Rodzaje wypadków i ich klasyfikacja Za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie, wywołane przyczyną zewnętrzną, powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą (art. 3 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych Dz. U. z 2002 r. Nr 199, poz. 1673). Wszystkie wymienione w ustawie elementy (nagłość zdarzenia, przyczyna zewnętrzna, uraz lub śmierć i związek z pracą) muszą zaistnieć równocześnie, aby dane zdarzenie, któremu uległ pracownik, mogło być zakwalifikowane jako wypadek przy pracy. Brak choćby jednego z tych czynników uniemożliwia uznanie zdarzenia za wypadek przy pracy. Nagłość zdarzenia kryterium nagłości przesądza o tym, czy dane zdarzenie zakwalifikuje się jako wypadek przy pracy czy też jako chorobę zawodową. W orzecznictwie sądowym ustalono, że zdarzenie nagłe zachodzi wtedy, gdy nie trwa dłużej niż wynosi czas jednej zmiany roboczej. W praktyce, granicy czasowej nie należy traktować sztywno, gdyż pracownik np. może pracować w godzinach nadliczbowych, wtedy również traktowane będzie jako nagłość zdarzenia. Przyczyna zewnętrzna kryterium to określa, że dane zdarzenie jest tylko wtedy wypadkiem przy pracy, jeżeli nastąpiło na skutek działania czynników zewnętrznych. Mogą to być: a) urazy spowodowane działanie elementów ruchomych, luźnych, ostrych i wystających, maszyn, urządzeń i narzędzi, b) działanie zbyt wysokich lub zbyt niskich temperatur (oparzenia, odmrożenia), c) działanie energii elektrycznej (porażenie prądem elektrycznym), d) działanie substancji chemicznych (np. zatrucia), e) wysiłek fizyczny niezbędny do wykonania pracy (np. dźwiganie ciężaru, nawet gdy nie są przekroczone dopuszczalne normy), f) urazy spowodowane potknięciem i upadkiem. Należy pamiętać, że istnienie przyczyny zewnętrznej jest bezwzględnym warunkiem uznania danego zdarzenia za wypadek przy pracy. Jeżeli niezdolność do pracy nastąpiła wyłącznie na skutek działania czynnika lub czynników wewnętrznych zdarzenie nie może być zakwalifikowanie jako wypadek przy pracy. Uraz uszkodzenie tkanek ciała lub narządów człowieka wskutek działania czynnika zewnętrznego. Związek z pracą zachodzi wówczas, gdy istotną przyczyną wypadku jest pełnienie przez pracownika obowiązków wynikających ze stosunku pracy bądź związanych z nim. W szczególności związek z pracą zachodzi: podczas lub w związku z wykonywaniem pracy przez pracownika zwykłych czynności albo poleceń przełożonych, podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności w interesie zakładu pracy nawet bez polecenia, w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji zakładu pracy w drodze między siedzibą zakładu pracy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy. Za wypadek śmiertelny przy pracy uważa się wypadek, w wyniku którego nastąpiła śmierć pracownika w miejscu wypadku lub w okresie nie przekraczającym 6 miesięcy od dnia wypadku. Za wypadek ciężki przy pracy uważa się wypadek, w wyniku którego nastąpiło ciężkie uszkodzenie ciała, a mianowicie: utrata wzroku, słuchu, mowy, zdolności płodzenia lub inne uszkodzenie ciała albo rozstrój zdrowia, naruszające podstawowe funkcje organizmu, a także 1
choroba nieuleczalna lub zagrażająca życiu, trwała choroba psychiczna, trwała, całkowita lub znaczna niezdolność do pracy w zawodzie albo trwałe poważne zeszpecenie lub zniekształcenie ciała. Za wypadek zbiorowy przy pracy uważa się wypadek, któremu w wyniku tego samego zdarzenia uległy co najmniej dwie osoby. Niektóre wypadki, jakim ulegają pracownicy, nie pozostają w bezpośrednim związku przyczynowym z wykonywaniem obowiązków wynikających ze stosunku pracy, jednakże związek ten zachodzi o tyle, że mogą im ulec tylko osoby będące pracownikami zakładu. Wypadki takie traktuje się na równi z wypadkami przy pracy. Są to wypadki, którym ulegają pracownicy: w czasie trwania podróży służbowej w okolicznościach innych niż określone dla wypadku przy pracy, chyba że wypadek spowodowany został postępowaniem pracownika, które nie pozostawało w związku z wykonywaniem powierzonych mu zadań, w związku z odbywaniem służby w zakładowych i resortowych formacjach samoobrony albo w związku z przynależnością do obowiązkowej lub ochotniczej straży pożarnej działającej w zakładzie pracy i bez znaczenia pozostaje przy tym okoliczność, czy wypadek nastąpił na terenie zakładu, czy poza nim, przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające w zakładzie pracy organizacje związkowe. Ustalanie okoliczności wypadków przy pracy Okoliczności i przyczyny wypadków ustala, powoływany przez pracodawcę, zespół powypadkowy, w którego skład wchodzi pracownik służby bezpieczeństwa i higieny pracy oraz społeczny inspektor pracy. Zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z 23 listopada 2006 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy oraz sposobu ich dokumentowania, a także zakresu informacji zamieszczanych w rejestrze wypadków przy pracy (Dz. U. nr 215, poz. 1582) w skład zespołu powypadkowego bez względna to, czy zaistniał wypadek śmiertelny, ciężki, zbiorowy lub też lekki, zawsze wchodzi pracownik służby bhp i społeczny inspektor pracy. Jeżeli w zakładzie pracy jest niewielu pracowników i nie można utworzyć 2-osobowego zespołu powypadkowego, okoliczności i przyczyny wypadku powinien ustalać zespół powypadkowy, w którego skład wchodzi: pracodawca i specjalista spoza zakładu pracy. Jeżeli w firmie nie działa społeczna inspekcja pracy, w skład zespołu powypadkowego, zamiast społecznego inspektora pracy, wchodzi przedstawiciel pracowników posiadający aktualne zaświadczenie o ukończeniu szkolenia w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy. Po otrzymaniu wiadomości o wypadku, zespół powypadkowy niezwłocznie przystępuje do ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku. Zespół w tym celu: dokonuje oględzin miejsca wypadku, zbiera dowody rzeczowe (materialne), wysłuchuje wyjaśnień poszkodowanego, jeżeli stan jego zdrowia na to pozwala, zbiera informacje dotyczące wypadku od świadków wypadku, zasięga opinii lekarza, ewentualnie innych specjalistów, w zakresie niezbędnym do oceny rodzaju i skutków wypadku. Celem oględzin miejsca wypadku jest zebranie informacji o warunkach wykonywania zadania oraz o okolicznościach, które mogły mieć wpływ na powstanie wypadku. Podczas 2
oględzin miejsca wypadku należy zwrócić szczególną uwagę na stan techniczny maszyn i urządzeń (instalacji), zabezpieczeń i ochron oraz na warunki wykonywania pracy. Wszelkie spostrzeżenia mogące pomóc w ustaleniu okoliczności i przyczyn wypadku zespół powypadkowy powinien utrwalić w postaci szkiców, fotografii bądź opisów. Wyniki oględzin są dokumentowane za pomocą protokołu z oględzin miejsca wypadku. Zespół powypadkowy zbiera od świadków wypadku informacje dotyczące tego wypadku a nie przesłuchuje ich. Informacje te dołącza do protokołu powypadkowego jako załącznik stanowiący jego integralną część. Zespół powypadkowy, w postępowaniu powypadkowym nie może dzielić między członków (czyli pomiędzy siebie) czynności do indywidualnego wykonania, z których to czynności sporządza potem dokumenty. Zespół dokonuje oględzin czy przesłuchań zawsze w pełnym, dwuosobowym składzie. Okolicznościami wypadku są warunki, środowisko lub cechy przedmiotów oraz ludzi, które sprzyjają występowaniu przyczyn wypadku lub je umożliwiają. Okolicznością przyczyniającą się do powstania wypadku może być np. śliska, zaolejona podłoga, na której ktoś się pośliznął i upadł, natomiast przyczynami są w tej sytuacji wylanie oleju, niesprzątnięcie oleju lub tolerowanie śliskiej podłogi. Zaistnienie wypadku jest wynikiem kombinacji zdarzeń technicznych, środowiskowych, ludzkich i organizacyjnych. Poszczególne zdarzenia elementarne składające się na zdarzenie wypadkowe, występują w różnej kolejności i w rozmaitych układach. Dlatego też w przyczynowo-skutkowym wyjaśnianiu powstawania wypadków niezbędne jest wyróżnienie niezgodności z obowiązującymi standardami dotyczącymi: ludzi i ich zachowania, środowiska, wyposażenia i materiałów, zadań, organizacji pracy. Pracownik, który uległ wypadkowi, ma obowiązek niezwłocznego poinformowania o nim swojego przełożonego. Oczywiście jest to możliwe tylko wtedy, gdy stan zdrowia pracownika na to pozwala. Postępowanie powypadkowe prowadzone jest z urzędu, tzn. poszkodowany pracownik nie musi składać nigdzie wniosku o ustalenie okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy. Obowiązkiem pracodawcy jest zabezpieczenie miejsca wypadku do czasu ustalenia jego okoliczności i przyczyn. Zabezpieczenie to musi wykluczać: dopuszczenie do miejsca wypadku osób niepowołanych, dokonywanie zmian w położeniu maszyn i innych urządzeń technicznych, jak również zmian w położeniu innych przedmiotów, które spowodowały wypadek lub pozwalają odtworzyć jego okoliczności, uruchamianie bez koniecznej potrzeby maszyn i innych urządzeń technicznych, których praca w związku z wypadkiem została wstrzymana. Ustalanie przyczyn wypadków przy pracy z podziałem na techniczne, organizacyjne i ludzkie Systematyka TOL opiera się na podziale przyczyn wypadków na tkwiące w: 1. czynniku materialno-technicznym (T), 2. organizacji pracy (O), 3. czynniku ludzkim (L). 3
Przyczyny wypadków przy pracy w ramach czynników materialno-technicznych: 1. Niewłaściwy stan czynnika materialnego, np.: wady konstrukcyjne maszyn i urządzeń technicznych oraz narzędzi, nieodpowiednia stateczność, wytrzymałość czynnika materialnego, brak lub niewłaściwe urządzenia zabezpieczające. 2. Niewłaściwe wykonanie czynnika materialnego (zastosowanie materiałów zastępczych, niedotrzymanie wymaganych parametrów technicznych), 3. Wady materiałowe czynnika materialnego, 4. Niewłaściwa eksploatacja czynnika materialnego (nadmierna eksploatacja czynnika materialnego, jego niedostateczna konserwacja, niewłaściwe naprawy i remonty). Przyczyny wypadków przy pracy w ramach czynników organizacyjnych: 1. Niewłaściwa ogólna organizacja pracy, np. nieprawidłowy podział pracy lub rozplanowanie zadań, niewłaściwe polecenia przełożonych, brak nadzoru, niewłaściwa koordynacja prac zbiorowych, dopuszczenie do pracy pracownika z przeciwwskazaniami lekarskimi lub bez badań lekarskich. 2. Niewłaściwa organizacja stanowiska pracy: niewłaściwe usytuowanie urządzeń na stanowisku pracy, nieodpowiednie przejścia lub dojścia, nieodpowiednie rozmieszczenie i składowanie przedmiotów pracy, brak lub niewłaściwy dobór ochron osobistych. Przyczyny wypadków przy pracy w ramach czynników ludzkich: 1. Brak lub niewłaściwe posługiwanie się czynnikiem materialnym przez pracownika, np.: używanie nieodpowiedniego do danej pracy czynnika materialnego, udostępnienie przez pracownika czynnika materialnego osobie nieupoważnionej. 2. Nieużywanie sprzętu ochronnego przez pracowników (ochron indywidualnych środków ochrony zbiorowej lub urządzeń zabezpieczających). 3. Niewłaściwe samowolne zachowanie się pracownika: wykonywanie pracy nie wchodzącej w zakres obowiązków, niewłaściwe operowanie kończynami w strefie zagrożenia itp. 4. Stan psychofizyczny pracownika nie zapewniający bezpiecznego wykonania pracy spowodowany nagłym zachorowaniem, niedyspozycją fizyczną, przewlekłą lub ostrą chorobą, zmęczeniem, zdenerwowaniem, nadużyciem alkoholu. 5. Nieprawidłowe zachowanie się pracownika spowodowane m.in.: nieznajomością lub lekceważeniem zagrożenia, nieznajomością zasad bezpiecznej pracy, lekceważeniem poleceń przełożonych. Obrażenie wypadkowe jest wynikiem kolejno następujących po sobie, przyczynowo powiązanych zdarzeń, z których każde jest skutkiem zdarzenia poprzedniego i przyczyną zdarzenia przyszłego. Przeprowadzając analizę zdarzeń poprzedzających wypadek oraz 4
związków przyczynowych zachodzących między nimi, można wyodrębnić wiele różnych przyczyn wypadków uszeregowanych według kolejności ich występowania. Poszczególne wydarzenia są uszeregowane w łańcuch, którego zakończeniem jest wypadek. Układ łańcuchowy tworzy zestaw przyczyn wypadku, wśród których można wyróżnić przyczynę bezpośrednio wywołującą obrażenie oraz przyczyny wcześniejsze, nazywane pośrednimi przyczynami wypadku. Bezpośrednią przyczyną wypadku jest wydarzenie powodujące uraz. Przyczyną pośrednią lub przyczynami pośrednimi są zdarzenia, które wywołały wystąpienie przyczyny bezpośredniej lub jej nie zapobiegły. Odnoszone urazy wypadkowe są następstwem jednego niebezpiecznego wydarzenia wydarzenia powodującego wypadek oraz zazwyczaj wielu przyczyn pośrednich. Celem badania wypadku jest rozpoznanie rodzaju wydarzenia powodującego wypadek oraz zdarzeń, które do niego doprowadziły. Uraz w wyniku wypadku jest efektem kolejno po sobie występujących zdarzeń, z których każde jest skutkiem zdarzenia poprzedniego i przyczyną zdarzenia przyszłego (model domina). Dokumentacja powypadkowa Dokumentowania wypadku dokonuje się przez sporządzenie protokołu powypadkowego oraz statystycznej karty wypadku. Po ustaleniu okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy osoby będącej pracownikiem, zespół powypadkowy sporządza nie później niż w ciągu 14 dni od daty zawiadomienia o wypadku protokół ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy według wzoru ustalonego w przepisach rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 16 września 2004 r. w sprawie wzoru protokołu ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy (Dz. U. nr 227, poz. 2298), a w przypadku osoby świadczącej pracę na innej podstawie niż stosunek pracy kartę wypadku. Sporządzenie protokołu powypadkowego bądź karty wypadku po upływie 14 dni, wymaga zamieszczenia w tych dokumentach informacji o przeszkodach i trudnościach uniemożliwiających dotrzymanie wymaganego terminu. Zamieszczenie w dokumentacji powypadkowej protokole ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku bądź w karcie wypadkowej stwierdzenia, że wypadek nie jest wypadkiem przy pracy bądź występują okoliczności mające wpływ na prawo poszkodowanego do świadczeń odszkodowawczych, wymaga szczegółowego uzasadnienia i wskazania na to dowodów. Protokół powypadkowy podlega zatwierdzeniu przez pracodawcę poszkodowanego w ciągu 5 dni od dnia sporządzenia. Zatwierdzony protokół powypadkowy niezwłocznie doręcza się poszkodowanemu, a w razie wypadku śmiertelnego jego rodzinie. Protokół powypadkowy dotyczący wypadków śmiertelnych, ciężkich i zbiorowych pracodawca niezwłocznie dostarcza inspektorowi pracy Państwowej Inspekcji Pracy. Pracodawca prowadzi rejestr wypadków przy pracy, na podstawie wszystkich protokołów powypadkowych. Do rejestru wprowadza się następujące dane: Imię i nazwisko poszkodowanego, Miejsce i data wypadku, Informacje dotyczące skutków wypadku dla poszkodowanego, Data sporządzenia protokołu powypadkowego, Stwierdzenie, czy wypadek jest wypadkiem przy pracy, 5
Krótki opis okoliczności wypadku, Data przekazania wniosku do ZUS, Inne okoliczności, których zamieszczenie w rejestrze jest celowe. Dla potrzeb tworzenia ogólnokrajowej bazy danych o przyczynach i okolicznościach oraz liczbie częstości wypadków, Prezes Głównego Urzędu Statystycznego ustalił wzór statystycznej karty wypadku przy pracy. Taką kartę sporządzają po wypadku: osoby prawne, jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej, jednostki prowadzące działalność gospodarczą, osoby fizyczne. Statystyczną kartę wypadku sporządza się na podstawie zatwierdzonego protokołu ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy albo na podstawie karty wypadku, w których stwierdzono, że wypadek jest wypadkiem przy pracy lub wypadkiem traktowanym na równi z wypadkiem przy pracy. Wzór statystycznej karty wypadku zawarty jest w Rozporządzeniu Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 8 grudnia 2004 r. w sprawie statystycznej karty wypadku przy pracy (Dz. U. Nr 269, poz. 2672). Karta składa się z dwóch części, sporządza się ją w dwóch egzemplarzach według objaśnień GUS. Część I karty sporządza się nie później niż w terminie 14 dni roboczych od dnia, w którym został zatwierdzony protokół powypadkowy, lub w którym sporządzono kartę wypadku. Kartę przekazuje się do urzędu statystycznego właściwego dla województwa, na którego terenie siedziba podmiotu, w terminie do 15 dnia roboczego miesiąca następującego po miesiącu, w którym został zatwierdzony protokół powypadkowy lub, w którym sporządzono kartę wypadku. Część II karty, uzupełniającą, przekazuje się do urzędu statystycznego nie później niż z upływem 6 miesięcy od dnia zatwierdzenia protokołu powypadkowego lub od dnia sporządzenia karty wypadku. Wypełnienie statystycznej karty wypadku przy pracy wymaga zebrania informacji dotyczących: zakładu pracy, w którym wydarzył się wypadek, poszkodowanego, ogólnej informacji o wypadku, skutków wypadku, przyczyn i okoliczności zaistniałego wypadku, szacunkowych kosztów poniesionych wskutek wypadku. Zastosowanie techniki komputerowej umożliwia przechowywanie i wykorzystywanie wszystkich informacji zebranych w dochodzeniu powypadkowym, łącznie z zaprojektowanym i zastosowanym na jego podstawie działaniem profilaktycznym. Do tworzenia takiej bazy można wykorzystać program komputerowy do identyfikacji zagrożeń i oceny ryzyka zawodowego, który umożliwia wypełnianie dokumentów powypadkowych i porządkowanie informacji o wypadkach przy pracy. Rozszerzona zakładowa baza danych o wypadkach powinna obejmować: dane personalne o osobie poszkodowanej, dane personalne o sprawcy wypadku, jeśli sprawcą nie była osoba poszkodowana, 6
ogólne dane o wypadku, dane o przyczynach i okolicznościach wypadku, wg. klasyfikacji Głównego Urzędu Statystycznego, dane o przyczynach i okolicznościach wypadku według własnej klasyfikacji, uwzględniającej, specyfikę branży oraz zakładu, dane opisowe, przedstawiające przebieg wypadku. Świadczenia z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych Z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej przysługują następujące świadczenia: Zasiłek chorobowy dla ubezpieczonego, którego niezdolność do pracy spowodowana została wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową; przysługuje w wysokości 100% podstawy wymiaru, którą stanowi kwota będąca podstawą składek na ubezpieczenie wypadkowe. Świadczenie rehabilitacyjne dla ubezpieczonego, który po wyczerpaniu zasiłku chorobowego jest nadal niezdolny do pracy, a dalsze leczenie lub rehabilitacja lecznicza rokują odzyskanie zdolności do pracy. Wymiar jw. Zasiłek wyrównawczy dla ubezpieczonego będącego pracownikiem, którego wynagrodzenie uległo obniżeniu wskutek stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu. Jednorazowe odszkodowanie dla ubezpieczonego, który wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu, przysługuje jednorazowe odszkodowanie. Renta z tytułu niezdolności do pracy dla ubezpieczonego, który stał się niezdolny do pracy wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej. Renta szkoleniowa dla ubezpieczonego, w stosunku do którego orzeczonego celowość przekwalifikowania zawodowego ze względu na niezdolność do pracy w dotychczasowym zawodzie, spowodowana wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową. Renta rodzinna przysługuje uprawnionym członkom rodziny po ubezpieczonym, który zmarł wskutek następstw wypadku przy pracy lub choroby zawodowej lub renciście uprawnionym do renty z ubezpieczenia wypadkowego. Osoby te nabywają prawo do renty rodzinnej, jeżeli spełnią warunki określone w ustawie o emeryturach i rentach z FUS. Dodatek pielęgnacyjny osobie uprawnionej do renty z ubezpieczenia wypadkowego przysługuje dodatek pielęgnacyjny na zasadach i w wysokości określonej w ustawie o emeryturach i rentach z FUS. Pokrycie kosztów leczenia z zakresu stomatologii i szczepień ochronnych oraz zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne w zakresie określonym ustawą. Świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego nie przysługują ubezpieczonemu, jeżeli wyłączną przyczyną wypadku było udowodnione naruszenie przez ubezpieczonego przepisów dotyczących ochrony życia i zdrowia, spowodowane przez niego umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa. Świadczenia nie przysługują również ubezpieczonemu, który będąc w 7
stanie nietrzeźwym lub pod wpływem środków odurzających lub substancji psychotropowych, przyczynił się w znacznym stopniu do spowodowania wypadku. Regulacja ta nie dotyczy członków rodziny ubezpieczonego, którzy w takich przypadkach zachowują prawo do świadczeń określonych w ustawie wypadkowej. Osobom prowadzącym pozarolniczą działalność i osobom z nimi współpracującym, duchownym będącym płatnikami składek na własne ubezpieczenia oraz członkom ich rodzin powyższe świadczenia nie przysługują w razie występowania w dniu wypadku lub w dniu złożenia wniosku o przyznanie świadczeń z tytułu choroby zawodowej, zadłużenia z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne na kwotę przekraczającą 6,60 zł do czasu spłaty całości zadłużenia. Prawo do zasiłku chorobowego, świadczenia rehabilitacyjnego, jednorazowego odszkodowania i świadczeń na pokrycie kosztów leczenia z zakresu stomatologii i szczepień ochronnych oraz zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne przedawnia się, jeżeli zadłużenie nie zostanie uregulowane w ciągu 6 miesięcy od dnia wypadku lub od dnia złożenia wniosku o przyznanie tych świadczeń z tytułu choroby zawodowej. Jednorazowe odszkodowanie przysługuje ubezpieczonemu, który wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu, przysługuje jednorazowe odszkodowanie. Za stały uszczerbek na zdrowiu uważa się takie naruszenie sprawności organizmu, które powoduje upośledzenie czynności organizmu nie rokujące poprawy. Za długotrwały uszczerbek na zdrowiu uważa się takie naruszenie sprawności organizmu, które powoduje upośledzenie czynności organizmu na okres przekraczający 6 miesięcy, mogące ulec poprawie. Oceny stopnia uszczerbku na zdrowiu oraz jego związku z wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową dokonuje się po zakończeniu leczenia i rehabilitacji. Od 1 kwietnia 2007 r. jednorazowe odszkodowanie przysługuje w wysokości 20% przeciętnego wynagrodzenia za każdy procent stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu. Przeciętne wynagrodzenie, o którym mowa wyżej, jest to przeciętne miesięczne wynagrodzenie w gospodarce narodowej w poprzednim roku, ogłaszane dla celów emerytalnych w Dzienniku Urzędowym RP Monitor Polski przez Prezesa GUS, stosowane poczynając od drugiego kwartału każdego roku przez okres jednego roku. Kwota przysługująca za jeden procent uszczerbku na zdrowiu będzie zmieniała się raz w roku i nowe stawki będą obowiązywały od 1 kwietnia danego roku do 31 marca roku następnego. Cywilnoprawne roszczenia związane z wypadkami przy pracy, chorobami zawodowymi mogą przybrać następującą formę: roszczenie o odszkodowanie jednorazowe wykraczające poza miarkowane ustawowo jednorazowe odszkodowanie (art. 444 1 K.c.), roszczenie o zadośćuczynienie (art. 445 K.c.), roszczenie o rentę uzupełniającą (art. 444 2 K.c.). Oprac. Radosław Strakulski 8