Wyciąg z Kodeksu karnego dot. przestępstw przeciwko ochronie informacji Odpowiedzialność karna i służbowa za naruszenie przepisów o ochronie informacji niejawnych. Ustawa o ochronie informacji niejawnych nie zawiera przepisów dotyczących odpowiedzialności z tytułu nieuprawnionego przekazania komuś informacji niejawnych. Uznano, iż tę kwestię, a w szczególności prawno - karnych skutków nieuprawnionego ujawnienia informacji niejawnych reguluje w sposób dostateczny kodeks karny (ustawa z dnia 06.06.1997 r., Dz. U. Nr 88, poz. 553, z późn. zm.) w Rozdziale XXXIII przestępstwa przeciwko ochronie informacji niejawnych". Kodeks karny przewiduje najsurowsze sankcje i określa przestępstwa skierowane przeciwko szeroko rozumianej ochronie informacji, których kary godność wynika przede wszystkim z naruszenia chroniących informacje lub prawo do niej. W rozdziale przestępstw przeciwko ochronie informacji wyodrębnione zostały cztery grupy typów czynów zabronionych: ujawnienie informacji stanowiącej tajemnicę państwową lub służbową (art. 265 1-3 i art. 266 1-2), bezprawne uzyskanie informacji - kradzież informacji (art. 267 1-2), naruszenie prawa do zapoznania się z informacją poprzez jej zniszczenie uszkodzenie lub uniemożliwienie dostępu (art. 268 1-3), dywersja informatyczna (art. 269 1-2). Art 265 (ujawnienie tajemnicy państwowej) 1. Kto ujawnia lub wbrew przepisom ustawy wykorzystuje informacje stanowiące tajemnicę państwową, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. 2. Jeżeli informację określoną w 1 ujawniono osobie działającej w imieniu lub na rzecz podmiotu zagranicznego, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8. 3. Kto nieumyślnie ujawnia informację określoną w 1, z którą zapoznał się w związku z pełnieniem funkcji publicznej lub otrzymanym upoważnieniem, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.
Art 266 (ujawnienie tajemnicy służbowej) 1. Kto, wbrew przepisom ustawy lub przyjętemu na siebie zobowiązaniu, ujawnia lub wykorzystuje informację, z którą zapoznał się w związku z pełnioną funkcją, wykonywaną pracą, działalnością publiczną, społeczną, gospodarczą lub naukową, podlega grzywnie, karze wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. 2. Funkcjonariusz publiczny, który ujawnia osobie nieuprawnionej informację stanowiącą tajemnicę służbową lub informację którą uzyskał w związku z wykonywaniem czynności służbowych, a której ujawnienie może narazić na szkodę prawnie chroniony interes, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. 3. Ściganie przestępstwa określonego w 1 następuje na wniosek Art 267 (bezprawne uzyskanie informacji) 1. Kto bez uprawnienia uzyskuje informację dla niego nie przeznaczoną, otwierając zamknięte pismo, podłączając się do przewodu służącego do przekazywania informacji lub przełamując elektroniczne, magnetyczne albo inne szczególne jej zabezpieczenie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. 2. Tej samej karze podlega, kto w celu uzyskania informacji, do której nie jest uprawniony, zakłada lub posługuje się urządzeniem podsłuchowym, wizualnym albo innym urządzeniem specjalnym. 3. Tej samej karze podlega, kto informację uzyskaną w sposób określony w 1 lub 2 ujawnia innej osobie. 4. Ściganie przestępstwa określonego w 1-3 następuje na wniosek Art. 268 (udaremnienie uzyskania informacji) 1. Kto nie będąc do tego uprawnionym, niszczy, uszkadza, usuwa lub zmienia zapis istotnej informacji albo w inny sposób udaremnia lub znacznie utrudnia osobie uprawnionej zapoznanie się z nią, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. 2. Jeżeli czyn określony 1 dotyczy zapisu na komputerowym nośniku informacji, sprawca podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. 3. Kto dopuszczając się czynu określonego w 1 lub 2, wyrządza znaczną szkodę majątkową, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. 4. Ściganie przestępstwa określonego w 1-3 następuje na wniosek Art. 268a 1. Kto nie będąc do tego uprawnionym, niszczy, uszkadza, usuwa, zmienia lub utrudnia dostęp do danych informatycznych albo w istotnym stopniu zakłóca lub 2
uniemożliwia automatyczne przetwarzanie, gromadzenie lub przekazywanie takich danych, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. 2. Kto, dopuszczając się czynu określonego w 1, wyrządza znaczna szkodę majątkową, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. 3. Ściganie przestępstwa określonego w 1 lub 2 następuje na wniosek Art. 269 (niszczenie zapisów komputerowych szczególnego znaczenia) 1. Kto, niszczy, uszkadza, usuwa lub zmienia dane informatyczne o szczególnym znaczeniu dla obronności kraju, bezpieczeństwa w komunikacji, funkcjonowania administracji rządowej, innego organu państwowego lub instytucji państwowej albo samorządu terytorialnego albo zakłóca lub uniemożliwia automatyczne przetwarzanie, gromadzenie lub przekazywanie takich danych, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8. 2. Tej samej karze podlega, kto dopuszcza się czynu określonego w 1, niszcząc albo wymieniając nośnik informacji lub niszcząc albo uszkadzając urządzenie służące automatycznemu przetwarzaniu, gromadzeniu lub przekazywania danych informatycznych. Naruszenie zasad ochrony tajemnicy z poszczególnych ustaw może powodować kumulowanie odpowiedzialności np. odpowiedzialności dyscyplinarnej takiej jak wydalenie ze służby cywilnej czy organów samorządowych z odpowiedzialnością karną z kodeksu karnego. Niezależnie może nastąpić odpowiedzialność cywilna na ogólnych zasadach kodeksu cywilnego. Poza rozdziałem przestępstw przeciwko ochronie informacji znalazły się również w kodeksie karnym dwa typy przestępstw komputerowych. Umieszczono je w rozdziale przestępstw przeciwko mieniu, ze względu na majątkowy cel naruszenia prawa do informacji. Dotyczy to przestępstw określonych w art. 278 2 kk, oraz art. 287 kk. Art. 278 1. Kto zabiera w celu przywłaszczenia cudzą rzecz ruchomą, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. 2. Tej samej karze podlega, kto bez zgody osoby uprawnionej uzyskuje cudzy program komputerowy w celu osiągnięcia korzyści majątkowej. 3. W wypadku mniejszej wagi, sprawca podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku. 4. Jeżeli kradzież popełniono na szkodę osoby najbliższej, ściganie następuje na wniosek 5. Przepisy 1, 3 i 4 stosuje się odpowiednio do kradzieży energii lub karty uprawniającej do podjęcia pieniędzy z automatu bankowego. 3
Art. 287 1. Kto, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub wyrządzenia innej osobie szkody, bez upoważnienia, wpływa na automatyczne przetwarzanie, gromadzenie lub przekazywanie danych informatycznych lub zmienia, usuwa albo wprowadza nowy zapis danych informatycznych podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. 2. W przypadku mniejszej wagi, sprawca podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku. 3. Jeżeli oszustwo popełniono na szkodę osoby najbliższej, ściganie następuje na wniosek Wyżej wymienione przepisy dotyczą wszelkich informacji, zarówno stanowiących tajemnicę państwową jak i służbową. Ponad to należy pamiętać też, że przepisy te nie obejmują szczególnej kategorii osób, czyli osób biorących udział w działalności obcego wywiadu albo zgłaszających gotowość działania na jego rzecz przeciwko Rzeczpospolitej Polskiej ponoszą one odpowiedzialność znacznie surowszą, przewidzianą w rozdziale przestępstwa przeciwko Rzeczpospolitej Polskiej. Odpowiedzialność służbowa Niezależnie od powyższych regulacji obowiązek przestrzegania tajemnicy państwowej i służbowej zapisany został w aktach normatywnych regulujących stosunek pracy (stosunek służbowy) lub wykonywanie niektórych zawodów. Regulację najbardziej ogólną i mającą najszersze zastosowanie zawiera ustawa z dnia 26 czerwca 1997 r. - Kodeks Pracy (Dz. U. Nr 21 z 1998 r., poz. 94 ze zm.). W art. 100 2 wśród obowiązków pracowniczych wymieniono obowiązek zachowania tajemnicy informacji, które mogłyby narazić pracodawcę na szkodę (pkt 4) oraz obowiązek przestrzegania tajemnicy określonej w odrębnych przepisach (pkt 5). Przepis ten dotyczy więc nie tylko tajemnicy państwowej i służbowej, ale wszystkich tajemnic prawnie chronionych. Natomiast w myśl art. 52 1 pkt. 1 k.p. - ciężkie naruszenie przez pracownika podstawowych obowiązków pracowniczych może stanowić podstawę rozwiązania przez pracodawcę umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika. Na pracodawcy, zgodnie z obowiązującymi przepisami spoczywa obowiązek zapoznania pracownika, przed dopuszczeniem do pracy z treścią regulaminu pracy, przepisami i zasadami dotyczącymi bhp, a także z zakresem informacji objętych tajemnicą określoną w obowiązujących ustawach. 4
Ustawa z dnia 18 grudnia 1998 r. o służbie cywilnej (Dz. U. Nr 49, poz. 483 ze zm.) wśród obowiązków członków korpusu służby cywilnej wymieniają obowiązek dochowania tajemnicy ustawowo chronionej (art. 67 ust. 1 pkt 5). Za naruszenie tych obowiązków urzędnik służby cywilnej oraz pracownik służby cywilnej odpowiadają dyscyplinarnie, a najwyższą karą jest kara wydalenia ze służby cywilnej. Ustawa z dnia 22 marca 1990 r. o pracownikach samorządowych zobowiązuje tych pracowników do zachowania tajemnicy państwowej i służbowej w zakresie przez prawo przewidzianym (art. 15 ust. 2 pkt 4), pod rygorem odpowiedzialności porządkowej lub dyscyplinarnej, włącznie z karą wydalenia z pracy w urzędzie. Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o strażach gminnych wśród obowiązków strażnika wymienia zachowanie tajemnicy państwowej i służbowej (art. 27 pkt 3). Podobnie czyni ustawa z dnia 6 marca 1981 r. o Państwowej Inspekcji Pracy (art. 24 ust. 1). Ustawa z dnia 23 grudnia 1994 r. o Najwyższej Izbie Kontroli zobowiązuje pracowników tej Izby do zachowanie tajemnicy wszelkich informacji, które uzyskali w związku z wykonywaniem obowiązków służbowych. Obowiązek przestrzegania tajemnicy państwowej i służbowej zapisany został także w niektórych rotach ślubowania np. funkcjonariuszy Straży Granicznej, Rzecznika Praw Obywatelskich, policjantów, funkcjonariuszy ABW, notariuszy i komorników sądowych (w obu tych przypadkach mowa jest o tajemnicy państwowej i zawodowej). Obok pojęcia tajemnica służbowa" występuje często pojęcie tajemnica zawodowa". Odnosi się to głównie do określonych instytucji (np. banku, urzędu skarbowego) lub osób wykonujących określone zawody (np. lekarza, radcy prawnego, dziennikarza, notariusza). Możemy się spotkać z takimi tajemnicami zawodowymi jak tajemnica bankowa, tajemnica statystyczna, tajemnica przedsiębiorstwa, tajemnica handlowa, tajemnica maklerska, tajemnica skarbowa, tajemnica wynalazcza, tajemnica autorska, tajemnica adwokacka i radcowska, tajemnica doradcy podatkowego i biegłego rewidenta, tajemnica lekarska, tajemnica dziennikarska, tajemnica spowiedzi, tajemnica korespondencji, tajemnica postępowania karnego. 5