Konspekt lekcji dla klas IV-VI szkoły podstawowej z komentarzami dla nauczyciela Temat: Pomóż Ślimakowi Tośkowi posegregować śmieci Scenariusz przeznaczony jest na jedną godzinę lekcyjną. Celem lekcji nt. czystości i właściwego segregowania odpadów jest wykształcenie tych nawyków wśród uczniów poprzez zabawę. Uczeń po lekcji powinien wiedzieć: - co to są odpady i jak je podzielić - co można i należy robić, by śmieci było mniej Uczeń po lekcji powinien umieć: - wyjaśnić pojęcia: odpady, odpady komunalne, odpady wielkogabarytowe, odpady niebezpieczne, surowce wtórne, recykling, składowisko odpadów, lamusownia, sortownia odpadów, kompostownia Uczeń po lekcji powinien rozumieć: - dlaczego nie należy dopuszczać do powstawania dzikich wysypisk - jak ważne jest by każdy z nas dbał o środowisko wokół siebie Metody: Praca uczniów pod kierunkiem nauczyciela z wykorzystaniem skryptu, wykorzystanie multimediów, rozmowa nauczająca Środki dydaktyczne: skrypt, spoty multimedialne. Forma organizacyjna: lekcja frontalna - z całą klasą. Typ lekcji: Lekcja nowa Wymagane pomoce naukowe: laptop i w razie konieczności rzutnik, lub odtwarzacz DVD (XViD) i telewizor. Część I: wprowadzenie (czas: 10 minut) Nauczyciel rozpoczyna lekcję emisją pięciu śmiesznych, krótkich, filmików nawiązujących do sprzątania każdego dnia. Po emisji multimediów nauczyciel pokazuje uczniom jeszcze fragment filmu z serii Czysty Kraków ukazujący dzikie wysypisko.
Wymagane pomoce: laptop i w razie konieczności rzutnik, lub odtwarzacz DVD (XViD) i telewizor. Emisja trwa ok. 5 min. Filmy dostępne są na stronie www.ekocentrum.krakow.pl, na specjalne życzenie nauczyciela mogą zostać nagrane i przekazane. Po skończonej emisji nauczyciel rozpoczyna z uczniami pogadankę. Porusza problematykę spotów. Uczniowie zastanawiają się, czy można tak postępować. Jakie są tego konsekwencje. Nauczyciel pyta, co to są te wszystkie rzeczy, które pokazane były w spotach. Tłumaczy, że odpady, to po prostu śmieci, czyli rzeczy, które nie są nam już potrzebne. Porusza również problem dzikich wysypisk. Uczniowie powinni zrozumieć, że nie wolno śmiecić, że odpady powinny być wyrzucane do kosza i że ktoś takie wysypiska musi posprzątać. Tłumaczy termin dzikie wysypisko śmieci to nielegalne składowisko odpadów, a takie zachowanie - śmiecenie jest karalne. Pogadanka trwa ok. 5 min. Część II: edukacyjno informacyjna (czas: 30 minut) Nauczyciel pyta, czy te odpady, są już zupełnie nikomu niepotrzebne, czy jednak można coś z nich zrobić. Dzieci powinny podać przykłady, np. jak można wykorzystać jeszcze te surowce. Nauczyciel mówi o ponownym używaniu rzeczy. Nauczyciel pyta, czy wszystkie odpady, które powstają w domu, możemy ponownie zużytkować. Dzieci powinny sobie zdać sprawę z ogromu powstających w domu odpadów, tzw. odpadów komunalnych. Nauczyciel powinien tak naprowadzić uczniów, aby stwierdziły, że niektóre odpady można segregować, inne muszą trafić do kosza na śmieci. Nauczyciel wprowadza termin segregacja odpadów oraz recykling. Tłumaczy, że w domu wystarczą tylko dwa kosze, na surowce wtórne oraz na pozostałe odpady. Zabawa ruchowa: Nauczyciel ustawia w klasie małe kolorowe kosze na poszczególne surowce: niebieski na papier, żółty na plastik i metal, biały na szkło bezbarwne, zielony na szkło kolorowe. Na zdjęciu wskazuje kolorowe dzwony, kosze w klasie są ich odzwierciedleniem. Nadal prowadzi pogadankę z uczniami, którzy powinni już kojarzyć kolorystykę koszy, w przypadku takiej potrzeby pomaga im. Nauczyciel prosi uczniów, aby spróbowali posegregować przygotowane surowce wtórne do poszczególnych koszy. Do wyboru powinny być takie surowce jak np.: karton, gazeta, kartki zapisanego papieru, książka, papierowe torby, koperta, zeszyt, ulotki (te surowce powinny trafić do kosza niebieskiego) garnek, puszki aluminiowe i stalowe, zakrętki od słoików, druciki, folia aluminiowa, butelka plastikowa PET, plastikowa butelka np. po płynie do naczyń, opakowanie po serku homogenizowanym, siateczki foliowe, kartonik po soczku i po mleku (te surowce powinny trafić do kosza żółtego), słoiki, butelki szklane bezbarwne (te surowce powinny trafić do kosza białego) i kolorowe (te surowce powinny trafić do kosza zielonego), a także baterie, lekarstwa, świetlówka, myszka od komputera (są to odpady, które nie powinny trafić do żadnego kosza). Uczniowie segregują odpady, nauczyciel sprawdza następnie
z grupą uczniów, czy zrobili to prawidłowo. Jeśli odpady zostały błędnie posegregowane, razem z uczniami segreguje poprawnie, wyjaśniając dlaczego tak powinno być. Jeśli ta część lekcji przebiegnie sprawnie, nauczyciel może pokazać uczniom fragment filmu z serii Czysty Kraków dot. segregacji odpadów w sortowni. Nauczyciel zwraca uwagę uczniom na baterie, leki, świetlówkę i myszkę. Tłumaczy, że te odpady zbiera się osobno, ponieważ są wyjątkowo szkodliwe dla środowiska i dlatego nazywane są odpadami niebezpiecznymi. Pozwala wrzucić baterie uczniom do specjalnego kartonu na baterie oraz tłumaczy, że przeterminowane lub niepotrzebne leki powinny zostać wrzucone do specjalnego pojemnika w aptekach. Wspomina, że są też specjalne pojemniki na stare świetlówki (w budynkach użyteczności publicznej, np. urzędach oraz we wiatach śmietnikowych w niektórych spółdzielniach i wspólnotach mieszkaniowych) oraz o możliwości zawiezienia tych wszystkich szkodliwych odpadów do Lamusowni. Nauczyciel uzupełnia wypowiedź o inne odpady, które też można zawieźć do Lamusowni: tzw. odpady wielkogabarytowe czyli stół, wersalka, wanna, surowce wtórne, które nie mieszczą się do dzwonów, zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny, np. lampka, komputer, robot kuchenny, inne odpady, których nie wolno składować na składowisku, np. opony, gruz, odpady poremontowe. *Lamusownia czyli Zbiorczy Punkt Gromadzenia Odpadów specjalnie wyposażony obiekt w którym zbierane są przywożone przez mieszkańców odpady problemowe, skąd następnie trafiają do unieszkodliwienia i odzysku (więcej informacji www.lamusownia.krakow.pl) Nauczyciel zwraca uczniom jeszcze uwagę na objętość odpadów, które posegregowali i pyta, co zrobić, aby zmieściło się ich więcej do koszy. Uczniowie zgniatają surowce i wrzucają je ponownie do koszy. Nauczyciel pyta też, co zrobić, aby w domu nie powstawało tak dużo śmieci. Uczniowie wiedzą już, że odpady to niepotrzebne rzeczy, więc nauczyciel powinien ich naprowadzić na to, aby nie kupować zbędnych rzeczy i przede wszystkim zbędnych opakowań, jeśli mamy taki wybór. Nauczyciel zwraca uwagę uczniów na sprzątanie nieczystości po psach. Pyta, kto ma psa i czy uczeń albo rodzic sprząta po pupilu. Porównuje obowiązek sprzątania po piesku do sprzątania po innych zwierzątkach domowych. Wspomina, że kupki psów są niebezpieczne dla zdrowia, jeśli w nie wdepniemy i np. wniesiemy na bucie do domu, ponieważ jest w nich dużo zarazków. Na koniec nauczyciel pyta jeszcze, czy któryś uczeń mieszka w domu z ogródkiem. Pyta, co zrobić z różnymi niepotrzebnymi odpadami zielonymi (np. opadłymi liśćmi, skoszoną trawą, zwiędłymi kwiatami), które powstają w ogrodzie? Czy można je spalać? Krótko podsumowuje, że te odpady z biegiem czasu w odpowiednich warunkach stają się bardzo dobrym nawozem dla roślin, a więc należy je składać w jedno miejsce w ogródku do tzw. kompostownika. Odpadów zielonych nie można także spalać, to jest zabronione. Część z segregacją odpadów i zmniejszeniem ich objętości zajmuje ok. 30 min. Część III: podsumowanie (czas 5 minut) Na zakończenie nauczyciel podsumowuje, jak powinni postępować przyjaciele Ślimaka Tośka: Nie śmiecić Nie kupować rzeczy w zbędnych opakowaniach Segregować odpady
Oddzielnie zbierać odpady niebezpieczne Zmniejszać objętość odpadów, by zabierały mniej miejsca Sprzątać po swoim piesku Na koniec lekcji nauczyciel poleca uczniom rozwiązanie rebusów oraz wykreślanki (znajdujących się w załączonym skrypcie dla uczniów) przez pozostały czas lekcji (jeżeli takowy zostanie). Pierwsze osoby, które poprawnie rozwiążą zadania mogą zostać nagrodzone plusami. Słownik wyrazów i wyrażeń związanych z tematem odpadów odpady - oznaczają każdą substancję lub przedmiot, których posiadacz pozbywa się, zamierza pozbyć się lub do ich pozbycia się jest obowiązany. Źródło: Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (tekst jednolity, Dz. U. z 2010 r. Nr 185, poz. 1243) Odpady to inaczej śmieci są to rzeczy, przedmioty, które są już niepotrzebne i chcemy się ich pozbyć. odpady komunalne - to odpady powstające w gospodarstwach domowych, z wyłączeniem pojazdów wycofanych z eksploatacji, a także odpady niezawierające odpadów niebezpiecznych pochodzące od innych wytwórców odpadów, które ze względu na swój charakter lub skład są podobne do odpadów powstających w gospodarstwach domowych. Źródło: Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (tekst jednolity, Dz. U. z 2010 r. Nr 185, poz. 1243) Odpady komunalne to śmieci, które powstają w naszych domach. dzikie wysypiska śmieci nielegalne składowiska odpadów, nieposiadające odpowiednich zabezpieczeń. Przeważnie powstają na obrzeżach miast, w sąsiedztwie osiedli domków jednorodzinnych, w pobliżu mało uczęszczanych dróg, czy skraju lasów, znacznie obniżając walory estetyczno -krajobrazowe tych terenów. Dzikie wysypiska przyczyniają się do skażenia gleb oraz wód podziemnych, mogą powodować zagrożenie dla zwierząt i ludzi a także przyczyniać się do zwiększenia zagrożenia pożarowego. ponowne używanie rzeczy - oznacza jakikolwiek proces, w wyniku którego produkty lub składniki niebędące odpadami są wykorzystywane ponownie do tego samego celu, do którego były przeznaczone. Źródło: Duczmal Maria, Zmiany przepisów dotyczących gospodarki odpadami, Kraków 2010. Ponowne używanie rzeczy to powtórne wykorzystywanie przedmiotów do tych samych celów, dla których zostały wyprodukowane, np. przelewanie wody mineralnej z dużej butelki do małej plastikowej, zamiast kupować kolejną małą np. na wycieczkę. segregacja odpadów - metoda ograniczenia ilości odpadów podlegających utylizacji (np. składowaniu) przez odzysk surowców nadających się do ponownego użytku lub przetworzenia i wykorzystania przy produkcji nowych materiałów. Segregacja polega na zbieraniu odpadów do specjalnie oznakowanych pojemników, z podziałem na rodzaj materiałów (surowców), z jakich zostały wyprodukowane.
Źródło: Tomasz Umiński, Ekologia Środowisko Przyrody, Warszawa 1995. Liga Tuszyńska, Edukacja Środowiskowa, Warszawa 2005. Segregacja odpadów - polega na zbieraniu odpadów do specjalnie oznakowanych pojemników, z podziałem na rodzaj materiałów (surowców), z jakich zostały wyprodukowane. surowce wtórne to użyteczne materiały odpadowe powstające w procesach produkcyjnych oraz produkty zużyte nadające się do ponownego przerobu. Źródło: Opracowanie własne Surowce wtórne zużyte produkty (nie odpady), które nadają się do przetworzenia na nowe użyteczne produkty, np. z plastikowych butelek po napojach może powstać kurtka polarowa. Recykling jest to odzysk surowców wtórnych (odpadów zebranych selektywnie), który polega na ich powtórnym przetwarzaniu w procesie produkcyjnym, w celu uzyskania materiału o przeznaczeniu pierwotnym lub innym. Innymi słowy jest to przywrócenie do obiegu różnego pochodzenia surowców wtórnych np. złomu, szkła i ponowne ich wykorzystanie. Recykling jest to przetwarzanie surowców wtórnych, aby uzyskać rzecz o takim samym lub nowym przeznaczeniu, np. produkcja nowych butelek szklanych ze starych szklanych butelek lub np.: produkcja doniczek plastikowych z plastikowych zakrętek. odpady niebezpieczne to produkty, substancje, które ze względu na swoje właściwości stanowią zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzi albo dla środowiska. bateria źródło energii elektrycznej wytwarzanej przez bezpośrednie przetwarzanie energii chemicznej, którego po rozładowaniu nie można naładować. składowisko odpadów - to obiekt budowlany przeznaczony do składowania odpadów, który jest miejscem składowania odpadów komunalnych (nieprzemysłowych). Wymaga lokalizacji na terenie specjalnie do tego przeznaczonym, gdzie przebieg składowania odpadów będzie pod kontrolą i nie będzie stwarzać zagrożenia dla zdrowia ludzi i środowiska. Składowisko odpadów miejsce, w którym w bezpieczny i kontrolowany sposób składuje się odpady, a składowanie to nie stwarza zagrożenia dla zdrowia ludzi, zwierząt i środowiska. gospodarowanie odpadami - całokształt działań zmierzających do jak najlepszego zabezpieczenia środowiska przed odpadami. Jest to więc zbieranie, transport, odzysk i unieszkodliwianie odpadów oraz nadzór nad tymi działaniami.