Sfinansowano ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej PRZYRODA, SZKOŁA PODSTAWOWA II ETAP EDUKACYJNY MOJE ŚMIECI MOJA SPRAWA? Autorka: Anna Romańska SKRÓCONY OPIS LEKCJI: Podczas zajęć zostanie przedstawiona zasada i potrzeba segregacji odpadów, wyjaśnione zostanie znaczenie symboli występujących na opakowaniach. Uczniowie dokonają analizy ilościowej dotyczącej odpadów oraz wskażą sposoby zmniejszania ilości generowanych śmieci. CELE LEKCJI: Uczeń powinien: znać pojęcia segregacja, kompostowanie, sortowanie, biodegradacja; wskazać przykładowe konsekwencje wynikające z braku segregacji odpadów; rozumieć konieczność ochrony przyrody; przedstawić w formie graficznej ilość generowanych odpadów; dokonać analizy swojego postępowania w zakresie segregacji odpadów. PODSTAWA PROGRAMOWA KSZTAŁCENIA OGÓLNEGO DLA SZKÓŁ PODSTAWOWYCH PRZEDMIOT PRZYRODA II ETAP EDUKACYJNY 5. Człowiek a środowisko. Uczeń: 1) prowadzi obserwacje i proste doświadczenia wykazujące zanieczyszczenie najbliższego otoczenia (powietrza, wody, gleby); 2) wyjaśnia wpływ codziennych zachowań w domu, w szkole, w miejscu zabawy na stan środowiska; 3) proponuje działania sprzyjające środowisku przyrodniczemu; 4) podaje przykłady miejsc w najbliższym otoczeniu, w których zaszły korzystne i niekorzystne zmiany pod wpływem działalności człowieka; 5) podaje przykłady pozytywnego i negatywnego wpływu środowiska na zdrowie człowieka. 6. Właściwości substancji. Uczeń: 8) uzasadnia potrzebę segregacji odpadów, wskazując na możliwość ich ponownego przetwarzania (powołując się na właściwości substancji). 9. Zdrowie i troska o zdrowie. Uczeń: 10) wyjaśnia znaczenie symboli umieszczonych np. na opakowaniach środków czystości i korzysta z produktów zgodnie z ich przeznaczeniem. ADRESACI: Uczniowie szkół podstawowych klas IV VI. PRZEDMIOT: Przyroda. 1
CZAS REALIZACJI : 2 godz. lekcyjne (90 min). METODY/ FORMY REALIZACJI ZAJĘĆ: Praca w grupach Analiza tekstu Pokaz MATERIAŁY POMOCNICZE Rymowanka segregacja Tekst: Czy wiesz ile produkujemy śmieci?.. Ilustracje: Informacja na opakowaniach Ćwiczenie: Produkcja odpadów Ćwiczenie: Opowiadanie Ćwiczenie: Tablica ogłoszeń Film: Kompostowanie (https://www.youtube.com/watch?v=qq_oxx0oqu0) PRZEBIEG ZAJĘĆ: Część wstępna Rozpoczynamy trzymając w ręku kilka przedmiotów codziennego użytku np. opakowanie po napoju, zadrukowaną kartkę, plastikową łyżeczkę. Wyjaśnia, że każdy z tych przedmiotów za jakiś czas może stać się już bezużyteczny. Pytamy uczniów co powinniśmy wówczas z nim zrobić? Podczas rozmowy podkreślamy znaczenie segregacji, pytając jednocześnie jak rozumieją to słowo (można zastosować tu zapisywanie skojarzeń na tablicy). Celem tego fragmentu zajęć jest wskazanie na fakt, że wszystkie przedmioty nie powinny trafiać na jedno wysypisko śmieci. Należy zatem podjąć mądrą decyzję co z danym śmieciem zrobić. Niestety często zdarza się, że zamiast do kosza, trafia on na chodnik mimo, że na naszych ulicach stoją nie tylko zwykłe kosze, ale także kolorowe segregatory śmieci, a w wielu domach prowadzi się już selektywną zbiórkę odpadów. 5 min Część właściwa zajęć Nauczyciel dzieli klasę na grupy (4-5 osobowe) i rozdaje im przygotowane wcześniej opakowania po produktach spożywczych, chemii, artykułach papierniczych itp. Ważne by w każdym zestawie znalazło się opakowanie plastikowe, szklane i papierowe (wszystkie opakowania powinny być dokładnie umyte). Prosimy uczniów aby dokonali pogrupowania (segregacji) tych opakowań według wybranego przez siebie kryterium. 15 min Wybrane dwie grupy prezentują wyniki swojej pracy. 5 min Rozdajemy grupom rymowankę Segregacja (załącznik 1) oraz 3 kolorowe kartki (żółtą, zieloną i niebieską). Prosimy aby dokonali ponownej segregacji odpadów zgodnie z treścią rymowanki (należy w tym miejscu odnieść się również do sposobu segregacji śmieci w gminie i przedstawić jej zasady, jeśli różnią się od tego z rymowanki). 10 min. Przedstawiamy uczniom (na wydruku lub rzutniku) treść załącznika 2 - Czy wiesz ile produkujemy śmieci?, po czym generujemy krótką dyskusję na temat tego, czy w swoich domach obserwują podobną sytuację. Dla zobrazowania tematu prosimy uczniów o wykonanie zadania: (Załącznik 3). 10 min Nauczyciel nawiązując do ilości odpadów żywnościowych wprowadza pojęcie kompostowania odpadów (możemy wprowadzić tu krótki film o kompostowaniu np. ze strony https://www.youtube.com/watch?v=qq_oxx0oqu0) Podkreślamy, że jest to sposób na ponowne wykorzystanie odpadów. 5 min 2
Następnie prosimy uczniów, aby indywidualnie odpowiedzieli na pytanie: Czy każdy śmieć musi trafić na wysypisko? Zadaniem ucznia jest wypisanie na karteczce samoprzylepnej jednego zaproponowanego przez siebie sposobu ponownego wykorzystania odpadów. Uczniowie przyklejają swoje kartki na tablicy, odczytujemy pomysły, możemy je też pogrupować. 10 min Grupy otrzymują ilustracje przedstawiające symbole na opakowaniach produktów wraz z ich opisem (załącznik 4). Poszukują tych symboli na opakowaniach, które wcześniej otrzymali Każda z grup podaje jeden przykład np. pudełko po dezodorancie produkt łatwopalny, opakowanie po gumie do żucia dbaj o czystość. Zwracamy uwagę uczniom na produkty szkodliwe, łatwopalne, wybuchowe, drażniące i na to, co może się stać, jeśli nie zostaną wyrzucone do odpowiedniego pojemnika. Jest to również czas by uczniowie zapoznali się z niektórymi ekooznaczeniami - 10 min Prosimy o dokończenie opowiadania (w 2-3 zdaniach) (załącznik 5). Prezentacja wybranych opowiadań. 15 min Część końcowa Uczniowie na zakończenie uzupełniają tzw. Tablicę ogłoszeń. Każdy podpisując się imieniem i nazwiskiem wskazuje na jedno działanie, które podejmie już dziś, aby chronić środowisko naturalne. (załącznik 5) Ważne jest aby po upływie wyznaczonego czasu porozmawiać o tym w jakim stopniu udało się wykonać zadanie, co pomagało a co przeszkadzało w jego realizacji. - 5 min Można zaproponować uczniom jako zadanie dodatkowe poza zajęciami, stworzenie prezentacji nt. metod segregacji śmieci w ich gminie i udostępnić ją w szkole. Można także zaproponować jedną z wielu gier edukacyjnych związanych z tematem, dostępnych m.in. na stronach: http://ekodzieciaki.mos.gov.pl http://www.eko-fani.pl/gry/ 3
MATERIAŁY POMOCNICZE Załącznik 1 Czy wiesz co oznaczają te kolory - niebieski, żółty, zielony? Każdy kolor inny pojemnik oznacza Do pojemników różne śmieci się wtłacza NIEBIESKI w nim znajdziecie pudełka po butach, przeczytane gazety, zapisane kartki - jest on bardzo ważny. To pojemnik na papier - zna go uczeń każdy. ZIELONY Kolor wesoły z daleka ogłasza - Wrzucaj do mnie słoiki, szklane opakowania, białe i kolorowe, gdy masz je do oddania! ŻÓŁTY foliowe torby, pudełka po lodach, po wodzie butelki. Wrzuć tutaj plastik, żal po nim niewielki. By las był zielony, wody nie ubyło i każdego ranka wokół było miło piątek czy niedziela, pamiętajcie dzieci prosi Matka Ziemia - SEGREGUJCIE ŚMIECI!!! Tekst: Anna Romańska Załącznik 2 Czy wiesz ile produkujemy śmieci? W naszym kraju przeciętny Polak produkuje 315 kg śmieci rocznie. Część z nich segregujemy i poddajemy recyklingowi. W całej Polsce w ciągu roku zbieramy selektywnie ok. 984 tys. ton odpadów z czego: ok. 210 tys. ton odpadów biodegradowalnych (odpady z terenów zielonych, odpady spożywcze) ok. 180 tys. ton papieru i tektury ok. 270 tys. ton szkła ok. 20 tys. ton metali ok. 160 tys. ton tworzyw sztucznych ok. 140 tys. ton innych odpadów (zużyte urządzenia elektyczne i elektroniczne, odpady niebezpieczne, tekstylia, odpady wielkogabarytowe) Na podstawie: Infrastruktura Komunalna w 2011 r. informacje i opracowania statystyczne Barbara Różańska, Marek Sobczyk - Główny Urząd Statystyczny Warszawa 2012 r. 4
Załącznik 3 Na podstawie tekstu: Czy wiesz ile produkujemy śmieci? wykonaj diagram przedstawiający udział poszczególnych odpadów segregowanych w Polsce. Użyj kolorów takich jak w opisie. 1 kratka na diagramie to 10 tys. ton odpadów. odpady biodegradowalne papier i tektura szkło metal tworzywa sztuczne pozostałe 5
Załącznik 4 Źródło: http://g.infor.pl/obrazki/dzu/2002/140/dzu.2002.140.000.1173.001.gif 6
Ekooznakowania oznakowanie informuje, że połów tuńczyka odbywał się w sposób bezpieczny dla delfinów produkt żywnościowy pochodzący z gospodarstw ekologicznych, przyznawany przez Polskie Stowarzyszenie Producentów Żywności Metodami Ekologicznymi. produkt pochodzący z kontrolowanej produkcji ekologicznej prowadzonej zgodnie z wymaganiami Unii Europejskiej. produkty żywnościowe wyprodukowane zgodnie z europejskimi normami ekologicznymi, czyli bez użycia chemicznych środków ochrony roślin oraz nawozów syntetycznych artykuł pochodzi z gospodarstwa ekologicznego, w którym nie stosuje się sztucznych nawozów i chemicznych środków ochrony roślin znak znajduje się na środkach do prania, środkach czystości oraz środkach do pielęgnacji do ciała, których proces produkcji jest ekologiczny i bezpieczny oraz zapewnia równowagę między ludźmi, roślinnością i zwierzętami z zachowaniem kryteriów jakościowych i ekonomicznych znak wskazuje, że w fazie testów laboratoryjnych dany produkt ani jego żaden składnik nie był testowany na zwierzętach. symbol widnieje na kosmetykach i oznacza, że do ich produkcji wykorzystano wyłącznie naturalne surowce symbol oznacza, że wyrób nie zawiera freonów niszczących powłokę ozonową oznacza, że za dane opakowanie wniesiony został wkład na rzecz krajowej organizacji odzysku opakowań takie oznaczenie spotyka się na opakowaniach, które podlegają ponownemu wykorzystaniu. Umieszcza się je na opakowaniach z tworzyw sztucznych bądź aluminium. Cyfra i napis, które towarzyszyć mogą symbolowi oznaczają nazwę surowca użytego do produkcji opakowania. znak ma nam przypomnieć aby nie zaśmiecać środowiska naturalnego i aby dany produkt wrzucić do kosza. Znaleźć go można często na opakowaniach obok symbolu recyklingu. symbol spotykany na opakowaniach, nadających się do ponownego zastosowania co najmniej drugi raz przez co nie staje się on odpadem. Występuje na beczkach, pudełkach, kanistrach, butelkach i szklanych pojemnikach. symbol widnieje na opakowaniach, które ulegają biodegradacji podczas kompostowania nie uwalniają substancji szkodliwych dla środowiska może być kompostowany ze zwykłymi odpadami organicznymi. symbol nadawany wyrobom i usługom zarówno krajowym jak i zagranicznym, bezpiecznym dla środowiska w trakcie całego cyklu życia produktu, spełniających spełniające kryteria ochrony środowiska, zdrowia i ekonomicznie wykorzystujące zasoby naturalne. znak umieszczany na energooszczędnych produktach RTV i AGD znak umieszczany na sprzęcie komputerowym, informuje, że poza niskim zużyciem energii dany produkt jest bezpieczny dla środowiska oraz dla jego użytkownika. oznaczane są nim produkty o zdecydowanie lepszej charakterystyce środowiskowej od innych artykułów z tej samej grupy towarowej. Występuje m.in. urządzeniach biurowych, urządzeniach gospodarstwa domowego, RTV, bateriach, na papierze, detergentach. 7
Pozostałe oznaczenia wraz z opisami dostępne są na stronie Internetowej http://www.tesco.pl/ezakupy/poradnik/inne/co-mowia-nam-oznaczenia-na-opakowaniach.php Załącznik 5 Wariant 1 Było gorące letnie popołudnie. Grupa przyjaciół wybrała się na piknik do lasu. Po zakończonej zabawie posprzątali śmieci jednak nie zauważyli szklanej butelki, która skryła się za kamieniem. Wariant 2 Tomek mieszka na skraju łąki, którą często odwiedzają zwierzęta w poszukiwaniu pożywienia. Niestety kilka dni temu zauważył, że ktoś zrobił tam dzikie wysypisko śmieci i wyrzucił starą wersalkę z wystającą sprężyną, a nawet przeterminowaną apteczkę. Wariant 3 Ania często wykorzystuje powtórnie różne opakowania. Dzisiaj przelała środek owadobójczy do mniejszego pojemnika po soku malinowym. Niestety nie opisała opakowania. Załącznik 6 Tablica ogłoszeń Ja, (imię, nazwisko) z klasy.. zobowiązuję się dbać o środowisko i od dzisiaj przez 7 dni (data).. Po tygodniu opowiem klasie, jak udało mi się zrealizować zadanie. 8