Pieniądze. Fundusze z UE 2014 2020

Pieniądze dla firm cz. 1 Fundusze z UE 2014 2020 jakie dotacje dla polskich firm w latach 2014 2020 jakie będzie wsparcie w programach krajowych i regionalnych gdzie ubiegać się o wsparcie jakie środki są dostępne bezpośrednio w Brukseli

Adres redakcji: 01-042 Warszawa, ul. Okopowa 58/72, www.dziennik.pl, www.gazetaprawna.pl, www.forsal.pl Autor: Danuta Cieszkowska Redaktor merytoryczny: Piotr Buczek Redaktor prowadzący: Renata Krasowska-Kłos Projekt graficzny okładki: Kinga Pisarczyk DTP: Joanna Archacka Biuro Obsługi Klienta: 03-308 Warszawa, ul. Batalionu Platerówek 3, tel. 22 212 08 27, 22 761 31 27, 801 626 666, e-mail: bok@infor.pl Copyright by INFOR Biznes Sp. z o.o. Wydanie I/2015, luty 2015 r. Druk: Drukarnia Bałtycka

Spis treści Fundusze unijne dla polskich firm w latach 2014 2020...5 Stan obecny...5 W nowej perspektywie...6 Specjalizacje... 7 Rozdział 1. Wsparcie dla firm w programach krajowych i regionalnych... 9 W co zainwestujemy...11 Inteligentne specjalizacje... 12 Regionalne inteligentne specjalizacje... 14 Krajowe programy operacyjne... 15 Program Polska Cyfrowa... 15 Program Operacyjny Inteligentny Rozwój...20 PO IR program skierowany głównie do firm...34 Kto może liczyć na wsparcie i w jakiej formie...36 Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko... 41 Rozwój Polski wschodniej...44 Program Operacyjny Wiedza, Edukacja, Rozwój...54 Fundusze dla regionów...56 Znaczące środki...58 Pomoc regionalna...60 Pomoc publiczna... 61 Inteligentne specjalizacje w regionach...65 Rozdział 2. Instytucje, w których przedsiębiorcy będą mogli ubiegać się o wsparcie... 67 Narodowe Centrum Badań i Rozwoju...67 Narodowy Fundusz Ochrony środowiska i Gospodarki Wodnej...69 Bank Gospodarstwa Krajowego... 71 Finansowanie zwrotne z funduszy poręczeniowych...72 Krajowy Fundusz Kapitałowy...72 Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości...74 Rozdział 3. HORYZONT 2020 środki dostępne dla małych i średnich firm bezpośrednio w Brukseli...75 Miliardy euro do wzięcia... 75 Spójne i proste zasady... 77 3

4 Konstrukcja programu...78 Dlaczego przedsiębiorcy powinni szukać wsparcia w Brukseli...79 Instrumenty dla MSP...79 Definicje działań kwalifikowanych w ramach Horyzontu 2020...82 Przygotowanie wniosku...83 Procedura składania wniosków... 86 Ocena projektów... 86 Krok po kroku...87 Co decyduje o przyznaniu dotacji... 88 Obowiązek upowszechniania wyników... 89 Koszty kwalifikowane... 90 Słownik wyrazów, pojęć i skrótów...92 O czym mówią poszczególne cele szczegółowe w ramach priorytetów...95 FILAR I DOSKONAŁA BAZA NAUKOWA...95 Program 1: Europejska Rada ds. Badań Naukowych...95 Program 2: Przyszłe i powstające technologie...96 Program 3: Maria Skłodowska-Curie (MSCA)... 98 Program 4: Europejska infrastruktura badawcza, w tym e-infrastruktury...102 FILAR II WIODĄCA POZYCJA W PRZEMYŚLE...106 Program 1: Technologie informacyjne i komunikacyjne...106 Program 2: Kluczowe technologie prorozwojowe...107 Program 3: Nanotechnologie, zaawansowane materiały, zaawansowane systemy produkcji i przetwarzania, biotechnologia.108 Program 4: Przestrzeń kosmiczna...109 Program 5: Dostęp do finansowania ryzyka...109 Program 6: Innowacje w MSP... 112 FILAR III PRIORYTET WYZWANIA SPOŁECZNE... 115 Zdrowie, zmiany demograficzne i dobrostan... 115 Program 1: Bezpieczeństwo żywnościowe, zrównoważone rolnictwo i leśnictwo, badania mórz i wód śródlądowych i biogospodarka... 116 Program 2: Bezpieczna, czysta i efektywna energia... 116 Program 3: Inteligentny, zielony i zintegrowany transport w programie Horyzont 2020... 118 Program 4: Działania w dziedzinie klimatu, środowisko, efektywna gospodarka zasobami i surowce... 119 Program 5: Europa w zmieniającym się świecie integracyjne, innowacyjne i refleksyjne społeczeństwa...120 Program 6: Bezpieczne społeczeństwa ochrona wolności i bezpieczeństwa Europy i jej obywateli... 121 Oficjalne dokumenty programu Horyzont 2020... 122 SŁOWNIK POJĘĆ...124

Fundusze unijne dla polskich firm w latach 2014 2020 Innowacje to słowo będzie przez najbliższe siedem lat odmieniane przez wszystkie przypadki. Polski rząd obiecał Komisji Europejskiej, że do 2020 r. nakłady na badania i prace rozwojowe (B+R) wzrosną do 1,7 proc. PKB, z poniżej 0,9 proc. obecnie. W tym nakłady poniesione na B+R przez sektor prywatny, czyli firmy i przedsiębiorców podwoi się do 0,8 proc. PKB. Dlatego w tej perspektywie finansowej największy nacisk położony zostanie na inwestycje w innowacje. Dotyczyć to będzie zarówno konkursów organizowanych w ramach programów krajowych, jak i regionalnych. Na B+R przede wszystkim kierowana będzie pomoc bezzwrotna, gdy na wdrożenie ich wyników przewidziane jest przede wszystkim wsparcie zwrotne w postaci preferencyjnych kredytów, pożyczek i gwarancji oraz zaangażowania kapitału funduszy podwyższonego ryzyka typu seed lub venture. Jak podkreślają eksperci CRiDO Taxand w raporcie Rynek B+R+I w Polsce, kluczem do realizacji tych założeń ma być wspieranie współpracy nauki z biznesem oraz kierowanie wsparcia w pierwszej kolejności na krajowe i regionalne inteligentne specjalizacje. Stan obecny Według Głównego Urzędu Statystycznego (GUS) wydatki na B+R w 2013 r. osiągnęły 14,42 mld zł, czyli o 0,5 proc. więcej niż w 2012 r. Wzrosła też liczba osób zatrudnionych w sektorze B+R. Od 2010 r. wskaźnik dotyczący zatrudnienia systematycznie rośnie o ok. 5 proc. rocznie. Wzrasta również udział przedsiębiorców w finansowaniu B+R+I. W 2013 r. 44 proc. wszystkich wydatków w Polsce na tego typu działalność stanowiły koszty ponoszone przez przedsiębiorców. W poprzednich latach wskaźnik ten osiągał wartość na poziomie 30 proc. (2011 r.) i 37 proc. (2012 r.). Jeśli spojrzeć na źródła finansowania prac B+R+I, to większość przedsiębiorców angażuje w działalność innowacyjną środki własne. Dodatkowo prawie 25 proc. przedsiębiorstw aktywnie innowacyjnych otrzymało wsparcie ze środków publicznych wynika z analizy CRiDO Taxand. W 2013 r. (ostatnie dostępne dane) Polska zajmowała 10. miejsce wśród krajów Unii Europejskiej pod względem wielkości nakładów sektora prywatnego na innowacje. 5

Pieniądze dla firm cz. 1 Fundusze z UE 2014 2020 8 7 6 5 4 3 2 1 0 6 W nowej perspektywie W najbliższych latach to właśnie przedsiębiorcy będą głównymi beneficjentami programów pomocowych, a ich rola w budowie polskiej gospodarki opartej na wiedzy będzie rosła. Planowana promocja badań, prac rozwojowych i innowacji (B+R+I) mają pozwolić na osiągnięcie celów określonych w dokumentach strategicznych, w tym zwłaszcza na zwiększenie nakładów na B+R+I przez przedsiębiorców. Priorytetowe kierunki działań na poziomie UE wyznacza Strategia Europa 2020, której jednym z założeń jest promowanie inteligentnego rozwoju, tj. rozwoju gospodarki opartej na wiedzy i innowacjach. Strategia wprowadza też nowy instrument wdrażania jej założeń w postaci projektów przewodnich zwanych inicjatywami flagowymi (flagship initiatives). Jeden z nich jest bezpośrednio poświęcony polityce innowacyjności Unia Innowacji. Zgodnie z jego założeniami państwa członkowskie będą musiały m.in. zreformować krajowe i regionalne systemy prowadzenia działalności B+R+I w celu rozwijania doskonałości i inteligentnej specjalizacji, zacieśnić współpracę między uczelniami, społecznością badawczą i biznesem, a także poprawić współpracę i odpowiednio dostosować krajowe procedury finansowania, tak aby zapewnić rozpowszechnianie się technologii na całe terytorium UE. Założenia wynikające z dokumentów strategicznych UE znajdują odzwierciedlenie w krajowych dokumentach strategicznych. W ramach Strategii Rozwoju Kraju 2020 wskazano, że w budowie gospodarki opartej na wiedzy istotnym wyzwaniem na nadchodzącą dekadę jest zwiększenie powiązań pomiędzy sektorem nauki a przedsiębiorcami, natomiast powstająca w sektorze naukowym wiedza w większym niż dotychczas stopniu powinna być przekształcana w sukces rynkowy.

Fundusze unijne dla polskich firm w latach 2014 2020 Specjalizacje Polskim dokumentem wyznaczającym priorytetowe kierunki działań w zakresie B+R+I jest Strategia Innowacyjności i Efektywności Gospodarki Dynamiczna Polska 2020, która realizuje zapisy średniookresowej Strategii Rozwoju Kraju 2020. Dokumenty te określają, gdzie polska gospodarka ma być za kilka lat i jak rząd zamierza to osiągnąć. A ma się to stać dzięki stymulacji współpracy naukowców z przedsiębiorcami nie tylko w kraju, ale i za granicą, a także dzięki wspieraniu zwiększania nakładów przez sektor prywatny na B+R+I. Jednak to wsparcie nie będzie dotyczyło wszystkich obszarów i wszystkich dziedzin. Główny strumień popłynie na krajowe i regionalne inteligentne specjalizacje. Musieliśmy, podobnie jak inne państwa, wybrać branże i dziedziny, w których jesteśmy w stanie uzyskać przewagi konkurencyjne, mamy największy potencjał ich rozwoju. Na poziomie krajowym wyznaczono 18 inteligentnych specjalizacji. Dodatkowo każde z województw wybrało, po konsultacjach z przedsiębiorcami z regionów, po kilka własnych inteligentnych specjalizacji. Jak wynika z raportu Rynek B+R+I w Polsce, najczęściej wskazywanym przez regiony obszarem inteligentnej specjalizacji jest produkcja żywności i przetwórstwo spożywcze, w drugiej kolejności zdrowie, medycyna i rehabilitacja. Trzecim najpopularniejszym obszarem regionalnych inteligentnych specjalizacji są technologie informacyjno-komunikacyjne. To na rozwój tych specjalizacji będzie przeznaczana pula środków dla przedsiębiorców w krajowych i regionalnych programach operacyjnych. Jest to jedna z najistotniejszych dla beneficjentów zmian podziału funduszy, jakie Polska otrzyma z Unii na lata 2014 2020 w porównaniu z poprzednią perspektywą finansową. Kolejna dotyczyć będzie sposobu finansowania projektów. Wprowadzone zostaną np. bony na innowacje. Przedsiębiorca otrzyma taki bon i będzie mógł za niego zamówić przeprowadzenie prac badawczo-rozwojowych w jednostce naukowej. Jak zapowiada Iwona Wendel, wiceminister resortu infrastruktury i rozwoju, nie będzie już dotacji na kupowanie maszyn i urządzeń czy technologii za granicą, co było powszechne w latach 2007 2013. Wyjątkiem będą sytuacje, gdy zakup będzie tańszy niż wytworzenie rozwiązania w Polsce. Jednak firma będzie musiała udowodnić, że dzięki temu w istotny sposób zmieni się jej działalność, poprawi się innowacyjność jej produkcji czy usług. Istotne jest również to, że dotacje, czyli pomoc bezzwrotna przyznawana będzie na B+R, czyli na najbardziej ryzykowną część projektów. Natomiast na wdrożenie ich wyników będzie już pomoc zwrotna preferencyjne kredyty, pożyczki, gwarancje, zaangażowanie funduszy podwyższonego ryzyka. Ponieważ w tej perspektywie rząd stawia także na współpracę, nową kategorią organizacji realizujących działania z zakresu B+R+I będą Krajowe Klastry Kluczowe. Status KKK będzie w założeniu nadawany klastrom o istotnym znaczeniu dla gospodarki i o wysokiej konkurencyjności międzynarodowej. KKK przysługiwać będą preferencje przy ubieganiu się o dofinansowanie 7

Pieniądze dla firm cz. 1 Fundusze z UE 2014 2020 przedsięwzięć ze środków funduszy UE, w szczególności w zakresie działalności B+R+I, jak i wsparcia na internacjonalizację. Ponadto, co do zasady, projekty o charakterze innowacyjnym, niewpisujące się w krajowe lub regionalne inteligentne specjalizacje, nie będą mogły liczyć na wsparcie środkami z UE. Tyle że i w tym przypadku wiele będzie zależeć od współpracy, gdyż poszczególne branże będą mogły występować o tworzenie programów sektorowych ich rozwoju. Te wszystkie czynniki będą musieli wziąć pod uwagę przedsiębiorcy, którzy myślą o sięgnięciu po dotacje w najbliższych latach. A ponieważ pierwsze konkursy z budżetu 2014 2020 dopiero startują, jest jeszcze trochę czasu na przemyślenie strategii rozwoju firm i być może zmianę ich na znacznie bardziej innowacyjne. Więcej na stronie: http://www.paiz.gov.pl/20141211/nowe_kierunki_rozwoju_rynku_b_r_i_w_ polsce Danuta Cieszkowska 8

Rozdział 1. Wsparcie dla firm w programach krajowych i regionalnych W latach 2014 2020 Polska otrzyma 82,5 mld euro z unijnej polityki spójności. Komisja Europejska zatwierdziła Umowę Partnerstwa, najważniejszy dokument określający strategię inwestowania Funduszy Europejskich w nowej perspektywie. Na co przeznaczone zostanie 82,5 mld euro (mld euro) 76,9 4,1 DOSTĘPNE BĘDZIE W PROGRAMACH OPERACYJNYCH, W TYM PONAD 252 MLN EURO PRZEZNACZONE ZOSTANIE NA WSPARCIE BEZROBOTNEJ I NIE UCZĄCEJ SIĘ MŁODZIEŻY 0,287 NA PROJEKTY INFRASTRUKTURALNE O ZNACZENIU EUROPEJSKIM W OBSZARZE TRANSPORTU, ENERGETYKI I TECHNOLOGII INFORMACYJNYCH W RAMACH INSTRUMENTU ŁĄCZĄC EUROPĘ RM Z ZARZĄDZANEJ PRZEZ KE OGÓLNEJ PULI PRZEZNACZONEJ NA POMOC TECHNICZNĄ 0,70 DOSTĘPNYCH W PROGRAMACH EUROPEJSKIEJ WSPÓŁPRACY TERYTORIALNEJ 0,473 Z EUROPEJSKIEGO FUNDUSZU POMOCY NAJBARDZIEJ POTRZEBUJĄCYM (FEAD) NA PROGRAMY, KTÓRE ZAPEWNIĄ ŻYWNOŚĆ DLA OSÓB NAJBARDZIEJ POTRZEBUJĄCYCH ORAZ ODZIEŻ I INNE PODSTAWOWE ARTYKUŁY OSOBOM BEZDOMNYM ORAZ DZIECIOM W TRUDNEJ SYTUACJI MATERIALNEJ 0,071 NA DZIAŁANIA INNOWACYJNE ZWIĄZANE Z ROZWOJEM OBSZARÓW MIEJSKICH Środki te będzie można zainwestować m.in. w badania naukowe i komercjalizację ich wyników, kluczowe połączenia drogowe (autostrady, drogi ekspresowe), rozwój przedsiębiorczości, transport przyjazny środowisku (kolej, transport publiczny), cyfryzację kraju (szerokopasmowy dostęp do internetu, e-usługi administracji) czy włączenie społeczne i aktywizację zawodową. 9

Pieniądze dla firm cz. 1 Fundusze z UE 2014 2020 WAŻNE VAT w projektach dofinansowanych z Funduszy Europejskich będzie kosztem kwalifikowanym, co oznacza utrzymanie możliwości jego refundacji. Poziom dofinansowania unijnego w wysokości 85 proc. dostępny będzie dla regionów mniej rozwiniętych. Dla Mazowsza 80 proc. 10

Rozdział 1. Wsparcie dla firm w programach krajowych i regionalnych Zgodnie z Umową Partnerstwa fundusze zostaną zainwestowane w te obszary, które w największym stopniu przyczynią się do rozwoju Polski. Wśród nich: zwiększenie konkurencyjności gospodarki, poprawę spójności społecznej i terytorialnej kraju, podnoszenie sprawności i efektywności państwa. Nominalnie wciąż najwięcej będziemy inwestować w infrastrukturę transportową (drogową i kolejową), ale największy wzrost wydatków dotyczyć będzie innowacyjności i wsparcia przedsiębiorców. Dzięki szerszej ofercie zwrotnych instrumentów finansowych (m.in. pożyczek, poręczeń) będzie można wesprzeć więcej projektów realizowanych przez małe i średnie przedsiębiorstwa. Nadal finansowane będą inwestycje w ochronę środowiska i energetykę, także projekty m.in. z dziedziny kultury, zatrudnienia, edukacji czy przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu. Samorządy województw będą zarządzać większą niż dotąd pulą europejskich pieniędzy. W latach 2007 2013 ok. 25 proc. wszystkich środków było wdrażanych przez samorządy, obecnie będzie to niemal 40 proc. Nowy budżet to również inwestycje w miasta. Wsparcie otrzymają projekty związane z kompleksową rewitalizacją (również społeczną), ekologicznym transportem miejskim, gospodarką niskoemisyjną. Ponadto miasta wojewódzkie wraz z okalającymi je gminami będą realizować wspólne projekty, m.in. związane z dostępnością komunikacyjną. To inwestycje, na które będzie wsparcie z UE również dla przedsiębiorców. W co zainwestujemy Jak informuje Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju, w nowej perspektywie akcent położymy na działania prowadzące do wzrostu konkurencyjności i innowacyjności gospodarki opartej na wiedzy, kapitale intelektualnym oraz korzyściach z przemian cyfrowych, a nie na niskich kosztach pracy. Lwia część środków (ponad połowa z 40,2 mld euro dla Polski z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego) trafi na wsparcie badań naukowych, technologie informacyjno-komunikacyjne, konkurencyjność małych i średnich przedsiębiorstw oraz gospodarkę niskoemisyjną. Większy nacisk położymy na osiąganie założonych efektów. W 2019 r. Komisja Europejska powie sprawdzam i przeprowadzi przegląd efektów programów wyrażonych wskaźnikami. Wynikiem będą decyzje o przyznaniu poszczególnym częściom programów puli środków zwanej rezerwą wykonania. Zdecydowanie więcej środków niż w poprzedniej perspektywie (40 proc. puli wobec 25 proc. w latach 2007 2013) podzielą marszałkowie województw w ramach programów regionalnych. To oni najlepiej znają swoje regiony, ich mocne strony i specyficzne problemy. W związku z tym najlepiej ukierunkują wsparcie. Programy regionalne będą dwufunduszowe, tzn., że można bę- 11