziału pracodawców w procesie kształcenia, udziału pracodawców w procesie egzaminowania, odpowiedniego do potrzeb pracodawców inwestowania w rozwój bazy technodydaktycznej szkół. W okresie wiosny 2010 r. odbyły się w kraju Wojewódzkie Konferencje poświęcone zmianom programowym w szkolnictwie zawodowym i ustawicznym, które będą wprowadzone w szkołach zawodowych już od 1 września 2012 roku. Uczestnicy spotkań mieli możliwość wyrażenia opinii oraz zgłoszenia swoich propozycji po wysłuchaniu założeń modernizacji szkolnictwa zawodowego przedstawionych przez pracowników ministerstwa edukacji. Bardzo ciekawie przedstawia się jest proponowana współpraca szkół z pracodawcami przedstawiona na konferencjach a jednocześnie zawarta w Informatorze MEN pt. Kształcenie zawodowe i ustawiczne Założenia projektowanych zmian. 1 Patrz także: http://pl.wikipedia.org/wiki/prawo_o%c5%9bwiatowe 1

Autorzy proponowanych zmian zauważają, że w dobie nieustannych zmian społecznych 2, gospodarczych, technicznych, technologicznych i ekonomicznych zmieniają się przede wszystkim wymagania pracodawców szczególnie pod względem kwalifikacji zawodowych oraz umiejętności absolwentów szkół ponadgimnazjalnych. Stało się koniecznością ciągłe zdobywanie nowej wiedzy i nowych umiejętności, oczywiście w celu efektywnego funkcjonowania na rynku pracy. Współcześnie szkoła powinna umożliwić uczniowi zdobycie kwalifikacji podstawowych dla danego zawodu, by już jako absolwent mógł odnaleźć odpowiednie oferty pracodawców. Wśród wielu wskazań wymienia się założenie, iż najczęściej już w toku pracy zawodowej, absolwent szkoły zawodowej powinien kształtować, rozwijać i doskonalić inne kwalifikacje. W założeniach przyjęto, że działania te wynikają przede wszystkim z potrzeb przedsiębiorstwa, w którym jest zatrudniony, a w szerszym kontekście także z potrzeb krajowego i regionalnego oraz lokalnego rynku pracy. Zmiany zapisane w ustawie o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw (z dnia 19 sierpnia 2011 roku, Dz. U. Nr 205, poz. 1206) dotyczą także funkcjonowania pracodawców w systemie oświaty. Dokonajmy odpowiedzi na kilka pytań, tym samym przybliżając zagadnienie ujęte w temacie: Pracodawcy i umocowanie w prawie oświatowym a kształcenie zawodowe. Jakie wymienia się najważniejsze planowane działania w modernizacji kształcenia zawodowego w których uwzględnia się pracodawców? Wśród priorytetowych działań w zakresie dobrego przygotowania młodzieży do wejścia na rynek pracy wymienia się: a) prowadzenie kształcenia zawodowego, a w szczególności kształcenia praktycznego, w powiązaniu z pracodawcami; b) uzupełnianie się nawzajem miejsc zdobywania wiedzy, czyli w szkole i zakładowi pracy odpowiedniej branży; c) umożliwianie uczniom pierwszego kontaktu ze światem produkcji na etapie nauki, dając zarazem ważne atuty pozytywnego wejścia na rynek prac i uzyskanie zatrudnienia u konkretnego (często wybranego) pracodawcy. 2 Kształcenie zawodowe i ustawiczne; Założenia projektowanych zmian, Informator MEN, Warszawa 2010, s.19, 3.6. Współpraca szkół z pracodawcami 2

Zapisy te wymagają skutecznego zachęcenia pracodawców (i przedsiębiorców) do współpracy ze szkołami ponadgimnazjalnymi realizującymi kształcenie zawodowe. Przedstawiciele wszystkich podmiotów związanych z oświatą są przekonani, iż kształcenie zawodowe, w szerokim znaczeniu tego działania, należy do tych obszarów edukacji, które w sposób bezpośredni są powiązane z współczesnym i przyszłym rynkiem pracy. Wpływ pracodawców na proces kształcenia zawodowego należy wkomponować w jego planowanie, organizowanie, realizację oraz ewaluację. Działania te są potrzebne po to, aby do minimum zniwelować rozdźwięk i negatywne tendencje występujące w relacji: edukacja zawodowa a rynek pracy. Jaki jest zakres proponowanych zmian w współpracy szkół z pracodawcami? Proponowany zakres współpracy, jak wskazują autorzy modernizacji kształcenia zawodowego 3, obejmuje między innymi: tworzenie bazy (sieci) zakładów pracy, w których uczniowie i słuchacze ponadgimnazjalnych szkół prowadzących kształcenie zawodowe będą odbywać kształcenie praktyczne; podniesienie jakości planowanych i realizowanych praktyk zawodowych poprzez wypracowanie, we współpracy bezpośrednio szkół z pracodawcami, lub funkcjonującymi zrzeszeniami branżowymi pracodawców, standardów praktyk w poszczególnych zawodach; wspieranie szkół zawodowych w zakresie wyposażenia istniejącej bazy dydaktycznej, szczególnie w nowoczesne środki dydaktyczne (merytoryczne) i materiały (produkcyjne); zorganizowanie udziału pracodawców w organizowaniu dodatkowych zajęć w formach pozaszkolnych dla uczniów zainteresowanych oraz ostatnich klas w szkołach ponadgimnazjalnych prowadzących kształcenie zawodowe, tym samym zwiększając szansę ich zatrudnienia po ukończeniu szkoły; organizowanie prowadzenia przez pracodawców doskonalenia praktycznego nauczycieli kształcenia zawodowego, czyli kadry pedagogicznej szkół ponadgimnazjalnych. 3 Kształcenie zawodowe i ustawiczne; Założenia projektowanych zmian, Informator MEN, Warszawa 2010, s.20, 3.6. Współpraca szkół z pracodawcami 3

Jakie podejmowane są działania mające na celu zachęcenie finansowe pracodawców do udziału w procesie kształcenia zawodowego? Rozwiązanie powyższego problemu dostrzegać można w: a) stworzeniu mechanizmów finansowych, wspierających pracodawców podejmujących współpracę z instytucjami edukacyjnymi w zakresie kształcenia zawodowego; W treści ustawy o systemie oświaty 4, szczególnie w art. 70b zapisano: Art. 70b. 1. Pracodawcom, którzy zawarli z młodocianymi pracownikami umowę o pracę w celu przygotowania zawodowego, przysługuje dofinansowanie kosztów kształcenia, jeżeli: 1) pracodawca lub osoba prowadząca zakład w imieniu pracodawcy albo osoba zatrudniona u pracodawcy posiada kwalifikacje wymagane do prowadzenia przygotowania zawodowego młodocianych, określone w odrębnych przepisach; 2) młodociany pracownik ukończył naukę zawodu lub przyuczenie do wykonywania określonej pracy i zdał egzamin, zgodnie z odrębnymi przepisami. 5 Taki mechanizm to dofinansowanie pracodawcom kosztów kształcenia zawodowego młodocianych pracowników, wypłacane z funduszu pracy. Realizuje się ono na podstawie wymienionego powyżej art. 70b ustawy o systemie oświaty i uzależnione jest od formy kształcenia i czasu jego trwania. Wskazane w zapisach prawnych kwoty dofinansowania podlegają także waloryzacji wskaźnikiem cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem, jeżeli wskaźnik ten w okresie od roku kalendarzowego, w którym przeprowadzona była ostatnio waloryzacja, wynosi co najmniej 105%. Na uwagę zasługuje fakt, że jednostki samorządu terytorialnego jako organy prowadzące szkoły otrzymują z budżetu państwa część oświatową subwencji ogólnej przeznaczoną na finansowanie zadań szkolnych. Jednym z zadań jest prowadzenie szkół ponadgimnazjalnych realizujących kształcenie zawodowe, w ramach którego realizowana jest praktyczna nauka zawodu, także poza szkołą bezpośrednio u pracodawców. W celu realizacji tego zadania, czyli aby zapewnić organom prowadzącym odpowiednie środki na realizację zadań związanych z kształceniem zawodowym, sukcesywnie zwiększana jest stosowana przy podziale części oświatowej subwencji ogólnej waga P8. Dla porównania w roku 2009 wzrosła ona z 0,15 do 0,17, a w roku 2010 do 0,19. 4 Ustawie z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572, z późn. zm.) 5 http://www.prawo.vulcan.edu.pl/przegdok.asp?qdatprz=04-03-2012&qplikid=1 4

Jakie wymagania stawia się przed pracodawcami realizującymi nauczanie praktyczne w własnych zakładach pracy? Dokonując syntezy dostępnych wiadomości można zauważyć: a) W literaturze przedmiotu, w związku z licznymi pytaniami 6, dotyczącymi dofinansowania pracodawcom kosztów kształcenia młodocianych pracowników, Ministerstwo Edukacji Narodowej Departament Kształcenia Zawodowego i Ustawicznego informuje, że zgodnie z art. 70b ust. 7 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572 z póź. zm.) dofinansowanie jest przyznawane na wniosek pracodawcy złożony w terminie 3 miesięcy od ukończenia przez młodocianego pracownika nauki zawodu lub przyuczenia do wykonywania określonej pracy. b) Zgodnie z odrębnymi przepisami np. zawartymi w Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie przygotowania zawodowego młodocianych i ich wynagradzania Dz. U. Nr 60, poz. 278 z póź. zm., zarówno nauka zawodu, jak i przyuczenie do wykonywania określonej pracy kończy się egzaminem, termin 3 miesięcy należy liczyć od daty uwidocznionej na dokumencie potwierdzającym zdanie przez młodocianego egzaminu. Jakie dokumenty należy dołączyć do wniosku o dofinansowanie? Każdy wnioskujący pracodawca powinien dołączyć: - kopie dokumentów potwierdzających posiadanie przez pracodawcę lub osobę prowadzącą zakład w imieniu pracodawcy albo osobę zatrudnioną u pracodawcy kwalifikacji wymaganych do prowadzenia przygotowania zawodowego młodocianych, określonych w odrębnych przepisach, tzn. w 10 ust. 4 i 5 Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 1 lipca 2002 r. w sprawie praktycznej nauki zawodu (Dz. U. Nr 113, poz. 988 z póź. zm.), - kopię umowy o pracę z młodocianym pracownikiem w celu przygotowania zawodowego, - w przypadku nauki zawodu kopię dyplomu lub świadectwa potwierdzającego zdanie przez młodocianego pracownika egzaminu, - w przypadku przyuczenia do wykonywania określonej pracy zaświadczenia potwierdzającego zdanie przez młodocianego egzaminu sprawdzającego. 6 http://www.men.gov.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=999%3akomunikat-w-sprawiedokumentow-jakie-powinien-doczy-pracodawca-do-wniosku-o-dofinansowanie-kosztow-ksztaceniamodocianego-pracownika-&catid=55%3aksztacenie-i-kadra-ksztacenie-zawodowe-default&itemid=80 5

Należy wskazać, że dofinansowanie przyznawane jest w trybie decyzji, w ramach postępowania wyjaśniającego organ przyznający dofinansowanie może zwrócić się do pracodawcy o uzupełnienie wniosku o kopie dokumentów umożliwiających stwierdzenie posiadania przez niego kwalifikacji wymaganych do prowadzenia przygotowania zawodowego młodocianych (np. dokumentów potwierdzających staż pracy wymagany w przypadku nieposiadania tytułu mistrza w zawodzie) lub w przypadku skrócenie bądź przedłużenia okresu nauki zawodu lub przyuczenia do wykonywania określonej pracy, dokumentów pozwalających ustalić rzeczywisty czas trwania przygotowania zawodowego. Jakie inne zmiany wskazuje ustawodawca w ustawie z dnia 19 sierpnia 2011 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw? Otóż w treści Art. 16 7 zapisano, iż w ustawie z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572, z późn. zm.2)) wprowadza się następujące zmiany: się: a) ust. 5a otrzymuje brzmienie: 5a. Po ukończeniu gimnazjum obowiązek nauki spełnia 2) przez realizowanie, zgodnie z odrębnymi przepisami, przygotowania zawodowego u pracodawcy., b) art. 24 ust. 3 otrzymuje brzmienie: Do wniosku, o którym mowa w ust. 1, dołącza 8 się opinię organizacji pracodawców reprezentatywnych w rozumieniu ustawy z dnia 6 lipca 2001 r. o Trójstronnej Komisji do Spraw Społeczno- Gospodarczych i wojewódzkich komisjach dialogu społecznego (Dz. U. Nr 100, poz. 1080, z późn. zm.). c) po art. 62 dodaje się art. 62a w brzmieniu: Art. 62a. 1. Organ prowadzący szkoły dla dorosłych, szkoły prowadzące kształcenie zawodowe lub placówki, o których mowa w art. 2 pkt 3a, może je połączyć w zespół, zwany centrum kształcenia zawodowego i ustawicznego. 4. Centrum kształcenia zawodowego i ustawicznego współpracuje z pracodawcami i organizacjami pracodawców. ; d) art. 68a otrzymuje brzmienie: Art. 68a. 1. Kształcenie ustawiczne jest organizowane i prowadzone w: 7 Wskazane w (Dz. U. z 2011 r. Nr 205, poz. 1206) 8 Art. 24. 1. Minister właściwy do spraw oświaty i wychowania, na wniosek ministra właściwego w zakresie zawodu, którego dotyczy wniosek, określi, w drodze rozporządzenia, klasyfikację zawodów szkolnictwa zawodowego, z uwzględnieniem klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy. 6

5. Minister właściwy do spraw oświaty i wychowania określi, w drodze rozporządzenia: 5) wzory dokumentów wydawanych po ukończeniu kształcenia realizowanego w poszczególnych formach pozaszkolnych, uwzględniając możliwość zaliczania potwierdzonych efektów kształcenia przy podejmowaniu dalszego kształcenia w formach pozaszkolnych oraz konieczność dostosowania kształcenia ustawicznego do potrzeb i warunków rynku pracy, zapewnienia dostępności do form kształcenia ustawicznego umożliwiających przekwalifikowanie się oraz uzyskanie nowych kwalifikacji, a także włączenia pracodawców w proces kształcenia ustawicznego. Na jakiej zasadzie dokonuje się dofinansowanie kosztów kształcenia młodocianego pracownika? 9 Przepis art. 70b ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572, z późn. zm.) określa dwa warunki przyznania pracodawcy dofinansowania kosztów kształcenia, mianowicie: a) Konieczne jest posiadanie przez pracodawcę kwalifikacji wymaganych do prowadzenia przygotowania zawodowego młodocianych. Jak wynika z przepisu 10 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z 1 lipca 2002 r. w sprawie praktycznej nauki zawodu (Dz. U. Nr 113, poz. 988, z późn. zm.) pracodawca powinien posiadać odpowiedni staż pracy (3, 4 lub 6 letni), w tym nabyty po uzyskaniu tytułu zawodowego. Zgodnie z art. 70b ust. 1 ustawy 10 o systemie oświaty pracodawcom, którzy zawarli z młodocianymi pracownikami umowę o pracę w celu przygotowania zawodowego, przysługuje dofinansowanie kosztów kształcenia, jeżeli: 1) pracodawca lub osoba prowadząca zakład w imieniu pracodawcy albo osoba zatrudniona u pracodawcy posiada kwalifikacje wymagane do prowadzenia przygotowania zawodowego młodocianych, określone w odrębnych przepisach; b) W tym samym punkcie ustawy w ust 1 pkt. 2 zapisano: młodociany pracownik ukończył naukę zawodu lub przyuczenie do wykonywania określonej pracy i zdał egzamin, zgodnie z odrębnymi przepisami. Tak więc, przesłanką dofinansowania pracodawcy kosztów kształcenia młodocianych pracowników jest w pierwszej kolejności posiadanie przez pracodawcę lub osobę prowadzącą zakład w imieniu pracodawcy albo przez osobę zatrudnioną u pracodawcy kwalifikacji wymaganych do prowadzenia przygotowania zawodowego młodocianych. 9 http://www.oswiata.abc.com.pl/czytaj/-/artykul/dofinansowanie-kosztow-ksztalcenia-mlodocianegopracownika 10 z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572, z późn. zm.) 7

W myśl rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie przygotowania zawodowego młodocianych przygotowanie zawodowe młodocianych może prowadzić: pracodawca, osoba prowadząca zakład pracy w imieniu pracodawcy, osoba zatrudniona u pracodawcy- pod warunkiem posiadania kwalifikacji wymaganych od instruktorów praktycznej nauki zawodu, określonych w przepisach dotyczących praktycznej nauki zawodu. Pracodawca nie musi jednak spełniać powyższych wymagań kwalifikacyjnych, jeżeli zatrudnia do prowadzenia w ich imieniu przygotowania zawodowego pracowników mających wymagane kwalifikacje instruktorów praktycznej nauki zawodu ( 2 ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie przygotowania zawodowego młodocianych). W związku z powyższym, jeżeli pracodawca, który zatrudnił młodocianego nie prowadził osobiście przygotowania zawodowego, a robił to w jego imieniu inny pracownik posiadający przygotowanie, nie może być mowy o odmowie dofinansowania ze względu na niespełnienie przesłanek określonych w art. 70b ust. 1 ustawy o systemie oświaty. Zgodnie z 10 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 1 lipca 2002 r. w sprawie praktycznej nauki zawodu (Dz. U. Nr 113, poz. 988 oraz z 2003 r. Nr 192, poz. 1875) instruktorzy praktycznej nauki zawodu powinni posiadać co najmniej tytuł mistrza w zawodzie, którego będą nauczać, lub w zawodzie wchodzącym w zakres zawodu, którego będą nauczać, i przygotowanie pedagogiczne wymagane od nauczycieli, określone w odrębnych przepisach, lub ukończony kurs pedagogiczny, organizowany na podstawie odrębnych przepisów, którego program został zatwierdzony przez kuratora oświaty i obejmował łącznie co najmniej 70 godzin zajęć z psychologii, pedagogiki i metodyki oraz 10 godzin praktyki metodycznej, albo ukończony przed dniem 6 stycznia 1993 r. kurs pedagogiczny uprawniający do pełnienia funkcji instruktora praktycznej nauki zawodu. Instruktorzy praktycznej nauki zawodu niemający tytułu mistrza w zawodzie, powinni posiadać przygotowanie pedagogiczne lub ukończony kurs pedagogiczny oraz: świadectwo dojrzałości technikum lub szkoły równorzędnej albo świadectwo ukończenia szkoły policealnej lub dyplom ukończenia szkoły pomaturalnej lub policealnej i tytuł zawodowy w zawodzie pokrewnym do zawodu, którego będą nauczać, oraz co najmniej trzyletni staż pracy w zawodzie, którego będą nauczać, lub świadectwo dojrzałości liceum zawodowego i tytuł robotnika wykwalifikowanego lub równorzędny w zawodzie, którego będą nauczać, oraz co najmniej czteroletni staż pracy w tym zawodzie nabyty po uzyskaniu tytułu zawodowego, lub świadectwo dojrzałości liceum ogólnokształcącego, liceum technicznego, technikum kształcącego w innym zawodzie niż ten, którego będą nauczać, lub średniego studium zawodowego i tytuł robotnika wykwalifikowanego lub równorzędny w zawodzie, którego 8

będą nauczać, oraz co najmniej sześcioletni staż pracy w tym zawodzie nabyty po uzyskaniu tytułu zawodowego, lub dyplom ukończenia studiów wyższych na kierunku (specjalności) odpowiednim dla zawodu, którego będą nauczać, oraz co najmniej trzyletni staż pracy w tym zawodzie nabyty po uzyskaniu dyplomu lub dyplom ukończenia studiów wyższych na innym kierunku (specjalności) oraz co najmniej sześcioletni staż pracy w zawodzie, którego będą nauczać. Staż pracy powinien być udokumentowany świadectwem pracy. Przepisy prawa oświatowego nie wymagają innych dodatkowych dokumentów. A) Kształcenie młodocianych pracujących a treści prawa Co wynika z treści rozporządzenia ROZPORZADZENIE RADY MINISTRÓW z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie przygotowania zawodowego młodocianych i ich wynagradzania? Dz.U.96.60.278 2002.12.12 zm. Dz.U.02.197.1663 2004.10.15 zm. Dz.U.04.224.2274 2005.05.01 zm. Dz.U.05.53.472 Jaka jest rola, zadania i powinności pracodawcy w realizacji przygotowania zawodowego młodocianych? 1. Zgodnie z zapisem zawartym w treści 1.1. Przygotowanie zawodowe młodocianych pracowników, (zwanych w dalszych zapisach rozporządzenia młodocianymi) może odbywać się przez: 1) naukę zawodu, 2) przyuczenie do wykonywania określonej pracy. 2. Nauka zawodu ma na celu przygotowanie młodocianego do pracy w charakterze wykwalifikowanego robotnika lub czeladnika i obejmuje praktyczną naukę zawodu organizowana u pracodawcy na zasadach ustalonych w odrębnych przepisach oraz dokształcanie teoretyczne. 3. W poszczególnych rozdziałach tego aktu prawnego zawarto odpowiednie działania pracodawcy składające się na proces edukacyjny młodocianego pracownika. Dokonując zestawienia można przeczytać, że w kolejnych rozdziałach pracodawca zobowiązany jest do: a) Przepisy ogólne 9

Przygotowanie zawodowe młodocianego może prowadzić Obowiązek zawarcia na piśmie umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego O zawarciu lub wypowiedzeniu umowy o pracę powiadomienie wójta (burmistrza, prezydenta) właściwego ze względu na miejsce zamieszkania młodocianego, (a w przypadku pracodawcy będącego rzemieślnikiem - również izbę rzemieślniczą właściwą ze względu na siedzibę rzemieślnika. c) Nauka zawodu Zawarcia umowy z młodocianym w terminach przyjęć kandydatów do zasadniczych szkół zawodowych.( 5.) Realizacje programu nauczania dopuszczonego do użytku szkolnego uwzględniający podstawę programową kształcenia w zawodzie występującym w klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego lub realizuje program zapewniający spełnienie wymagań egzaminacyjnych określonych w standardach będących podstawa przeprowadzania egzaminu kwalifikacyjnego na tytuł czeladnika w zawodach nieujętych w klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego, określonych w przepisach dotyczących klasyfikacji zawodów i specjalności dla potrzeb rynku pracy.( 8.) Pracodawca zatrudniający w celu nauki zawodu większa liczbę młodocianych, niż wynika to z jego potrzeb, może zawierać z młodocianymi umowy o prace w celu przygotowania zawodowego na czas określony, jednak nie krótszy niż okres kształcenia określony w przepisach, o których mowa w 6 ust. 2, lub okres kształcenia wymagany do przystąpienia do egzaminu kwalifikacyjnego na tytuł czeladnika.( 9.) Przepis 8 pkt 1 stosuje sie odpowiednio 11. 1. Nauka zawodu młodocianego kończy sie egzaminem. "2. Młodociany zatrudniony u pracodawcy niebędącego rzemieślnikiem, dokształcający się w zasadniczej szkole zawodowej zdaje egzamin potwierdzający kwalifikacje zawodowe bezpośrednio po uzyskaniu świadectwa ukończenia zasadniczej szkoły zawodowej, zgodnie z przepisami dotyczącymi warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych. 10

3. Młodociany zatrudniony u pracodawcy niebędącego rzemieślnikiem, dokształcający się w ośrodku dokształcania i doskonalenia zawodowego lub u pracodawcy zdaje egzamin kwalifikacyjny na tytuł wykwalifikowanego robotnika, zgodnie z przepisami dotyczącymi zasad i warunków podnoszenia kwalifikacji zawodowych i wykształcenia ogólnego dorosłych. 4. Młodociany zatrudniony u pracodawcy będącego rzemieślnikiem zdaje egzamin kwalifikacyjny na tytuł czeladnika przeprowadzany przez komisje egzaminacyjne izb rzemieślniczych, zgodnie z przepisami dotyczącymi egzaminów kwalifikacyjnych na tytuły czeladnika i mistrza w zawodzie.", 6. Pracodawca zatrudniający młodocianych: 1) pokrywa koszty przeprowadzenia egzaminów, o których mowa w ust. 2-4, zdawanych w pierwszym wyznaczonym terminie, 2) może pokryć koszty egzaminu poprawkowego. c) Przyuczenie do wykonania określonej pracy 15. 1. Przyuczenie młodocianego do wykonywania określonej pracy może trwać od 3 do 6 miesięcy. 3. Czas trwania, zakres oraz program przyuczenia do wykonywania określonej pracy ustala pracodawca, przyjmując wybrane treści programu nauczania dopuszczonego do użytku szkolnego w zawodach występujących w klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego lub programu zapewniającego spełnienie wymagań egzaminacyjnych określonych w standardach będących podstawa przeprowadzania egzaminu kwalifikacyjnego na tytuł czeladnika w zawodach nieujętych w klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego, określonych w przepisach dotyczących klasyfikacji zawodów i specjalności dla potrzeb rynku pracy. 16. 1. Przyuczenie do wykonywania określonej pracy kończy sie egzaminem sprawdzającym. 2. Młodociani zatrudnieni u pracodawców nie będących rzemieślnikami składają egzamin, o którym mowa w ust. 1, bezpośrednio u swoich pracodawców. 3. Młodociani zatrudnieni u pracodawców będących rzemieślnikami składają egzamin, o którym mowa w ust. 1, przed komisja egzaminacyjna izby rzemieślniczej, na zasadach określonych przez Związek Rzemiosła Polskiego. 11

Jakie inne działania proponuje się w kolejnych etapach modernizacji kształcenia zawodowego? Z tej perspektywy potrzebna jest integracja systemu szkolnego i pozaszkolnego, wzmocnienie relacji i współpracy szkół ze środowiskiem pracy pod kątem zapewnienia możliwości Kształcenie zawodowe i ustawiczne kształcenia praktycznego i praktyk zawodowych, inwestowania w nauczycieli praktyków, doposażenia techno-dydaktycznego szkół i placówek, promowania przykładów dobrych praktyk, czy też poszukiwania mechanizmów motywacyjnych aktywizujących włączanie się osób ze środowiska pracy do edukacji. Kolejnymi działaniami podejmowanymi w obszarze szkoła i pracodawcy będą przede wszystkim: kontynuowanie debaty społecznej w zakresie wspólnego podejmowania działań i rozwiązywania problemów dotyczących podnoszenia jakości kształcenia zawodowego, kontynuowanie podpisywania porozumień z organizacjami pracodawców, samorządami gospodarczymi oraz organizacjami pozarządowymi w zakresie kształcenia praktycznego uczniów, udział pracodawców różnych branż w tworzeniu sieci ośrodków egzaminacyjnych oraz uczestnictwo w komisjach egzaminacyjnych. Są to ciekawe propozycje ale czy możliwe do realizacji w małych miejscowościach, gdzie nie ma dużych zakładów pracy. Te i inne wątpliwości nasuwają się patrząc na aktualny stan oraz przyszłe potrzeby szkolnictwa zawodowego. B) Rozporządzenie o zmianie przebiegu egzaminu zawodowego W rozporządzeniu 11 Ministra Edukacji Narodowej z dnia 24 lutego 2012 roku zmieniającego rozporządzenie w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych ustawodawca wskazuje na udział pracodawcy w następujących kwestiach: 11 Dziennik Ustaw z 12 marca 2012 poz. 262, Wprowadza zmiany w: Dziennik Ustaw 2007 Nr 83 poz. 562 z 2007-05-11 12

a) Obowiązania wynikające z faktu przeprowadzenia po raz pierwszy egzamin zawodowy [ 109a]. b) Miejsce przystąpienia ucznia (słuchacza) do części pisemnej egzaminu zawodowego [ 116 ust 2, ust. 3]. c) Uczestnictwo w uzasadnionych przypadkach w nadzorowaniu części pisemnej egzaminu zawodowego także dla uczniów (słuchaczy) lub absolwentów innej szkoły lub szkół [ 117]. d) W korzystaniu z udostępnionego przez dyrektora komisji okręgowej elektronicznego systemu przeprowadzania egzaminu zawodowego [ 117a. ust.1.]. e) Upoważnieniu przez dyrektora komisji okręgowej do zorganizowania części pisemnej egzaminu zawodowego z wykorzystaniem elektronicznego systemu przeprowadzania egzaminu zawodowego [ 117b. ust.1, 2, 3, 6.]. f) Odpowiedzialność za zorganizowanie i przebieg części pisemnej egzaminu zawodowego [ 118 ust.1, 3.]. g) Powołanie członków zespołu egzaminacyjnego [ 120 nowe brzmienie ust. 1-3.]. h) Upoważnieniu przez dyrektora komisji okręgowej do zorganizowania części praktycznej egzaminu zawodowego [ 120. ust.1, 2, 3, 4, 5, 7. ]. i) Miejsca przystąpienia do części praktycznej egzaminu zawodowego przez ucznia (słuchacza) [ 126a. ust.1, 2, 3. ]. j) Odpowiedzialność za zorganizowanie i przebieg części praktycznej egzaminu zawodowego [ 127 ust.1, 3.]. D) Rozporządzenie MEN z dnia 15 grudnia 2010 roku w sprawie praktycznej nauki zawodu (Dz. U. z 2010 nr 244 poz. 1626 ) Tekst obowiązuje od 1 stycznia 2011 Jakie są zadania i jakie powinny być działania pracodawcy wynikające z treści rozporządzenia w sprawie praktycznej nauki zawodu? W treści rozporządzenia wskazano w kilku punktach na podmiotowe uwzględnienie pracodawcy, a mianowicie: Cel sformułowania rozporządzenia oraz wskazanie,, co określa: 1. Rozporządzenie określa warunki i tryb organizowania praktycznej nauki zawodu w warsztatach szkolnych, pracowniach szkolnych, placówkach kształcenia ustawicznego, placówkach kształcenia praktycznego, u pracodawców i w indywidualnych gospodarstwach rolnych oraz kwalifikacje wymagane od osób prowadzących praktyczną naukę zawodu i przysługujące im uprawnienia. 13

Organizacja praktycznej nauki zawodu młodocianych 3. 2. Praktyczna nauka zawodu młodocianych jest organizowana przez pracodawcę, który zawarł z nimi umowę o pracę w celu przygotowania zawodowego. Sytuację, w której nastąpi przedłużenie dobowego wymiaru godzin zajęć praktycznej nauki zawodu 5. 2... Przedłużenie dobowego wymiaru godzin zajęć praktycznej nauki zawodu jest możliwe tylko u tych pracodawców albo w tych indywidualnych gospodarstwach rolnych, gdzie przedłużony dobowy wymiar czasu pracy wynika z rodzaju pracy lub jej organizacji. Organizację prowadzenia praktycznej nauki zawodu 6. 2. Podziału uczniów lub młodocianych na grupy dokonuje odpowiednio dyrektor szkoły lub pracodawca, o którym mowa w 3 ust. 2, w porozumieniu z podmiotem przyjmującym odpowiednio uczniów lub młodocianych na praktyczną naukę zawodu Zawarcie umowy o praktyczną naukę zawodu 7. 5. Pracodawca, o którym mowa w 3 ust. 2, zawiera z innym podmiotem przyjmującym młodocianego na praktyczną naukę zawodu umowę o zorganizowanie dla młodocianego zajęć uzupełniających z zakresu praktycznej nauki zawodu niezrealizowanych u tego pracodawcy. Do umowy tej stosuje się odpowiednio przepisy ust. 3 i 4. Współpraca podmiotów przyjmujących uczniów na praktykę 8.2. pkt. 6) współpracują ze szkołą lub z pracodawcą, o którym mowa w 3 ust. 2; Uczestnictwo w dystrybucji środków finansowych umożliwiających uczniom odbycie praktycznej nauki zawodu 9.2. pkt. 1) - 4) 2. Środki finansowe, o których mowa w ust. 1, są przeznaczone na: 1) refundowanie pracodawcom wynagrodzenia instruktorów praktycznej nauki zawodu, o których mowa w 10 ust. 2 pkt 1, prowadzących zajęcia praktyczne z uczniami do wysokości minimalnej stawki wynagrodzenia zasadniczego nauczyciela kontraktowego posiadającego dyplom ukończenia kolegium nauczycielskiego, określonej w przepisach w sprawie wysokości minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli, ogólnych warunków przyznawania dodatków do wynagrodzenia zasadniczego oraz wynagradzania za pracę w dniu wolnym od pracy; 14

2) refundowanie pracodawcom dodatku szkoleniowego dla instruktorów praktycznej nauki zawodu, o których mowa w 10 ust. 2 pkt 2, prowadzących zajęcia praktyczne z uczniami w wysokości nie niższej niż 10 % przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku w czwartym kwartale roku poprzedniego, ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, zwanego dalej przeciętnym wynagrodzeniem ; dodatek szkoleniowy ustala i wypłaca pracodawca; 3) refundowanie pracodawcom kosztów odzieży i obuwia roboczego oraz środków ochrony indywidualnej, niezbędnych na danym stanowisku szkoleniowym, przydzielonych uczniom na okres zajęć praktycznych prowadzonych u pracodawcy w danym roku szkolnym do wysokości 20 % przeciętnego wynagrodzenia; 4) refundowanie pracodawcom diety i świadczeń, o których mowa w 8 ust. 2 pkt 8 i 9. Prowadzenie zajęć praktycznych 10.2. Zajęcia praktyczne realizowane u pracodawców i w indywidualnych gospodarstwach rolnych mogą także prowadzić: 2) pracodawcy lub wyznaczeni przez nich pracownicy albo osoby prowadzące indywidualne gospodarstwa rolne, dla których praca dydaktyczna i wychowawcza z uczniami lub młodocianymi nie stanowi podstawowego zajęcia lub jest wykonywana w tygodniowym wymiarze godzin niższym niż przewidziany dla nauczycieli, w ramach obowiązującego ich tygodniowego czasu pracy Organizacja praktyk zawodowych 11. 1. Praktyki zawodowe organizowane u pracodawców lub w indywidualnych gospodarstwach rolnych są prowadzone pod kierunkiem opiekunów praktyk zawodowych, którymi mogą być pracodawcy lub wyznaczeni przez nich pracownicy albo osoby prowadzące indywidualne gospodarstwa rolne 12. 1. Pracodawca, u którego jest organizowana praktyka zawodowa uczniów, może zwolnić częściowo lub całkowicie opiekuna praktyk zawodowych od świadczenia pracy wynikającej z umowy o pracę ze względu na specyfikę działalności prowadzonej przez pracodawcę lub liczbę uczniów odbywających praktykę zawodową. Za czas częściowego lub całkowitego zwolnienia od świadczenia pracy opiekunowi praktyk zawodowych przysługuje wynagrodzenie miesięczne obliczone jak za urlop wypoczynkowy. Jaka jest podstawa prawna dla zagadnienia istotnego w kształceniu zawodowym, ujętego w temacie: Nauka zawodu u pracodawcy? Poniżej zostały przytoczone wybrane jedne z najważniejszych aktów prawnych: Ustawa o rzemiośle z dnia 22 marca 1989 r.(dz. U.z 2002 r. nr 112, poz. 979, z późn. zm.) Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. nr 256, poz. 2572 z późn. zm.) Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks Pracy (Dz. U. z 1998 r. Nr 21 poz. 94 z późń. zm.) 15

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie przygotowania zawodowego młodocianych i ich wynagradzania (Dz. U. Nr 60 poz. 278 z późn. zm.) Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 15 grudnia 2010 r. w sprawie praktycznej nauki zawodu (Dz. U. z 2010 r. Nr 113, poz. 1626) Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 12 października 2005 r. w sprawie egzaminów na tytuły czeladnika i mistrza w zawodzie, przeprowadzanych przez komisje egzaminacyjne izb rzemieślniczych (Dz. U. z 2005 r. Nr 215 poz. 1820) Uchwała Nr 5 Zarządu Związku Rzemiosła Polskiego z dnia 8 marca 2004 r. w sprawie standardów wymagań będących podstawą przeprowadzania egzaminów czeladniczych i mistrzowskich w zawodach odpowiadających danemu rodzajowi rzemiosła. Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.); Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie przygotowania zawodowego młodocianych i ich wynagradzania (Dz. U. z 1996 r. Nr 60, poz. 278 z późn. zm.); Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 5 grudnia 2002 r. w sprawie przypadków, w których wyjątkowo jest dopuszczalne zatrudnianie młodocianych, którzy nie ukończyli gimnazjum, osób niemających 16 lat, które ukończyły gimnazjum, oraz osób niemających 16 lat, które nie ukończyły gimnazjum (Dz. U. z 2002 r. Nr 214, poz. 1808); Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 24 sierpnia 2004 r. w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym i warunków ich zatrudniania przy niektórych z tych prac (Dz. U. z 2004 r. Nr 200, poz. 2047 z późn. zm.); Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 26 kwietnia 2007 r. w sprawie refundowania ze środków Funduszu Pracy wynagrodzeń wypłacanych młodocianym pracownikom (Dz. U. z 2007 r. Nr 77 poz. 518). Podsumowanie Bez współpracy z pracodawcami szkoły nie mają szansy kształcić w zawodzie w rzeczywistych warunkach pracy, a przede wszystkim nie mają szansy zapoznać uczniów z najnowszymi i najbardziej kosztownymi technologiami. Współpraca szkół i pracodawców, chociaż z roku na rok jest coraz efektywniejsza (o czym świadczą liczne przykłady), jednak nadal napotyka pewne bariery, choć przecież jest korzystna dla obu stron. Dla szkoły oznacza możliwości dostosowania treści kształcenia do potrzeb pracodawców, dostępu do nowoczesnych technik i technologii, dla przedsiębiorców to szansa na zapoznanie ze swoimi produktami jako nowościami technologicznymi, a docelowo na pozyskanie wysoko wykwalifikowanych pracowników. Współpraca środowisk edukacyjnych, pracodawców i partnerów społecznych jest konieczna dla osiągnięcia i utrzymania wysokiej jakości kształcenia zawodowego, co zawsze musi być istotą treści prawa oświatowego. Opracował: dr Kazimierz Mikulski 16