Warszawa, grudzień 2009 BS/165/2009 POLACY A FUNDUSZE INWESTYCYJNE

Warszawa, grudzień 2009 BS/165/2009 POLACY A FUNDUSZE INWESTYCYJNE

GWARANCJA R JAKOŚCI PRACY ANKIETERSKIEJ Znak jakości przyznany CBOS przez Organizację Firm Badania Opinii i Rynku 3 października 2008 roku

W porównaniu z krajami o ugruntowanej gospodarce rynkowej fundusze inwestycyjne to dla Polaków stosunkowo nowa forma lokowania i pomnażania oszczędności. Kryzys na rynkach finansowych i związane z nim okresowe straty funduszy inwestycyjnych mogły spowodować, że do tego rodzaju inwestycji, jak również do całego sektora finansowego Polacy będą podchodzić z dystansem. Czy jest tak naprawdę? I co w ogóle Polacy wiedzą o funduszach inwestycyjnych, czy rozumieją, jak one funkcjonują? Między innymi na te pytania staraliśmy się znaleźć odpowiedź realizując badanie Polacy a fundusze inwestycyjne 1. Celem omawianego badania, które zrealizowano w listopadzie 2009 roku, było zbadanie znajomości i ogólnego wizerunku funduszy inwestycyjnych na tle osobistych doświadczeń Polaków z tego typu inwestycjami. Respondentów pytano o fundusze inwestycyjne ogółem, pomijając zasadnicze różnice pomiędzy różnymi funduszami. Decyzję taką podjęto przede wszystkim dlatego, że inwestycje w funduszach są stosunkowo mało popularne i w badaniu realizowanym na próbie reprezentatywnej dla ogółu dorosłych Polaków, pytając szczegółowo o różne typy funduszy, w znaczącej części moglibyśmy uzyskać przypadkowe rezultaty, nieoparte na rzeczywistej wiedzy respondentów. 1 Badanie Polacy a fundusze inwestycyjne przeprowadzono w dniach 4 9 listopada 2009 roku na liczącej 1022 osoby reprezentatywnej próbie losowej dorosłych Polaków. Badanie stanowi wspólny projekt CBOS i Izby Zarządzających Funduszami i Aktywami.

- 2 - DOŚWIADCZENIE POLAKÓW Z INWESTOWANIEM W FUNDUSZACH INWESTYCYJNYCH Wyniki badania wskazują, że doświadczenie z inwestowaniem w funduszach inwestycyjnych miało 12% dorosłych Polaków, z czego mniej niż połowa (5% ogółu) deklaruje, iż obecnie posiada jednostki uczestnictwa w funduszu inwestycyjnym. RYS. 1. CZY POSIADA LUB KIEDYKOLWIEK POSIADAŁ(A) PAN(I) JEDNOSTKI UCZESTNICTWA W FUNDUSZU INWESTYCYJNYM? CBOS Nie posiadam i nigdy nie posiadałe(a)m 7% 5% 4% 88% 1% Obecnie nie posiadam, ale posiadałe(a)m w przeszłości Tak, obecnie posiadam jednostki uczestnictwa w funduszu inwestycyjnym 1% Odmowa odpowiedzi Obecni i byli posiadacze jednostek uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych rekrutują się głównie spośród absolwentów wyższych uczelni, przedstawicieli kadry kierowniczej i specjalistów, badanych, w których gospodarstwach domowych na jedną osobę przypada miesięcznie powyżej 1500 złotych, oraz mieszkańców miast powyżej 500 tysięcy ludności 2. PREFERENCJE POLAKÓW DOTYCZĄCE SPOSOBÓW LOKOWANIA OSZCZĘDNOŚCI Polacy zapytani, w co zainwestowaliby, gdzie ulokowaliby pieniądze, gdyby nagle otrzymali niespodziewaną premię lub spadek w wysokości 50 tysięcy złotych, najczęściej wskazywali lokatę bankową w złotych lub zakup nieruchomości. Inwestowanie pieniędzy w funduszach inwestycyjnych jest jednym z najmniej atrakcyjnych dla Polaków sposobów lokowania oszczędności taką opcję wybrałoby zaledwie 6% badanych, z czego niemal połowa ma już doświadczenia w tego typu inwestycjach. 2 Por. tabele aneksowe.

- 3 - CBOS RYS. 2. GDYBY NAGLE OTRZYMAŁ(A) PAN(I) NIESPODZIEWANĄ PREMIĘ LUB SPADEK W WYSOKOŚCI 50 TYSIĘCY ZŁOTYCH, TO NA CO PRZEZNACZYŁ(A)BY PAN(I) TE PIENIĄDZE, W CO ZAINWESTOWAŁ(A), GDZIE JE ULOKOWAŁ(A)? PROSZĘ WSKAZAĆ NAJWYŻEJ TRZY SPOSOBY ZAGOSPODAROWANIA TYCH PIENIĘDZY Lokata bankow a w złotych Zakup działki lub innej nieruchomości Inw estycja w e w łasny interes, firmę, gospodarstw o rolne Konsumpcja, bieżące w ydatki ROR w banku, rachunek bieżący Obligacje skarbu państw a Waluta obca w banku Zakup w artościow ych przedmiotów - biżuteria, złoto, antyki, dzieła sztuki itp. Trzymał(a)bym w domu w złotych Fundusz inw estycyjny Waluta obca trzymana w domu Akcje firm notow anych na Giełdzie Papierów Wartościow ych Inny sposób Odmow a odpow iedzi 13% 10% 8% 7% 7% 6% 5% 4% 14% 3% 25% 24% 34% 38% Warto w tym miejscu podkreślić, iż każdy respondent mógł wskazać do trzech preferowanych przez siebie sposobów ulokowania niespodziewanie uzyskanych środków. Wybór funduszu inwestycyjnego towarzyszył najczęściej lokacie bankowej w złotych lub zakupowi działki albo innej nieruchomości. Jednocześnie żadna z osób, które wskazały fundusz inwestycyjny, nie wybrała możliwości zakupu wartościowych przedmiotów biżuterii, złota, antyków, dzieł sztuki itp. Deklaracje zainwestowania niespodziewanie uzyskanych pieniędzy w jednostki uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych najczęściej odnotowaliśmy wśród przedstawicieli kadry kierowniczej i specjalistów oraz respondentów, których gospodarstwa domowe dysponują miesięcznie kwotą powyżej 1500 złotych na jedną osobę 3. 3 Por. tabele aneksowe.

- 4 - WIZERUNEK FUNDUSZY INWESTYCYJNYCH W POLSCE Ankietowanych poproszono o ocenę inwestowania w jednostki uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych oraz czterech innych sposobów lokowania oszczędności pod względem opłacalności, bezpieczeństwa i wygody 4. Zdaniem Polaków, najbardziej opłacalnym, bezpiecznym i wygodnym sposobem lokowania oszczędności są lokaty lub konta oszczędnościowe w banku. W opinii społecznej inwestycja w jednostki uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych jest mniej opłacalna niż lokaty bankowe, obligacje skarbu państwa czy inwestowanie w akcje firm notowanych na giełdzie. Zakup jednostek uczestnictwa w funduszu inwestycyjnym jest w ocenie Polaków bardziej opłacalny jedynie od zakupu dolarów lub innej waluty obcej. Taki wniosek płynie zarówno z analizy uszeregowania wszystkich przedstawionych w pytaniu sposobów lokowania oszczędności, jak i z podsumowania sposobów stawianych przez respondentów na pierwszym miejscu pod względem opłacalności, zapewnienia szans na najwyższe zyski. Tabela 1 NAJBARDZIEJ OPŁACALNY, DAJĄCY SZANSĘ NA NAJWYŻSZE ZYSKI SPOSÓB LOKOWANIA OSZCZĘDNOŚCI Średnie 5 na skali od 1 do 5 1) Wpłacić złotówki na lokatę lub konto oszczędnościowe w banku 3,4626 2) Kupić obligacje skarbu państwa 3,3577 3) Kupić akcje firm notowanych na giełdzie 2,9499 4) Kupić jednostki uczestnictwa w funduszu inwestycyjnym 2,8021 5) Kupić dolary lub inną walutę obcą 2,5818 4 Respondentom zadano następujące pytanie: Istnieje co najmniej kilka sposobów lokowania oszczędności. Przeciętny obywatel, dysponujący pewną kwotą wolnej gotówki, może m.in. kupić dolary lub inną walutę obcą, wpłacić złotówki na lokatę lub konto oszczędnościowe w banku, kupić akcje firm notowanych na giełdzie, kupić obligacje skarbu państwa, kupić jednostki uczestnictwa w funduszu inwestycyjnym. Proszę uszeregować podane sposoby w kolejności od tego, który pod wymienionym względem stawia Pan(i) na pierwszym miejscu, do tego, który wydaje się Panu(i) pod podanym względem najgorszy. 5 Przedstawione w tabeli średnie obliczono w następujący sposób: za pozycję 1 przyznawano 5 punktów, a za pozycję 5 przyznawano 1 punkt.

- 5 - CBOS RYS. 3. NAJBARDZIEJ OPŁACALNY, DAJĄCY SZANSĘ NA NAJWYŻSZE ZYSKI SPOSÓB LOKOWANIA OSZCZĘDNOŚCI ODSETKI WSKAZAŃ NA 1. MIEJSCU Kupić obligacje skarbu państwa Kupić akcje firm notowanych na giełdzie Kupić jednostki uczestnictwa w funduszu inwestycyjnym Kupić dolary lub inną walutę obcą 8 8 14 29 17 2324 Wpłacić złotówki na lokatę lub konto oszczędnościowe w banku Trudno powiedzieć/odmowa odpowiedzi Opłacalność inwestycji w funduszach najczęściej dostrzegają przedstawiciele kadry kierowniczej i specjalistów z wyższym wykształceniem, absolwenci wyższych uczelni oraz badani, których miesięczne dochody per capita w gospodarstwie domowym przekraczają 1500 złotych 6. Warto podkreślić, iż osoby, które deklarują, iż obecnie posiadają jednostki uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych, jako najbardziej opłacalny, dający szansę na największe zyski, sposób lokowania oszczędności na pierwszym miejscu najczęściej wskazują właśnie inwestycje w funduszach. Jeżeli chodzi o bezpieczeństwo ulokowanych środków, rozumiane jako największa pewność, że odzyska się wpłacone pieniądze, to zdaniem ankietowanych zakup jednostek uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych znacznie ustępuje lokatom bankowym, obligacjom skarbowym oraz po prostu zamianie oszczędności na dolary lub inną obcą walutę. Inwestycja w jednostki uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych wydaje się Polakom bezpieczniejsza jedynie od inwestycji w akcje firm notowanych na giełdzie. Zróżnicowanie opinii społecznej w kwestii bezpieczeństwa różnych sposobów lokowania oszczędności jest niewielkie, choć warto zauważyć, iż obecni posiadacze jednostek uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych częściej od pozostałych ankietowanych wskazują jako bezpieczniejszy sposób lokowania oszczędności zakup obligacji skarbu państwa niż lokaty bankowe. 6 Por. tabele aneksowe.

- 6 - Tabela 2 NAJBEZPIECZNIEJSZY, DAJĄCY NAJWIĘKSZĄ PEWNOŚĆ, ŻE ODZYSKA SIĘ WPŁACONE PIENIĄDZE, SPOSÓB LOKOWANIA OSZCZĘDNOŚCI Średnie 7 na skali od 1 do 5 1) Wpłacić złotówki na lokatę lub konto oszczędnościowe w banku 4,0915 2) Kupić obligacje skarbu państwa 3,7264 3) Kupić dolary lub inną walutę obcą 2,7553 4) Kupić jednostki uczestnictwa w funduszu inwestycyjnym 2,4342 5) Kupić akcje firm notowanych na giełdzie 2,1167 CBOS RYS. 4. NAJBEZPIECZNIEJSZY, DAJĄCY NAJWIĘKSZĄ PEWNOŚĆ, ŻE ODZYSKA SIĘ WPŁACONE PIENIĄDZE, SPOSÓB LOKOWANIA OSZCZĘDNOŚCI ODSETKI WSKAZAŃ NA 1. MIEJSCU Kupić obligacje skarbu państwa Kupić dolary lub inną walutę obcą Kupić jednostki uczestnictwa w funduszu inwestycyjnym 3 Kupić akcje firm notowanych na giełdzie 3 3,5 3,5 6 22 31 34 34 Wpłacić złotówki na lokatę lub konto oszczędnościowe w banku Trudno powiedzieć/odmowa odpowiedzi Pod względem wygody, możliwości wycofania ulokowanych oszczędności wtedy, kiedy będą potrzebne, zakup jednostek uczestnictwa w funduszu inwestycyjnym znalazł się na ostatnim miejscu wśród pięciu przedstawionych respondentom do oceny sposobów lokowania oszczędności. Osoby, które posiadają lub posiadały jednostki uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych, oceniają ten sposób lokowania oszczędności nieco lepiej niż pozostali uczestnicy badania i pod względem wygody stawiają go w zasadzie na równi z inwestycją w akcje firm notowanych na giełdzie. 7 Przedstawione w tabeli średnie obliczono w następujący sposób: za pozycję 1 przyznawano 5 punktów, a za pozycję 5 przyznawano 1 punkt.

- 7 - Tabela 3 NAJWYGODNIEJSZY, POZWALAJĄCY WYCOFAĆ PIENIĄDZE WTEDY, KIEDY BĘDĄ POTRZEBNE, SPOSÓB LOKOWANIA OSZCZĘDNOŚCI Średnie 8 na skali od 1 do 5 1) Wpłacić złotówki na lokatę lub konto oszczędnościowe w banku 4,2652 2) Kupić dolary lub inną walutę obcą 3,6899 3) Kupić obligacje skarbu państwa 2,6651 4) Kupić akcje firm notowanych na giełdzie 2,3767 5) Kupić jednostki uczestnictwa w funduszu inwestycyjnym 2,1381 RYS. 5. NAJWYGODNIEJSZY, POZWALAJĄCY WYCOFAĆ PIENIĄDZE WTEDY, KIEDY BĘDĄ POTRZEBNE, SPOSÓB LOKOWANIA OSZCZĘDNOŚCI ODSETKI WSKAZAŃ NA 1. MIEJSCU CBOS Kupić dolary lub inną walutę obcą Kupić obligacje skarbu państwa Kupić akcje firm notowanych na giełdzie Kupić jednostki uczestnictwa w funduszu inwestycyjnym 2 3 2,5 3,5 5 17 32 40 Wpłacić złotówki na lokatę lub konto oszczędnościowe w banku Trudno powiedzieć/odmowa odpowiedzi W celu pogłębienia wiedzy na temat postrzegania funduszy inwestycyjnych przez Polaków respondentom przedstawiono sześć par stwierdzeń dotyczących funduszy inwestycyjnych i poproszono o wskazanie z każdej pary tego, które ich zdaniem bardziej pasuje do funduszu inwestycyjnego. Ze wskazań badanych wynika, iż fundusz inwestycyjny to inwestycja długoterminowa (56%), która wiąże się z dużą niepewnością i dużą nieprzewidywalnością (52%). Inwestycję w fundusz inwestycyjny ankietowani postrzegają jako sposób lokowania pieniędzy raczej dla bogatych (47%) niż dla każdego (27%). Respondenci znacznie częściej skłonni są przyznać, iż fundusz inwestycyjny to profesjonalne (44%) niż nieprofesjonalne (16%) zarządzanie powierzonymi środkami. Z funduszem inwestycyjnym Polakom częściej kojarzy się brak bezpieczeństwa powierzonych środków (38%) niż ich bezpieczeństwo (27%). Jednocześnie fundusz inwestycyjny częściej budzi skojarzenia z dużymi zyskami (33%) niż dużymi stratami (23%). 8 Przedstawione w tabeli średnie obliczono w następujący sposób: za pozycję 1 przyznawano 5 punktów, a za pozycję 5 przyznawano 1 punkt.

- 8 - RYS. 6. KTÓRE ZE STWIERDZEŃ NAJBARDZIEJ KOJARZY SIĘ PANU(I) Z NAZWĄ FUNDUSZ INWESTYCYJNY? Z PARY STWIERDZEŃ PROSZĘ WSKAZAĆ TO, KTÓRE PANA(I) ZDANIEM BARDZIEJ PASUJE DO FUNDUSZU INWESTYCYJNEGO Duże zyski Duże straty 33% 23% 44% Trudno powiedzieć/ odmowa odpowiedzi CBOS Duża niepewność, duża nieprzewidywalność Duża pewność, duża przewidywalność Trudno powiedzieć/ odmowa odpowiedzi 52% 16% 33% Inwestycja dla każdego Inwestycja tylko dla bogatych Trudno powiedzieć/ odmowa odpowiedzi 27% 47% 26% Inwestycja długoterminowa Inwestycja krótkoterminowa Trudno powiedzieć/ odmowa odpowiedzi Bezpieczeństwo powierzonych środków 56% 11% 32% Brak bezpieczeństwa powierzonych środków 27% 38% 34% Profesjonalne zarządzanie powierzonymi środkami Nieprofesjonalne zarządzanie powierzonymi środkami 44% 16% 40% Trudno powiedzieć/ odmowa odpowiedzi Trudno powiedzieć/ odmowa odpowiedzi Dużych zysków od inwestycji w funduszach częściej niż inni oczekiwaliby badani w wieku 18 34 lata (w szczególności osoby do 24 roku życia), uczniowie i studenci oraz osoby zaliczające się ze względu na wykonywany zawód do grupy techników i średniego personelu 9. Na dużą niepewność, nieprzewidywalność związaną z funduszami inwestycyjnymi najczęściej wskazują osoby pracujące na własny rachunek. Z inwestycją dla bogatych najczęściej kojarzą fundusze inwestycyjne respondenci w wieku 55 64 lata. Określenie inwestycja długoterminowa szczególnie często wiążą z funduszami inwestycyjnymi przedstawiciele kadry kierowniczej i specjalistów z wyższym wykształceniem. Brak bezpieczeństwa powierzonych środków najczęściej przypisują funduszom inwestycyjnym pracownicy instytucji publicznych oraz badani najlepiej sytuowani, 9 Por. tabele aneksowe.

- 9 - z miesięcznymi dochodami per capita w gospodarstwie domowym przekraczającymi 1500 złotych. Określenie, że fundusze inwestycyjne to profesjonalne zarządzanie środkami, najczęściej wskazywali badani w wieku 18 24 lata. Na opinie Polaków w tej kwestii wpływają ich osobiste doświadczenia z funduszami inwestycyjnymi: Respondenci posiadający obecnie jednostki uczestnictwa w większości kojarzą fundusze inwestycyjne z dużymi zyskami, natomiast badani, którzy kiedyś posiadali jednostki, ale już ich nie mają, najczęściej kojarzą fundusze z dużymi stratami. Obecni, a szczególnie byli posiadacze jednostek uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych znacznie częściej niż osoby, które nigdy nie miały jednostek, kojarzą fundusze z dużą niepewnością, dużą nieprzewidywalnością. Większość obecnych posiadaczy jednostek uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych, w odróżnieniu od pozostałych badanych, uważa, że jest to inwestycja dla każdego, natomiast osoby, które obecnie nie posiadają jednostek funduszy, ale miały je w przeszłości, jeszcze częściej niż osoby niemające doświadczeń z funduszami twierdzą, że jest to inwestycja tylko dla bogatych. Zarówno obecni, jak i byli posiadacze jednostek uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych w zdecydowanej większości i znacząco częściej niż osoby niemające doświadczeń z funduszami wskazują, że najlepiej do funduszy pasuje określenie inwestycja długoterminowa. Szczególnie często wskazują na to obecni klienci funduszy. Połowa obecnych posiadaczy jednostek uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych w odróżnieniu od pozostałych badanych kojarzy fundusze z bezpieczeństwem powierzonych środków. Na przeciwległym biegunie są byli klienci funduszy, z których ponad połowa przypisuje funduszom brak bezpieczeństwa powierzonych środków. Profesjonalne zarządzanie powierzonymi środkami w zdecydowanej większości przypisują funduszom obecni ich klienci. Także osoby, które obecnie nie posiadają jednostek uczestnictwa, ale miały je w przeszłości, w większości wskazywały, że do funduszy pasuje to określenie. Jednocześnie byli klienci funduszy najczęściej spośród wszystkich ankietowanych skłonni są przypisywać funduszom brak profesjonalizmu.

- 10 - ZAUFANIE DO FUNDUSZY INWESTYCYJNYCH Respondentom przedstawiono trzy typy instytucji finansowych i poproszono, aby o każdej z nich powiedzieli, w jakim stopniu budzi ona ich zaufanie. Odpowiadając na pytanie badani posługiwali się skalą, na której -5 oznacza, że instytucja ta budzi głęboką nieufność, 0 że jest ona respondentowi obojętna, a +5 oznacza, że respondent ma do tej instytucji pełne zaufanie. Wyniki badania pokazują, iż poziom zaufania do funduszy inwestycyjnych nie jest w polskim społeczeństwie wysoki na skali od -5 do +5 uzyskały one średnią 0,10. Poziom społecznego zaufania do funduszy inwestycyjnych jest znacznie niższy niż poziom zaufania do banków. Jest on także niższy od poziomu zaufania do towarzystw ubezpieczeń na życie. Warto zauważyć, iż wśród osób, które posiadały kiedyś jednostki uczestnictwa, ale już ich nie mają, dominuje nieufność do towarzystw funduszy inwestycyjnych. Wskazuje to na fakt, iż inwestycje te najprawdopodobniej nie przyniosły tym osobom oczekiwanych przez nie korzyści. RYS. 7. PRZEDSTAWIĘ TERAZ PANU(I) LISTĘ RÓŻNYCH INSTYTUCJI FINANSOWYCH. O KAŻDEJ Z NICH PROSZĘ POWIEDZIEĆ, W JAKIM STOPNIU BUDZI ONA PANA(I) ZAUFANIE. ODPOWIADAJĄC PROSZĘ POSŁUŻYĆ SIĘ SKALĄ, NA KTÓREJ -5 OZNACZA, ŻE INSTYTUCJA TA BUDZI W PANU(I) GŁĘBOKĄ NIEUFNOŚĆ, 0 - ŻE JEST ONA PANU(I) OBOJĘTNA, A +5 OZNACZA, ŻE MA PAN(I) DO TEJ INSTYTUCJI PEŁNE ZAUFANIE. OCZYWIŚCIE MOŻE SIĘ PAN(I) POSŁUGIWAĆ INNYMI OCENAMI Z TEJ SKALI. JEŻELI JAKIEJŚ INSTYTUCJI PAN(I) NIE ZNA, PROSZĘ MI O TYM POWIEDZIEĆ (ŚREDNIA NA SKALI OD -5 "GŁĘBOKA NIEUFNOŚĆ" DO 5 "PEŁNE ZAUFANIE") 1,9372 CBOS 0,7138 0,0974 Banki Towarzystwa funduszy inwestycyjnych Towarzystwa ubezpieczeń na życie

- 11 - Społeczne zróżnicowanie poziomu zaufania do towarzystw funduszy inwestycyjnych związane jest z wiekiem i poziomem wykształcenia badanych. Największe zaufanie do towarzystw funduszy inwestycyjnych deklarują ankietowani w wieku 18 24 lata, a najniższe osoby mające 65 i więcej lat (w tej grupie wiekowej odnotowano średnią ocen oznaczającą nieufność) 10. Jeżeli chodzi o wykształcenie, to najwyższy poziom zaufania do towarzystw funduszy inwestycyjnych odnotowaliśmy w grupie respondentów legitymujących się wyższym wykształceniem, a najniższy (średnia ocen oznaczająca nieufność) wśród osób, które ukończyły tylko szkołę podstawową. Związek z wiekiem ankietowanych, podobny do opisanego w przypadku towarzystw funduszy inwestycyjnych, wykazuje również poziom zaufania do towarzystw ubezpieczeń na życie. W przypadku zaufania do towarzystw ubezpieczeń na życie nie odnotowaliśmy natomiast podobnego do opisanego w przypadku funduszy inwestycyjnych związku z poziomem wykształcenia badanych. Społeczne zaufanie do banków związane jest z wykształceniem respondentów najwyższy poziom zaufania deklarują respondenci legitymujący się wyższym wykształceniem, a najniższy osoby, które ukończyły tylko szkołę podstawową. Jednocześnie należy podkreślić, że zaufanie do banków jest powszechne we wszystkich grupach społecznych wartość średnich na omawianej skali zaufania jest dodatnia. PLANY DOTYCZĄCE PRZYSZŁYCH INWESTYCJI W FUNDUSZACH INWESTYCYJNYCH Plan zakupu jednostek uczestnictwa w funduszu inwestycyjnym deklaruje co dwudziesty dorosły Polak. Największe zainteresowanie inwestowaniem w funduszach inwestycyjnych wyrażają respondenci legitymujący się wyższym wykształceniem, a także pracujący na własny rachunek, w tym właściciele firm. Plany inwestowania w funduszach inwestycyjnych częściej niż pozostali badani deklarują osoby, w których gospodarstwach domowych na jedną osobę przypada miesięcznie co najmniej 1500 złotych. Potencjalni klienci funduszy inwestycyjnych to najczęściej osoby, które nie ukończyły 35 roku życia, a w szczególności osoby w wieku 25 34 lata. Zainteresowaniu inwestycjami w jednostki funduszy sprzyja też zamieszkiwanie w dużych miastach, liczących powyżej 100 tysięcy mieszkańców 11. 10 Por. tabele aneksowe. 11 Por. tabele aneksowe.

- 12 - CBOS RYS. 8. CZY PLANUJE PAN(I) ZAKUP JEDNOSTEK UCZESTNICTWA W FUNDUSZU INWESTYCYJNYM? Nie, nie zamierzam kupić 89% 5% 5% Tak, zamierzam kupić 6% 6% Trudno powiedzieć/odmowa odpowiedzi Analizy pokazują, iż deklaracjom dotyczącym planów zakupu jednostek uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych sprzyja posiadane doświadczenie w tego typu inwestycjach. Jednak widać, że nawet osoby obecnie posiadające jednostki uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych w większości nie zamierzają inwestować w funduszach nowych środków. Tabela 4 Czy planuje Pan(i) zakup jednostek uczestnictwa w funduszu inwestycyjnym? Czy posiada lub kiedykolwiek posiadał(a) Pan(i) jednostki uczestnictwa w funduszu inwestycyjnym? Tak, obecnie posiadam jednostki uczestnictwa w funduszu inwestycyjnym Obecnie nie posiadam, ale posiadałe(a)m w przeszłości w procentach Nie posiadam i nigdy nie posiadałe(a)m Tak, zamierzam kupić 28 12 3 Nie, nie zamierzam kupić 66 86 91 Trudno powiedzieć 6 3 6 Ogółem 100 100 100 PODSUMOWANIE Przeprowadzone badanie wskazuje, że doświadczenia Polaków z inwestycjami w funduszach inwestycyjnych nie są duże, a wiedza w tym zakresie często niedostateczna lub wręcz błędna. Być może stąd wynikają odpowiedzi wskazujące na mniejsze zaufanie do towarzystw funduszy inwestycyjnych na tle innych instytucji finansowych. To, co jest mniej znane, budzi zwykle większe obawy niż rzeczy znajome. Nie dziwi również fakt, że

- 13 - zarówno największą wiedzą o funduszach, jak i najwyższym poziomem zainteresowania inwestycjami w funduszach wyróżniają się badani najlepiej wykształceni, należący do młodego pokolenia oraz dysponujący relatywnie wysokimi dochodami. Można powiedzieć, że to grupa Polaków, którzy zaczynali swoje dorosłe życie, kiedy powstawały pierwsze fundusze. Dlatego nie są obarczeni doświadczeniem poprzedniego systemu gospodarczego i bardziej naturalnie oraz z większym zaufaniem przyjmują tę formę lokowania kapitału. Wydaje się, że polskie społeczeństwo potrzebuje więcej czasu, żeby po pierwsze nauczyć się oszczędzać, a po drugie w ramach swoich oszczędności znaleźć miejsce dla funduszy inwestycyjnych. Opracowała Barbara BADORA

A N E K S Tabela 1 Czy posiada lub kiedykolwiek posiadał(a) Pan(i) jednostki uczestnictwa w funduszu inwestycyjnym? Tak, obecnie posiadam jednostki uczestnictwa w funduszu inwestycyjnym Obecnie nie posiadam, ale posiadałe(a)m w przeszłości Nie posiadam i nigdy nie posiadałe(a)m Odmowa odpowiedzi % % % % Ogółem 5 7 88 1 1022 Płeć Mężczyźni 4 8 87 0 479 Kobiety 6 6 88 1 543 Wiek 18-24 lata 2 98 142 25-34 8 8 83 0 193 35-44 4 9 85 2 145 45-54 8 8 82 1 186 55-64 4 8 88 0 171 65 lat i więcej 2 6 91 0 185 Miejsce zamieszkania Wieś 2 4 93 0 388 Miasto do 20 tys. 5 4 90 1 135 20-100 tys. 5 8 86 1 193 101-500 tys. 7 6 86 1 163 501 tys. i więcej mieszk. 10 15 74 142 Wykształcenie Podstawowe 1 3 96 0 272 Zasadnicze zawodowe 1 5 92 1 257 Średnie 7 7 86 0 348 Wyższe 15 16 67 1 146 Grupa społ.-zaw. pracujący Kadra kier., spec. z wyższym wykszt. 13 18 66 3 78 Średni personel, technicy 12 12 77 40 Pracownicy adm.-biurowi 11 13 75 1 69 Pracownicy usług 9 6 85 60 Robotnicy wykwalifikowani 3 4 92 1 120 Robotnicy niewykwalifik. 5 2 94 59 Rolnicy 2 2 96 54 Pracujący na własny rach. 7 15 78 41 Bierni zawodowo Renciści 3 8 89 88 Emeryci 2 6 91 0 218 Uczniowie i studenci 3 97 83 Bezrobotni 2 1 96 61 Gospodynie domowe i inni 3 9 84 4 52 Pracuje w: inst. państw., publicznej 9 13 76 2 113 spółce właścicieli prywatnych i państwa 8 5 86 2 106 sekt. pryw. poza rolnict. 8 9 83 0 222 prywatnym gosp. rolnym 2 2 96 47 Dochody na jedną osobę Ocena własnych war. mater. Udział w prakt. religijnych Poglądy polityczne Do 500 zł 2 6 91 1 164 501-750 2 4 93 1 176 751-1000 6 4 90 0 184 1001-1500 5 7 88 140 Powyżej 1500 zł 17 15 68 113 Złe 3 1 94 2 134 Średnie 3 5 92 0 482 Dobre 8 10 81 1 405 Kilka razy w tygodniu 3 8 88 1 62 Raz w tygodniu 4 6 89 1 498 1-2 razy w miesiącu 2 8 89 1 139 Kilka razy w roku 8 7 84 1 226 W ogóle nie uczestniczy 7 8 85 97 Lewica 6 8 85 1 132 Centrum 4 7 89 1 325 Prawica 7 9 84 1 286 Trudno powiedzieć 3 4 92 1 279 Liczba osób

- 15 - Tabela 2 Gdyby nagle otrzymał(a) Pan(i) niespodziewaną premię lub spadek w wysokości 50 tysięcy złotych, to na co przeznaczył(a)by Pan(i) te pieniądze, w co zainwestował(a), gdzie je ulokował(a)? Waluta ROR Waluta Inwestycja we Trzymał(a)bym Lokata obca w banku, obca własny interes, Fundusz w domu bankowa trzymana rachunek w bank firmę, gospodarstwo rolne inwestycyjny w złotych w złotych w domu bieżący u % % % % % % % Ogółem 7 5 13 38 8 25 6 Płeć Mężczyźni 7 5 13 35 9 27 5 Kobiety 6 4 13 41 7 24 7 Wiek 18-24 lata 7 4 13 38 10 46 9 25-34 6 4 13 40 10 36 11 35-44 5 9 10 39 11 27 6 45-54 5 3 14 43 7 23 5 55-64 8 4 12 37 8 15 2 65 lat i więcej 8 6 15 30 3 8 2 Miejsce zamieszkania Wieś 8 6 14 31 6 29 2 Miasto do 20 tys. 7 3 11 31 10 23 6 20-100 tys. 7 5 16 40 8 21 6 101-500 tys. 6 5 11 46 8 20 10 501 tys. i więcej mieszk. 5 2 10 50 11 27 11 Wykształcenie Podstawowe 8 6 11 29 6 18 4 Zasadnicze zawodowe 6 7 14 35 8 28 2 Średnie 7 3 16 42 8 27 8 Wyższe 3 3 8 49 10 28 12 Grupa społ.- zaw. pracujący Bierni zawodowo Kadra kier., spec. z wyższym wykszt. 6 5 9 52 15 21 15 Średni personel, technicy 10 10 17 42 6 30 13 Pracownicy adm.-biurowi 3 5 5 43 12 27 12 Pracownicy usług 7 5 20 48 15 32 8 Robotnicy wykwalifikowani 5 5 17 35 7 22 3 Robotnicy niewykwalifik. 11 5 9 35 6 30 6 Rolnicy 6 3 12 22 34 2 Pracujący na własny rach. 3 10 25 13 61 7 Renciści 9 5 18 41 7 14 2 Emeryci 9 4 13 30 4 10 2 Uczniowie i studenci 3 3 9 44 6 44 10 Bezrobotni 9 7 16 34 13 33 3 Gospodynie domowe i inni 2 6 8 49 6 19 4 Pracuje w: inst. państw., publicznej 7 5 13 45 13 25 9 spółce właścicieli prywatnych i państwa 8 9 12 39 15 35 5 sekt. pryw. poza rolnict. 4 4 13 38 7 30 10 prywatnym gosp. rolnym 5 3 8 28 42 Dochody na jedną osobę Ocena własnych war. mater. Udział w prakt. religijnych Poglądy polityczne Do 500 zł 8 6 14 36 9 35 7 501-750 8 4 11 40 6 19 3 751-1000 5 3 13 40 10 26 3 1001-1500 6 6 17 38 6 23 7 Powyżej 1500 zł 1 1 9 47 11 15 14 Złe 8 6 9 33 8 16 4 Średnie 8 6 16 38 6 26 4 Dobre 4 3 10 40 10 27 8 Kilka razy w tygodniu 7 11 21 40 6 12 9 Raz w tygodniu 8 5 10 37 7 27 4 1-2 razy w miesiącu 7 5 17 38 6 32 7 Kilka razy w roku 4 3 13 38 10 24 8 W ogóle nie uczestniczy 6 1 15 38 10 19 6 Lewica 4 4 13 35 12 23 3 Centrum 6 3 12 39 8 31 6 Prawica 6 4 13 42 8 24 8 Trudno powiedzieć 9 8 13 33 6 20 4

- 16 - Tabela 2 (cd.) Gdyby nagle otrzymał(a) Pan(i) niespodziewaną premię lub spadek w wysokości 50 tysięcy złotych, to na co przeznaczył(a)by Pan(i) te pieniądze, w co zainwestował(a), gdzie je ulokował(a)? Obligacje skarbu państwa Akcje firm notowanych na Giełdzie Papierów Wartościowych Konsumpcja, bieżące wydatki Zakup wartościowych przedmiotów - biżuteria, złoto, antyki, dzieła sztuki Zakup działki lub innej nieruchomości Inny sposób Odmowa odpowiedzi % % % % % % % % Ogółem 10 4 24 7 34 14 3 1022 Płeć Mężczyźni 11 5 22 8 36 11 3 479 Kobiety 9 4 25 6 33 17 3 543 Wiek 18-24 lata 10 10 19 11 49 4 1 142 25-34 9 5 25 6 48 6 2 193 35-44 11 3 24 8 44 12 2 145 45-54 11 3 23 8 32 14 1 186 55-64 12 4 29 5 25 15 3 171 65 lat i więcej 8 2 22 5 12 30 6 185 Miejsce zamieszkania Wieś 5 2 24 4 24 18 4 388 Miasto do 20 tys. 8 2 20 6 44 21 2 135 20-100 tys. 12 3 26 10 32 12 2 193 101-500 tys. 13 9 23 8 40 8 2 163 501 tys. i więcej mieszk. 18 7 23 10 50 6 2 142 Wykształcenie Podstawowe 7 4 20 8 22 24 5 272 Zasadnicze zawodowe 7 3 24 5 31 13 3 257 Średnie 12 5 26 8 41 10 1 348 Wyższe 17 6 22 7 48 9 1 146 Grupa społ.- zaw. pracujący Bierni zawodowo Kadra kier., spec. z wyższym wykszt. 15 3 17 8 52 10 1 78 Średni personel, technicy 19 5 38 6 42 40 Pracownicy adm.-biurowi 14 9 29 11 45 9 69 Pracownicy usług 8 14 28 2 51 8 60 Robotnicy wykwalifikowani 8 4 24 7 34 11 4 120 Robotnicy niewykwalifik. 8 3 26 7 35 20 59 Rolnicy 5 18 2 28 16 9 54 Pracujący na własny rach. 11 3 14 8 60 4 41 Renciści 10 25 8 25 20 3 88 Emeryci 9 2 21 4 14 28 5 218 Uczniowie i studenci 10 12 17 16 50 6 83 Bezrobotni 1 4 23 6 28 1 3 61 Gospodynie domowe i inni 16 38 7 40 13 3 52 Pracuje w: inst. państw., publicznej 14 6 27 7 45 8 113 spółce właścicieli prywatnych i państwa 15 5 22 6 38 7 1 106 sekt. pryw. poza rolnict. 9 5 26 9 46 10 1 222 prywatnym gosp. rolnym 5 18 2 31 18 6 47 Dochody na jedną osobę Ocena własnych war. mater. Udział w prakt. religijnych Poglądy polityczne Do 500 zł 4 2 22 5 40 11 1 164 501-750 12 4 23 8 30 20 3 176 751-1000 11 5 26 8 35 16 1 184 1001-1500 12 4 20 7 30 16 2 140 Powyżej 1500 zł 16 5 23 7 45 11 113 Złe 8 2 29 8 24 20 6 134 Średnie 9 4 25 6 29 15 3 482 Dobre 12 5 20 8 45 12 1 405 Kilka razy w tygodniu 9 4 23 7 25 16 3 62 Raz w tygodniu 10 2 20 7 33 15 3 498 1-2 razy w miesiącu 8 6 23 7 34 12 2 139 Kilka razy w roku 10 8 28 6 41 13 2 226 W ogóle nie uczestniczy 14 6 34 7 34 14 4 97 Lewica 21 7 27 7 36 15 1 132 Centrum 11 3 25 7 35 12 2 325 Prawica 11 7 20 7 34 12 2 286 Trudno powiedzieć 4 2 24 7 33 19 5 279 Liczba osób

- 17 - Tabela 3 Najbardziej opłacalny, dający szansę na najwyższe zyski sposób lokowania oszczędności - wskazany na 1. miejscu Kupić dolary lub inną walutę obcą Wpłacić złotówki na lokatę lub konto oszczędnościow e w banku Kupić akcje firm notowanych na giełdzie Kupić obligacje skarbu państwa Kupić jednostki uczestnictwa w funduszu inwestycyjnym Trudno powiedzieć /odmowa odpowiedz i % % % % % % Ogółem 8 23 14 17 8 29 1022 Płeć Mężczyźni 8 23 17 19 6 28 479 Kobiety 8 24 12 16 10 31 543 Wiek 18-24 lata 10 27 25 12 10 16 142 25-34 7 24 25 16 11 17 193 35-44 11 15 17 25 9 23 145 45-54 7 24 9 21 9 31 186 55-64 4 27 8 20 8 33 171 65 lat i więcej 9 24 2 11 2 52 185 Miejsce zamieszkania Wykształcenie Grupa społ.- zaw. pracujący Bierni zawodowo Wieś 8 20 12 16 6 39 388 Miasto do 20 tys. 7 26 13 17 6 32 135 20-100 tys. 7 22 12 23 9 26 193 101-500 tys. 11 26 18 15 9 21 163 501 tys. i więcej mieszk. 6 31 17 17 14 15 142 Podstawowe 8 17 8 11 5 52 272 Zasadnicze zawodowe 9 25 9 18 6 32 257 Średnie 8 26 19 19 10 17 348 Wyższe 4 25 21 24 16 10 146 Kadra kier., spec. z wyższym wykszt. 3 24 22 23 19 9 78 Średni personel, technicy 3 26 28 26 5 12 40 Pracownicy adm.-biurowi 13 24 13 29 13 7 69 Pracownicy usług 7 27 26 11 11 18 60 Robotnicy wykwalifikowani 11 20 14 19 5 31 120 Robotnicy niewykwalifik. 6 24 16 13 10 31 59 Rolnicy 10 23 10 20 5 31 54 Pracujący na własny rach. 13 16 26 21 13 11 41 Renciści 4 24 5 17 5 45 88 Emeryci 7 24 4 14 4 47 218 Uczniowie i studenci 7 27 25 9 14 19 83 Bezrobotni 13 15 15 13 7 37 61 Gospodynie domowe i inni 4 31 10 20 6 29 52 Pracuje w: inst. państw., publicznej 8 24 18 25 13 12 113 spółce właścicieli prywatnych i państwa 6 22 25 22 8 17 106 sekt. pryw. poza rolnict. 10 20 18 18 11 23 222 prywatnym gosp. rolnym 7 29 12 21 2 29 47 Dochody na jedną osobę Ocena własnych war. mater. Udział w prakt. religijnych Poglądy polityczne Do 500 zł 8 23 13 13 10 33 164 501-750 5 24 13 19 5 33 176 751-1000 10 21 13 18 6 31 184 1001-1500 8 25 13 17 11 25 140 Powyżej 1500 zł 6 32 19 14 15 14 113 Złe 9 18 10 12 6 46 134 Średnie 8 22 13 15 7 35 482 Dobre 7 27 16 22 11 17 405 Kilka razy w tygodniu 7 33 4 22 4 29 62 Raz w tygodniu 8 26 11 19 7 29 498 1-2 razy w miesiącu 10 16 23 13 9 29 139 Kilka razy w roku 7 24 14 14 12 30 226 W ogóle nie uczestniczy 4 18 21 18 8 32 97 Lewica 8 21 17 21 12 20 132 Centrum 7 27 16 15 7 27 325 Prawica 7 22 14 26 10 22 286 Trudno powiedzieć 9 22 10 10 6 43 279 Liczba osób

- 18 - Tabela 4 Najbezpieczniejszy, dający największą pewność, że odzyska się wpłacone pieniądze, sposób lokowania oszczędności - wskazany na 1. miejscu Kupić dolary lub inną walutę obcą Wpłacić złotówki na lokatę lub konto oszczędnościowe w banku Kupić akcje firm notowanych na giełdzie Kupić obligacje skarbu państwa Kupić jednostki uczestnictwa w funduszu inwestycyjnym Trudno powiedzieć /odmowa odpowiedzi % % % % % % Ogółem 6 34 3 22 3 31 1022 Płeć Mężczyźni 7 32 4 27 3 28 479 Kobiety 6 36 2 19 4 34 543 Wiek 18-24 lata 10 42 6 20 5 18 142 25-34 6 41 4 26 6 18 193 35-44 6 30 1 34 1 28 145 45-54 6 32 2 26 3 31 186 55-64 4 37 4 19 3 33 171 65 lat i więcej 6 25 1 11 2 54 185 Miejsce zamieszkania Wykształcenie Grupa społ.- zaw. pracujący Bierni zawodowo Wieś 5 32 4 17 3 39 388 Miasto do 20 tys. 8 36 1 17 4 34 135 20-100 tys. 5 34 2 27 5 27 193 101-500 tys. 9 39 2 24 3 23 163 501 tys. i więcej mieszk. 7 33 4 34 2 20 142 Podstawowe 7 24 3 10 2 54 272 Zasadnicze zawodowe 9 34 3 17 4 33 257 Średnie 5 41 3 28 4 19 348 Wyższe 3 37 3 41 4 12 146 Kadra kier., spec. z wyższym wykszt. 1 36 4 43 2 13 78 Średni personel, technicy 3 35 49 3 10 40 Pracownicy adm.-biurowi 6 36 4 32 8 14 69 Pracownicy usług 4 44 6 26 3 17 60 Robotnicy wykwalifikowani 10 29 4 21 4 33 120 Robotnicy niewykwalifik. 6 31 2 19 7 34 59 Rolnicy 7 32 6 23 3 28 54 Pracujący na własny rach. 10 39 40 2 9 41 Renciści 5 33 2 11 1 48 88 Emeryci 6 30 2 13 2 48 218 Uczniowie i studenci 11 38 3 24 4 20 83 Bezrobotni 10 29 3 15 1 42 61 Gospodynie domowe i inni 3 54 12 3 28 52 Pracuje w: inst. państw., publicznej 1 37 4 36 5 17 113 spółce właścicieli prywatnych i państwa 5 34 4 35 3 19 106 sekt. pryw. poza rolnict. 9 32 3 28 4 23 222 prywatnym gosp. rolnym 3 40 5 22 4 26 47 Dochody na jedną osobę Ocena własnych war. mater. Udział w prakt. religijnych Poglądy polityczne Do 500 zł 8 38 2 13 3 36 164 501-750 6 35 3 19 2 35 176 751-1000 10 30 2 25 2 31 184 1001-1500 7 40 3 23 4 25 140 Powyżej 1500 zł 2 37 3 43 14 113 Złe 11 24 2 14 2 47 134 Średnie 6 34 3 19 3 36 482 Dobre 6 38 3 30 4 20 405 Kilka razy w tygodniu 11 33 6 13 1 35 62 Raz w tygodniu 6 39 3 19 4 29 498 1-2 razy w miesiącu 8 30 3 26 5 28 139 Kilka razy w roku 6 27 2 30 2 33 226 W ogóle nie uczestniczy 5 35 1 25 1 33 97 Lewica 8 38 2 28 3 21 132 Centrum 6 36 3 22 4 29 325 Prawica 6 33 4 31 2 23 286 Trudno powiedzieć 7 31 2 11 3 45 279 Liczba osób