MIESZKAM NA TERENIE CHRONIONYM PRAWA I OBOWIĄZKI
Charakterystyka lokalnych obszarów chronionych i ich zasobów przyrodniczych Jan Borzyszkowski, Agnieszka Kuśmierz
Obszary chronione w Polsce Nazwa formy ochrony Liczba obiektów % ogólnej powierzchni kraju Parki narodowe 23 1 Rezerwaty przyrody 1385 0,5 Parki krajobrazowe 120 8,1 Obszary chronionego krajobrazu 445 22,5 Użytki ekologiczne 6177 0,14 Stanowiska dokumentacyjne 115 0,003 Zespoły przyrodniczo-krajobrazowe 177 0,274 Pomniki przyrody 34 385 - Obszary Natura 2000 obszary mające znaczenie dla Wspólnoty (przyszłe specjalne obszary ochrony siedlisk) Obszary Natura 2000 obszary specjalnej ochrony ptaków 845 145 19,4
Filozofia ochrony przyrody Natura 2000 Zbiór obszarów wyznaczonych wg jednolitych w Unii Europejskiej kryteriów, w celu ochrony siedlisk i gatunków uznanych za ważne dla Europy wg Dyrektywy Ptasiej wg Dyrektywy Siedliskowej www.siskom.waw.pl, www.kp.org.pl
Obszary Natura 2000 w województwie warmińsko-mazurskim
Elementy ważne dla przyrody Europy Przedmioty ochrony siedliska i gatunki zwierząt i roślin: Siedliska przyrodnicze uniwersalny dla całej Europy termin określający fragment przestrzeni przyrodniczej dający się wyodrębnić, o specyficznych cechach Gatunki roślin i zwierząt listy gatunków sporządzone po analizie ich wartości ( cenności ) dla obszaru europejskiego Gatunki ptaków najwcześniej uznane za wskaźnik walorów przyrodniczych obszaru Europy
Gatunki i siedliska priorytetowe Priorytetowe nie oznacza rzadkie Priorytetowe oznacza, że występują głównie lub tylko na obszarze Europy i na nas spoczywa obowiązek ich ochrony Lista gatunków i siedlisk priorytetowych sformułowana w dyrektywach: - Dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory (Dyrektywa Siedliskowa) - Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/147/WE z dnia 30 listopada 2009 r. w sprawie ochrony dzikiego ptactwa (Dyrektywa Ptasia)
Ochrona siedlisk i gatunków Podstawą skutecznej ochrony siedlisk przyrodniczych i gatunków jest znajomość ich wymagań biologii gatunków, procesów przyrodniczych, warunków w jakich egzystują Ochrona nie oznacza wyłączenia z użytkowania gospodarczego, ale muszą być określone zasady tego użytkowania Fot. G. i T. Kłosowcy
Obszary chronione objęte projektem Mieszkam na terenie chronionym prawa i obowiązki Obszary Natura 2000: PLB 280015 Ostoja Warmińska PLH 280009 Bieńkowo PLB 280004 Jezioro Oświn i okolice PLH 280040 Kaszuny Obszary chronionego krajobrazu: Wzniesień Górowskich Rzeki Banówki Doliny Dolnej Łyny Fot. G. i T. Kłosowcy
Pozostałe obszary chronione występujące na terenie objętym projektem Mieszkam na terenie chronionym prawa i obowiązki Obszar Natura 2000: Ostoja nad Oświnem PLH280044 Torfowiska Źródliskowe koło Łabędnika PLH280047 Rezerwaty przyrody Jezioro Martwe Bajory Kałeckie Błota Jezioro Siedmiu Wysp Dolina Rzeki Wałszy Obszary chronionego krajobrazu: Rzeki Wałszy Doliny Elmy Doliny Rzeki Guber Jeziora Oświn Równiny Orneckiej
Położenie geograficzne i geomorfologia wszystkie obszary znajdują się w obrębie Niziny Staropruskiej, która w granicach Polski obejmuje około 2700 km 2 i składa się z trzech części mezoregionów fizycznogeograficznych: - Wzniesień Górowskich - Równiny Orneckiej - Równiny Sępopolskiej Nizina Staropruska wyróżnia się: - dobrze rozwiniętym systemem dolin erozyjnych - brakiem jezior - zróżnicowaniem pomiędzy wyniesionym cokołem morenowym Wzniesień Górowskich, wznoszących się ponad 100 m n.p.m., z maksymalną wysokością 216 m n.p.m. (Góry Zamkowej) w pasie morenowym oraz obniżonymi wyraźnie poniżej 100 m n.p.m. równinami: Ornecką i Sępopolską
Budowa geologiczna na całym obszarze na powierzchni występują osady czwartorzędowe miąższość utworów czwartorzędowych jest uzależniona od ukształtowania podłoża oraz przebiegu deglacjacji poszczególnych lądolodów: - na wzniesieniach jest najmniejsza, np. na Wzniesieniach Górowskich wynosi ona najczęściej od 60 do 100 m - w obniżonej Równinie Sępopolskiej dochodzi do około 200 m materiał glacjalny stanowią przede wszystkim gliny zwałowe, czasami zawierające wkładki i porwaki utworów kredowych i trzeciorzędowych w mniejszym stopniu obszar budują piaski i żwiry oraz płytkie iły w dolinach rzek i w zagłębieniach bezodpływowych występują torfy
Wzniesienia Górowskie charakteryzują się morenowym cokołem, otoczonym obniżeniami na cokole występują trzy ciągi moren czołowych, związanych z recesją lobu gdańskiego (fazy pomorskiej zlodowaceń północnopolskich) zbudowanych z gliny zwałowej cokół morenowy jest przecięty w środkowej części doliną rzeki Wałsz, tworzącej głęboki jar poniżej Pieniężna
Równina Ornecka stanowi niewielki sandr, rozprzestrzeniony na wschód od doliny Pasłęki, wzdłuż jej dopływu Drwęcy Warmińskiej, obejmujący obszar Natura 2000 Kaszuny w podłożu zachodniej części tego sandru występują zasięgi iłów warwowych w części środkowej i wschodniej dominują piaski, które podlegały eolizacji
Nizina Sępopolska tworzy rozległą nieckę, wyniesioną na brzegach do 80-100 m i obniżającą się ku środkowi do 40-50 m n.p.m. zostały w niej osadzone utwory ilaste o stosunkowo małej miąższości (1-2 m) charakterystyczną cechą jest występowanie w podłożu czerwonych iłów, szczególnie w niższej jej części (brak jest jednoznacznego określenia genezy występowania tych iłów) i są pozbawione materiału glacjalnego, miejscami przechodzą w mułki i piaski; ich genezę wiąże się z krótkotrwałymi zastoiskami w niecce zagłębienia końcowego, powstałego w czasie recesji lądolodu z tego obszaru większe zasięgi iłów występują na północ od Lidzbarka Warmińskiego, na zachód od Reszla i Korszy, w okolicy Sępopola, Skandawy, wzdłuż rzeki Guber i jej dopływu Dejny w części północno-wschodniej, na północ od Barcian, występuje zespół form szczelinowych i marginalnych, tworzących żywą rzeźbę pagórkowatą nad jeziorami Arlickim i Oświn największa rzeka tego regionu Łyna wytworzyła w swojej dolinie trzy poziomy terasowe, z których górne wiążą się z poziomem iłów okolic Sępopola
Pokrywa glebowa gleby brunatne wyraźnie dominują na terenie Niziny Staropruskiej, obejmując w swym zasięgu Ostoję Warmińską, okolice jeziora Oświn oraz sąsiedztwo Bieńkowa gleby płowe występują w części zachodniej, obejmując północną część Wzniesień Górowskich gleby rdzawe występują w kilku płatach na Nizinie Staropruskiej, przede wszystkim w centralnej i zachodniej części oraz na południe od Jeziora Oświn gleby bielicoziemne, głównie bielicowe i lokalnie bielice występują w sandrowym obszarze Równiny Orneckiej zasięgi gleb glejowych, czarnych ziemi oraz organiczno-mineralnych: torfowoglejowych, murszowo-glejowych i mułowo-glejowych, również gleb organicznych torfowych występują licznie w obniżeniach i zagłębieniach terenowych, a także w sąsiedztwie jezior w dolinach największych rzek występują zasięgi gleb torfowych i murszowych oraz mad rzecznych
Warunki klimatyczne średnia roczna temperatura wynosi 7 o C średnia temperatura styczniu wynosi -3,5 o C średnia temperatura w lipcu wynosi 17,5 o C okres wegetacyjny trwa około 200-210 dni dni z przymrozkiem jest około 140, dni mroźnych (<0 o C) około 45, a dni upalnych (>30 o C) jest średnio 3-4 zachmurzenie osiąga przeciętne roczne wartości od 6,5 do 7,0 stopnia pokrycia nieba, liczba dni pochmurnych wynosi 140 usłonecznienie rzeczywiste w godzinach waha się rocznie od 4,2 do 4,4 godziny przewaga wiatrów zachodnich i południowo-zachodnich, o prędkościach do 3 m/s sumy roczne opadów kształtują się od 550 do 600 mm najwyższe sumy opadów występują w miesiącu lipcu, osiągając wartości 90-100 mm
Wody powierzchniowe obszar dorzecza Pregoły jedynie na północnozachodnim skraju Ostoi Warmińskiej występują bezpośrednie dopływy do Morza Bałtyckiego poprzez Zalew Wiślany największą rzeką jest Łyna dopływająca do Pregoły na północ od granicy Polski inne ważniejsze cieki to głównie dopływy Łyny: Guber, Omęt i Elma oraz Kanał Mazurski stosunkowo liczne są drobne cieki występują na Równinie Sępopolskiej nieliczne jeziora, jednakże ważne dla części występujących obszarów Natura 2000 Jezioro Oświn i okolice oraz Kaszuny z jeziorem Potar w Ostoi Warmińskiej jedyne większe jeziora to Kinkajmskie i Arklickie, oprócz nich występuje kilkadziesiąt niewielkich jezior i stawów rybnych
Wody podziemne występują w piętrach czwartorzędowym i trzeciorzędowym zróżnicowana głębokość występowania warstw wodonośnych (od kilkunastu do ponad 170 m) i ich miąższość (kilka kilkanaście metrów) we wschodniej części utworach czwartorzędowych występuje międzymorenowy porowy Główny Zbiornik Wód Podziemnych GZWP nr 205 Warmia w rejonie Lidzbarka Warmińskiego, Bartoszyc i Korszy w głębokim podłożu w utworach trzeciorzędowych i kredowych (150-200 m) występuje zbiornik szczelinowo-porowy główne zaopatrzenie w wodę dla celów pitnych i gospodarczych w regionie stanowią wody gruntowe (indywidualne studnie kopane i wbijane) oraz wgłębne z międzymorenowych poziomów wodonośnych (studnie głębinowe)
Obszar specjalnej ochrony ptaków Ostoja Warmińska PLB280015 Powierzchnia: 145 342,0 ha Rok utworzenia: 2008 Regiony geograficzne: Nizina Staropruska Mezoregiony: Wzniesienia Górowskie, Równina Ornecka, Nizina Sępopolska Położenie administracyjne: województwo warmińsko-mazurskie: powiat braniewski: miasto Braniewo, gminy Braniewo, Lelkowo, Pieniężno, Płoskinia powiat bartoszycki: miasto Bartoszyce, gminy Bartoszyce, Górowo Iławeckie, Sępopol powiat lidzbarski: gminy Kiwity, Lidzbark Warmiński powiat kętrzyński: gminy Barciany, Korsze, Srokowo powiat węgorzewski: gmina Węgorzewo (tylko w niewielkim fragmencie)
Obszar specjalnej ochrony ptaków Ostoja Warmińska PLB280015 rozciąga się równoleżnikowym pasem o długości ok. 115 km wzdłuż granicy Polski z obwodem kaliningradzkim od rzeki Gołubej (dopływ Banówki) na zachodzie po jezioro Oświn (na wschodzie) szerokość tego pasa od ok. 10 do ok. 20 km
Obszar specjalnej ochrony ptaków Ostoja Warmińska PLB280015 lasy to ok. 25% powierzchni Ostoi: - w większości dobrze zachowane fragmenty grądów - wzdłuż drobnych cieków lasy łęgowe olszowe lub olszowojesionowe - lokalnie kompleksy leśne borów i brzezin bagiennych liczne torfowiska wysokie, stanowiące siedliska cennych gatunków roślin wiele śródpolnych mokradeł
Przedmioty ochrony w Ostoi Warmińskiej PLB280015 A030 bocian czarny Ciconia nigra A031 bocian biały Ciconia ciconia A038 łabędź krzykliwy Cygnus Cygnus A072 trzmielojad Pernis apivorus A075 bielik Haliaeetus albicilla A081 błotniak stawowy Circus aeruginosus A084 błotniak łąkowy Circus pygargus A089 orlik krzykliwy Aquila pomarina A120 zielonka Porzana parva A122 derkacz Crex crex A127 żuraw Grus grus A140 siewka złota Pluvialis apricaria A229 zimorodek Alcedo atthis A234 dzięcioł zielonosiwy Picus canus A239 dzięcioł białogrzbiety Dendrocopos leucotos A320 muchołówka Ficedula parva Fot. G. i T. Kłosowcy
Zagrożenia przedmiotów w Ostoi Warmińskiej PLB280015 intensywna gospodarka rolna wielkopowierzchniowe gospodarstwa rolne, intensywny wypas bydła rezygnacja z rolniczego wykorzystania terenu, skutkująca naturalną sukcesją roślinną zalesianie terenów otwartych i sztuczne plantacje leśne eksploatacja surowców naturalnych (np. żwiru i piasku) rozproszona zabudowa nieracjonalnie prowadzona gospodarka wodna (zasypywanie terenu, melioracje i osuszanie, wypełnianie rowów, tam, stawów, sadzawek, bagien lub torfianek)
Obszar specjalnej ochrony ptaków Jezioro Oświń i okolice PLB28004 Powierzchnia: 2 516,1 ha Rok utworzenia: 2008 Regiony geograficzne: Nizina Staropruska Mezoregiony: Nizina Sępopolska Położenie administracyjne: województwo warmińsko-mazurskie: powiat kętrzyński: gmina Srokowo powiat węgorzewski: gmina Węgorzewo
Obszar specjalnej ochrony ptaków Jezioro Oświń i okolice PLB28004
Obszar specjalnej ochrony ptaków Jezioro Oświń i okolice PLB28004 Obejmuje: eutroficzne jezioro Oświn, w znacznej mierze porośnięte trzcinowiskami, na którym występuje siedem wysp porośniętych lasem tereny sąsiadujących z jeziorem lasów liczne pastwiska (często nieużytkowane), w obrębie których występują zabagnienia i obserwowane jest wtórne zarastanie olszyną i turzycami
Przedmioty ochrony w obszarze Jezioro Oświń i okolice PLB28004 A120 zielonka Porzana parva Rys. T. Cofta A197 rybitwa czarna Chlidonias niger Fot. G. i T. Kłosowcy A239 dzięcioł białogrzbiety Dendrocopos leucotos
Zagrożenia przedmiotów w obszarze Jezioro Oświń i okolice PLB28004 intensywna gospodarka rolna stosowanie pestycydów, intensywne nawożenie i związana z tym eutrofizacja rozproszona zabudowa, zwłaszcza rekreacyjna i związana z tym gospodarka wodno-ściekowa i gospodarka odpadami turystyczne wykorzystanie terenu ścieżki i szlaki piesze i rowerowe, sporty uprawiane w plenerze, wędkarstwo nieracjonalnie prowadzona gospodarka wodna
Obszar mający znaczenie dla Wspólnoty Bieńkowo PLH280009 (przyszły specjalny obszar ochrony siedlisk) Powierzchnia: 122,7 ha Rok utworzenia: 2008 Regiony geograficzne: Nizina Staropruska Mezoregiony: Wzniesienia Górowskie Położenie administracyjne: województwo warmińsko-mazurskie: powiat braniewski: gmina Lelkowo
Obszar mający znaczenie dla Wspólnoty Bieńkowo PLH280009
Obszar mający znaczenie dla Wspólnoty Bieńkowo PLH280009 obejmuje kompleks torfowisk, wilgotnych lasów i łąk, położonych w obniżeniu terenu i otoczonych niskimi wzgórzami morenowymi środkowa część obszaru jest pokryta zabagnionymi, mokrymi lub wilgotnymi zbiorowiskami leśnymi borów i lasów bagiennych (Vaccinio uliginosi-pinetum, Ribeso nigri-alnetum, Betuletum pubescentis), które otoczone są pasem mokrych łąk w obrębie zbiorowisk leśnych występują niewielkie torfowiska
Przedmioty ochrony w obszarze Bieńkowo PLH280009 7110 Torfowiska wysokie z roślinnością torfotwórczą (żywe) 7120 Torfowiska wysokie zdegradowane, lecz zdolne do naturalnej i stymulowanej regeneracji 7140 Torfowiska przejściowe i trzęsawiska (przeważnie z roślinnością z Scheuchzerio-Caricetea nigrae) 91D0 Bory i lasy bagienne (Vaccinio uliginosi-betuletum pubescentis, Vaccinio uliginosi-pinetum, Pino mugo-sphagnetum, Sphagno girgensohnii-piceetum) i brzozowo-sosnowe bagienne lasy borealne 91E0 Łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albo-fragilis, Populetum albae, Alnenion glutinoso-incanae), olsy źródliskowe
Zagrożenia przedmiotów w obszarze Bieńkowo PLH280009 intensywna gospodarka rolna próby wydobycia torfu nieracjonalnie prowadzona gospodarka wodna odwodnienia terenów podmokłych
Obszar mający znaczenie dla Wspólnoty Kaszuny PLH280040 (przyszły specjalny obszar ochrony siedlisk) Powierzchnia: 264,0 ha Rok utworzenia: 2008 Regiony geograficzne: Nizina Staropruska Mezoregiony: Równina Ornecka Położenie administracyjne: województwo warmińsko-mazurskie: powiat lidzbarski: gmina Lidzbark Warmiński
Obszar mający znaczenie dla Wspólnoty Kaszuny PLH280040
Część I ok. 237 ha: Obszar mający znaczenie dla Wspólnoty Kaszuny PLH280040 jest wydłużonym obniżeniem wytopiskowym z niewysokimi pagórkami i wałami piaszczystymi zarówno po zachodniej jak i po wschodniej stronie główne obniżenie, w części środkowej, zajmuje eutroficzne i zarastające jezioro Potar z zespołem turzycy nitkowatej liczne mokradła torfowiska leśne: borealna świerczyna bagienna i sosnowy bór bagienny, w którym występują rzadkie gatunki roślin: torfowiec brunatny, widłak jałowcowaty, bagno zwyczajne, bażyna czarna, rosiczka okrągłolistna torfowisko bezleśne (niskie): zespół turzycy prosowej z rzadkimi gat. roślin: błotniszek wełnisty, jaskier wielki i dwa gatunki storczyków: kruszczyk błotny i kukułka krwista
Obszar mający znaczenie dla Wspólnoty Kaszuny PLH280040 Część II ok. 28 ha zlokalizowana około 1,5 km na północny wschód od jeziora Potar jest nieckowatym obniżeniem z borem bagiennym i torfowiskiem wysokim wśród mchów torfowców występują m.in. torfowiec błotny i torfowiec okazały, ponadto rosiczka okrągłolistna i modrzewnica pospolita otaczający torfowisko bór bagienny ma duże walory przyrodnicze - rosną tam m.in. bagno zwyczajne i bażyna czarna
Przedmioty ochrony w obszarze Kaszuny PLH280040 3150 Starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami z Nymphaeion, Potamion 7110 Torfowiska wysokie z roślinnością torfotwórczą (żywe) 7140 Torfowiska przejściowe i trzęsawiska (przeważnie z roślinnością z Scheuchzerio- Caricetea nigrae) 91D0 Bory i lasy bagienne (Vaccinio uliginosi-betuletum pubescentis, Vaccinio uliginosi-pinetum, Pino mugo- Sphagnetum, Sphagno girgensohnii- Piceetum) i brzozowo-sosnowe bagienne lasy borealne bóbr europejski Castor fiber kumak nizinny Bombina bombina zalotka większa Leucorrhinia pectorialis czerwończyk nieparek Lycaena dispar Fot. Ł. Chachulski
Zagrożenia przedmiotów w obszarze Kaszuny PLH280040 wędkarstwo na jeziorze Potar nieracjonalnie prowadzona gospodarka wodna odwodnienia terenów podmokłych w sąsiedztwie obszaru Natura 2000, próby podniesienia poziomu wody w jeziorze Potar i wykorzystania turystycznego terenu sukcesja roślinna
Obszar Chronionego Krajobrazu Rzeki Banówki
Obszar Chronionego Krajobrazu Rzeki Banówki ustanowiony na mocy rozporządzenia nr 33 Wojewody Warmińsko-Mazurskiego z dnia 23 kwietnia 2008 r. w sprawie Obszaru Chronionego Krajobrazu Rzeki Banówki (Dz. Urz. Woj. Warmińsko-Mazurskiego 2008, nr 71, poz. 1359) znajduje się w powiecie braniewskim: gminy Braniewo, Lelkowo, Pieniężno cel - ochrona unikatowych walorów przyrodniczych i krajobrazowych doliny rzeki Banówki obejmuje dolinę rzeki Banówki w środkowym biegu tej rzeki (na docinku do wsi Piotrowiec do granicy państwa) wraz z terenami bezpośrednio z nią sąsiadującymi powierzchnia 4 528,5 ha, w obrębie której użytki rolne zajmują ok. 49%, tereny leśne ok.46%, a dolina rzeki wraz jej korytem ok. 5% Banówka meandruje w wąskiej, głęboko wcinającej się w podłoże (3-10 m) dolinie o stromych zboczach lokalnie obserwowane powierzchniowe ruchy masowe osunięcia, spływy, spełzywanie
Obszar Chronionego Krajobrazu Wzniesień Górowskich
Obszar Chronionego Krajobrazu Wzniesień Górowskich utworzony na mocy rozporządzenia nr 40 Wojewody Warmińsko-Mazurskiego z dnia 23 kwietnia 2008 r. w sprawie Obszaru Chronionego Krajobrazu Wzniesień Górowskich Dz. Urz. Woj. Warmińsko-Mazurskiego 2008, nr 71, poz. 1366) zlokalizowany w powiecie braniewskim gmina Lelkowo i w powiecie bartoszyckim gmina Górowo Iławeckie cel ochrona walorów przyrodniczych i krajobrazowych Wzniesień Górowskich powierzchnia 11 067,4 ha i dominują w nim tereny leśne (ok. 70%) obejmuje obszar o urozmaiconej rzeźbie terenu, którą stanowią ciąg pagórów moreny czołowej o wysokości 150-160 m n.p.m. i występujące pomiędzy nimi obniżenia, w których często występują niewielkie jeziorka śródleśne
Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny Dolnej Łyny
Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny Dolnej Łyny powołany rozporządzeniem nr 162 Wojewody Warmińsko-Mazurskiego z dnia 19 grudnia 2008 r. w sprawie Obszaru Chronionego Krajobrazu Doliny Dolnej Łyny (Dz. Urz. Woj. Warmińsko-Mazurskiego 2008, nr 201, poz. 3154) znajduje się w powiecie bartoszyckim - miasto Bartoszyce, gminy Bartoszyce i Sępopol, powiecie lidzbarskim miasto Lidzbark Warmiński, gminy Kiwity, Lidzbark Warmiński oraz powiecie olsztyńskim gminy Dobre Miasto, Jeziorany cel - ochrona walorów krajobrazowych i przyrodniczych doliny rzeki Łyny powierzchnia 16 429,9 ha obejmuje koryto rzeki Łyny w jej dolnym biegu wraz doliną i lokalnie fragmentami sąsiadujących wzniesień Łyna meandruje tworząc malownicze wysokie urwiste brzegi (np. w rejonie miejscowości Perkujki)
Szkolenia przeprowadzono w ramach projektu pozyskanego przez Szkołę Główną Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie z CKPŚ; POIS.05.04.00-00-249/09, zgodnie z umowami: z NFOŚiGW; 632/2012/Wn-50/EE-EE-PS/D Dla rozwoju infrastruktury i środowiska