Borland Developer Studio 2006 Autor: Radosław Bujak
Rozdział 1: Wprowadzenie do Delphi 2006 Rozdział ten słuŝy jako wprowadzenie do zintegrowanego środowiska IDE Delphi, a takŝe objaśnia postawy tworzenia aplikacji konsolowej. Rozdział ten nie opisuje szczegółowo wszystkich elementów IDE, aczkolwiek opisuje tylko te elementy, które będą niezbędne do początkowej nauki Delphi 2006. Pozostałe elementy będą opisane nieco później. Zintegrowane środowisko IDE Delphi Zintegrowane środowisko programistyczne (ang. IDE Integrated Development Environment) wyświetla się zaraz po uruchomieniu Delphi. IDE Delphi złoŝone jest z kilku narzędzi, które uŝywane są do projektowania, budowania oraz testowania aplikacji. Ilustracja 1.1 przedstawia IDE Delphi. Ilustracja 1.1: IDE Delphi Elementy zintegrowanego środowiska IDE Delphi IDE Delphi zawiera ogromną liczbę narzędzi przeznaczonych do rozwoju aplikacji, natomiast niewiele jest ich widocznych przy uruchomieniu środowiska. NajwaŜniejsze narzędzia IDE Delphi to: Paleta Narzędzi (ang. Tool Palette) Powierzchnia Projektanta (ang. Designer Surface) Inspektor Obiektów (ang. Object Inspector) Widok Struktury (ang. Structure View) Edytor Kodu (ang. Code Editor) MenedŜer Projektu (ang. Project Manager) Menu główne (ang. Main menu) i Paski Narzędziowe (ang. Toolbars)
Paleta Narzędzi Paleta Narzędzi (ang. Tool Palette) (poprzednio znana jako Paleta Komponentów (ang. Component Palette)) to okno znajdujące się w dolnym prawym rogu IDE. Paleta Narzędzi jest ulepszoną wersją Palety Komponentów. Wyświetla zbiory komponentów lub plików i projektów, które moŝesz utworzyć w Delphi. JeŜeli jesteś początkującym programistą, wystarczy, Ŝe będziesz wiedział, iŝ komponenty są podstawowymi obiektami, na których bazują aplikacje Windows. Aby zobaczyć domyślną kolekcję komponentów uŝywanych do budowania aplikacji Windows, musimy utworzyć nowy projekt aplikacji Windows. Aby utworzyć nowy projekt wybierz File -> New -> VCL Forms Application Delphi for Win32 lub naciśnij dwukrotnie na element VCL Forms Application w kategorii Delphi Projects w oknie Palety Narzędzi. Ilustacja 1.2: Paleta Narzędzi Powierzchnia Projektanta Powierzchnia Projektanta (ang. Designer Surface) (poprzednio znana jako Projektant Formularzy (ang. Form Designer)) zajmuje centralne miejsce w IDE Delphi. Powierzchnia Projektanta (zobacz Ilustracja 1.3) jest właściwie głównym oknem nowej aplikacji, ale podczas projektowania uŝywana jest do rysowania po płótnie, czyli do tworzenia interfejsu uŝytkownika.
Ilustracja 1.3: Powierzchnia Projektanta Do utworzenia interfejsu uŝytkownika w Delphi uŝywamy Powierzchni Projektanta zgodnego z Paletą Narzędzi i Inspektorem Obiektów. UŜywając tych trzech narzędzi, proces tworzenia interfejsu uŝytkownika zostaje zredukowany do trzech prostych kroków: 1. Wybranie komponentu z Palety Komponentów. 2. Umieszczenie wybranego komponentu na Powierzchni Projektanta. 3. Przystosowanie komponentu w Inspektorze Obiektów. Kropki wyświetlone na Powierzchni Projektanta są Siatką Projektancką. Siatka Projektancka jest widoczna tylko w czasie projektowania i jest bardzo przydatnym narzędziem, które pomaga utrzymać stałe rozmieszczenie między komponentami na formularzu. JeŜeli nie potrzebujesz Siatki Projektanckiej moŝesz ją ukryć lub zablokować w oknie dialogowym Options (Opcje). Aby to zrobić, wybierz Tools -> Options, rozwiń zakładki Environment Options i Delphi Options po czym wybierz VCL Designer. Wreszcie, odznacz opcje Display gird oraz Snap to grid. Inspektor Obiektów Inspektor Obiektów (ang. Object Inspector) podobnie jak Powierzchnia Projektanta jest bezcennym narzędziem w repertuarze Delphi. Inspektor Obiektów uŝywany jest do wyświetlania i modyfikowania właściwości wybranego formularza lub wybranego komponentu(ów) na formularzu. Właściwości komponentu są róŝnymi wartościami, które definiują komponent. Wiele właściwości wyświetlanych w Inspektorze Obiektów definiuje wygląd komponentu, tzn. jak ma wyglądać na ekranie. Kiedy zostanie utworzony nowy projekt, Inspektor Obiektów automatycznie wyświetla właściwości głównego formularza. W poprzednich wersjach Delphi, Inspektor Obiektów wyświetlał właściwości komponentów alfabetycznie, ale w wersji 8.0 i późniejszych domyślny styl został zmieniony i własności wyświetlane są w kategoriach. Aby wyświetlić właściwości alfabetycznie, naciśnij prawym przyciskiem myszy na Inspektor Obiektów po czym wybierz Arrange -> By Name z podręcznego menu kontekstowego.
Ilustracja 1.4: Inspektor Obiektów Inspektor Obiektów składa się z dwóch części. Rozwijana lista na samej górze znana jest jako lista instancji. Sporządza ona listę wszystkich komponentów na wybranym formularzu (włączając sam formularz) i pokazuje aktualnie wybrany komponent. PoniŜej listy instancji widnieją dwie zakładki. Zakładka Właściwości (ang. Properties) wyświetla właściwości wybranego komponentu, natomiast zakładka Zdarzenia (ang. Events) wyświetla zdarzenia, na które komponent moŝe zareagować. Zdarzenie jest sekcją kodu, która zostaje wykona, kiedy zostanie wykonane jakieś zdarzenie oraz jeśli coś jest w uŝyciu, np. poprzez naciśnięcie przycisku myszy czy klawisza. Widok Struktury Widok Struktury (ang. Structure View) wyświetla w sposób hierarchiczny komponenty znajdujące się na formularzu oraz umoŝliwia nam zmienianie relacji hierarchicznej między komponentami, uŝywając prostych technik przeciągnij i upuść. Widok Struktury jest szczególnie wartościowym narzędziem przy tworzeniu duŝych aplikacji. Ilustracja 1.5 pokazuje hierarchiczną reprezentację formularza, na którym umieszczono duŝą liczbę komponentów.
Ilustracja 1.5: Widok Struktury Widok Struktury zastąpił dwa narzędzia z poprzednich wersji Delphi: Okno Hierarchii Obiektów (ang. Object TreeView) oraz Eksplorator Kodu (ang. Code Explorer). Kiedy projektujesz interfejs uŝytkownika, Widok Struktury wyświetla hierarchię komponentów (tak jak okno Object TreeView w poprzednich wersjach). Kiedy przełączasz się do Edytora Kodu (ang. Code Editor), Widok Struktury pokazuje hierarchię róŝnych segmentów kodu źródłowego (tak jak Eksplorator Kodu w poprzednich wersjach). Edytor Kodu Edytor Kodu (ang. Code Editor) jest bardzo wyrachowanym narzędziem przeznaczonym do wprowadzania kodu dla aplikacji. Aby wyświetlić Edytor Kodu, naciśnij na zakładkę Code na pasku stanu w IDE Delphi.
Ilustracja 1.6: Edytor Kodu Wskazówka: Najszybszym sposobem na wyświetlenie Edytora Kodu jest naciśnięcie klawisza F12 na klawiaturze. Jest to przełącznik pomiędzy Powierzchnią Projektanta a Edytorem Kodu i odwrotnie. Po bliŝszym przyjrzeniu się Edytorowi Kodu, moŝemy zauwaŝyć dwie rzeczy: edytor popiera podświetlanie składni oraz wypełniony jest pewną ilością kodu. Jest to naprawdę dobry pomysł, przede wszystkim odpowiadający początkującym programistom. Edytor kody w Delphi 2006 jest absolutnym cudem. Oprócz podświetlania składni, posiada niezmiernie uŝyteczną zdolność do Zsynchronizowanej Edycji (ang. Sync Edit), która umoŝliwia ci równoczesną edycję podwójnych identyfikatorów w wybranym fragmencie kodu. MenedŜer Projektu MenedŜer Projektu (ang. Project Manager) jest oknem umieszczonym w górnym prawym rogu IDE Delphi. MenedŜer Projektu wyświetla pliki, które tworzone są w aktualnym projekcie. MenedŜer Projektu umoŝliwia nam równieŝ wykonanie róŝnych zadań związanych z projektem, takich jak dodawanie/usuwanie plików oraz ich kompilacja. To narzędzie będzie naprawdę przydatne, kiedy zaczniemy budować nasze własne komponenty i pakiety. Menu Główne i Paski Narzędziowe Menu główne to twoje drzwi do świata Delphi. Jak we wszystkich innych aplikacjach Windows, menu główne zawiera wszystkie opcje dostępne w aplikacji. Opcje, których prawdopodobnie będziesz uŝywał najczęściej znajdują się na paskach narzędziowych. Paski narzędziowe uŝywane są w celu uzyskania dostępu do najczęściej uŝywanych opcji i nigdy nie zawierają opcji, która nie mogłaby zostać znaleziona w menu głównym.
Paski narzędziowe moŝna łatwo konfigurować do własnych potrzeb. MoŜesz przystosować pasek narzędziowy poprzez uŝycie okna dialogowego Customize. Aby wyświetlić okno dialogowe Customize, naciśnij prawym przyciskiem na pasek narzędziowy i wybierz z kontekstowego menu podręcznego element Customize. Ilustracja 1.7: Przystosowywanie pasków narzędziowych Tworzenie Aplikacji Konsolowej Ta część rozdziału opisuje jak utworzyć aplikację konsolową oraz zapoznaje cię z róŝnymi plikami tworzonymi przez IDE. Tworzenie Nowego Projektu Projekt jest po prostu zbiorem plików uŝytych do budowy aplikacji. Delphi posiada ogromny wybór róŝnych projektów i wiele sposobów na ich tworzenie. Tak jak w poprzednich wersjach Delphi, drogą do utworzenia aplikacji konsolowej jest uŝycie okna dialogowego New Items. Aby wyświetlić okno dialogowe New Items, wybierz File -> New -> Other. Okno dialogowe New Items wyświetla wszystkie typy projektów dostępnych w Delphi.
Ilustracja 1.8: Tworzenie nowego projektu Aby utworzyć nowy projekt aplikacji konsolowej musisz wybrać pozycję Delphi Projects w drzewie Item Categories, po czym dwukrotnie nacisnąć na ikonę Console Application po prawej stronie. Wskazówka: Delphi automatycznie zamyka otwarty projekt, kiedy tworzysz nowy, ale jeŝeli chcesz własnoręcznie zamknąć otwarty projekt najszybszym sposobem jest wybranie File -> Close All. Kiedy tworzysz projekt aplikacji konsolowej wszystkie narzędzia przeznaczone do wizualnego projektowania staną się niedostępne, poniewaŝ aplikacje konsolowe nie posiadają wizualnego interfejsu uŝytkownika. Aplikacje konsolowe to aplikacje Windows, które wyświetlane są w oknie konsoli i wyglądają jak aplikacje DOS.
Ilustracja 1.9: Prosta aplikacja konsolowa Szybkim sposobem na utworzenie projektu aplikacji konsolowej w Delphi 2005 i nowszych wersjach jest wybranie kategorii Delphi Projects w oknie Palety Narzędzi oraz dwukrotne naciśnięcie na element Console Application. Pliki Projektu Aby przejrzeć pliki, które tworzy projekt aplikacji konsolowej musimy zapisać projekt na dysku. Najszybszym sposobem zapisywania całości projektu na dysku jest uŝycie opcji File -> Save All lub naciśnięcie odpowiedniego przycisku na pasku narzędzi Standard (ikona z dwoma nałoŝonymi na siebie dyskietkami). Wskazówka: Zawsze zapisuj projekty do oddzielnych katalogów. JeŜeli zapiszesz więcej niŝ jeden projekt do katalogu, moŝesz przez nieuwagę nadpisać plik, który naleŝy do innego projektu i uczyni go to projektem bezuŝytecznym. Po wybraniu opcji File -> Save All, Delphi poprosi cię o wprowadzenie nazwy dla twojego projektu. Najprostszym sposobem jest zaakceptowanie nazwy, którą proponuje Delphi. Następnie naciśnij przycisk Save po tym, jeśli utworzyłeś i/lub wybrałeś pusty folder. WaŜne pliki, które definiują aplikację konsolową mają rozszerzenia.dpr,.bdsproj oraz.cfg. NajwaŜniejszym plikiem w kaŝdym projekcie jest plik.dpr plik projektu Delphi. Plik projektu zawiera niezbędne fragmenty kodu, które definiują projekt i sprawiają, Ŝe działa. Kiedy tworzysz projekt aplikacji konsolowej, Delphi automatycznie wyświetla kod źródłowy projektu w edytorze.
Ilustracja 1.10: Kod źródłowy projektu Pliki takie jak.dpr,.cfg i.bdsproj są plikami tekstowymi, ale w przeciwieństwie do pliku.dpr zawierają ustawienia projektu poniekąd więcej niŝ kodu. Plik.cfg zawiera ustawienia konfiguracyjne projektu, natomiast plik.bsdproj zawiera róŝne ustawienia, jak dyrektywy kompilatora, wyszukiwane ścieŝki, czy odwołanie do pliku.dpr. Plik.bdsproj jest nowym plikiem projektu opartym na XML, który zawiera ustawienia projektu, a który moŝna przeglądać i zmieniać w oknie dialogowym Project Options. Ilustracja 1.11: Okno dialogowe Project Options
Kompilowanie Projektów Kompilacja jest to proces tworzenia pliku wykonywalnego z jednego lub więcej plików zawierających kod źródłowy. Aby skompilować projekt w Delphi, wybierz Project -> Compile lub Project -> Build. Gdy wybierzesz którąkolwiek z tych opcji, Delphi skompiluje plik projektu do pliku wykonywalnego wraz z nazwą projektu i rozszerzeniem.exe oraz umieści plik wykonywalny w katalogu projektu. Tak naprawdę, wszystko jedno czy uŝywasz Compile bądź Build do tworzenia pliku wykonywalnego. Jednak istnieje róŝnica w większych projektach, które posiadają więcej niŝ jeden moduł (moduł kodu źródłowego). Kiedy uŝywasz opcji Compile, tylko moduły, które zostały zmienione od ostatniej kompilacji zostaną ponownie skompilowane. Kiedy uŝywasz opcji Build, jakkolwiek, wszystkie moduły zostają ponownie skompilowane, bez względu na ich ostatni stan kompilacji. Aby przetestować aplikację naleŝy ją uruchomić w IDE uŝywając opcji Run -> Run. Kiedy uruchomisz aplikację w IDE, aplikacja zostanie najpierw skompilowana a następnie uruchomiona. W czasie działania aplikacji, wszystkie okna projektanckie oprócz Edytora Kodu są ukrywane i zastępowane przez okna przeznaczone do usuwania błędów z programu. JeŜeli chcesz uruchomić aplikację bez sprawdzania przez okna debugacji (odpluskwiania), wybierz Run -> Run Without Debugging. Plik wykonywalny Delphi utworzony w procesie kompilacji jest w pełni funkcjonalną autonomiczną aplikacją Windows, która moŝe być rozprowadzana i uruchamiana na innych komputerach. Jedynym problemem związanym z tą aplikacją jest to, Ŝe nie robi ona właściwie nic szczególnego. Aby utworzyć aplikację, która coś robi, zobacz Rozdział 2.