Raport z działania nr 5

Związek Międzygminny d.s. Gazyfikacji, Rozwoju Terenów Wiejskich i Ochrony Środowiska w Proszowicach Zamawiający: Związek Międzygminny d.s. Gazyfikacji, Rozwoju Terenów Wiejskich i Ochrony Środowiska w Proszowicach Umowa z dnia 15.01.2014r. dotycząca opracowania dokumentów planistycznych z zakresu gospodarki wodno ściekowej. Raport z działania nr 5 Cz. 1b. Analiza stopnia wypełnienia Dyrektywy Ściekowej przez Gminę i Miasto Nowe Brzesko Projekt Poprawa jakości usług publicznych świadczonych przez gminy należące do Związku Międzygminnego w Proszowicach współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013

Związek Międzygminny d.s. Gazyfikacji, Rozwoju Terenów Wiejskich i Ochrony Środowiska w Proszowicach RAPORT Z DZIAŁANIA NR 5 Cz. 5b. Analiza stopnia wypełnienia Dyrektywy Ściekowej przez Gminę i Miasto Nowe Brzesko ZAMAWIAJĄCY: ZWIĄZEK MIĘDZYGMINNY D.S. GAZYFIKACJI, ROZWOJU TERENÓW WIEJSKICH I OCHRONY ŚRODOWISKA W PROSZOWICACH ul. 3-go Maja 72 32-100 Proszowice WYKONAWCA: CONSEKO-SAFEGE" S.A. ul. Wiedeńska 114 30-147 Kraków AUTORZY RAPORTU: Sylwia Burczyk Maciej Bonar Piotr Chmielarczyk DATA: VII 2014r. Projekt Poprawa jakości usług publicznych świadczonych przez gminy należące do Związku Międzygminnego w Proszowicach współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013

SPIS ZAWARTOŚCI Analiza stopnia wypełnienia Dyrektywy Ściekowej przez Gminę i Miasto Nowe Brzesko 1. WSTĘP...4 1.1. Przedmiot i zakres raportu...4 1.2. Materiały będące podstawą do sporządzenia raportu...4 2. PODSTAWE INFORMACJE WYNIKAJĄCE Z PRZEPISÓW PRAWNYCH POWIĄZANYCH Z DYREKTYWĄ 91/271/EWG...5 2.1. Informacje ogólne...5 2.2. Obecne i planowane założenia mające na celu prawidłowe wdrażanie dyrektywy ściekowej w Polsce...6 2.3. Pojęcie aglomeracji...9 2.4. Uwarunkowania i wymogi dla obszarów, na których wyznaczono aglomerację... 11 2.5. Uwarunkowania i wymogi dla obszarów poza aglomeracją... 13 2.6. Zagospodarowanie komunalnych osadów powstałych na oczyszczalni ścieków... 15 3. PRAWA I OBOWIĄZKI GMIN W ZAKRESIE GOSPODARKI ŚCIEKAMI... 16 4. INDYWIDUALNE SYSTEMY OCZYSZCZANIA ŚCIEKÓW... 17 4.1. Przydomowe oczyszczalnie ścieków... 18 4.2. Zbiorniki bezodpływowe... 19 4.3. Opróżnianie osadników oczyszczalni przydomowych i zbiorników bezodpływowych... 19 5. OPIS STANU ISTNIEJĄCEGO GOSPODARKI ŚCIEKOWEJ... 19 5.1. Aglomeracja na terenie Gminy Nowe Brzesko... 19 5.2. Ogólna charakterystyka gospodarki ściekowej... 20 5.3. Gminna oczyszczalnia ścieków w Nowym Brzesku... 20 5.4. Przydomowe oczyszczalnie ścieków... 22 5.5. Równoważna liczba mieszkańców Gminy Nowe Brzesko... 22 6. OCENA WYPEŁNIENIA DYREKTYWY ŚCIEKOWEJ PRZEZ GMINĘ NOWE BRZESKO... 24 7. PRZYDOMOWE OCZYSZCZALNIE ŚCIEKÓW I ICH ZAGROŻENIA DLA ŚRODOWISKA MOŻLIWOŚĆ WYEMILINOWANIA ZAGROŻEŃ... 25 8. PODSUMOWANIE... 29 ZAŁĄCZNIKI: 1. Uchwała nr L/811/14 Sejmiku woj. Małopolskiego z dnia 24.04.2014 r. w sprawie wyznaczenia aglomeracji Nowe Brzesko wraz z załącznikiem graficznym, 2. Mapa poglądowa gospodarki ściekowej Gminy Nowe Brzesko skala 1:50 000. 3

1. WSTĘP 1.1. Przedmiot i zakres raportu Niniejszy raport stanowi opracowanie podsumowujące działania w zakresie analizy stopnia wypełnienia Dyrektywy Ściekowej przez Gminę Nowe Brzesko wraz z przedstawieniem ewentualnych zagrożeń i dróg poprawy. Raport w zakresie analizy stopnia wypełnienia Dyrektywy Ściekowej jest piątym z działań mających na celu sporządzenie tzw. dokumentów planistycznych z zakresu gospodarki wodno ściekowej dla gmin należących do Związku Międzygminnego w Proszowicach. Do Związku Międzygminnego d.s. Gazyfikacji, Rozwoju Terenów Wiejskich i Ochrony Środowiska w Proszowicach należą następujące gminy: Proszowice, Nowe Brzesko, Koniusza, Pałecznica, Radziemice, Książ Wielki, Racławice, Drwinia i Szczurowa. Dokumenty opracowywane są przez Wykonawcę w ramach umowy z Zamawiającym. Umowa jest współfinansowana ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013 w ramach projektu pn: Poprawa jakości usług publicznych świadczonych przez gminy należące do Związku Międzygminnego w Proszowicach realizowanego przez Związek Międzygminny d.s. Gazyfikacji, Rozwoju Terenów Wiejskich i Ochrony Środowiska w Proszowicach. Numer umowy o dofinansowanie: DPT/BDG-II/POPT/335/12 W raporcie oprócz generalnych wymogów i wytycznych jakie wynikają z zasadniczego dokumentu jakim jest dyrektywa 91/271/EWG przedstawiono również wymogi wynikające z prawodawstwa polskiego tj. szeregu ustaw, rozporządzeń i programów powstałych dla celów wdrażania przepisów Unii Europejskiej. Przy analizie stopnia wypełnienia dyrektywy ściekowej przez daną gminę, istotnym czynnikiem mającym wpływ na ocenę jest określenie: czy na terenie danej gminy wyznaczono tzw. aglomerację, RLM aglomeracji, RLM oczyszczalni ścieków, W niniejszym raporcie zwrócono uwagę na ewentualne zagrożenia wynikające z wdrażania dyrektywy ściekowej, a także wskazano możliwe drogi poprawy. W analizie tej wzięto także pod uwagę przydomowe oczyszczalnie ścieków oraz zasygnalizowano najważniejsze kwestie związane z prawidłowym gospodarowaniem osadami ściekowymi. Należy podkreślić, że celem raportu nie jest weryfikacja obszaru czy granic wyznaczonej aglomeracji lub możliwość utworzenia innej aglomeracji. W analizie stopnia wypełnienia dyrektywy ściekowej przyjęto stan prawny dotyczący aglomeracji na terenie gminy Nowe Brzesko na dzień sporządzania raportu. 1.2. Materiały będące podstawą do sporządzenia raportu Raport z analizy stanu istniejącego gospodarki wodno - ściekowej na terenie gminy Nowe Brzesko Uchwała nr L/811/14 Sejmiku woj. Małopolskiego z dnia 24.04.2014 r. w sprawie wyznaczenia aglomeracji nowe Brzesko Dyrektywa Rady z dnia 21 maja 1991r. dotycząca oczyszczania ścieków komunalnych [91/271/EWG], Wytyczne KZGW do tworzenia i zmiany aglomeracji, marzec 2014 r., Dz. U. 2001, nr 115, poz. 1229 Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne, Dz. U. 2001, nr 72, poz. 747 Ustawa z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzeniu ścieków, Dz. U. 2006, nr 137, poz. 984, z późn. zm. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 lipca 2006 r. w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzeniu ścieków do wód lub do ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego, Dz. U. 2006, nr136, poz. 964, Rozporządzeniu Ministra Budownictwa z dnia 14 lipca 2006 r. w sprawie sposobu realizacji obowiązków dostawców ścieków przemysłowych oraz warunków wprowadzania ścieków do urządzeń kanalizacyjnych. 4

Roboczy projekt IV Aktualizacja Krajowego programu oczyszczania ścieków komunalnych IV AKPOŚK, październik 2013 r., Dz. U. 2013, poz. 21 Ustawa z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach. 2. PODSTAWE INFORMACJE WYNIKAJĄCE Z PRZEPISÓW PRAWNYCH POWIĄZANYCH Z DYREKTYWĄ 91/271/EWG [Rozdział opracowany został głównie na podstawie wytycznych Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej dotyczących tworzenia i zmian aglomeracji, wersja 25/03/2014.] 2.1. Informacje ogólne Przepisy prawne Unii Europejskiej w zakresie odprowadzania i oczyszczania ścieków komunalnych określone zostały w szczególności w dyrektywie 91/271/EWG (tzw. dyrektywa ściekowa) oraz uporządkowane w Ramowej Dyrektywie Wodnej 2000/60/WE1. Dyrektywa 91/271/EWG odgrywa zasadniczą rolę w gospodarowaniu ściekami komunalnymi oraz ochronie wód powierzchniowych i środowiska wodnego przed zanieczyszczeniem ściekami, do których są one odprowadzane. Stanowi podstawowy dokument prawny UE w tym zakresie. Głównym celem przyjęcia dyrektywy ściekowej było ograniczenie zrzutów niedostatecznie oczyszczanych ścieków, co w konsekwencji powinno zapewnić właściwą ochronę środowiska wodnego. Polska w Traktacie Akcesyjnym zobowiązała się dostosować do wymogów dyrektywy 91/271/EWG w terminie do końca 2015 r., co jest zbieżne z wymaganiami Ramowej Dyrektywy Wodnej, która zakłada osiągnięcie dobrego stanu wód do końca 2015 r. Dyrektywa 91/271/EWG wprowadza pojęcie aglomeracji jako podstawowej jednostki terytorium (obszaru), na której jest prowadzone gospodarowanie ściekami komunalnymi. Wielkości tych jednostek są określane poprzez parametr równoważnej liczby mieszkańców (RLM) obsługiwanej przez system zbierania i odprowadzania ścieków na terenie danej aglomeracji. W celu właściwego wypełnienia zobowiązań, przepisy dyrektywy 91/271/EWG zostały przetransponowane do prawa polskiego i znalazły swoje odzwierciedlenie w szeregu ustaw i rozporządzeń związanych z gospodarką wodną. W krajowym systemie prawnym główne zagadnienia związane z gospodarką ściekową, racjonalnym kształtowaniem i ochroną zasobów wodnych regulowane są ustawą Prawo wodne i aktami wykonawczymi wynikającymi z tej ustawy. Zgodnie z art. 43 ustawy Prawo wodne, Minister Środowiska został zobowiązany do opracowania krajowego programu oczyszczania ścieków komunalnych (KPOŚK) w celu stymulacji, egzekwowania oraz koordynacji działań gmin i przedsiębiorstw wodociągowo-kanalizacyjnych w zakresie rozbudowy, budowy i modernizacji systemów kanalizacyjnych oraz oczyszczalni ścieków komunalnych. Obecnie zadanie to należy do Prezesa Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej (KZGW). W opracowanym w 2003 roku KPOŚK określono dla poszczególnych gmin zadania rzeczowe wraz z terminem ich realizacji, co miało zapewnić realizację celów pośrednich określonych w Traktacie Akcesyjnym. Wyznaczona na wniosek gminy aglomeracja/aglomeracje zostaje wprowadzona do KPOŚK po analizie prowadzonej podczas procesu aktualizacji programu i stanowi element rozliczeń finansowych oraz efektu ekologicznego. Aglomeracja stanowi elementarną jednostkę na terenie której realizowany jest system zbierania i oczyszczania ścieków komunalnych. Poprawne określenie granic i obszaru aglomeracji ma zasadniczy wpływ na prawidłowe i uzasadnione wyposażanie gmin w systemy kanalizacyjne i oczyszczalnie ścieków. Monitorowanie realizacji KPOŚK jest wymagane ustawą Prawo wodne, a jego celem jest weryfikacja i aktualizacja bieżących potrzeb aglomeracji, a także określenie stanu zaawansowania realizacji inwestycji oraz analiza przyczyn zaistniałych opóźnień. KPOŚK określa zadania konieczne do realizacji zapisów dyrektywy 91/271/EWG. Inwestycje ujęte w KPOŚK, należy zrealizować do końca 2015 r., zgodnie z postanowieniami Traktatu Akcesyjnego. Aktualnie KPOŚK określa m in. wykaz aglomeracji powyżej 2 000 RLM, które powinny być wyposażone w określonych terminach w systemy kanalizacji zbiorczej i oczyszczalnie ścieków oraz wielkość ładunków zanieczyszczeń biodegradowalnych z tych aglomeracji koniecznych do usunięcia. 5

2.2. Obecne i planowane założenia mające na celu prawidłowe wdrażanie dyrektywy ściekowej w Polsce Założenia obecne Zgodnie z dyrektywą 91/271/EWG cały obszar Polski, ze względu na położenie w 99,7 % w zlewisku Morza Bałtyckiego, uznano za obszar wrażliwy tj. wymagający większego ograniczenia zrzutów związków azotu i fosforu oraz zanieczyszczeń biodegradowalnych do wód ze źródeł komunalnych. W związku z powyższym od 1998 r. prowadzono w Polsce analizy metod oraz kosztów wdrażania dyrektywy, w ramach których rozpatrywano dwa warianty: zapewnienia oczyszczania ścieków z podwyższonym standardem usuwania biogenów w aglomeracjach powyżej 10 000 RLM (zgodnie z art. 5.2), zapewnienie 75% redukcji azotu i fosforu w stosunku do ładunku dopływającego do oczyszczalni (zgodnie z art. 5.4.). Ww. analizy wykazały, iż cele dyrektywy zostaną osiągnięte w przypadku redukcji minimum 75% azotu i fosforu ogólnego, co będzie zrealizowane gdy: w grupie oczyszczalni ścieków o wielkości 2 000 15 000 RLM co do zasady stosowane będzie konwencjonalne biologiczne oczyszczanie ścieków, w grupie oczyszczalni o wielkości powyżej 15 000 RLM stosowane będzie pogłębione usuwanie azotu i fosforu ogólnego. Ostatecznie Polska przyjęła przewidziany w dyrektywie sposób realizacji celów w zakresie oczyszczania ścieków komunalnych zgodnie z art. 5.4. Ze względów ekonomicznych i technicznych uznano, że wdrożenie celów dyrektywy w oparciu o art. 5.4 stanowi optymalną opcję. W tym samym czasie rozpoczęto proces wdrażania dyrektywy 91/271/EWG, w oparciu o oczyszczalnie powyżej 15 000 RLM, w których sumaryczny wynik redukcji miał skutkować ogólnym zmniejszeniem ładunku zarówno azotu jak i fosforu zawartego w ściekach komunalnych o 75% (we wszystkich oczyszczalniach na obszarach dorzeczy). Przeprowadzone analizy wskazały również, że w ramach realizacji dyrektywy zgodnie z art. 5.4, bardziej efektywne będzie zwiększenie wymogów nałożonych na duże oczyszczalnie ścieków i uzyskanie efektu ekologicznego w oparciu o te obiekty. W celu umożliwienia realizacji tego założenia, standardy emisji w oczyszczalniach o wielkości z przedziału 15 000-100 000 RLM ustalono na poziomie bardziej restrykcyjnym od wymogów zawartych w dyrektywie 91/271/EWG. Polska przyjęła do stosowania alternatywne wymagania, w stosunku do art. 5.2 dyrektywy 91/271/EWG przywołanego w Traktacie Akcesyjnym, określone w art. 5.4 tej dyrektywy. Zastosowanie tego przepisu pozwala na oczyszczanie ścieków odprowadzanych do obszarów wrażliwych w sposób mniej rygorystyczny, pod warunkiem wykazania, że minimalna redukcja całkowitego ładunku zanieczyszczeń doprowadzanego do wszystkich oczyszczalni ścieków komunalnych wynosi co najmniej 75% w odniesieniu zarówno do azotu, jak i fosforu ogólnego. Dla artykułu tego zastosowano okresy przejściowe, zapisane dla art. 5.2 w Traktacie Akcesyjnym. Za aglomeracje spełniające wymagania dyrektywy 91/271/EWG w zakresie oczyszczania ścieków komunalnych wg KPOŚK uznaje się, te w których oczyszczalnie osiągną efekt oczyszczania ścieków w terminach określonych w KPOŚK, nie później niż do 31 grudnia 2015 r. Oczyszczalnie te muszą posiadać wydajność równą co najmniej ładunkowi generowanemu przez poszczególne aglomeracje, a efekty oczyszczania ścieków w poszczególnych oczyszczalniach muszą być zgodne z wymaganiami rozporządzenia w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 lipca 2006 r. Obecne standardy oczyszczania ścieków określone w ww. rozporządzeniu odnoszą się tym samym do wielkości oczyszczalni ścieków, a nie do wielkości aglomeracji. Zgodnie z założeniami KPOŚK w terminie do końca 2015 r. w aglomeracjach osiągnięty zostanie następujący poziom obsługi zbiorczymi systemami kanalizacyjnymi: 6

dla aglomeracji (dużych miast) 150 000 RLM - > 98% RLM korzystających z systemu kanalizacyjnego, dla aglomeracji 100 000 RLM < 150 000 RLM - > 95% RLM korzystających z systemu kanalizacyjnego, dla aglomeracji 15 000 < 100 000 RLM - > 90% RLM korzystających z systemu kanalizacyjnego, dla aglomeracji 2 000 < 15 000 RLM - > 80% RLM korzystających z systemu kanalizacyjnego. Pozostała ludność aglomeracji nieobsługiwana przez zbiorcze systemy kanalizacyjne korzystać będzie z indywidualnych systemów oczyszczania ścieków (tj.: zbiorniki bezodpływowe oraz przydomowe oczyszczalnie ścieków). Ścieki ze szczelnych zbiorników bezodpływowych dostarczane będą taborem asenizacyjnym do oczyszczalni ścieków komunalnych. Powyższe zakresy stopnia zbierania ścieków systemem kanalizacyjnym zostały określone w momencie tworzenia KPOŚK, w celu urealnienia zakresu inwestycyjnego tego dokumentu, oraz biorąc pod uwagę zagospodarowanie przestrzenne Polski. Generalnie należy tak planować granice aglomeracji, aby w jak największym stopniu cały produkowany przez aglomerację ładunek ścieków był zbierany siecią kanalizacyjną i odprowadzany na oczyszczalnię ścieków. Takie wyznaczenia aglomeracji, by docelowo blisko 100% RLM objętych było siecią kanalizacyjną, pozwoli na osiągniecie celu dyrektywy w zakresie zbierania ścieków siecią kanalizacyjną. Założenia planowane (lub aktualnie wprowadzone) Od 2003 r. do chwili obecnej - 2012 r. wdrażanie dyrektywy 91/271/EWG odbywa się na podstawie jej art. 5.4. W opinii Komisji Europejskiej Polska błędnie zinterpretowała zapisy Traktatu Akcesyjnego w zakresie wdrażania art. 5.4, co spowodowało niewłaściwe wdrażanie przepisów dyrektywy. Na tej podstawie Minister Środowiska zaproponował szereg zmian prawnych w celu prawidłowego jej wdrażania, stosując art. 5.2 zgodnie z zapisami Traktatu Akcesyjnego. Aktualnie zmieniona została strategia wdrażania dyrektywy, przyjmując za podstawę art. 5.2. Przygotowano szereg zmian w przepisach prawnych dotyczących kwestii wdrażania art. 5.2 dyrektywy. Tym samym podwyższone standardy oczyszczania ścieków komunalnych zostaną zastosowane we wszystkich oczyszczalniach ścieków komunalnych w aglomeracjach powyżej 10 000 RLM. Obecnie procedowane są zmiany do ustawy Prawo wodne, które zakładają wprowadzenie m. in. następujących zagadnień: definicja aglomeracji projektowany zapis art. 43 ust. 2 ustawy Prawo wodne: Aglomeracja oznacza teren, na którym zaludnienie lub działalność gospodarcza są wystarczająco skoncentrowane, aby ścieki komunalne były zbierane i przekazywane do oczyszczalni ścieków komunalnych albo do końcowego punktu zrzutu tych ścieków. Rozszerzenie definicji o słowa albo do końcowego punktu zrzutu, tak jak ma to miejsce w art. 2.4 dyrektywy 91/271/EWG, umożliwi podział aglomeracji na mniejsze obszary. Ma to istotne znaczenie w zakresie określania standardów odprowadzania ścieków, które kształtowane powinny być w zależności od wielkości aglomeracji. Podstawowa zmiana w stosunku do obowiązującego stanu prawnego w zakresie tej definicji jest związana z brakiem konieczności występowania oczyszczalni ścieków w każdej aglomeracji. Umożliwi to wyznaczania aglomeracji z oczyszczalnią ścieków na obszarze innej aglomeracji bez konieczności łączenia odrębnych obszarów w jedną aglomerację. Zgodnie z projektowanym art. 43 ust. 1 ustawy Prawo wodne: Końcowym punktem zrzutu jest miejsce przyłączenia systemu kanalizacji dla ścieków komunalnych w aglomeracji nieposiadającej oczyszczalni ścieków, do systemu kanalizacji dla ścieków komunalnych w aglomeracji posiadającej oczyszczalnię ścieków. gmina wiodąca w aglomeracji, uzgadnianie uchwał wyznaczających aglomerację, przegląd pozwoleń wodno-prawnych, Wprowadzenie terminu weryfikacji aglomeracji (projektowany zapis art. 6 ustawy o zmianie ustawy Prawo wodne, ustawy o ochronie przyrody oraz ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko: Nie dłużej niż do dnia 31 grudnia 2014 r właściwe sejmiki województw: 7

wyznaczą aglomeracje o równoważnej liczbie mieszkańców powyżej 2000 RLM; dostosują obszary i granice aglomeracji do przepisów wydanych na podstawie art. 43 ust. 4a ustawy zmienianej w art. 1. Przepis ten wskazuje na potrzebę weryfikacji granic i obszarów aglomeracji, aby planowane inwestycje były zgodne z dyrektywą 91/271/EWG, a jednocześnie technicznie i ekonomicznie uzasadnione. Zmiany w ustawie Prawo wodne wymagają wprowadzenia zmian w rozporządzeniach wykonawczych do tej ustawy tj. w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 24 lipca 2006 r. w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz. U. Nr 137, poz. 984, z późn. zm.), a także rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 1 lipca 2010 r. w sprawie wyznaczania obszaru i granic aglomeracji. Wdrożenie dyrektywy, w tym wyposażenie aglomeracji w oczyszczalnie ścieków komunalnych, zgodnie z Traktatem Akcesyjnym powinno nastąpić do dnia 31 grudnia 2015 r. W zapisach Traktatu Akcesyjnego przyznano Polsce okresy przejściowe na wdrożenie dyrektywy 91/271/EWG zgodnie z art. 5.2 dyrektywy. W myśl tego artykułu, ścieki komunalne odprowadzane z aglomeracji powyżej 10 000 RLM do obszarów wrażliwych powinny być oczyszczane bardziej rygorystycznie niż ścieki odprowadzane do obszarów pozostałych. Aktualnie przeprowadzany jest proces legislacyjny zmiany rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 24 lipca 2006 r. w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego w celu określenia podwyższonych standardów oczyszczania ścieków na wszystkich oczyszczalniach w aglomeracjach powyżej 10 000 RLM. Poziom obsługi zbiorczymi systemami kanalizacyjnymi Biorąc pod uwagę opinie Komisji Europejskiej oraz rozporządzenie w sprawie sposobu wyznaczania obszaru i granic aglomeracji, należy tak planować granice aglomeracji, aby w jak największym stopniu cały produkowany przez aglomerację ładunek ścieków był zbierany siecią kanalizacyjną i odprowadzany na oczyszczalnię ścieków. W aglomeracjach ujętych w KPOŚK w terminie do końca 2015 r. powinien zostać osiągnięty blisko 100% poziom obsługi zbiorczymi systemami kanalizacyjnymi (%RLM korzystających z systemu kanalizacyjnego). Pozostała ludność aglomeracji nieobsługiwana przez zbiorcze systemy kanalizacyjne będzie natomiast korzystać z innych systemów oczyszczania ścieków. Jak wynika z oceny projektów unijnych przez KE, poziom ten (we wszystkich aglomeracjach powyżej 2000 RLM) powinien wynosić nie mniej niż 95% RLM, a w przypadku dużych aglomeracji nawet 98% RLM (podejście przy POIiŚ). Zgodnie z interpretacją Komisji Europejskiej cały ładunek zanieczyszczeń powstających w aglomeracji powinien być, doprowadzany do oczyszczalni obsługującej aglomerację bądź usuwany w innych systemach oczyszczania ścieków (pojedyncze systemy lub inne właściwe systemy), które powinny zapewnić ten sam poziom ochrony środowiska. Oznacza to, że również indywidualne systemy oczyszczania ścieków w aglomeracjach powyżej 10 000 RLM muszą stosować podwyższone usuwanie biogenów. Każdy przypadek stosowania systemów indywidualnych do odprowadzania bądź odprowadzania i oczyszczania ścieków z terenu aglomeracji wymagać będzie szczegółowych wyjaśnień. W każdym wypadku jednak oczyszczalnia obsługująca aglomerację powinna być przystosowana do usuwania niemal 100% ładunku zanieczyszczeń powstających w aglomeracji. Zgodnie z interpretacją Komisji Europejskiej aglomeracja będzie spełniać wymagania dyrektywy 91/271/EWG jeżeli: cały ładunek organiczny (określony w RLM) z aglomeracji jest zbierany przez system kanalizacyjny i doprowadzany do oczyszczenia, kryterium przyłączenia jest całkowicie spełnione, czyli wszystkie ścieki komunalne powstające w aglomeracji są doprowadzane do zbiorczego systemu kanalizacji i do oczyszczalni ścieków, każdy zbiorczy system kanalizacyjny będzie funkcjonować prawidłowo oraz będzie podłączony do oczyszczalni ścieków, 8

jakość ścieków oczyszczonych odprowadzanych z każdej oczyszczalni jest zgodna z wymaganiami Prawa wodnego i rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 24 lipca 2006 r. w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego. 2.3. Pojęcie aglomeracji Prawidłowa identyfikacja aglomeracji, ich granice i obszar mają zasadniczy wpływ na wyposażanie gmin w systemy kanalizacyjne i oczyszczalnie ścieków oraz realizację przez gminy zobowiązań wynikających z Traktatu Akcesyjnego w części dot. dyrektywy ściekowej. Pojęcie aglomeracji wprowadzono do polskich przepisów prawnych w ramach implementacji dyrektywy ściekowej i znalazło swoje odzwierciedlenie w przepisach Prawa wodnego w art. 43, ust 2 w brzmieniu: Aglomeracja oznacza obszar, gdzie zaludnienie lub działalność gospodarcza są wystarczająco skoncentrowane, aby ścieki komunalne były zbierane i przekazywane do oczyszczalni ścieków komunalnych. Dyrektywa uznaje za jeden z warunków wystarczających dla zdefiniowania granic i obszaru aglomeracji obecność w systemie zbierania tzw. końcowego punktu zrzutu ścieków, którym nie musi być oczyszczalnia ścieków. Punktem może być również ostatnia przepompownia sieciowa, studnia na sieci kanalizacyjnej należącej do innej aglomeracji itp. Istnienie aglomeracji jest niezależne od istnienia systemu zbierania. Także istnienie aglomeracji nie wiąże się z istnieniem oczyszczalni. Istnienie aglomeracji jest związane z faktyczną sytuacją zaludnienia i/lub działalności gospodarczej, które są wystarczająco skoncentrowane, aby ścieki komunalne były zbierane i przekazywane do oczyszczalni ścieków komunalnych albo do końcowego punktu zrzutu. Z tego względu, pojecie aglomeracji obejmuje również obszary o wystarczającej koncentracji, na których nie ma jeszcze systemu zbierania i/lub ścieki są odprowadzane przez pojedyncze systemy lub inne odpowiednie systemy albo też są zbierane w każdy inny sposób. Aglomeracja oznacza obszar uwzględniający zasięg kanalizacji dla ścieków komunalnych zakończonych oczyszczalniami ścieków komunalnych, przy czym: 1. aglomeracja odnosi się przede wszystkim do obszaru o wystarczającej koncentracji, aby ścieki komunalne były zbierane i przekazywane do oczyszczalni ścieków, należą tu również obszary o wystarczającej koncentracji, na których nie ma jeszcze systemu zbierania. 2. realizacja systemu kanalizacji zbiorczej powinna być uzasadniona finansowo i technicznie, gdyż koszty zbierania i oczyszczania ścieków, które w przyszłości poniosą mieszkańcy aglomeracji muszą być akceptowalne społecznie. 3. wskaźnik koncentracji, poza wyjątkami wymienionymi w rozporządzeniu Ministra Środowiska, nie może być mniejsze od 120 mieszkańców na 1km sieci. Wskaźnik ten obliczany jest jako stosunek przewidywanej do obsługi przez budowany system kanalizacji zbiorczej liczby mieszkańców aglomeracji i niezbędnej do realizacji długości sieci kanalizacyjnej. Dlatego też, odnosi się on tylko do nowobudowanej sieci oraz mieszkańców i osób czasowo przebywających na terenie aglomeracji, którzy zostaną do niej podłączeni. Wskaźnik powinien być wyliczany tylko w przypadku, gdy na terenie aglomeracji planowana jest do wybudowania sieć kanalizacyjna. Należy również pamiętać, że wylicza się go sumarycznie dla wszystkich miast i/lub miejscowości, w obrębie których planuje się wykonanie inwestycji. Termin aglomeracja nie powinien być mylnie utożsamiany z jednostkami administracyjnymi (np. gminami lub innymi lokalnymi obszarami administracyjnymi), które noszą tę samą nazwę. Granice aglomeracji mogą odpowiadać lub nie, granicom jednostki administracyjnej. Kilka jednostek administracyjnych może więc tworzyć jedną aglomeracje i odwrotnie w skład jednej jednostki administracyjnej może wchodzić kilka odrębnych aglomeracji, jeśli stanowią one obszar o wystarczającej koncentracji, oddzielone w przestrzeni na skutek wydarzeń historycznych lub gospodarczych. Aglomeracja może obsługiwać jedną lub kilka oczyszczalni ścieków komunalnych. Ponadto, jedną aglomerację może obsługiwać kilka systemów zbierania, z których każdy jest połączony z jedna lub kilkoma oczyszczalniami. 9

Wybierany wariant techniczny nie może prowadzić do obniżenia obowiązującego poziomu oczyszczania, który wynika wyłącznie z wielkości ładunku wytwarzanego przez cała aglomerację oraz typu i jakości jednolitej części wód w punkcie zrzutu. Aglomeracje wyznacza, w drodze uchwały, sejmik województwa. Aglomeracja jest wyznaczana na podstawie propozycji planu aglomeracji złożonej przez wójta/burmistrza/prezydenta do urzędu marszałkowskiego województwa. 2.3.1. Kryteria do wyznaczenia, oceny i weryfikacji obszaru aglomeracji 1. Wyznaczona aglomeracja musi spełniać warunek 2 000 RLM. 2. Procent skanalizowania aglomeracji w roku 2015 powinien wynosić blisko 100%. Pozostała ludność aglomeracji nieobsługiwana przez zbiorcze systemy kanalizacyjne korzystać będzie z innych systemów oczyszczania ścieków zapewniających ten sam poziom ochrony środowiska. Cały ładunek zanieczyszczeń powstałych w aglomeracji powinien być doprowadzany do oczyszczalni obsługującej aglomerację bądź usuwany w innych systemach oczyszczania ścieków, które powinny zapewnić ten sam poziom ochrony środowiska. W każdym przypadku oczyszczalnia obsługująca aglomerację powinna być przystosowana do usuwania 100% ilość ścieków powstających w aglomeracji, a także ewentualnie ścieków spoza aglomeracji. 3. Spełnienie wskaźnika długości sieci obliczonego jako stosunek przewidywanej do obsługi przez budowany system kanalizacji zbiorczej liczby mieszkańców aglomeracji i niezbędnej do realizacji długości sieci kanalizacyjnej, który nie może być mniejszy od 120 mieszkańców na 1 km sieci. Wskaźnik ten odnosi się tylko do nowobudowanej sieci i mieszkańców oraz osób czasowo przebywających na terenie aglomeracji (przeliczanych na podstawie liczby zarejestrowanych miejsc noclegowych w obiektach takich jak np.: hotele, pensjonaty, agroturystyka, szpitale, internaty czy więzienia), którzy zostaną do niej podłączeni. W przypadku podjęcia przez aglomerację uzasadnionej decyzji o likwidacji oczyszczalni ścieków w wyniku której koniecznie jest wybudowanie odcinka przerzutowego celem doprowadzenia ścieków do innej oczyszczalni ścieków lub końcowego punktu zrzutu, nie ma konieczności określenia wskaźnika długości sieci. Decyzja o wyborze rozwiązania polegająca na likwidacji oczyszczalni ścieków powinna być podjęta w wyniku analizy opcji, polegającej na porównaniu wariantu przerzutu ścieków i na przykład modernizacji istniejącej oczyszczalni nie spełniającej wymogów dyrektywy 91/271/EWG. Tabela 1. Wymagania dotyczące ścieków komunalnych odprowadzonych z aglomeracji, z zastrzeżeniem przepisów art. 3 i 4 dyrektywy 91/271/EWG. W charakterze wymagań stosuje się bądź wielkość stężenia, bądź stopień redukcji. Nazwa wskaźnika BZT5 CHZT Zawiesiny ogólne Azot ogólny Fosfor ogólny Jednostka mgo2/l min % redukcji mgo2/l min % redukcji mg/l min % redukcji mgn/l min % redukcji mg P/l min % redukcji Stężenie 25 Minimalny % redukcji w stosunku do ładunku ścieków dopływających 70 90 40 na mocy art. 4 ust. 2 125 75 35 na mocy art. 4 ust.2 (aglomeracje powyżej 10 000 RLM) 60 a mocy art. 4 ust.2 (aglomeracje w przedziale 2 000 10 000 RLM) 15 aglomeracje w przedziale 10 000 100 000 RLM 10 aglomeracje powyżej 100 000 RLM 2 aglomeracje w przedziale 10 000 100 000 RLM 1 aglomeracje powyżej 100 000 RLM Źródło: Wytyczne do tworzenia i zmiany aglomeracji, marzec 2014r. 90 na mocy art. 4 ust.2 (aglomeracje powyżej 10 000 RLM) 70 a mocy art. 4 ust.2 (aglomeracje w przedziale 2 000 10 000 RLM) 70 80 80 10

4. Osiągnięcia przez oczyszczalnie w aglomeracji wymaganych standardów oczyszczania ścieków, zgodnie z planowanymi zmianami. 5. Wybudowana/zmodernizowana oczyszczalnia/oczyszczalnie ścieków dla aglomeracji musi umożliwiać w 2015 r.: Usuwanie ładunku zanieczyszczeń z aglomeracji zgodnie z normami zapisanymi w rozporządzeniu w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego, Oczyszczanie 100% ilości ścieków powstałych w aglomeracji, a także ewentualnie ścieków spoza aglomeracji. 2.3.2. Ładunek aglomeracji Całkowity ładunek ścieków wytworzony przez aglomerację wyraża wielkość aglomeracji w kategoriach technicznych oraz stanowi pierwsze i główne kryterium określenia wymagań dotyczących zbierania i oczyszczania ścieków, a także odpowiednich obowiązków sprawozdawczych. Wytworzony ładunek lub wielkość aglomeracji wyraża się w RLM. Zgodnie z art. 2 pkt 6 Dyrektywy, 1 RLM (równoważna liczba ludności) oznacza ładunek organiczny ulegający biodegradacji wyrażony pięciodniowym zapotrzebowaniem tlenu (BZT 5 ) w ilości 60 g tlenu na dzień. Obliczony ładunek aglomeracji powinien uwzględniać: stałych mieszkańców 1 Mk = 1 RLM, mieszkańców czasowo zameldowanych mieszkańcy aglomeracji, którzy zameldowali się na pobyt czasowy trwający ponad 3 miesiące z równoczesnym wymeldowaniem się z dotychczasowego miejsca pobytu 1 Mk = 1 RLM, osoby czasowo przebywające na terenie aglomeracji obiekty usług turystycznych, szpitale, internat, więzienie 1 zarejestrowane miejsce noclegowe = 1 RLM, ścieki przemysłowe (pochodzące z małych i średnich przedsiębiorstw i/lub działalności gospodarczej) odprowadzane do systemu zbierania lub oczyszczalni ścieków komunalnych. Prawidłowo wyznaczony RLM dla aglomeracji to taki, który ujmuje wszystkie rodzaje powstających na jej terenie ścieków. Ponadto, mieszkańcem aglomeracji jest każda osoba na stałe lub czasowo zameldowana na terenie aglomeracji. Nie ma znaczenia czy osoba taka korzysta ze zbiornika bezodpływowego, czy innego systemu oczyszczania ścieków. Dlatego też, przy wyliczaniu RLM aglomeracji uwzględnia się wszystkich jej mieszkańców. Wytworzony ładunek jest parametrem, który w praktyce nie zawsze można obliczyć szczegółowo i który może w takich przypadkach częściowo opierać się na oszacowaniu. 2.3.3. Likwidacja aglomeracji Należy pamiętać, że nie można zlikwidować aglomeracji posiadających oczyszczalnie ścieków i sieć kanalizacyjną, do której podłączonych jest przynajmniej 2 000 mieszkańców. Takie aglomeracje są zgodne z definicją aglomeracji. Dotyczy to również aglomeracji, które uzyskały dofinansowanie na inwestycji w ramach KPOSK, zobowiązując się tym samym do spełnienia wymogów dyrektywy 91/271/EWG. 2.4. Uwarunkowania i wymogi dla obszarów, na których wyznaczono aglomerację Aglomeracja będzie spełniać wymagania dyrektywy 91/271/EWG jeżeli w terminie do końca 2015 roku: procent skanalizowania aglomeracji (%RLM korzystających z systemu kanalizacyjnego w 2015 r.) wynosić będzie blisko 100 %. Pozostała ludność aglomeracji nieobsługiwana przez zbiorcze systemy kanalizacyjne korzystać będzie z innych systemów oczyszczania ścieków. Jak wynika z oceny projektów unijnych przez KE, poziom ten (we wszystkich aglomeracjach powyżej 2000 RLM) powinien wynosić nie mniej niż 95% RLM, a w przypadku dużych aglomeracji nawet 98% RLM (podejście przy POIiŚ). cały ładunek zanieczyszczeń powstających w aglomeracji będzie doprowadzany do oczyszczalni obsługującej aglomerację bądź usuwany w innych systemach oczyszczania ścieków (pojedyncze 11

systemy lub inne właściwe systemy), które zapewnią ten sam poziom ochrony środowiska. W każdym przypadku oczyszczalnia obsługująca aglomerację powinna być przystosowana do usuwania 100 % ładunku zanieczyszczeń powstających w aglomeracji. kryterium przyłączenia będzie całkowicie spełnione, czyli w przypadku, gdy wszystkie ścieki komunalne powstające w aglomeracji są doprowadzane do zbiorczego systemu kanalizacji i do oczyszczalni ścieków, każdy zbiorczy system kanalizacyjny będzie funkcjonować prawidłowo oraz będzie podłączony do oczyszczalni ścieków, istnieć będzie możliwość zastosowania innych systemów oczyszczania ścieków zapewniających ten sam poziom ochrony środowiska, oczyszczalnie w aglomeracji osiągną wymagane standardy oczyszczania ścieków, zgodnie z planowanymi zmianami, wg tabeli 1. Ponadto, zgodnie z dyrektywą oraz planowanymi zmianami prawnymi wszystkie oczyszczalnie ścieków na terenie aglomeracji, w tym przydomowe oczyszczalnie ścieków będą musiały zapewnić taki sam poziom ochrony środowiska jaki wymagany jest dla danej aglomeracji. Dlatego też, będą musiały osiągnąć odpowiednie wielkości wskaźników lub procenty ich redukcji zgonie z projektowanym rozporządzeniem w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do gruntu. 2.4.1. Możliwe działania inwestycyjne wraz z przykładami Możliwe działania inwestycyjne niezbędne do przeprowadzenia w aglomeracjach, tak aby mogły do 2015 r. spełnić wymagania dyrektywy: a) w zakresie oczyszczalni ścieków: budowa nowej oczyszczalni ścieków, rozbudowa istniejącej oczyszczalni ścieków mająca na celu zwiększenie jej przepustowości, modernizacja istniejącej oczyszczalni mająca na celu dostosowanie technologii oczyszczania ścieków do wymogów dyrektywy nr 91/279/EWG, rozbudowa oczyszczalni ścieków o węzeł zagospodarowania osadów ściekowych, likwidacja starej oczyszczalni ścieków. b) systemów zbierania: budowa nowej kanalizacji sanitarnej spełniającej wymogi wskaźnika koncentracji zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska w sprawie sposobu wyznaczenia obszaru i granic aglomeracji, budowa kolektorów przerzutowych w ramach likwidacji oczyszczalni ścieków niespełniających wymogów dyrektywy nr 91/279/EWG, budowa stacji zlewnych ścieków, budowa/modernizacja przepompowni ścieków, budowa zbiorników bezodpływowych spełniających wymogi Rozporządzenia Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, budowa indywidualnych oczyszczalni ścieków wraz z systemami lokalnej kanalizacji (kanalizacja dla osiedla, dzielnicy, miejscowości). Przy określaniu zgodności działań inwestycyjnych prowadzonych w aglomeracji ze spełnieniem celów dyrektywy należy mieć na względzie zasadność prowadzonych inwestycji. Wybór zastosowanego na terenie aglomeracji systemu oczyszczania ścieków w tym systemów indywidualnych powinien zatem mieć uzasadnienie do jego zastosowania. W poniższej tabeli zestawiono przykładowe działania inwestycyjne dla aglomeracji nie spełniających wymogów dyrektywy. 12

Tabela 2. Działania inwestycyjne dla aglomeracji nie spełniających wymogów dyrektywy Lp. 1 2 Przyczyna niespełnienia przez aglomerację wymogów dyrektywy 91/271/EWG Brak możliwości oczyszczania na oczyszczalni ścieków 100% ładunku ścieków powstających w aglomeracji Oczyszczalnia ścieków nie spełnia wymogów odprowadzenia ścieków określonych rozporządzeniem Ministra Środowiska w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi 3 Wysokie koszty eksploatacyjne oczyszczalni 4 Oczyszczalnia nie spełnia wymogów dyrektywy 5 Aglomeracja nie spełnia wskaźnika wyposażenia w kanalizację Rodzaj interwencji Modernizacja/rozbudowa zwiększająca przepustowość oczyszczalni ścieków Modernizacja technologii oczyszczalni ścieków Zmiana technologii oczyszczania ścieków/przeróbki osadów ściekowych Budowa nowej oczyszczalni ścieków/likwidacja starej oczyszczalni ścieków poprzez budowę kolektora przerzutowego na oczyszczalnię ścieków posiadającą rezerwę technologiczną oczyszczania oraz spełniającą wymogi dyrektywy 91/271/EWG Rozbudowa systemów kanalizacyjnych oraz innych metod oczyszczania ścieków na terenie aglomeracji/sprawdzenie prawidłowości wyznaczenia aglomeracji/w uzasadnionych przypadkach weryfikacja granic aglomeracji 2.4.2. Efekt ekologiczny Efekt ekologiczny zostanie spełniony przez aglomerację zgodnie z dyrektywą jeżeli: wyposażenie aglomeracji w oczyszczalnię ścieków komunalnych spełnia wymagania art. 5.2 dyrektywy, wydajność oczyszczalni ścieków odpowiada ładunkowi generowanemu przez całą aglomerację, sieć kanalizacyjna pokrywa prawie 100% obszaru aglomeracji, a tylko w wyjątkowych, szczegółowo uzasadnionych przypadkach ma zastosowanie indywidualnych systemów oczyszczania ścieków zapewniających taki sam poziom ochrony środowiska, jaki przewiduje się dla ścieków komunalnych odprowadzanych do systemu zbierania. Spełnienie jednoczesne powyższych wymagań świadczy o osiągnięciu przez aglomerację efektu ekologicznego. 2.4.3. Możliwość korzystania ze środków unijnych Ujęcie danej aglomeracji w KPOŚK stanowi jedno z kryteriów do ubiegania się gmin o dofinansowanie i jest podstawą do opracowywania wniosku/ów o dofinansowanie w ramach odpowiednich programów pomocowych i funduszy ekologicznych w celu realizacji wymogów dyrektywy 91/271/EWG. Zakres przedsięwzięć inwestycyjnych określony w KPOŚK będzie mógł być uściślany na etapie aplikowania o środki na postawie indywidualnych wniosków gmin, opartych o dokumentację projektową. Będzie to miało szczególne znaczenie przy ocenie wniosków o dofinansowanie z zakresu budowy, rozbudowy lub modernizacji oczyszczalni ścieków komunalnych i systemów kanalizacji zbiorczej. Postawą przygotowania dokumentacji aplikacyjnej powinna być dokumentacja projektowa, ustalającą przedmiot, zakres i koszty przedsięwzięć dla wyposażenia zidentyfikowanych aglomeracji w systemy kanalizacyjne i oczyszczalnie ścieków, spełniające wymagania prawa. Wnioskowane przedsięwzięcia muszą spełniać m.in. podstawowe kryteria techniczne i ekonomiczne, przede wszystkim dotyczące obecnego i planowanego zasięgu systemu kanalizacyjnego tj. granic aglomeracji oraz prognozy ilości odprowadzanych ścieków i wskaźników ekonomicznych. 2.5. Uwarunkowania i wymogi dla obszarów poza aglomeracją Poza aglomeracją powinny znajdować się obszary, na których utworzenie zbiorczego systemu jest nieuzasadnione ze względu na niski stopień koncentracji zaludnienia lub działalności gospodarczej. 13

Należy uznać, że dyrektywa nie precyzuje wymagań jakie powinny spełniać obszary, które nie należą do aglomeracji tj. na terenie których nie jest możliwe wyznaczenie aglomeracji (nie spełniają kryterium aglomeracji). Wymogi w zakresie odprowadzania i gospodarowania ściekami bytowymi lub komunalnymi dla tych miejscowości i obszarów określone są w przepisach prawa polskiego. Podstawowymi aktami prawnymi w tym zakresie są: Ustawa z dnia 18 lipca 2001r. Prawo wodne [Dz. U. 2001 Nr 115 poz. 1229], Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 lipca 2006r. w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzeniu ścieków do wód lub ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego, Ustawa z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków [Dz. U. 2001 Nr 72 poz. 747], Ustawa z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach [Dz. U. z 2005 r. Nr 236, poz. 2008 ze zm.], Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym [Dz. U. z 2001r. Nr 142. poz. 1591 ze zm.], Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, prawa lokalne. Najważniejsze wymogi wynikające z w/w przepisów: Artykuł 5 ust. 1 pkt 2 ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach stanowi, że właściciele nieruchomości zapewniają utrzymanie czystości i porządku przez przyłączenie nieruchomości do istniejącej sieci kanalizacyjnej lub w przypadku, gdy budowa sieci kanalizacyjnej jest technicznie lub ekonomicznie nieuzasadniona, wyposażenie nieruchomości w zbiornik bezodpływowy nieczystości ciekłych tzw. szambo lub w przydomową oczyszczalnię ścieków bytowych spełniające wymagania określone w przepisach odrębnych. Przyłączenie nieruchomości do sieci kanalizacyjnej nie jest obowiązkowe, jeżeli nieruchomość jest wyposażona w przydomową oczyszczalnię ścieków spełniającą wymagania określone w przepisach odrębnych. Z przywołanego przepisu wynika zasada, iż nieczystości ciekłe powstające w gospodarstwie domowym na danej nieruchomości powinny być odprowadzane do kanalizacji sanitarnej. W wyjątkowych przypadkach, gdy budowa sieci kanalizacyjnej jest technicznie lub ekonomicznie nieuzasadniona, nieruchomość powinna być wyposażona w zbiornik bezodpływowy nieczystości ciekłych lub przydomową oczyszczalnię ścieków. Jeżeli nieruchomość została wyposażona w przydomową oczyszczalnię ścieków przed wybudowaniem sieci kanalizacji sanitarnej, obowiązek przyłączenia nie powstaje. Zasady odprowadzania i oczyszczania ścieków reguluje ustawa z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków. Zgodnie z art. 2 pkt 7 tej ustawy sieć stanowią przewody wodociągowe lub kanalizacyjne wraz z uzbrojeniem i urządzeniami, którymi jest dostarczana woda lub którymi są odprowadzane ścieki, będące w posiadaniu przedsiębiorstwa wodociągowo - kanalizacyjnego. Odprowadzanie ścieków odbywa się na podstawie pisemnej umowy o odprowadzanie ścieków zawartej między przedsiębiorstwem wodociągowo kanalizacyjnym, a odbiorcą usług. Wprowadzenie ścieków bytowych i ścieków przemysłowych do urządzeń kanalizacyjnych przeznaczonych do odprowadzania wód opadowych, a także wprowadzenie ścieków opadowych i wód drenażowych do kanalizacji sanitarnej. podlega karze ograniczenia wolności albo grzywny do 10 000 zł wymierzanej na podstawie przepisów Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia. W sytuacji gdy gmina, realizując wynikający z art. 7 ust. 1 pkt 3 ustawy o samorządzie gminnym obowiązek dotyczący zaspokajania zbiorowych potrzeb wspólnoty w zakresie budowy kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, wybuduje sieć kanalizacji sanitarnej, powstaje po stronie właścicieli nieruchomości obowiązek podłączenia się do tej sieci łącznie z kosztami tego podłączenia. Obowiązek budowy kanalizacji dotyczy bowiem wybudowania i doprowadzenia sieci do nieruchomości. Kwestia przyłącza, tj. połączenia sieci z budynkiem, pozostaje po stronie właściciela nieruchomości. 14

2.6. Zagospodarowanie komunalnych osadów powstałych na oczyszczalni ścieków W Dyrektywie Rady nr 91/271/EWG z dnia 21 maja 1991r. dotyczącej oczyszczania ścieków komunalnych ustalono m. in., że osad powstający w wyniku procesu oczyszczania ścieków powinien być ponownie wykorzystany w każdym przypadku, gdy jest to właściwe. Sposoby usuwania osadów mają na celu ograniczenie do minimum skutków niekorzystnego wpływu na środowisko. Właściwe władze lub organy powinny zapewnić, że odprowadzenie osadu z oczyszczalni podporządkowane będzie ogólnym zasadom rejestracji albo zezwolenia. Poprawne gospodarowanie osadami polega na ich wykorzystaniu dla różnych celów, jednak pod warunkiem prowadzenia ewidencji powstawania i przekazywania osadów oraz przestrzegania przewidzianych przepisami zasad ich stosowania i wykorzystania. Osadem w szczególności są odpady gospodarki ściekowej. Zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt. 4 ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach [Dz. U. z 2012r. poz. 21], będącej najważniejszym aktem prawnym dotyczącym gospodarki odpadami, przez komunalne osady ściekowe rozumie się pochodzący z oczyszczalni ścieków osad z komór fermentacyjnych oraz innych instalacji do oczyszczania ścieków komunalnych oraz innych ścieków o składzie zbliżonym do składu ścieków komunalnych. Komunalne osady ściekowe nie posiadają zasadniczo statutu odpadów niebezpiecznych. Podstawowe znaczenie dla ewentualnego ich zaliczenia do odpadów niebezpiecznych ma ich skład oraz skuteczność procesu stabilizacji. W szczególności komunalne osady ściekowe będą odpadami niebezpiecznymi, jeżeli zawierać będą składniki wymienione w załączniku nr 3 do ustawy o odpadach lub będą posiadać którekolwiek z właściwości wymienionych w załączniku nr 4 do ustawy o odpadach. Aby stworzyć warunki do prawidłowego wykorzystania osadów ściekowych, a równocześnie nie dopuścić do ich szkodliwego oddziaływania na gleby, roślinność, zwierzęta i ludzi przyjęto dyrektywę Rady 86/278/EWG z dnia 12 czerwca 1986 roku w sprawie ochrony środowiska, a szczególnie gleb, przy stosowaniu osadów ściekowych w rolnictwie. Dyrektywa ustala maksymalne wartości dopuszczalne dla stężeń metali ciężkich w glebie i w osadzie oraz maksymalne ilości metali ciężkich, które mogą być wprowadzane do gleby. Dotychczasowe zagospodarowanie komunalnych osadów ściekowych w aglomeracjach z przedziału RLM 2 000 < 10 000 RLM opierało się głównie na wykorzystaniu osadów w rolnictwie oraz do innych celów t.j. rekultywacji składowisk odpadów, kompostowania, stosowania do uprawy roślin nie przeznaczonych do spożycia i produkcji pasz, a także na ich czasowe magazynowanie na terenie oczyszczalni, bądź deponowanie na składowisku odpadów. Procedury oraz kryteria dopuszczania do składowania odpadów na składowisku określa Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 8 stycznia 2013 r. w sprawie kryteriów oraz procedur dopuszczania odpadów do składowania na składowisku odpadów danego typu. Kryteria dopuszczenia odpadów m. in. tj. ustabilizowane komunalne osady ściekowe (kod 19 08 05) do składowania na składowisku odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne są określone w załączniku nr 4 do rozporządzenia. Niedopuszczalne jest składowanie osadów ściekowych niezgodnych z ich podstawową charakterystyką oraz określonymi testami zgodności. W takim przypadku można odmówić przyjęcia odpadów. Wzrost ilości wytwarzanych osadów spowodowany jest głównie rozbudową sieci kanalizacyjnej i w konsekwencji zwiększającą się ilością ścieków dopływających do oczyszczalni, a co za tym idzie, zmianą przepustowości komunalnych oczyszczalni ścieków oraz stosowania na nich pogłębionego usuwania biogenów (dla OŚ powyżej 10 000 RLM). Zagospodarowanie komunalnych osadów ściekowych powinno być zgodne z celami Krajowego planu gospodarki odpadami 2014r [KPGO] oraz Planu Gospodarki Odpadami Województwa Małopolskiego [PGOWM]. Wg w/w planów przyjęte cele w gospodarce odpadami to: ograniczenie składowania osadów ściekowych, zwiększenie ilości komunalnych osadów ściekowych przetwarzanych przed wprowadzeniem do środowiska oraz osadów przekształcanych metodami termicznymi, 15

maksymalizacja stopnia wykorzystania substancji biogennych zawartych w osadach przy jednoczesnym spełnieniu wszystkich wymogów dotyczących bezpieczeństwa sanitarnego i chemicznego, Wg KPGO 2014 osiągnięcie założonych celów w zakresie gospodarowania komunalnymi osadami ściekowymi wymaga: uwzględnienia zagadnień właściwego zagospodarowania komunalnych osadów ściekowych w trakcie prowadzenia inwestycji w zakresie budowy lub modernizacji oczyszczalni ścieków, wprowadzenia rozwiązań w zakresie zagospodarowania osadów ściekowych dla mniejszych aglomeracji. zwiększenie ilości komunalnych osadów ściekowych wykorzystywanych w biogazowniach w celach energetycznych, wzrost masy komunalnych osadów ściekowych przekształcanych termicznie w cementowniach, kotłach energetycznych oraz spalarniach komunalnych osadów ściekowych. Biorąc pod uwagę istniejący w sektorze cementowym potencjał do termicznego przekształcania wysuszonych osadów ściekowych, należy wspierać budowę instalacji do odwadniania i suszenia osadów ściekowych celem przygotowania ich do odzysku energii w cementowniach. 3. PRAWA I OBOWIĄZKI GMIN W ZAKRESIE GOSPODARKI ŚCIEKAMI Prawa i obowiązki gmin w zakresie gospodarki ściekowej wynikają bezpośrednio z przepisów polskiego prawa. Zgodnie z art. 40 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym gminy są upoważnione do stanowienia prawa miejscowego, dotyczącego m.in. gospodarki nieczystościami ciekłymi. Organem właściwym do wydawania takich przepisów, zgodnie z dyspozycja art. 41 ww. ustawy, jest rada gminy. Uchwały rady gminy tworzące prawo miejscowe w przypadku zarządzania gospodarką nieczystościami ciekłymi powinny określać: obszar działania gminy lub związku gmin w systemie gospodarki nieczystościami ciekłymi, system gospodarki nieczystościami ciekłymi, w tym rodzaje nieczystości ciekłych objętych systemem zgodne z klasyfikacjami i definicjami zawartymi w przepisach krajowych, szczegółowe zasady gromadzenia i częstotliwości opróżniania, transportu i wprowadzania do stacji zlewnych itd., zasady zarządzania systemem gospodarki nieczystościami ciekłymi, w tym podział kompetencji, prawa i obowiązki użytkowników nieruchomości (wytwórców nieczystości ciekłych), obowiązki przedsiębiorców świadczących usługi opróżniania zbiorników bezodpływowych i transportu nieczystości ciekłych, usługi unieszkodliwiania nieczystości ciekłych, system opłat, zasady prowadzenia kontroli, restrykcje za naruszanie postanowień uchwał rady gminy. Natomiast ustawa Prawo ochrony środowiska, zobowiązuje gminy do: sporządzania gminnego programu ochrony środowiska, którego częścią powinien być plan gospodarki nieczystościami ciekłymi, kompleksowego rozwiązania problemów obszarów zabudowy, ze szczególnym uwzględnieniem, miedzy innymi, gospodarki wodnej i odprowadzenia ścieków. Do planowania w zakresie gospodarki ściekowej upoważnia gminy ustawa o utrzymaniu czystości i porządku w gminach. Zgodnie z art. 5 nakłada ona liczne obowiązki na właścicieli nieruchomości: 1. Właściciele nieruchomości zapewniają utrzymanie czystości i porządku przez: wyposażenie nieruchomości w pojemniki służące do zbierania odpadów komunalnych oraz utrzymywanie tych pojemników w odpowiednim stanie sanitarnym, porządkowym i technicznym, chyba że na mocy uchwały rady gminy, o której mowa w art. 6r ust. 3, obowiązki te przejmie gmina jako część usługi w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości w zamian za uiszczoną przez właściciela opłatę za gospodarowanie odpadami komunalnymi; 16

przyłączenie nieruchomości do istniejącej sieci kanalizacyjnej lub, w przypadku gdy budowa sieci kanalizacyjnej jest technicznie lub ekonomicznie nieuzasadniona, wyposażenie nieruchomości w zbiornik bezodpływowy nieczystości ciekłych lub w przydomową oczyszczalnię ścieków bytowych, spełniające wymagania określone w przepisach odrębnych; przyłączenie nieruchomości do sieci kanalizacyjnej nie jest obowiązkowe, jeżeli nieruchomość jest wyposażona w przydomową oczyszczalnię ścieków spełniającą wymagania określone w przepisach odrębnych ; Dlatego też, w zakresie gospodarki ściekowej właściciele mają obowiązek przyłączyć nieruchomości do istniejącej sieci kanalizacyjnej lub wyposażenie nieruchomości w zbiornik bezodpływowy nieczystości ciekłych bądź w przydomową oczyszczalnię ścieków bytowych w przypadku, gdy budowa sieci kanalizacyjnej jest technicznie lub ekonomicznie nieuzasadniona. Przyłączenie nieruchomości do sieci kanalizacyjnej nie jest obowiązkowe, ale tylko w przypadku, gdy nieruchomość posiada przydomową oczyszczalnię ścieków, spełniającą wymagania określone w przepisach. Gminy mają obowiązek prowadzić ewidencję: zbiorników bezodpływowych w celu kontroli częstotliwości ich opróżniania oraz w celu opracowania planu rozwoju sieci kanalizacyjnej, przydomowych oczyszczalni ścieków w celu kontroli częstotliwości i sposobu pozbywania się komunalnych osadów ściekowych oraz w celu opracowania planu rozwoju sieci kanalizacyjnej. Wyznaczanie obiektów gospodarki nieczystościami ciekłymi odbywa się w trybie ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. W celu zapewnienia prawidłowego funkcjonowania gospodarki nieczystościami ciekłymi na swoim terenie, zgodnie z art. 4 pkt. 3 ustawy, po zasięgnięciu opinii państwowego terenowego inspektora sanitarnego rada gminy ustala w drodze uchwały szczegółowe zasady dotyczące częstotliwości i sposobu pozbywania się nieczystości ciekłych z terenu nieruchomości oraz z terenów przeznaczonych do użytku publicznego. Zasady te gmina powinna uzgodnić również z przedsiębiorstwem wodociągowo kanalizacyjnym lub innym przedsiębiorstwem zarządzającym stacją zlewną i/lub oczyszczalnią ścieków, odbierającą nieczystości ciekłe. Przy ustalaniu częstotliwości opróżniania zbiorników bezodpływowych, gmina powinna wziąć pod uwagę: sposób przyjmowania nieczystości ciekłych do stacji zlewnej, okres bezpiecznego ze względów sanitarnych przetrzymywania nieczystości ciekłych w zbiorniku bezodpływowym, który wynosi ok. 10-14 dni, dopuszczalne wartości wskaźników zanieczyszczenia w nieczystościach ciekłych bytowych i przemysłowych, procedurę kontroli i badania nieczystości ciekłych, sposób uzdatniania nieczystości do stanu umożliwiającego wprowadzenie ich do urządzeń kanalizacyjnych. Obowiązek wyposażenia nieruchomości co najmniej w zbiornik bezodpływowy wprowadza ustawa o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, a wymagania techniczne i lokalizacyjne rozporządzenie w sprawie warunków technicznych jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. Natomiast stacje zlewne, w zależności od wielkości sieci kanalizacyjnej i odległości oczyszczalni od zbiorników bezodpływowych, z których pobierane są ścieki, mogą być zlokalizowane w oczyszczalni ścieków lub na kolektorze. Lokalizacja stacji powinna znajdować się w jak najmniejszej odległości od miejsc nagromadzenia nieczystości płynnych wymagających wywozu. 4. INDYWIDUALNE SYSTEMY OCZYSZCZANIA ŚCIEKÓW W przypadkach kiedy ustanowienie zbiorczego systemu kanalizacji sanitarnej zakończonego oczyszczalnią lub oczyszczalniami ścieków komunalnych jest niemożliwe lub nieuzasadnione należy stosować indywidualne systemy oczyszczania i gromadzenia ścieków tj. przydomowe oczyszczalnie ścieków lub szczelne zbiorniki bezodpływowe. 17

4.1. Przydomowe oczyszczalnie ścieków Przydomowa oczyszczalnia ścieków to zespół urządzeń służących do neutralizacji ścieków wytwarzanych w domu lub małym zgrupowaniu domów. Oczyszczone w przydomowej oczyszczalni ścieki mogą być odprowadzane do gruntu lub do wód powierzchniowych. W przydomowych oczyszczalniach ścieków oczyszczanie następuje w trzech etapach: Oczyszczanie mechaniczne, Oczyszczanie beztlenowe (przy pomocy bakterii beztlenowych), Oczyszczanie tlenowe (przy pomocy bakterii tlenowych). Pierwsze dwa etapy oczyszczania następują w tzw. osadniku gnilnym. Ostatnim etapem jest oczyszczanie tlenowe, które może być przeprowadzone w osobnej komorze, zbiorniku, poletku filtracyjnym, złożu gruntowym lub gruntowo-korzeniowym (tzw. oczyszczalnie roślinne). W osadniku następuje wstępne oczyszczenie ścieków. Przyjmuje się, że sprawnie działający osadnik gnilny pozwala na usunięcie: do 80% zawiesiny, 25 50% zanieczyszczeń organicznych (jako BZT 5 ), do 40% związków azotu. W myśl polskich przepisów oczyszczalnie przydomowe mogą być stosowane w następujących warunkach: zgodnie z art. 42 ust. 4 ustawy Prawo wodne: w miejscach, gdzie budowa systemów kanalizacji nie przyniosłaby korzyści dla środowiska lub powodowałoby nadmierne koszty, zgodnie z 26 ust. 3 rozporządzenia Ministra Infrastruktury: w razie braku warunków przyłączenia sieci wodociągowej i kanalizacyjnej działka, o której mowa w ust. 1, może być wykorzystana pod zabudowę budynkami przeznaczonymi na pobyt ludzi, pod warunkiem zapewnienia możliwości korzystania z indywidualnego ujęcia wody, a także zastosowania zbiornika bezodpływowego lub przydomowej oczyszczalni ścieków, jeżeli ich ilość nie przekracza 5 m 3 na dobę. Jeżeli ilość ścieków jest większa od 5 m 3, to ich gromadzenie lub oczyszczanie wymaga pozytywnej opinii właściwego terenowo inspektora ochrony środowiska, budowa przydomowej oczyszczalni ścieków nie wymaga pozwolenia na budowę, a jedynie zgłoszenia prawo budowlane art. 29 ust. 3: 1. Pozwolenia na budowę nie wymaga budowa: 3. indywidualnych przydomowych oczyszczalni ścieków o wydajności do 7,5 m 3 na dobę Pozwoleniem na budowę są objęte oczyszczalnie ścieków o wydajności powyżej 7,5 m 3 odpowiada to ok. 50 użytkownikom, zgodnie z 11 ust. 5 rozporządzenia ścieki pochodzące z własnego gospodarstwa domowego lub rolnego mogą być wprowadzane do ziemi, w granicach gruntu stanowiącego własność wprowadzającego, jeżeli spełnione są łącznie następujące warunki: - ilość ścieków nie przekracza 5,0 m 3 na dobę; - BZT 5 ścieków dopływających jest redukowane co najmniej o 20%, a zawartość zawiesin ogólnych co najmniej o 50%; - miejsce wprowadzania ścieków oddzielone jest warstwą gruntu o miąższości co najmniej 1,5m od najwyższego użytkowego poziomu wodonośnego wód podziemnych. W przypadku większy oczyszczalni (przydomowych) służących do oczyszczania ścieków pochodzących z kilku lub większej ilości gospodarstw domowych może zachodzić konieczność uzyskania (w zależności od szczegółowych rozwiązań i uwarunkowań): decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach, na podstawie ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko, decyzji o lokalizacji inwestycji celu publicznego (w przypadku braku miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy) na podstawie przepisów ustawy o planowaniu przestrzennym, decyzji pozwolenia na budowę, na podstawie przepisów ustawy prawo budowlane, 18

decyzji pozwolenia wodnoprawnego na wprowadzenie ścieków do wód lub do ziemi, na podstawie ustawy prawo wodne. W przypadku oczyszczalni przydomowych zlokalizowanych na terenie aglomeracji należy pamiętać, że zgodnie z dyrektywą ściekową oczyszczalnie takie będę musiały zapewnić taki sam poziom ochrony środowiska jaki wymagany jest dla danej aglomeracji. Będą musiały osiągnąć odpowiednie procenty redukcji wskaźnika zgodnie z projektowanym rozporządzeniem w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzeniu ścieków do wód lub do ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego. 4.2. Zbiorniki bezodpływowe Szczelny zbiornik bezodpływowy tzw. szambo, służy do gromadzenia ścieków bytowo gospodarczych, który pełni jedynie rolę magazynową i musi być sukcesywnie opróżniany taborem asenizacyjnym przez specjalistyczną koncesjonowaną firmę transportową. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie zbiorniki bezodpływowe na nieczystości ciekłe mogą być stosowane tylko na działkach budowlanych nie mających możliwości przyłączenia do sieci kanalizacyjnej, przy czym nie dopuszcza się ich stosowania na obszarach chronionych, narażonych na powodzie oraz zalewanych wodami opadowymi. 4.3. Opróżnianie osadników oczyszczalni przydomowych i zbiorników bezodpływowych Opróżnienia osadnika, który stanowi element przydomowej oczyszczalni ścieków, z nieustabilizowanych osadów ściekowych wraz ze ściekami należy prowadzić analogicznie jak opróżnianie zbiornika bezodpływowego (szamba), a nieustabilizowane osady traktować jako nieczystości ciekłe. Osady z tego typu obiektów są umownie zaliczane do grupy ciekłych odpadów komunalnych, a zatem powinny być usuwane przez przedsiębiorstwo asenizacyjne posiadające odpowiednie zezwolenie na ich wywóz do stacji zlewnej. W przypadku osadów zgromadzonych w osadnikach wchodzących w układ przydomowej oczyszczalni, na uwadze należy mieć przepisy rozporządzenia ministra środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów [Dz. U. Nr 112, poz. 1206]. W omawianej regulacji, w grupie 20 dotyczącej innych odpadów komunalnych, wymieniono odpad o kodzie 20 03 04 (szlamy ze zbiorników bezodpływowych). Postępowanie z odpadami komunalnymi podlega regulacjom ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach i powinno być określane w regulaminie utrzymania czystości i porządku w gminie. W związku z tym, jeżeli na terenie gminy użytkowane są indywidualne przydomowe oczyszczalnie ścieków, to kwestia powstających w wyniku ich eksploatacji osadów powinna zostać uwzględniona w tego typu regulaminie wraz ze wskazaniem sposobu ich odbierania. Nadzór osób fizycznych eksploatujących ww. obiekty należy do kompetencji organów samorządowych i powinien odbywać się np. poprzez kontrolę podpisanych umów na odbiór odpadów oraz opłacania rachunków za wykonane usługi. Należy pamiętać, że osady powstające w wyniku stosowania procesów technologicznych w przydomowych oczyszczalniach ścieków, w przypadku zbyt długiego ich przetrzymywania mogą pogarszać parametry pracy oczyszczalni, a w rezultacie obniżać zakładany efekt ekologiczny. 5. OPIS STANU ISTNIEJĄCEGO GOSPODARKI ŚCIEKOWEJ 5.1. Aglomeracja na terenie Gminy Nowe Brzesko Uchwałą nr L/811/14 Sejmiku Województwa Małopolskiego w dniu 24 kwietnia 2014 roku została wyznaczona aglomeracja Nowe Brzesko o równoważnej liczbie mieszkańców RLM 2122 z oczyszczalnią ścieków zlokalizowaną w miejscowości Nowe Brzesko. Aglomeracja obejmuje następujące miejscowości na terenie gminy Nowe Brzesko: Hebdów część i Nowe Brzesko. 19

Obszar aglomeracji został pokazany na załączniku graficznym. 5.2. Ogólna charakterystyka gospodarki ściekowej Istniejący w gminie system kanalizacji sieciowej obejmuje swoim zasięgiem miasto Nowe Brzesko oraz część sołectwa Hebdów. Kanalizację obsługuje jedna gminna oczyszczalnia ścieków zlokalizowana przy ul. Przemysłowej w Nowym Brzesku o przepustowości 275 m 3 /d. Odbiornikiem ścieków oczyszczonych jest rzeka Wisła. Łączna długość kanalizacji wynosi 16,13 km, na sieci występują 3 szt. przepompowni ścieków. Ilość przyłączy wynosi ok. 356 szt. Procent mieszkańców miasta Nowe Brzesko podłączonych do kanalizacji wynosi 56%, a sołectwa Hebdów 2%. W stosunku do łącznej ilości mieszkańców stopień skanalizowania całej gminy wynosi zaledwie 16,4%. Na koniec 2013 roku łączna liczba mieszkańców korzystających z sieci kanalizacyjnej wyniosła 939, wraz z turystami (miejscami noclegowymi) było to ok. 1060 osób. Dodatkowa ilość RLM pochodząca z przemysłu wynosi 112. Należy zaznaczyć, że ok. 575 osób z Nowego Brzeska i ok. 75 osób z Hebdowa ma możliwość przyłączenia się do istniejącej sieci kanalizacyjnej. Na terenie gminy występuje (zgłoszonych jest) ok. 23 szt. przydomowych oczyszczalni ścieków obsługujących ok. 92 osoby. Nowo wybudowana kanalizacja sanitarna w ul. Cmentarnej przygotowywana jest dla inwestorów z Nowobrzeskiego Obszaru Gospodarczego. Szacowana wartość RLM wynosi ok. 249. Kanalizacja była budowana w latach 2000 2001 oraz 2012 2014. Kanalizacja budowana w pierwszym okresie ma zły stan techniczny, co dotyczy głównie ulic: Lubelskiej, Krakowskiej, Cmentarnej, Sienkiewicza i Starego Rynku. Średniodobowa ilość ścieków odprowadzanych siecią kanalizacyjną na oczyszczalnię ścieków w 2013 roku wyniosła: 71,1 m 3 /d w 2013 roku dane wg sprzedaży 239,0 m 3 /d w 2013 roku dane wg przepływomierza na oczyszczalni ścieków Tak duża ilość wód infiltracyjnych i przypadkowych może być spowodowana nieszczelnością kanalizacji (głównie tej starej) oraz ew. nielegalnymi zrzutami ścieków i wód deszczowych. 5.3. Gminna oczyszczalnia ścieków w Nowym Brzesku Na terenie Gminy Nowe Brzesko funkcjonuje jedna oczyszczalnia ścieków komunalnych, zlokalizowana w miejscowości Nowe Brzesko, przy ul. Przemysłowej. Oczyszczalnia została oddana do eksploatacji w 2001 r. Obsługuje obszar, na którym występuje sieć kanalizacji sanitarnej tj. miasto Nowe Brzesko oraz niewielką część Hebdowa. Ścieki są odprowadzane istniejącym wylotem zlokalizowanym w zachodniej części terenu oczyszczalni, na działce gminnej nr 1393/70 w nowym Brzesku. Wylot znajduje się na km 0+498,6 rowu melioracyjnego. Ostatecznym odbiornikiem ścieków oczyszczonych jest rzeka Wisła. Od 2011 roku oczyszczalnia nie przyjmuje ścieków dowożonych wozami asenizacyjnymi. Eksploatacją oczyszczalni zajmuje się jednostka będąca w strukturze Referatu Organizacji i Promocji Urzędu Gminy i Miasta Nowe Brzesko. Podstawowe parametry: Przepustowość hydrauliczna nominalna Q dśr = 275 m 3 /d, Q hmax = 37 m 3 /h, Obciążenie nominalne: 1450 RLM, Przepływ średni dobowy na oczyszczalni wynosi około Q dśr = 239 m 3 /d, 20

Przepływ maksymalny dobowy w 2013 r. wynosił Q dmax = 2272 m 3 /d, Obciążenie rzeczywiste okresowo bliskie wartości 2000 RLM i powyżej. Oczyszczalnia posiada Decyzję o pozwoleniu wodnoprawnym znak: ROŚ/6341.41.13, z dnia 10.10.2013 roku, wydaną przez Starostę Proszowickiego na odprowadzenie ścieków oczyszczonych w ilości nie przekraczającej: Q dśr = 241 m 3 /d, Q hmax = 117 m 3 /h, Q rmax = 88000 m 3 /rok. Termin ważności decyzji o pozwoleniu wodnoprawnym upływa 10.10.2023r. Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 24 lipca 2006 r. w sprawie warunków jakie należy spełnić przy wprowadzeniu ścieków do wód lub do ziemi oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego oczyszczalnia należy do przedziału obciążeń poniżej 2000 RLM, a dla takiego obciążenia obowiązują najwyższe dopuszczalne wskaźniki zanieczyszczeń w ściekach oczyszczonych, wynoszące: BZT 5 40 [g O 2 /m 3 ] ChZT 150 [g O 2 /m 3 ] Zog 50 [g /m 3 ]. Oczyszczalnia spełnia wymagania określone w pozwoleniu wodno - prawnym. Analizy ścieków surowych wykazały, iż na oczyszczalnię dopływają ścieki o wysokich stężeniach zanieczyszczeń. Może być to spowodowane między innymi znacznym udziałem ścieków przemysłowych, około 2% w strumieniu ścieków komunalnych. Według danych uzyskanych od eksploatatora stężenia BZT 5 w surowych ściekach przemysłowych wynoszą nawet do 1300 mgo 2 /dm 3. Oczyszczalnia została zaprojektowana na obciążenie około 1450 RLM. Z przeprowadzonych badań ścieków surowych wynika, że obciążenie rzeczywiste wynosi 2000 RLM i powyżej. Zatem oczyszczalnia jest przeciążona ładunkiem dopływających zanieczyszczeń. Ilość osadu nadmiernego produkowanego na oczyszczalni wynosi około 2,0 [t s.m/rok]. Uwodnienie osadu po prasach wynosi około 80%. Osad odwadniany jest za pomocą workownicy. Odwodnienie osadu jest wspomagane poprzez dawkowanie polielektrolitu. Odwodniony osad w workach filtracyjnych składowany jest na okres 2 do 3 miesięcy na zadaszonym placu składowym. Woda odciekowa z placu składowego, systemem kanalizacji kierowana jest do pompowni ścieków surowych. Okresowo osad przekazywany jest wyspecjalizowanej firmie posiadającej właściwą decyzję na zagospodarowanie tego rodzaju odpadów. Osad ostatecznie zagospodarowywany jest w procesie R3, czyli w procesie biologicznego przekształcania np. kompostowanie. Dwa razy w roku przeprowadzane są badania jakości osadów produkowanych na oczyszczalni. W oparciu o analizy jakości osadów można stwierdzić, że osady spełniają wymagania prawa krajowego i unijnego w zakresie właściwości chemicznych i biologicznych wymaganych ze względu na sposób ich ostatecznego zagospodarowania. Wnioski z przeprowadzonej analizy stanu istniejącego Gminnej oczyszczalni w Nowym Brzesku Zastosowana technologia oczyszczania ścieków jest zadowalająca, a osiągane wskaźniki zanieczyszczeń w ściekach oczyszczonych spełniają wymagania wg decyzji o pozwoleniu wodnoprawnym oraz rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 24 lipca 2006r. w sprawie warunków jakie należy spełnić przy wprowadzeniu ścieków do wód lub ziemi ( ). W czasie pogody bezdeszczowej oczyszczalnia nie jest przeciążona hydraulicznie i posiada rezerwę przepustowości wynoszącą 30-40%. W okresie długotrwałych i intensywnych opadów dopływ ścieków na oczyszczalnię przekracza wartość przepływu średniodobowego nawet dziesięciokrotnie, co wpływa niekorzystnie na pracę oczyszczalni, powodując między innymi wypłukiwanie osadu czynnego z komór reaktora. 21

Z badań ścieków surowych wynika, że oczyszczalnia jest przeciążona ładunkiem dopływających zanieczyszczeń. Jednak efektywność usuwania zanieczyszczeń jest wystarczająca by spełnić wymagania określone w pozwoleniu wodnoprawnym, co do stężenia zanieczyszczeń w ściekach oczyszczonych. Praca większości urządzeń na oczyszczalni jest prawidłowa. Urządzenia są w dobrym stanie technicznym. Są na bieżąco serwisowane i remontowane. W najbliższym czasie planuje się wymianę dmuchawy zasilającej pompę recyrkulacji osadu. Okresowo występują niewielkie problemy eksploatacyjne. Oczyszczalnia posiada punkt zlewny ścieków dowożonych, ze zbiornikiem będącym jednocześnie komorą, w której ścieki dowożone mieszają się ze ściekami dopływającymi z pompowni ścieków surowych. Ze względu na brak odrębnego zbiornika ścieków dowożonych od 2011 r. oczyszczalnia nie przyjmuje takich ścieków. Jednorazowe zrzuty ścieków dowożonych o dużych stężeniach wskaźników zanieczyszczeń powodowały zakłócenia procesu oczyszczania, zwłaszcza że ścieki dopływające systemem kanalizacji charakteryzują się również wysokimi stężeniami zanieczyszczeń. Rozbudowa sieci kanalizacyjnej i zwiększenie udziału świeżych ścieków sanitarnych w strumieniu ścieków dopływających na oczyszczalnię pozwoli na ponowne przyjmowanie ścieków dowożonych. Jednak wówczas konieczny będzie zakup kontenerowej stacji zlewczej ścieków dowożonych, z opomiarowaniem ilości przyjmowanych ścieków i sitem do usuwania zanieczyszczeń stałych. Należy wydzielić zbiornik ścieków dowożonych z ciągu technologicznego ścieków surowych dopływających kanalizacją. Rozwiązanie to pozwoli na odświeżenie ścieków dowożonych poprzez zamontowanie dodatkowo systemu napowietrzania w ich zbiorniku oraz na dozowanie ścieków dowożonych do układu w zależności od warunków pracy oczyszczalni i jakości ścieków dopływających kanalizacją. Niezbędne jest usprawnienie stopnia mechanicznego oczyszczania ścieków poprzez montaż sita lub sitopiaskownika. Brak sita na stopniu mechanicznego oczyszczania powoduje przedostawanie się zanieczyszczeń stałych do flotatora, a dalej do stopnia biologicznego oczyszczania. Brak również prasy do skratek. Budynek technologiczny oczyszczalni jest w złym stanie technicznym, i wymaga remontu Konstrukcje stalowe komór osadu czynnego wraz z elementami osadnika wtórnego są silnie skorodowane i wymagają remontu lub wymiany. Obecnie oczyszczalnia posiada jeden ciąg technologiczny, konieczna jest budowa drugiej komory osadu czynnego z osadnikiem wtórnym oraz montaż trzeciej pompy w pompowni ścieków surowych, rozbudowa sieci technologicznych, montaż dodatkowych dmuchaw napowietrzających oraz dmuchaw zasilających pompy podnośnikowe do recyrkulacji osadu. Workownica osadów ma zbyt małą wydajność w stosunku do produkowanej ilości osadów i jest uciążliwa w eksploatacji. Workowany osad jest również trudny w transporcie i dalszej przeróbce. Konieczna jest modernizacja linii obróbki osadu, w tym: zastąpienie uciążliwej eksploatacyjnie workownicy osadu np.: prasą taśmową do odwadniania osadu. 5.4. Przydomowe oczyszczalnie ścieków Na terenie Gminy Nowe Brzesko występują 23 oczyszczalnie przydomowe. Są to głównie tzw. oczyszczalnie ekologiczne składające się z osadnika gnilnego i drenażu rozsączającego. W trakcie realizacji pierwszego Raportu Projektu ( Analiza gospodarki wodno ściekowej dla Gminy Nowe Brzesko ) jedną z przydomowych oczyszczalni ścieków poddano ocenie sprawności oczyszczania zlokalizowaną w m. Hebdów. W tym celu pobrano z niej próbkę ścieków oczyszczonych, która następnie została przekazana do akredytowanego laboratorium. Na podstawie otrzymanych wyników można ocenić, że przydomowa oczyszczalnia ścieków w Hebdowie działa bardzo dobrze. Zgodnie z wymogami Rozporządzenia dla oczyszczalni odprowadzających ścieki oczyszczone do gruntu osiąga ona bardzo wysoki stopień redukcji wskaźników BZT 5 i zawartości ogólnej zawiesin. Warto zwrócić uwagę, że również pozostałe badane parametry znajdowały się na bezpiecznym dla środowiska poziomie. 5.5. Równoważna liczba mieszkańców Gminy Nowe Brzesko 22

W poniższej tabeli zestawiono dane opisujące gospodarkę ściekową Gminy Nowe Brzesko oraz oszacowano liczbę RLM Gminy w podziale na obszar objęty aglomeracją i obszar poza aglomeracją. W tabeli uwzględniono następujące sposoby odprowadzania ścieków: do zbiorczego systemu kanalizacji sanitarnej, do przydomowych oczyszczalni ścieków, do zbiorników bezodpływowych, Dodatkowo wyodrębniono grupy charakterystycznych odbiorców tj. mieszkańców (mk), turystów (miejsca noclegowe) oraz przemysł. Na terenie aglomeracji tj. w Nowym Brzesku i w Hebdowie uwzględniono łącznie 135 miejsc noclegowych oraz 112 RLM pochodzących z przemysłu i objętych istniejącą kanalizacją. Do przemysłu zaliczono również 249 RLM wartość szacunkowa uwarunkowana rodzajem powstających (do 2015 r.) przedsiębiorstw (dane wg planu aglomeracji). Jako obiekty zlokalizowane poza aglomeracją i nie objęte kanalizacją sanitarną wzięto pod uwagę: obiekty turystyczne: - Hotel Pałac Śmiłowice (48 miejsc), - Hotel św. Norberta w Hebdowie (51 miejsc), obiekty przemysłowe: - Zakład przetwórstwa mięsnego w Hebdowie: (zużycie wody 5,5 m3/d) - Zakład przetwórstwa mięsnego w Sierosławicach: (zużycie wody 1,5 m3/d) obiekty użyteczności publicznej: - Zespoły Szkół w Sierosławicach i Mniszowie Tabela 3. Sposób odprowadzania ścieków i RLM Gminy Nowe Brzesko Obszar aglomeracji Obszar poza aglomeracją Obszar całej gminy Liczba mk 1 586 4 127 5 713 Liczba miejsc noclegowych 135 99 234 RLM przemysł 361 93 454 RLM obiekty użyt. publ. 40 50 90 Liczba mk objętych kan. sanit. 939 0 939 Liczba mk objętych przyd. oś 0 92 92 Liczba mk objętych zbiornikami 647 4 035 4 682 Liczba miejsc nocl. objętych kan. sanit. 135 0 135 Liczba miejsc nocl. objętych przyd. oś 0 0 0 Liczba miejsc nocl. objętych zbiornikami 0 99 99 RLM przemysł - kan. sanit. 361 0 361 RLM przemysł - zbiorniki 0 93 93 RLM obiekty użyt. publ. - kan. sanit. 40 0 40 RLM obiekty użyt. publ.- zbiorniki 0 50 50 RLM - kanalizacja sanit. 1 475 0 1 475 RLM - przyd. OŚ 0 92 92 RLM - zbiorniki 647 4 277 4 924 Razem - RLM 2 122 4 369 6 491 23

6. OCENA WYPEŁNIENIA DYREKTYWY ŚCIEKOWEJ PRZEZ GMINĘ NOWE BRZESKO Zgodnie z aktualnymi wytycznymi przyjęto, że analiza wypełnienia dyrektywy 91/271/EWG powinna dotyczyć głównie obszarów gdzie wyznaczona jest aglomeracja. Ocenę dokonano w oparciu o następujące kryteria: KRYTERIUM 1 Procent skanalizowania aglomeracji (%RLM korzystających z systemu kanalizacyjnego w 2015 r.) powinien wynosić blisko 100 %. Pozostała ludność aglomeracji (w uzasadnionych przypadkach) nieobsługiwana przez zbiorcze systemy kanalizacyjne korzystać będzie z innych systemów oczyszczania ścieków. Jak wynika z oceny projektów unijnych przez KE, poziom ten (we wszystkich aglomeracjach powyżej 2000 RLM) powinien wynosić nie mniej niż 95% RLM, a w przypadku dużych aglomeracji nawet 98% RLM (podejście przy POIiŚ). OCENA Nie spełnia kryterium. Aktualny stopień skanalizowania aglomeracji wynosi 59%. DROGI POPRAWY Przyłączenie do końca 2015 r. do kanalizacji ok. 647 mieszkańców Nowego Brzeska i Hebdowa będących w obszarze aglomeracji i zasięgu istniejącej kanalizacji. Wówczas łącznie z planowanymi 249 RLM z przemysłu poziom skanalizowania będzie wynosił 98%. KRYTERIUM 2 cały ładunek zanieczyszczeń powstających w aglomeracji powinien być doprowadzany do oczyszczalni obsługującej aglomerację bądź usuwany w innych systemach oczyszczania ścieków (pojedyncze systemy lub inne właściwe systemy), które powinny zapewnić ten sam poziom ochrony środowiska. W każdym przypadku oczyszczalnia obsługująca aglomerację powinna być przystosowana do usuwania 100 % ładunku zanieczyszczeń powstających w aglomeracji. OCENA Nie spełnia kryterium. Aktualnie nominalna wielkość RLM oczyszczalni wynosi 1450, a wielkość aglomeracji to 2122 RLM. Nie cały ładunek zanieczyszczeń z aglomeracji odprowadzany jest przez system kanalizacyjny na oczyszczalnię obsługującą aglomerację. DROGI POPRAWY rozbudowa oczyszczalni do min. 2122 RLM wraz z uwzględnieniem możliwości przyjmowania ścieków dowożonych ze zbiorników bezodpływowych oraz nieustabilizowanych osadów z oczyszczalni przydomowych, zmiana pozwolenia wodnoprawnego oczyszczalnia powinna spełniać wymagania dla aglomeracji z przedziału od 2000 do 9 999 RLM KRYTERIUM 3 każdy zbiorczy system kanalizacyjny powinien funkcjonować prawidłowo oraz być podłączony do oczyszczalni ścieków, OCENA zbiorczy system kanalizacyjny jest podłączony do gminnej oczyszczalni ścieków ale część sieci kanalizacyjnej jest w złym stanie technicznym, na sieci występuje problem napływu wód infiltracyjnych i/lub przypadkowych DROGI POPRAWY modernizacja istniejącej sieci kanalizacyjnej, przeprowadzenie inspekcji kanałów kamerą TV, ew. wyeliminowanie nielegalnych podłączeń np. wód deszczowych KRYTERIUM 4 oczyszczalnie w aglomeracji osiągną wymagane standardy oczyszczania ścieków, zgodnie z planowanymi zmianami, OCENA aktualnie jakość oczyszczonych ścieków została określona w pozwoleniu wodnoprawnym dla oczyszczalni ścieków o RLM poniżej 2000, oczyszczalnia powinna posiadać pozwolenie wodnoprawne dla RLM powyżej 2000 zgodnie z wielkością aglomeracji. Aktualne wskaźniki zanieczyszczeń ścieków oczyszczonych spełniają wymagania dla docelowej wielkości OŚ tj. 2000 9 999 RLM DROGI POPRAWY rozbudowa oczyszczalni do min. 2122 RLM wraz z uwzględnieniem możliwości przyjmowania ścieków dowożonych ze zbiorników bezodpływowych oraz nieustabilizowanych osadów 24

z oczyszczalni przydomowych, zmiana pozwolenia wodnoprawnego oczyszczalnia powinna spełniać wymagania dla aglomeracji z przedziału od 2000 do 9 999 RLM Ze względu na brak orzeczeń w sprawie ewentualnych kar za nie wypełnienie dyrektywy ściekowej, a tym samym precedensu umożliwiającego stawianie realnych prognoz, aktualnie nie ma możliwości jednoznacznego określenia wysokości ewentualnych kar zarówno na poziomie kraju, jak i dla poszczególnych gmin. Zgodnie z artykułem 14 dyrektywy osad powstający w wyniku procesu oczyszczania ścieków powinien być ponownie wykorzystywany w każdym przypadku, gdy jest to właściwe, a drogi usuwania powinny ograniczać do minimum skutki niekorzystnego wpływu na środowisko. Zgodnie z uzyskanymi informacjami osad z oczyszczalni w Nowym Brzesku ostatecznie zagospodarowywany jest w procesie R3, czyli w procesie biologicznego przekształcania np. kompostowania, czy rolniczego wykorzystania. Jest to zgodne z dyrektywą i wymaganiami krajowymi. Do systemu kanalizacyjnego w Nowym Brzesku odprowadzane są ścieki przemysłowe. Zgodnie z artykułem 16 oraz załącznikiem I C do dyrektywy ściekowej ścieki przemysłowe wprowadzane do systemów zbierania i odprowadzane do oczyszczalni ścieków komunalnych powinny być poddawane wstępnemu oczyszczaniu. Sposób realizacji obowiązków dostawców ścieków przemysłowych, warunki wprowadzania ścieków do urządzeń kanalizacyjnych, w tym dopuszczalne wartości wskaźników zanieczyszczeń w ściekach przemysłowych wprowadzanych do urządzeń kanalizacyjnych oraz sposób sprawowania kontroli ilości i jakości ścieków określone są w Rozporządzeniu Ministra Budownictwa z dnia 14 lipca 2006 r. w sprawie sposobu realizacji obowiązków dostawców ścieków przemysłowych oraz warunków wprowadzania ścieków do urządzeń kanalizacyjnych. Analizy ścieków surowych wykazały, iż na oczyszczalnię dopływają ścieki o wysokich stężeniach zanieczyszczeń. Obszary gminy Nowe Brzesko zlokalizowane poza aglomeracją powinny spełniać przepisy krajowe dotyczące gospodarki ściekami. Wymogi w zakresie odprowadzania i gospodarowania ściekami komunalnymi dla obszarów poza aglomeracjami określone są w przepisach prawa polskiego, które zostały przedstawione w rozdziale 2.5 Uwarunkowania i wymogi dla obszarów poza aglomeracją oraz rozdziale 3 Prawa i obowiązki gmin w zakresie gospodarki ściekami. 7. PRZYDOMOWE OCZYSZCZALNIE ŚCIEKÓW I ICH ZAGROŻENIA DLA ŚRODOWISKA MOŻLIWOŚĆ WYEMILINOWANIA ZAGROŻEŃ Prawidłowo zaprojektowana, wykonana i eksploatowana przydomowa oczyszczalnia ścieków ma znikomy wpływ na środowisko. Problemy pojawiają się dopiero, gdy przy dużym skupieniu indywidualnych oczyszczalni poziom ich pracy jest niezadowalający, co prowadzi do generowania nadmiernego ładunku zanieczyszczeń, który potem trafia do wody lub gruntu. W ramach realizacji pierwszego Raportu Projektu Analizy gospodarki wodno-ściekowej, przeprowadzono badania jakości ścieków oczyszczonych pod kątem biochemicznego i chemicznego zapotrzebowania tlenu (BZT 5 oraz ChZT) oraz ogólnej zawartości zawiesin, azotu i fosforu pośród 15 oczyszczalni przydomowych i przyobiektowych rozlokowanych na terenach gmin uczestniczących w Projekcie. Wyniki tych badań zestawiono w tabeli 10. Dla celów porównawczych podano także wartości referencyjne dla typowych ścieków surowych oraz wymagania, jakie spełniać muszą ścieki oczyszczone przed odprowadzeniem ich do odbiornika. 25

Parametr Jednostka Ścieki surowe Wymagana redukcja przy odprawadzaniu do gruntu Wymagana redukcja przy odprowadzaniu do wody Maksymalny poziom przy odprowadzaniu do wody Tabela 4. Wyniki przeprowadzonych badań ścieków oczyszczonych Zaryszyn Antolka Błogocice Łętkowice Miejscowość Oczyszczalnie przydomowe BZT 5 mg/dm 3 300 20% 70-90% 25 64 130 24 28 15 < 2 110 460 84 8 58 88 120 120 8 ChZT mg/dm 3 600-75% 125 263 412 151 151 76,7 30,7 386 1350 299 77-169 368 459 36,2 Zawiesina ogólna mg/dm 3 350 50% 90% 35 44 120 70 31 26 < 2 190 720 200 16 340 22 230 100 6,8 Fosfor ogólny mg/dm 3 10 - - 2* 1,8 18 2,1 1,8 6,91 4,98 13,2 14 9,29 12,4-3,1 7,95 13,2 0,946 Azot ogólny mg/dm 3 80 - - 15* 14,7 228 110 122 75,7 46,9 213 147 102 49,9-46,7 136 130 13,9 Dołęga Ispina Racławice Polekarcice Górka Stogniowska Hebdów Ibramowice Oczyszczalnie przyobiektowe * - Kontrola poziomu fosforu i azotu ogólnego dotyczy tylko przypadków, w których odbiornikiem końcowym są jeziora, ich dopływy lub sztuczne zbiorniki wodne usytuowane na wodach płynących. Racławice Dziewin Świniary Biórków Wielki 26

Analiza stopnia wypełnienia Dyrektywy Ściekowej przez Gminę Nowe Brzesko Otrzymane wyniki wykazały zróżnicowaną sprawność oczyszczania dostarczanych do instalacji ścieków. Pojawiły się bowiem zarówno wyniki bardzo złe, jak i bardzo dobre. W pierwszym przypadku oczyszczalnia przestaje spełniać swoje podstawowe zadanie i zamiast oczyszczać, prowadzi do zagniwania ścieków i pogorszenia ich właściwości względem wartości referencyjnych typowych ścieków surowych. Z drugiej strony, najsprawniej działające oczyszczalnie pozwalają uzyskać parametry oczyszczanych ścieków na poziomach odpowiadających drugiej klasie czystości wód, a więc wodom o dobrym stanie chemicznym. Jak widać, utrzymywanie oczyszczalni w odpowiednim stanie i dbanie o jej prawidłowe funkcjonowanie jest zadaniem obowiązkowym, które zapewni wysoki poziom oczyszczania ścieków i pełne bezpieczeństwo środowiska. Ryzyko zanieczyszczenia wód wskutek nieprawidłowej pracy oczyszczalni przydomowych Nie ulega wątpliwości, że nawet oczyszczone ścieki z oczyszczalni nie są jeszcze idealnie czystą wodą, gdyż zawierać mogą szereg szkodliwych substancji. W przypadku prawidłowo pracujących oczyszczalni ich stężenia będą jednak bardzo niewielkie. Jeżeli system będzie przeciążony lub pracujący wadliwie ładunek zanieczyszczeń staje się zdecydowanie zbyt duży, co grozi zanieczyszczeniem środowiska. Niezależnie od odbiornika, do którego kierowane są oczyszczone ścieki, prędzej czy później trafią one do wód podziemnych lub powierzchniowych. Zgodnie z zasadami Ramowej Dyrektywy Wodnej wody podziemne są dobrem wspólnym, który podlega szczególnemu nadzorowi: Art. 98. 1. Wody podziemne i obszary ich zasilania podlegają ochronie polegającej w szczególności na: zmniejszaniu ryzyka zanieczyszczenia tych wód poprzez ograniczenie oddziaływania na obszary ich zasilania. Stosowne wymagania dotyczące maksymalnych dopuszczalnych stężeń podstawowych parametrów fizyko-chemicznych ścieków oraz poziomu ich redukcji w ściekach oczyszczonych względem dopływających do oczyszczalni ścieków surowych sprecyzowane są w Rozporządzeniu Ministra Środowiska w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzeniu ścieków do wód lub do ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego. Należy pamiętać, że Dyrektywa Ściekowa narzuca jeszcze jeden wymóg: oczyszczalnie przydomowe zlokalizowane na terenie aglomeracji wodnej muszą spełniać wymagania dotyczące jakości oczyszczania przewidziane dla danej wielkości aglomeracji, a nie tylko dla zwykłych oczyszczalni przydomowych. Założenie takie wynika z prostej prawidłowości: im większa gęstość zaludnienia, tym większa jest ilość mniej lub bardziej oczyszczonych ścieków, która trafia do odbiornika z 1 km 2 powierzchni terenu. Przekłada się to na wzrost ładunku zanieczyszczeń, który musi być zneutralizowany przez środowisko. Naturalnie zachodzące procesy mają ograniczoną wydajność, co oznacza, że przy dużym ładunku nie będą one wystarczająco sprawne do pełnego doczyszczenia odprowadzonych z oczyszczalni wód pościekowych. Sytuacja w Gminie Nowe Brzesko Na terenie Gminy i Miasta Nowe Brzesko znajduje się 30 przydomowych oczyszczalni ścieków. Wszystkie z nich zlokalizowane są poza obrębem aglomeracji Nowe Brzesko. W związku z tym spełniać muszą tylko podstawowe wymagania zawarte w Rozporządzeniu Ministra Środowiska. Skontrolowana oczyszczalnia działa bardzo dobrze, osiągając świetne wyniki rzędu 90% redukcji wymaganych przepisami parametrów. Chcąc ocenić, czy istniejące oczyszczalnie indywidualne stwarzają dla środowiska duże zagrożenie należy uwzględnić dwa elementy: Dobry stopień redukcji kluczowych parametrów ścieków w oparciu o wyniki badań, Niewielką ilość oczyszczalni przydomowych. Połączenie tych dwóch czynników: małego ładunku zanieczyszczeń pochodzącego z pojedynczej, sprawnie działającej oczyszczalni pomnożonego przez małą ilość oczyszczalni, daje łącznie bardzo mały ładunek, który nie będzie sprawiał dla środowiska praktycznie żadnego zagrożenia. 27

Analiza stopnia wypełnienia Dyrektywy Ściekowej przez Gminę Nowe Brzesko Warunkiem zagwarantowania wysokiego bezpieczeństwa środowiska wodno-gruntowego jest dbanie o utrzymanie skuteczności oczyszczania we wszystkich indywidualnych instalacjach na jak najwyższym poziomie. Prawne możliwości wyeliminowania lub redukcji zagrożeń związanych z pracą oczyszczalni Ze względu na spore zagrożenie, jakie generują nieprawidłowo eksploatowane i zaniedbane oczyszczalnie konieczna jest ich regularna kontrola. Obowiązujące przepisy mające zabezpieczyć środowisko przed zanieczyszczeniem lub zminimalizować jego ewentualne skutki, nakładają na użytkowników oczyszczalni przydomowych, jak i nadzorujące ich organy administracji lokalnej nie tylko szereg wymogów, ale także kilka narzędzi kontroli. Instrumenty ochrony środowiska można w tym przypadku podzielić na dwie grupy: prawne oraz finansowe. Prawidłowa eksploatacja instalacji i korzystanie ze środowiska Instalacja, jaką jest przydomowa oczyszczalnia ścieków podlega zapisom Prawa Ochrony Środowiska mówiącym o prawidłowej eksploatacji instalacji: Art. 137. Przeciwdziałanie zanieczyszczeniom polega na zapobieganiu lub ograniczaniu wprowadzania do środowiska substancji lub energii. Art. 140. Ust. 1. Podmiot korzystający ze środowiska jest obowiązany zapewnić przestrzeganie wymagań ochrony środowiska, w szczególności przez: 1) odpowiednią organizację pracy, 2) powierzanie funkcji związanych z zapewnieniem ochrony środowiska osobom posiadającym odpowiednie kwalifikacje zawodowe, 3) zapoznanie pracowników, których zakres czynności wiąże się z kwestiami ochrony środowiska, z wymaganiami w tym zakresie, gdy nie jest konieczne odpowiednie przygotowanie zawodowe w tym zakresie, 4) podejmowanie działań w celu wyeliminowania lub ograniczenia szkód w środowisku wynikających z nieprzestrzegania wymagań ochrony środowiska przez pracowników, a także podejmowanie właściwych środków w celu wyeliminowania takich przypadków w przyszłości. Art. 141. Ust. 1. Eksploatacja instalacji lub urządzenia nie powinna powodować przekroczenia standardów emisyjnych. Ust. 2. Oddziaływanie instalacji lub urządzenia nie powinno powodować pogorszenia stanu środowiska w znacznych rozmiarach lub zagrożenia życia lub zdrowia ludzi. Przepisy te wprowadzają wymóg dbania o oczyszczalnie przydomową, tak, by była ona utrzymana w należytym stanie i prawidłowo eksploatowana. Instalacja taka nie może powodować nadmiernej emisji zanieczyszczeń do środowiska, a tym samym powodować pogorszenie jego stanu. Okresowe pobieranie i badanie próbek z oczyszczalni przydomowych powinno umożliwić monitoring pracy tych instalacji co jest obowiązkiem gminy (i każdego właściciela) w myśl powyższych przepisów. Nadzór i odpowiedzialność finansowa Zgodnie z Prawem ochrony środowiska użytkownik instalacji jest finansowo odpowiedzialny za zapobieganie powstawania szkód w środowisku oraz, w przypadku ich zaistnienia, za ich usuwanie. Stosowne zapisy zawarte są w Artykule 7: Ust. 1. Kto powoduje zanieczyszczenie środowiska, ponosi koszty usunięcia skutków tego zanieczyszczenia. Ust. 2. Kto może spowodować zanieczyszczenie środowiska, ponosi koszty zapobiegania temu zanieczyszczeniu. Gmina powinna prowadzić, oprócz rejestru przydomowych oczyszczalni ścieków, również nadzór nad tego typu obiektami. W przypadku awarii lub nieprawidłowej pracy oczyszczalni przydomowej to po stronie gminy leżało będzie zadanie udowodnienia, że podjęto choć elementarne działania zapobiegawcze 28

Analiza stopnia wypełnienia Dyrektywy Ściekowej przez Gminę Nowe Brzesko i naprawcze, na przykład w formie przeglądów serwisowych oczyszczalni i monitoringu działania w formie pobierania próbek ścieków. Ustawa o utrzymaniu czystości i porządku w gminach [Dz. U. z 1996 roku, nr 132, poz. 622, z późniejszymi zmianami] nakłada dodatkowo na gminę obowiązek prowadzenia ewidencji i kontroli prawidłowego pozbywania się osadów ściekowych powstających w przydomowych oczyszczalniach, co zawarte jest w Artykule 3: Ust. 3. Gminy prowadzą ewidencję: 2) przydomowych oczyszczalni ścieków w celu kontroli częstotliwości i sposobu pozbywania się komunalnych osadów ściekowych ( ); Stwierdzenie zaniedbań w kwestii odprowadzania ścieków czy usuwania osadów ściekowych pozwala Wojewódzkim Inspektoratom Ochrony Środowiska na nałożenie opłat podwyższonych za korzystanie ze środowiska, co wynika z Artykułu 276 Prawa ochrony środowiska: Ust. 1 Podmiot korzystający ze środowiska bez uzyskania wymaganego pozwolenia lub innej decyzji ponosi opłatę podwyższoną za korzystanie ze środowiska. O Ile prawidłowa praca zwykłej oczyszczalni przydomowej nie wymaga uzyskania pozwolenia, to już zaniedbane instalacje mogą zostać potraktowane jako wprowadzające ścieki do środowiska, a tym samym wymagające uzyskania stosownego pozwolenia i poniesienia opłaty za korzystanie ze środowiska. Podobnie może być w przypadku nielegalnego pozbywania się osadów ściekowych pochodzących z oczyszczalni. Ta sama ustawa pozwala również, oprócz stosowania opłat za korzystanie ze środowiska, na nakładanie administracyjnych kar pieniężnych. Mówi o tym artykuł 273: Ust. 2. Administracyjna kara pieniężna jest ponoszona za przekroczenie lub naruszenie warunków korzystania ze środowiska, ustalonych decyzją w zakresie określonym w ust. 1, a także w zakresie magazynowania odpadów i emitowania hałasu do środowiska. Przypomnijmy, że gmina (zarówno jako właściciel, jak i jako organ wykonujący zadania ochrony środowiska) musi egzekwować wymagania zawarte w przepisach, a zatem musi również wymagać od siebie samej. Prawne możliwości sprawowania nadzoru i perspektywa finansowych konsekwencji zanieczyszczania środowiska powinny być wystarczającymi narzędziami pozwalającymi utrzymać gospodarkę ściekową na odpowiednim poziomie. Całkiem uzasadnionym działaniem, mogącym w przyszłości ułatwić gminie wykonywanie zadań związanych z nadzorowaniem oczyszczalni przydomowych jest umieszczanie już w SIWZ ogłaszanych przetargów konkretnych i sprecyzowanych wymagań odnośnie np.: gwarancji skuteczności działania oczyszczalni przydomowych, spełniania wymagań norm na oferowane urządzenia (ze szczególnym uwzględnieniem normy PN- EN 12566-3, która jako jedyna weryfikuje faktyczne osiąganie deklarowanych przez producenta oczyszczalni ścieków parametrów oczyszczania), Wszystkie dostępne środki prawno-finansowe, odpowiednio wykorzystywane oraz wspierane dodatkowymi, nie wymaganymi przepisami, działaniami pozwolą gminie zapewnić dobry stan środowiska. 8. PODSUMOWANIE Głównym celem przyjęcia dyrektywy ściekowej przez Polskę było ograniczenie zrzutów niedostatecznie oczyszczanych ścieków, co w konsekwencji powinno zapewnić właściwą ochronę środowiska wodnego. Polska w Traktacie Akcesyjnym zobowiązała się dostosować do wymogów dyrektywy 91/271/EWG w terminie do końca 2015 r., co jest zbieżne z wymaganiami Ramowej Dyrektywy Wodnej, która zakłada osiągnięcie dobrego stanu wód do końca 2015 r. Dyrektywa wprowadza pojęcie aglomeracji jako podstawowej jednostki terytorium (obszaru), gdzie zaludnienie lub działalność gospodarcza są wystarczająco skoncentrowane, aby ścieki komunalne były zbierane i przekazywane do oczyszczalni ścieków komunalnych lub do końcowego punktu zrzutu. 29

Analiza stopnia wypełnienia Dyrektywy Ściekowej przez Gminę Nowe Brzesko Wielkości tych jednostek są określane poprzez parametr równoważnej liczby mieszkańców (RLM) obsługiwanej przez system zbierania i odprowadzania ścieków na terenie danej aglomeracji. Wyznaczona na wniosek gminy aglomeracja zostaje wprowadzona do KPOŚK po analizie prowadzonej podczas procesu aktualizacji programu i stanowi element rozliczeń finansowych oraz efektu ekologicznego. Aglomeracja stanowi elementarną jednostkę na terenie której realizowany jest system zbierania i oczyszczania ścieków komunalnych Zgodnie z aktualnymi wytycznymi dotyczącymi oczyszczania ścieków komunalnych przyjęto, że analiza wypełnienia dyrektywy 91/271/EWG powinna dotyczyć obszarów gdzie wyznaczona jest aglomeracja powyżej 2000 RLM (jako obszar generujący stosunkowo największe ładunki zanieczyszczeń z uwagi na dużą koncentrację zaludnienia). Gmina Nowe Brzesko posiada wyznaczoną aglomerację o równoważnej liczbie mieszkańców 2122 z oczyszczalnią ścieków zlokalizowaną w miejscowości Nowe Brzesko. Aglomeracja obejmuje dwie miejscowości tj. Nowe Brzesko oraz część miejscowości Hebdów. Aglomeracja praktycznie pokrywa cały obszar na którym istnieje zbiorczy system kanalizacyjny wraz z gminną oczyszczalnią ścieków. Aglomeracja została wyznaczona uchwałą nr L/811/14 Sejmiku Województwa Małopolskiego w dniu 24 kwietnia 2014 roku. Uchwała ta zastąpiła wyznaczoną w 2008 roku aglomerację Nowe Brzesko o równoważnej liczbie mieszkańców 9600 (rozporządzenie Nr 89/06 Wojewody Małopolskiego z dnia 20 listopada 2006 r. w sprawie wyznaczenia aglomeracji Nowe Brzesko, Dz. U. Woj. Małop. z 2006 r. Nr 825, poz. 4993). Należy zwrócić uwagę, że na dzień dzisiejszy w IV roboczej wersji KPOŚK dostępnej na stronie KZGW nadal występuje aglomeracja Nowe Brzesko 9600 RLM. Na dzień dzisiejszy aglomeracja Nowe Brzesko nie spełnia wymagań dyrektywy 91/271/EWG. Najważniejszymi zadaniami w zakresie poprawy stanu gospodarki ściekowej w aglomeracji Nowe Brzesko, w tym spełnienia wymagań dyrektywy ściekowej są: przyłączenie wszystkich budynków znajdujących się w zasięgu istniejącej sieci kanalizacji sanitarnej w celu uzyskania jak najwyższego stopnia skanalizowania aglomeracji, rozbudowa i modernizacja gminnej oczyszczalni ścieków, w tym umożliwienie mieszkańcom dostarczania ścieków i osadów dowożonych ze zbiorników bezodpływowych i oczyszczalni przydomowych, uzyskanie nowego pozwolenia wodnoprawnego, modernizacja istniejącej sieci kanalizacyjnej będącej w złym stanie technicznym, Ponadto, przy wykonywaniu dokumentacji projektowej dotyczącej modernizacji oczyszczalni należy dokładnie rozpoznać kwestie ścieków przemysłowych oraz stopień ich podczyszczenia. Niezależnie od tego czy dany teren jest objęty aglomeracją, czy nie, w celu zapewnienia prawidłowego stanu gospodarki ściekowej, a tym samym ochrony wód i gruntu przed zanieczyszczeniem ściekami (główny cel dyrektywy ściekowej) należy przede wszystkim przestrzegać szeregu przepisów prawa polskiego. Dotyczy to zarówno właścicieli nieruchomości (wytwórców ścieków) jak również Gmin. Odpowiednie działania Gmin tj. stanowienie prawa miejscowego, prowadzenie kontroli, prowadzenie ewidencji zbiorników bezodpływowych i przydomowych oczyszczalni ścieków itp. odgrywa zasadniczą rolę dla prawidłowego gospodarowania ściekami. Działania te zgodnie z zobowiązaniami Polski w Traktacie Akcesyjnym przyczyniają się do ograniczenia zrzutów niedostatecznie oczyszczanych ścieków, a w konsekwencji zapewniają właściwą ochronę środowiska wodnego. 30

ZAŁĄCZNIKI

DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA MAŁOPOLSKIEGO Kraków, dnia 7 maja 2014 r. Poz. 2563 UCHWAŁA NR L/811/14 SEJMIKU WOJEWÓDZTWA MAŁOPOLSKIEGO z dnia 24 kwietnia 2014 roku w sprawie wyznaczenia aglomeracji Nowe Brzesko Na podstawie art. 18 pkt 20 oraz art. 89 ust. 1 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (tekst jednolity Dz.U. z 2013 r. poz. 596 z późn. zm.), art. 43 ust. 2a ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (tekst jednolity Dz.U. z 2012 r. poz. 145 z późn. zm.), Sejmik Województwa Małopolskiego uchwala, co następuje: 1. 1. Wyznacza się aglomerację Nowe Brzesko (powiat proszowicki) o równoważnej liczbie mieszkańców 2122 z oczyszczalnią ścieków zlokalizowaną w miejscowości Nowe Brzesko. 2. Aglomeracja obejmuje następujące miejscowości na terenie gminy Nowe Brzesko: Hebdów-część i Nowe Brzesko. 2. Obszar i granice aglomeracji, o której mowa w 1, są oznaczone na mapie w skali 1 : 25 000, z wyłączeniem cieków i zbiorników wodnych, stanowiącej załącznik do uchwały. 3. Traci moc rozporządzenie Nr 89/06 Wojewody Małopolskiego z dnia 20 listopada 2006 r. w sprawie wyznaczenia aglomeracji Nowe Brzesko (Dz.Urz. Woj. Małop. z 2006 r. Nr 825, poz. 4993). 4. Wykonanie uchwały powierza się Zarządowi Województwa Małopolskiego. 5. Uchwała wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia w Dzienniku Urzędowym Województwa Małopolskiego. Przewodniczący Sejmiku Województwa Małopolskiego Kazimierz Barczyk