POWIATOWY PROGRAM OCHRONY ZDROWIA PSYCHICZNEGO na lata 2013-2015

POWIATOWY PROGRAM OCHRONY ZDROWIA PSYCHICZNEGO na lata 2013-2015 Tarnów 2013 Str 1/110

SPIS TREŚCI Wprowadzenie... 4 I. Charakterystyka powiatu tarnowskiego i jego struktura demograficzna. 5 II. Sytuacja epidemiologiczna oraz zasoby w obszarze opieki psychiatrycznej 11 2.1.Psychiatryczna opieka ambulatoryjna. 11 2.1.1. Zaburzenia psychiczne bez uzależnień 16 2.1.2. Zaburzenia spowodowane używaniem środków psychoaktywnych... 19 2.1.3. Zaburzenia spowodowane używaniem alkoholu. 21 2.2. Psychiatryczna opieka stacjonarna.... 23 2.3. Zasoby kadrowe w psychiatrycznej opiece zdrowotnej 30 III. Formy pomocy społecznej dla osób z zaburzeniami psychicznymi 32 3.1. Domy pomocy społecznej... 32 3.2. Środowiskowe domy samopomocy..... 38 3.3. Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie... 45 3.4. Ośrodek Interwencji Kryzysowej.... 49 3.5. Mieszkania chronione...... 53 3.6. Specjalistyczne usługi opiekuńcze realizowane przez ośrodki pomocy społecznej.. 54 3.7. Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna.. 57 3.8. Placówki szkolnictwa specjalnego... 58 3.9. Warsztaty terapii zajęciowej 61 3.10. Zakład aktywności zawodowej...... 63 3.11. Samopomocowe organizacje pozarządowe realizujące oparcie dla osób z zaburzeniami psychicznymi...... 64 IV. Aktywizacja zawodowa osób z zaburzeniami psychicznymi... 69 V. Analiza kluczowych obszarów działań (SWOT) oraz zalecane rozwiązania organizacyjne w psychiatrycznej opiece zdrowotnej... 77 VI. Cele programowe oraz kierunki działań 83 VII. Lista priorytetów promocji zdrowia psychicznego w poszczególnych obszarach działań..... 86 VIII. Zarządzanie i monitorowanie programu..... 86 Zakończenie.. 88 Str 2/110

Spis map, tabel i wykresów.. 89 Aneks.. 94 Dane teleadresowe jednostek świadczących pomoc dla osób z zaburzeniem psychicznym.... 94 Gminne komisje ds. przeciwdziałania alkoholizmowi. 102 Załącznik 1 Harmonogram realizacji zadań Powiatowego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego Załącznik 2 Powiatowy program promocji zdrowia psychicznego Załącznik 3 Powiatowy program informacyjno-edukacyjny sprzyjający postawom zrozumienia i akceptacji oraz przeciwdziałający dyskryminacji wobec osób z zaburzeniami psychicznymi Załącznik 4 Powiatowy program zwiększenia dostępności i zmniejszenia nierówności w dostępie do różnych form środowiskowej psychiatrycznej opieki zdrowotnej, w tym zwłaszcza form niezbędnych do tworzenia centrów zdrowia psychicznego: - leczenia ambulatoryjnego, - leczenia w zespołach środowiskowych, - leczenia w oddziałach dziennych, - leczenia w oddziałach psychiatrycznych w szpitalach ogólnych, dla dzieci, młodzieży i dorosłych Załącznik 5 Powiatowy program poszerzenia, zróżnicowania i unowocześniania pomocy i oparcia społecznego dla osób z zaburzeniami psychicznymi, w zakresie pomocy: bytowej, mieszkaniowej, stacjonarnej, samopomocy środowiskowej Str 3/110

Wprowadzenie Światowa Organizacja Zdrowia w 1948 roku w swojej klasycznej definicji określiła zdrowie psychiczne jako stan dobrego samopoczucia, w którym człowiek wykorzystuje swoje zdolności, radzi sobie ze stresem w codziennym życiu, wydajnie i owocnie pracuje oraz jest w stanie wnieść wkład w życie danej wspólnoty. Zgodnie z definicją WHO pod pojęciem zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania natomiast rozumie się schorzenia o charakterze klinicznym objawiające się zmianami w myśleniu, nastroju lub zachowaniu związanymi z problemami osobistymi i /lub upośledzonym funkcjonowaniem. Ustawodawstwo polskie definiuje osoby z zaburzeniami psychicznymi jako: osoby chore psychicznie (wykazujące zaburzenia psychotyczne), upośledzone umysłowo, wykazujące inne zakłócenia czynności psychicznych, które zgodnie ze stanem wiedzy medycznej zaliczane są do zaburzeń psychicznych, a osoby te wymagają świadczeń zdrowotnych lub innych form pomocy i opieki niezbędnych do życia w środowisku rodzinnym lub społecznym, nakładając równocześnie na organy administracji rządowej, samorządowej oraz instytucje do tego powołane obowiązek ochrony zdrowia psychicznego. Celem Powiatowego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego na lata 2013 2015 jest podjęcie szeroko zakrojonych działań w zakresie ochrony zdrowia psychicznego ludności powiatu tarnowskiego. Jest to również wyraz znaczenia, jakie organy samorządu powiatu tarnowskiego przykładają do wdrożenia nowoczesnego modelu opieki psychiatrycznej i zapewnienia odpowiedniej dostępności do niej mieszkańcom regionu. Powiatowy Program Ochrony Zdrowia Psychicznego jest realizacją wytycznych określonych w Narodowym Programie Ochrony Zdrowia Psychicznego, które podkreślają znaczenie upowszechnienia środowiskowego modelu psychiatrycznej opieki zdrowotnej, a także głównych założeń zawartych w Raporcie WHO pt. Zdrowie Psychiczne: nowe rozumienie, nowa nadzieja oraz Rezolucji Komitetu Wykonawczego Światowej Organizacji Zdrowia pt. Umocnienie zdrowia psychicznego. Program jest dokumentem wieloletnim, obejmującym zasięgiem obszar powiatu tarnowskiego w jego granicach administracyjnych, zawiera charakterystykę powiatu tarnowskiego, przedstawia sytuację epidemiologiczną w powiecie tarnowskim oraz stan zasobów opieki psychiatrycznej regionu, definiuje cele programowe i kierunki działań a także sposób zarządzania i monitorowania programu. Str 4/110

I. Charakterystyka powiatu tarnowskiego i jego struktura demograficzna Powiat tarnowski położony jest we wschodniej części województwa małopolskiego, na pograniczu dwóch krain geograficznych będących częścią Zachodnich Karpat Wewnętrznych: Pogórza Ciężkowicko Rożnowskiego i Kotliny Sandomierskiej. Powierzchnia ogólna powiatu wynosi 1 412 km 2 i stanowi 9,3% całkowitej powierzchni województwa małopolskiego (15 183 km 2 ). Pod względem wielkości powierzchni powiat tarnowski znajduje się na 3 miejscu w województwie, po powiecie nowosądeckim i nowotarskim oraz przed powiatem krakowskim. Strukturę administracyjną powiatu tworzy 16 gmin, w tym: 7 gmin miejsko wiejskich: Ciężkowice, Radłów, Ryglice, Tuchów, Wojnicz, Zakliczyn i Żabno; 9 gmin wiejskich: Gromnik, Lisia Góra, Pleśna, Rzepiennik Strzyżewski, Skrzyszów, Szerzyny, Tarnów, Wierzchosławice i Wietrzychowice. 187 sołectw; 184 miejscowości. Gminy powiatu tarnowskiego usytuowane są na obrzeżach miasta Tarnowa, stanowiącego odrębny powiat. Mapa 1 Powiat tarnowski w podziale na gminy Str 5/110

Powiat tarnowski zamieszkuje 196 810 mieszkańców, w tym 99 411 kobiet i 97 399 mężczyzn. Zdecydowaną większość stanowią mieszkańcy wsi aż 173 047, w mieście natomiast mieszka zaledwie 23 763 osoby. Gęstość zaludnienia, czyli liczba ludności na 1 km 2 wynosi 139 osób i jest prawie połowę mniejsza niż średnia wojewódzka (218). Tabela 1 Powierzchnia i ludność w liczbach bezwzględnych faktycznie zamieszkała w powiecie tarnowskim oraz gęstość zaludnienia (stan na dzień 31.12.2010 r.) Liczba ludności Gęstość Powierzchnia Gmina w km 2 zaludnienia Kobiety Mężczyźni Ogółem na 1 km 2 POWIAT TARNOWSKI 1 412 99 411 97 399 196 810 139 Ciężkowice 103 5 514 5 564 11 078 107 Gromnik 70 4 337 4 264 8 601 123 Lisia Góra 105 7 231 7 017 14 248 135 Pleśna 83 5 886 5 882 11 768 141 Radłów 86 4 914 4 814 9 728 113 Ryglice 117 5 822 5 755 11 577 98 Rzepiennik Strzyżewski 71 3 477 3 394 6 871 96 Skrzyszów 86 6 792 6 737 13 529 157 Szerzyny 82 4 085 4 017 8 102 98 Tarnów 83 12 216 11 854 24 070 290 Tuchów 100 9 052 8 778 17 830 178 Wierzchosławice 75 5 482 5 227 10 709 142 Wietrzychowice 48 2 054 2 070 4 124 85 Wojnicz 79 6 650 6 535 13 185 166 Zakliczyn 122 6 155 6 204 12 359 101 Żabno 102 9 744 9 287 19 031 186 Źródło: Opracowanie Zespołu ds. Zdrowia i Polityki Społecznej na podstawie danych zamieszczonych przez Główny Urząd Statystyczny Najwięcej osób zamieszkuje gminy: Tarnów (24 070), Żabno (19 031) i Tuchów (17 830). Gminy te są również najgęściej zaludnione: Tarnów - 290 osób na 1 km 2, Żabno - 186 osób na 1 km 2 oraz Tuchów - 178 osób na 1 km 2. Najmniej osób mieszka w gminie Wietrzychowice (4 124), gmina ta, obok Ryglic, Rzepiennika Strzyżewskiego i Szerzyn, charakteryzuje się również najmniejszą gęstością zaludnienia nie przekraczającą 100 osób na km 2. Str 6/110

Zdecydowaną większość mieszkańców powiatu tarnowskiego stanowią osoby w wieku produkcyjnym (131 898). Populacja osób w wieku przedprodukcyjnym i poprodukcyjnym kształtuje się na zbliżonym poziomie (34 498 i 30 414). Ludność w podziale na grupy ekonomiczne w powiecie tarnowskim w 2010 roku Tabela 2 Wyszczególnienie ludność ogółem razem w tym kobiet przedprodukcyjnym (14 lat i mniej) razem w tym kobiet Liczba ludności w wieku : Produkcyjnym (15 59) razem w tym kobiet poprodukcyjnym (60 i więcej) razem w tym kobiet Ludność w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym razem POWIAT TARNOWSKI 196 810 99 411 34 498 16 833 131 898 62 232 30 414 20 346 49 Źródło: Opracowanie Zespołu ds. Zdrowia i Polityki Społecznej na podstawie danych zamieszczonych przez Główny Urząd Statystyczny Uwzględniając podział na płeć 9% mężczyzn jest w wieku przedprodukcyjnym, 35,4% w wieku produkcyjnym i 5,1% w wieku poprodukcyjnym. W przypadku kobiet 8,6% jest w wieku przedprodukcyjnym, 31,6% w wieku produkcyjnym, a 10,3% w wieku poprodukcyjnym. Zaznacza się przy tym przewaga liczebna kobiet w wieku poprodukcyjnym przy jednoczesnej przewadze mężczyzn w pozostałych grupach ekonomicznych. Struktura wiekowa populacji powiatu według płci i grup ekonomicznych Wykres 1 40 35 30 25 20 15 10 Wiek przedprodukcyjny Wiek produkcyjny Wiek poprodukcyjny 5 0 Mężczyźni Kobiety Źródło: Opracowanie Zespołu ds. Zdrowia i Polityki Społecznej na podstawie danych zamieszczonych przez Główny Urząd Statystyczny Str 7/110

Uwarunkowania genetyczne, szybkie tempo życia, brak stałych źródeł utrzymania, brak oparcia społecznego, przewlekłe choroby - to tylko niektóre czynniki powodujące wzrost odsetka osób niepełnosprawnych, w tym osób mających problemy ze zdrowiem psychicznym. Tendencje te szczególnie uwidaczniają się we wzrastającej liczbie wydawanych orzeczeń o stopniu niepełnosprawności. Badając przyczyny niepełnosprawności - pod względem liczby wydanych orzeczeń w roku 2010 wśród mieszkańców powiatu tarnowskiego można zauważyć, iż choroby psychiczne (kod P) stanowią czwartą w kolejności podstawę do wydawania orzeczeń o stopniu niepełnosprawności osobom powyżej 16 roku życia. Na pierwszym miejscu znajdują się choroby powodujące niepełnosprawność w zakresie narządu ruchu (kod R), na drugim choroby układu oddechowego i krążenia (kod S) natomiast na trzecim miejscu choroby neurologiczne (kod N). Tabela 3 Liczba wydanych orzeczeń wg wybranych przyczyn niepełnosprawności, wieku i płci osobom powyżej 16 roku życia. Lp. Symbole STOPIEŃ NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI WIEK PŁEĆ znaczny umiarkowany lekki razem 16-25 26-40 41-60 60 i więcej 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 1 01-U 24 54 14 92 64 15 11 2 40 52 2 02-P 65 104 50 219 22 61 85 51 139 80 3 06-E 2 42 28 72 21 21 30 0 29 43 4 10-N 195 91 26 312 44 34 104 130 142 170 5 11-1 71 97 30 198 29 35 76 58 132 66 6 Pozostałe 635 696 598 1929 122 159 789 859 1123 806 7 RAZEM 992 1084 746 2822 302 325 1095 1100 1605 1217 Źródło: Opracowane Zespołu ds. Zdrowia i Polityki Społecznej na podstawie danych Powiatowego Zespołu ds. Orzekania o Stopniu Niepełnosprawności. K M Objaśnienia: 01-U - upośledzenia umysłowe, 02-P - choroby psychiczne, 06-E - epilepsja, 10-N - choroby neurologiczne, 11-1 - inne, w tym schorzenia: endokrynologiczne, metaboliczne, zaburzenia enzymatyczne, choroby zakaźne i odzwierzęce, zeszpecenia, choroby układu krwiotwórcze Pozostałe: zaburzenia głosu, mowy i choroby słuchu, choroby narządu wzroku, upośledzenia narządu ruchu, choroby układów oddechowego i krążenia, choroby układu pokarmowego, choroby układu moczowo-płciowego, całościowe zaburzenia rozwojowe Str 8/110

W przedziale wiekowym do 16 roku życia w 2010 roku choroby psychiczne stanowiły dziesiątą przyczynę pod względem liczby wydanych orzeczeń z kodem P. Liczba wydanych orzeczeń wg wybranych przyczyn niepełnosprawności, wieku i płci osobom poniżej 16 roku życia. Tabela 4 Lp. Przyczyny niepełnosprawności Razem liczba orzeczeń WIEK PŁEĆ 0-3 lat od 4-7 lat od 8-16 lat Kobiety Mężczyźni 1 2 3 4 5 6 7 8 1 01-U 29 2 6 21 11 18 2 02-P 12 1 5 6 5 7 3 06-E 22 2 5 15 9 13 4 10-N 39 15 11 13 12 27 5 11-1 38 7 12 19 18 20 6 Pozostałe 190 39 47 104 85 105 7 RAZEM 330 66 86 178 140 190 Źródło: Opracowane Zespołu ds. Zdrowia i Polityki Społecznej na podstawie danych Powiatowego Zespołu ds. Orzekania o Stopniu Niepełnosprawności. Objaśnienia: 01-U - upośledzenia umysłowe, 02-P - choroby psychiczne, 06-E - epilepsja, 10-N - choroby neurologiczne, 11-1 - inne, w tym schorzenia: endokrynologiczne, metaboliczne, zaburzenia enzymatyczne, choroby zakaźne i odzwierzęce, zeszpecenia, choroby układu krwiotwórcze Pozostałe: zaburzenia głosu, mowy i choroby słuchu, choroby narządu wzroku, upośledzenia narządu ruchu, choroby układów oddechowego i krążenia, choroby układu pokarmowego, choroby układu moczowo-płciowego, całościowe zaburzenia rozwojowe Niepokojącym jest fakt dotyczący liczby wydanych orzeczeń z kodem P pod względem płci. W przedziale wiekowym do 16 roku życia wskaźnik ten wyniósł 58% dla mężczyzn i 42% dla kobiet, a w przedziale wiekowym powyżej 16 roku życia wskaźnik radykalnie wzrasta w odniesieniu do kobiet i stanowi 63% orzeczeń z kodem P. Str 9/110

Wykres 2 Struktura orzeczeń wg wybranych przyczyn niepełnosprawności w odniesieniu do płci 160 140 63% 120 100 80 60 40 37% Kobiety Mężczyżni 20 0 osoby powyżej 16 r.ż. 42% 58% osoby poniżej 16 r.ż. Źródło: Opracowane Zespołu ds. Zdrowia i Polityki Społecznej na podstawie danych Powiatowego Zespołu ds. Orzekania o Stopniu Niepełnosprawności. Drugim ważnym wskaźnikiem jest liczba osób niepełnosprawnych z kodem U (upośledzenie umysłowe). Dokonując analizy danych w tym zakresie, uwzględniając liczbę orzeczeń wydanych z innych przyczyn niż upośledzenie umysłowe można stwierdzić, iż w 2010 roku orzeczenia z kodem U stanowią siódmą przyczynę wydawania orzeczeń wśród osób, które ukończyły 16 rok życia. Wśród osób do 16 roku życia liczba orzeczeń wydanych z tego powodu zajmuje szóste miejsce. Pozostałe kody niepełnosprawności, zarówno dla osób powyżej 16 jak i do 16 roku życia, które mają znaczący wpływ na zdrowie psychiczne to orzeczenia z kodem N (schorzenia neurologiczne) i kodem E (epilepsja). W 2010 roku w przypadku osób powyżej 16 r.ż. stanowiły one 13,6% wydanych orzeczeń natomiast wśród osób poniżej 16 r.ż. - 18,5%. Str 10/110

II. Sytuacja epidemiologiczna oraz zasoby w obszarze opieki psychiatrycznej. 2.1. Psychiatryczna opieka ambulatoryjna. Podstawowym wskaźnikiem stanu zdrowia psychicznego jest rozpowszechnienie zaburzeń psychiatrycznych, rejestrowanych w placówkach psychiatrycznej opieki zdrowotnej, w tym związanych z nadużywaniem substancji psychoaktywnych alkoholu, narkotyków oraz leków. W 2010 roku na terenie powiatu tarnowskiego i miasta Tarnowa działało 7 jednostek leczenia ambulatoryjnego dla osób z zaburzeniami psychicznymi, osób uzależnionych od alkoholu oraz innych środków psychoaktywnych, w ramach których funkcjonowały: 4 poradnie zdrowia psychicznego dla dorosłych, 4 poradnie psychologiczne, 1 poradnia zdrowia psychicznego dla dzieci i młodzieży, 1 poradnia leczenia uzależnień i współuzależnienia, 1 oddział dzienny psychiatryczny dla dorosłych, 1 ośrodek leczenia uzależnień bliżej nieskategoryzowanych, 1 oddział leczenia uzależnień, w tym świadczenia terapii uzależnienia od alkoholu;, 1 poradnia dla osób z autyzmem dziecięcym. Tabela 5 Lp. 1. Jednostki leczenia ambulatoryjnego dla osób z zaburzeniami psychicznymi, osób uzależnionych od alkoholu oraz substancji psychoaktywnych w 2010 roku Nazwa placówki Rodzaj poradni, oddziału dziennego Zakres udzielanych świadczeń Szpital Wojewódzki im. Św. Łukasza sp zoz w Tarnowie ul. Lwowska 178a 33-100 Tarnów tel.: 14 631-50-00 - centrala 14 631-56-05 - sekretariat 14 621-25-81 - faks e-mail: hospital@lukasz.med.pl sekretariat@lukasz.med.pl poradnia zdrowia psychicznego dla dorosłych poradnia leczenia uzależnień i współuzależnienia ośrodek leczenia uzależnień bliżej nieskategoryzowanych oddział leczenia uzależnień, w tym świadczenia terapii uzależnienia od alkoholu świadczenia zdrowia psychicznego dla dorosłych leczenie uzależnień leczenie uzależnień bliżej nieskategoryzowanych leczenie uzależnień, w tym świadczenia terapii uzależnienia od alkoholu Str 11/110

2. 3. 4. 5. 6. Centrum Medyczne KOL-MED sp zoz w Tarnowie Pl. Dworcowy 6 33-100 Tarnów tel.: 14 627-60-75 14 621-38-48 Zespół Przychodni Specjalistycznych sp zoz w Tarnowie ul. M. Skłodowskiej Curie 1 33-100 Tarnów tel.: 14 631-02-10 - sekretariat 14 627-44-43 - faks e-mail: sekretariat@zps.tarnow.pl Mościckie Centrum Medyczne sp zoz w Tarnowie ul. Kwiatkowskiego 15 33-101 Tarnów tel.: 14 688-05-55 - sekretariat 14 688-05-11 - faks e-mail: mcm@mcm.net.pl NZOZ Poradnia dla osób z autyzmem dziecięcym ul. Okrężna 4a 33-100 Tarnów tel./faks: 14 627-10-22 e-mail: zk.tarnow@psouu.org.pl NZOZ Centrum Zdrowia Tuchów ul. Szpitalna 1 33-170 Tuchów tel. 14 653-51-01 sekretariat 14 653-51-04 faks e-mail: czt@czt.com.pl poradnia zdrowia psychicznego dla dorosłych; poradnia psychologiczna; poradnia zdrowia psychicznego dla dorosłych; poradnia zdrowia psychicznego dla dzieci i młodzieży oddział dzienny psychiatryczny (ogólny) dla dorosłych świadczenia zdrowia psychicznego dla dorosłych świadczenia psychologiczne świadczenia zdrowia psychicznego dla dorosłych świadczenia zdrowia psychicznego dla dzieci i młodzieży świadczenia dzienne psychiatryczne dla dorosłych poradnia psychologiczna świadczenia psychologiczne poradnia dla osób z autyzmem dziecięcym poradnia psychologiczna poradnia zdrowia psychicznego dla dorosłych świadczenia dla osób z autyzmem dziecięcym lub innymi całościowymi zaburzeniami rozwoju świadczenia zdrowia psychicznego dla dorosłych świadczenia psychologiczne Str 12/110

Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Specjalistyczna Przychodnia MEDYK 7. Generała Bema 3 33-170 Tuchów poradnia psychologiczna świadczenia psychologiczne tel. 14 652-40-32 e-mail: medyk.tuchow@wp.pl Źródło: Opracowanie Zespołu ds. Zdrowia i Polityki Społecznej na podstawie danych z NFZ. Rozmieszczenie psychiatrycznych placówek medycznych w regionie tarnowskim jest nierównomierne. Większość placówek psychiatrycznego lecznictwa ambulatoryjnego funkcjonuje na terenie miasta Tarnowa w związku z czym mieszkańcy powiatu w przeważającej części są pacjentami tych placówek. W 2010 roku mieszkańcom powiatu tarnowskiego udzielono 27 099 porad w ramach psychiatrycznej opieki ambulatoryjnej, w tym: 17 977 porad lekarskich, 6 822 porad psychologicznych, 2 300 porad innych terapeutów. Wyszczególnienie Porady udzielane w jednostkach psychiatrycznej opieki ambulatoryjnej Liczba porad wg stanu na dzień 31.12.2010 r. Tabela 6 Liczba porad wg stanu na dzień 30.06.2011 r. 1 2 3 Ogólna liczba wszystkich porad 01 27 099 14 595 w tym: Porady udzielane przez lekarza 02 17 977 9 347 Porady udzielane przez psychologa 03 6 822 4 057 Porady udzielane przez innego terapeutę 04 2 300 1 191 Źródło: Opracowanie Zespołu ds. Zdrowia i Polityki Społecznej na podstawie danych pozyskanych z zakładów opieki zdrowotnej Str 13/110

Ogółem w ciągu 2010 roku w psychiatrycznej opiece ambulatoryjnej udzielonych zostało 8 336 świadczeń zdrowotnych. Psychoterapią indywidualną i grupową objęto 8 234 osoby. Najwięcej osób korzystało z psychoterapii grupowej (71,7%) oraz psychoterapii indywidualnej (27,0%). W środowisku chorego odbyło się 19 wizyt, z kolei do stacjonarnych placówek psychiatrycznych i odwykowych skierowanych zostało aż 77 pacjentów. Z pozyskanych danych wynika, że w 2010 roku nie udzielano porad telefonicznych. Tabela 7 Świadczenia realizowane w jednostkach psychiatrycznej opieki ambulatoryjnej Wyszczególnienie Liczba wg stanu na dzień 31.12.2010 r. Liczba wg stanu na dzień 30.06.2011 r. 1 2 3 Świadczenia realizowane ogółem 8 336 4 853 w tym: Psychoterapia indywidualna 01 2 254 1 616 Psychoterapia grupowa / rodzinna 02 5 980 3 198 Interwencje pracownika socjalnego 03 6 1 Wizyty w środowisku chorego (z wyłączeniem interwencji pracownika socjalnego) 04 19 15 Porady telefoniczne 05 0 0 Skierowanie do stacjonarnych placówek psychiatrycznych 06 77 23 i odwykowych Źródło: Opracowanie Zespołu ds. Zdrowia i Polityki Społecznej na podstawie danych pozyskanych z zakładów opieki zdrowotnej Str 14/110

Struktura świadczeń realizowanych w jednostkach psychiatrycznej opieki ambulatoryjnej w 2010 roku 5 9 8 0 Wykres 3 6 0 0 0 5 0 0 0 4 0 0 0 3 0 0 0 2 0 0 0 2 2 5 4 P s y c h o t e r a p i a i n d y w i d u a l n a P s y c h o t e r a p i a g r u p o w a / r o d z i n n a In t e r w e n c j e p r a c o w n i k a s o c j a l n e g o W i z y t y w ś r o d o w i s k u c h o r e g o P o r a d y t e l e f o n i c z n e S k i e r o w a n i e d o s t a c j o n a r n y c h p l a c ó w e k p s y c h i a t r y c z n y c h i o d w y k o w y c h 1 0 0 0 6 1 9 7 7 0 0 Źródło: Opracowanie Zespołu ds. Zdrowia i Polityki Społecznej na podstawie danych pozyskanych z zakładów opieki zdrowotnej Wśród zaburzeń psychicznych leczonych w jednostkach psychiatrycznej opieki ambulatoryjnej zaobserwowano 3 kategorie rozpoznań: zaburzenia psychiczne (bez uzależnień), zaburzenia spowodowane używaniem środków psychoaktywnych, zaburzenia spowodowane używaniem alkoholu. W 2010 roku zaburzenia psychiczne bez uzależnień stanowiły 87,3% ogółu rozpoznań, zaburzenia spowodowane używaniem alkoholu - 11,6%. Tylko 1,1% stanowiły rozpoznania dotyczące zaburzeń spowodowanych używaniem środków psychoaktywnych. W 2011 r. zaznacza się tendencja wzrostowa w zakresie zaburzeń psychicznych bez uzależnień i spowodowanych używaniem alkoholu, przy minimalnym spadku zaburzeń dotyczących używania środków psychoaktywnych. Str 15/110

Tabela 8 Rozpoznania zaburzeń psychicznych osób leczonych w jednostkach psychiatrycznej opieki ambulatoryjnej I połowa 2011 Lp. Rozpoznanie 2010 rok roku 1. Zaburzenia psychiczne (bez uzależnień) 5 263 4 451 2. Zaburzenia spowodowane używaniem środków psychoaktywnych 66 31 3. Zaburzenia spowodowane używaniem alkoholu 699 491 Ogółem 6 028 4 973 Źródło: Opracowanie Zespołu ds. Zdrowia i Polityki Społecznej na podstawie danych pozyskanych z zakładów opieki zdrowotnej 2.1.1. Zaburzenia psychiczne bez uzależnień Wśród mieszkańców powiatu tarnowskiego w 2010 r. leczyło się 5 263 osoby z zaburzeniami psychicznymi (bez uzależnień). W ogólnej liczbie leczonych w psychiatrycznej opiece ambulatoryjnej, najwięcej chorych zdiagnozowanych zostało w grupie zaburzeń nerwicowych związanych ze stresem i zaburzeń somatoformicznych (1 751 przypadków). Schizofrenie stwierdzono u 722 osób, afektywne zaburzenia nastroju rozpoznano w 481 przypadkach, depresje nawracające i zaburzenia dwubiegunowe w 479, natomiast organiczne zaburzenia psychotyczne u 397 badanych. Niewielki odsetek rozpoznań dotyczył zespołów behawioralnych związanych z zaburzeniami fizjologicznymi 36 osób oraz pozostałych zaburzeń rozwoju psychicznego (2 przypadki). Niepokojącym jest fakt, iż w ciągu 6 miesięcy 2011 roku liczba osób leczonych z powodu zaburzeń psychicznych dorównuje liczbie leczonych za cały 2010 rok, a w dwóch przypadkach rozpoznań tj. przy zespołach behawioralnych związanych z zaburzeniami odżywiania i całościowymi zaburzeniami rozwojowymi liczba ta w I półroczu 2011 r. została przekroczona. Str 16/110

Tabela 9 Chorzy leczeni z zaburzeniami psychicznymi w jednostkach psychiatrycznej opieki ambulatoryjnej Lp. Rozpoznanie Leczeni ogółem 2010 I połowa 2011 (osoba) (%) (osoba) (%) Ogółem: 5 263 100 4 451 100 1. Organiczne zaburzenia niepsychotyczne 362 6,88 339 7,62 2. Organiczne zaburzenia psychotyczne 397 7,54 391 8,79 3. Schizofrenia 722 13,72 673 15,12 4. Inne zaburzenia psychotyczne i urojenia 325 6,18 237 5,33 5. Epizody afektywne 139 2,64 107 2,40 6. Depresje nawracające i zaburzenia dwubiegunowe 479 9,10 411 9,23 7. Inne zaburzenia nastroju (afektywne) 481 9,14 352 7,91 8. 9. 10. Zaburzenia nerwicowe związane ze stresem i somatoformiczne Zespoły behawioralne związane z zaburzeniami odżywiania Zespoły behawioralne związane z zaburzeniami fizjologicznymi 1 751 33,27 1 436 32,26 5 0,09 6 0,13 36 0,68 21 0,47 11. Zaburzenia osobowości i zachowania dorosłych 63 1,20 60 1,35 12. W tym: patologiczny hazard 0 0 0 0 13. Upośledzenie umysłowe 343 6,52 297 6,67 14. Całościowe zaburzenia rozwojowe 12 0,23 20 0,45 15. Pozostałe zaburzenia rozwoju psychicznego 32 0,61 20 0,45 16. Zaburzenia zachowania zaczynające się zwykle w dzieciństwie 113 2,14 81 1,82 17. Nieokreślone zaburzenia psychiczne 1 0,02 0 0 18. Obserwacja stanu psychicznego, rozpoznania nie ustalone, bez zaburzeń psychicznych i rozpoznania 2 0,04 0 0 niepsychiatryczne Źródło: Opracowanie Zespołu ds. Zdrowia i Polityki Społecznej na podstawie danych pozyskanych z zakładów opieki zdrowotnej W regionie tarnowskim w 2010 roku zachorowalność na zaburzenia psychiczne była znacznie wyższa wśród kobiet niż u mężczyzn kształtowała się na poziomie przekraczającym 60% wszystkich rozpoznań. Wśród obu płci najczęstszym rozpoznaniem były zaburzenia nerwicowe związane ze stresem. Stanowiły oni 36,7% wszystkich leczonych psychiatrycznie kobiet i 27,9% ogółu leczonych mężczyzn. Zarówno u kobiet jak i u mężczyzn częstą przyczyną leczenia była również schizofrenia (13,2% ogółu kobiet i 14,5% ogółu mężczyzn). Str 17/110

Najrzadszym rozpoznaniem były całościowe zaburzenia rozwojowe (0,06% w przypadku kobiet i 0,49% w przypadku mężczyzn). Należy zaznaczyć, iż wśród populacji kobiet w 2010 roku nie odnotowano żadnego przypadku nieokreślonych zaburzeń psychicznych, natomiast u mężczyzn zespołów behawioralnych związanych z zaburzeniami odżywiania. Problem ten dotyczył wyłącznie kobiet. Wykres 4 Chorzy leczeni z zaburzeniami psychicznymi w jednostkach psychiatrycznej opieki ambulatoryjnej w 2010 roku w podziale na płeć O rganiczne zaburzenia niepsychotyczne 192 170 O rganiczne zaburzenia psychotyczne 214 183 S chizofrenia 296 426 Inne zaburzenia psychotyczne i urojenia 112 213 Epizody afektywne 53 86 D epresje nawracające i zaburzenia dwubiegunowe 156 323 Inne zaburzenia nastroju (afektywne) 112 369 Zaburzenia nerwicowe związane ze stresem i somatoformiczne 571 1180 Zespoły behawioralne związane z zaburzeniami odż ywiania Ze społy be h awioraln e z wiąz ane z z abu rz e niam i fiz jologicz n ym i 0 12 5 24 Kobie ty Męż cz yź n i Zaburzenia osobowości i zachowania dorosłych 27 36 W tym : patologiczny hazard 0 0 Upośledzenie umysłowe 185 158 C ałościowe zaburzenia rozwojowe Pozostałe zaburzenia rozwoju psychicznego Zaburzenia zachowania zaczynające się zwykle w dzieciństwie 78 10 26 2 6 35 N ieokreślone zaburzenia psychiczne 1 0 Źródło: Opracowanie Zespołu ds. Zdrowia i Polityki Społecznej na podstawie danych pozyskanych z zakładów opieki zdrowotnej W 2010 roku wśród pacjentów z zaburzeniami psychicznymi korzystającymi z psychiatrycznej opieki ambulatoryjnej, najliczniejszą grupę stanowili pacjenci z grupy wiekowej 30-64 lata (70,4% ogółu leczonych). Najmniej leczonych osób należało do grupy wiekowej 0-18 (5,7% populacji). Podobna sytuacja miała miejsce w I połowie 2011 roku. Str 18/110

Tabela 10 Lp. Chorzy leczeni z zaburzeniami psychicznymi w jednostkach psychiatrycznej opieki ambulatoryjnej w 2010 roku w podziale na wiek Wyszczególnienie 2010 I połowa 2011 (osoba) (%) (osoba) (%) 1. Leczeni ogółem 5 263 100 4 451 100 0-18 302 5,7 219 4,9 1.1. Grupy wiekowe 19-29 615 11,7 464 10,4 30-64 3 705 70,4 3 179 71,4 65 i więcej 641 12,2 589 13,3 Źródło: Opracowanie Zespołu ds. Zdrowia i Polityki Społecznej na podstawie danych pozyskanych z zakładów opieki zdrowotnej 2.1.2. Zaburzenia spowodowane używaniem środków psychoaktywnych W jednostkach psychiatrycznej opieki ambulatoryjnej regionu w 2010 r. leczyło się 66 pacjentów z zaburzeniami psychicznymi spowodowanymi używaniem środków psychoaktywnych. Wśród pacjentów korzystających ze świadczeń, dominującym rozpoznaniem były zaburzenia psychiczne spowodowane używaniem kilku substancji psychoaktywnych, które stanowiły 83,3% ogółu rozpoznań. Grupą uzależnień mających negatywny wpływ na zdrowie mieszkańców powiatu tarnowskiego były również środki uspakajające i nasenne (15,2% populacji leczonej z powodu zażywania środków psychoaktywnych). Tylko jeden przypadek dotyczył zaburzeń spowodowanych przyjmowaniem opiatów. Str 19/110

Tabela 11 Chorzy z zaburzeniami psychicznymi spowodowanymi używaniem środków psychoaktywnych leczeni w jednostkach psychiatrycznej opieki ambulatoryjnej Lp. Rozpoznanie Leczeni ogółem 2010 I połowa 2011 (osoba) (%) (osoba) (%) Ogółem: 66 100 31 100 1. Opiaty 1 1,5 - - 2. Kanabinole - - 1 3,2 3. Leki uspakajające i nasenne 10 15,2 6 19,4 4. Kokaina - - - - 5. Inne substancje pobudzające, w tym: kofeina - - - - 6. Substancje halucynogenne - - - - 7. Lotne rozpuszczalniki - - - - 8. Kilka substancji lub inne substancje psychoaktywne 55 83,3 24 77,4 9. Używanie tytoniu - - - - Źródło: Opracowanie Zespołu ds. Zdrowia i Polityki Społecznej na podstawie danych pozyskanych z zakładów opieki zdrowotnej W 2010 r. liczba leczonych mężczyzn z rozpoznaniem zaburzeń spowodowanych używaniem środków psychoaktywnych, leczonych w jednostkach psychiatrycznej opieki ambulatoryjnej wyniosła 45 osób i była o 24 osoby większa niż w przypadku kobiet (21). Najczęstszym zdiagnozowanym rozpoznaniem wśród kobiet (57,1%) jak i mężczyzn (95,6%) było używanie kilku substancji psychoaktywnych. Tylko u jednej kobiety odnotowano uzależnienie od opiatów. Mało spotykanymi rozpoznaniami u leczonych obu płci były uzależnienia o leków uspokajających i nasennych (8 kobiet i 2 mężczyzn). Problem uzależnienia od środków psychoaktywnych dotyczy głównie populacji w wieku produkcyjnym. Odnotowano nieliczne przypadki używania środków psychoaktywnych przez osoby w wieku powyżej 65 roku życia (4 przypadki). Str 20/110

Zaburzenia psychiczne spowodowane używaniem środków psychoaktywnych w 2010 roku w podziale na płeć Wykres 5 Kilka substancji lub inne substancje psychoaktywne 12 43 Leki uspakajające i nasenne 2 8 Kobiety Mężczyźni 0 Opiaty 1 Źródło: Opracowanie Zespołu ds. Zdrowia i Polityki Społecznej na podstawie danych pozyskanych z zakładów opieki zdrowotnej 2.1.3. Zaburzenia spowodowane używaniem alkoholu Problemy alkoholowe są powszechnie postrzegane jako jedne z najważniejszych zagrożeń społecznych. Wśród najpoważniejszych z nich należy wymienić nadużywanie alkoholu przez dorosłych jak również uzależnienie od alkoholu oraz picie alkoholu przez dzieci i młodzież. W 2010 r. w jednostkach psychiatrycznej opieki ambulatoryjnej leczyło się 699 pacjentów, u których rozpoznano zaburzenia spowodowane używaniem alkoholu. Dominującym rozpoznaniem wśród osób leczonych z zaburzeniami spowodowanymi używaniem alkoholu w jednostkach psychiatrycznej opieki ambulatoryjnej był zespół uzależnienia. Aż 93,7% leczonych osób znalazło się właśnie w tej grupie rozpoznań. Wśród pozostałych 6,3% najczęstszą przyczyną schorzeń były rozpoznania dotyczące używania szkodliwego (4,0%), ostrych zatruć (1,4%), innych zaburzeń psychicznych oraz współistniejących uzależnień od środków psychoaktywnych (0,9%). W 2010 roku u mężczyzn leczonych w jednostkach psychiatrycznej opieki ambulatoryjnej, rozpoznano 573 przypadki zaburzeń spowodowanych używaniem alkoholu. Jest to ponad 4-krotnie więcej rozpoznań niż w przypadku kobiet. Str 21/110

Podobnie jak przy ogólnym rozpoznaniu kwestie uzależnień z powodu alkoholu dotyczą głównie osób poniżej 65 roku życia. Znikomy procent w analizowanej populacji stanowią osoby w wieku emerytalnym. Tabela 12 Lp. w tym: Chorzy z zaburzeniami psychicznymi spowodowanymi używaniem alkoholu leczeni w jednostkach psychiatrycznej opieki ambulatoryjnej w podziale na płeć Rozpoznanie 2010 I połowa 2011 Ogółem Mężczyźni Kobiety Ogółem Mężczyźni Kobiety Ogółem: 699 573 126 491 427 64 1. Ostre zatrucia 10 9 1 33 29 4 2. Używanie szkodliwe 28 22 6 7 6 1 3. Zespół uzależnienia 655 538 117 448 390 58 4. 5. 6. Zespół abstynencyjny bez majaczenia Zespół abstynencyjny z majaczeniem Zaburzenia psychotyczne bez majaczenia - - - - - - - - - - - - - - - 2 2 0 7. Zespół amnestyczny - - - - - - 8. Inne zaburzenia psychiczne 3 3 0 1 0 1 9. Współistniejące uzależnienie od 3 1 2 - - - środków psychoaktywnych Źródło: Opracowanie Zespołu ds. Zdrowia i Polityki Społecznej na podstawie danych pozyskanych z zakładów opieki zdrowotnej Istotną rolę w zakresie zapobiegania zaburzeniom spowodowanym alkoholem pełnią Gminne Komisje ds. Przeciwdziałania Alkoholizmowi. Na skutek działań tych Komisji w 2010 roku 272 osoby zostały poddane leczeniu w zakładzie lecznictwa odwykowego, w tym 246 mężczyzn i 26 kobiet. Str 22/110

Tabela 13 Działalność Gminnych Komisji ds. Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w powiecie tarnowskim Lp. WYSZCZEGÓLNIENIE LICZBA 1 2 3 1. Liczba zgłoszonych osób z problemem alkoholowym, kobiety 39 z którymi gminna komisja rozwiązywania problemów alkoholowych przeprowadziła rozmowy mężczyźni 398 2. Liczba osób, w stosunku do których gminna komisja rozwiązywania problemów alkoholowych podjęła czynności zmierzające do orzeczenia o zastosowaniu wobec osoby uzależnionej od alkoholu obowiązku poddania się leczeniu w zakładzie lecznictwa odwykowego kobiety 26 mężczyźni 246 3. 3. 6. 7. Liczba osób, wobec których gminna komisja rozwiązywania kobiety 6 problemów alkoholowych wystąpiła do sądu z wnioskiem o zobowiązanie do podjęcia leczenia odwykowego mężczyźni 76 Liczba rodzin korzystających z pomocy materialnej Gminnego / Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej, objętych tą pomocą z powodu uzależnienia lub nadużywania alkoholu, przez co najmniej jednego z członków rodziny Liczba punktów konsultacyjno informacyjnych dla osób z problemem alkoholowym i ich rodzin na terenie powiatu tarnowskiego Liczba osób oraz udzielonych im porad w punktach liczba osób 624 konsultacyjno informacyjnym liczba porad 1 123 Źródło: Opracowanie Zespołu ds. Zdrowia i polityki Społecznej na podstawie danych z GOPS 548 16 2.2. Psychiatryczna opieka stacjonarna Mieszkańcy powiatu tarnowskiego pozbawieni są zakładów psychiatrycznej opieki stacjonarnej oraz szpitala z oddziałem stacjonarnym dla osób z zaburzeniami psychicznymi. Psychiatryczną opiekę stacjonarną dla potrzeb mieszkańców powiatu tarnowskiego świadczą publiczne szpitale psychiatryczne zlokalizowane w powiecie krakowskim, dębickim, łańcuckim i gorlickim. Szpital Specjalistyczny im. dr Józefa Babińskiego sp zoz w Krakowie, sp zoz Zespół Opieki Zdrowotnej w Dębicy Oddział Psychiatryczny w Straszęcinie oraz doraźnie: Oddział Psychiatryczny dla Dzieci i Młodzieży Centrum Medycznego w Łańcucie Str 23/110

Oddział Psychiatryczny z Pododdziałem Leczenia Odwykowego Szpitala Specjalistycznego im. Henryka Klimontowicza w Gorlicach, Psychiatryczną opiekę półstacjonarną (dzienną) świadczy natomiast Oddział dzienny psychiatryczny (ogólny) dla dorosłych działający w ramach Zespołu Przychodni Specjalistycznych w Tarnowie. W zakresie uzależnień całodobową opiekę mieszkańcom powiatu tarnowskiego zapewnia natomiast Oddział Terapii Uzależnienia od Alkoholu oraz dzienną - Oddział Leczenia Uzależnień będący w strukturach Szpitala Wojewódzkiego im. Św. Łukasza sp zoz w Tarnowie. Tabela 14 Jednostki stacjonarnej i półstacjonarnej (dziennej) opieki psychiatrycznej udzielający świadczeń dla mieszkańców powiatu tarnowskiego w 2010 roku Liczba Nazwa zakładu, rodzaj oddziału stacjonarnego i Lp. zakontraktowanych (półstacjonarnego) miejsc w 2010 1. Szpital Specjalistyczny im. dr Józefa Babińskiego sp zoz w Krakowie oddział dzienny psychiatryczny ogólny 20 oddział dzienny psychiatryczny rehabilitacyjny 2 oddziały 40 oddział dzienny terapii uzależnienia od alkoholu 15 2. SP ZOZ Zespół Opieki Zdrowotnej w Dębicy Oddział Psychiatryczny w Straszęcinie trzy oddziały psychiatrii ogólnej 150 oddział psychiatrii sądowej 25 oddział terapii uzależnień od alkoholu 20 3. Centrum Medyczne w Łańcucie sp. z o.o. w Łańcucie oddział psychiatryczny dla dzieci i młodzieży 24 dzienny oddział psychiatryczny dla dzieci i młodzieży - 4. Szpital Specjalistyczny im. Henryka Klimontowicza w Gorlicach oddział psychiatryczny 53 5. Szpital Wojewódzki im. Św. Łukasza sp zoz w Tarnowie całodobowy oddział terapii uzależnienia od alkoholu 50 oddział dzienny leczenia uzależnień 20 6. Zespół Przychodni Specjalistycznych w Tarnowie oddział dzienny psychiatryczny (ogólny) dla dorosłych 20 Źródło: Opracowanie Zespołu ds. Zdrowia i Polityki Społecznej na podstawie Małopolskiego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego na lata 2011-2015 oraz danych NFZ. Str 24/110

Osoby z zaburzeniami psychicznymi prawidłowo zdiagnozowane i poddane właściwemu leczeniu w większości przypadków nie stanowią zagrożenia zarówno dla siebie jak i najbliższego otoczenia, jednakże zdarza się, że chorzy stwarzają sytuacje, które wymagają interwencji nagłej, a niejednokrotnie zastosowania tzw. przymusu bezpośredniego. Postępowanie w tym zakresie zgodnie z ustawą o ochronie zdrowia psychicznego - realizowane jest przez zespoły ratownictwa medycznego Powiatowej Stacji Pogotowia Ratunkowego. W latach 2009 do połowy 2011 ogólna liczba wezwań zespołów ratownictwa medycznego PSPR w Tarnowie do osób z zaburzeniami psychicznymi wynosiła łącznie 2 824. Wezwania zespołów ratownictwa medycznego do osób z zaburzeniami psychicznymi Rok Liczba W tym: wyjazdów: Miasto Tarnów Powiat 2009 1 106 284 822 2010 1 085 272 813 I połowa 2011 633 108 525 RAZEM 2 824 664 2 160 Źródło: Dane Powiatowej Stacji Pogotowia Ratunkowego w Tarnowie. Tabela 15 Struktura wezwań zespołów ratownictwa medycznego do osób z zaburzeniami psychicznymi w podziale na mieszkańców powiatu tarnowskiego i miasta Tarnowa Wykres 6 Źródło: Dane Powiatowej Stacji Pogotowia Ratunkowego w Tarnowie. Str 25/110

W 1 434 przypadkach udzielono pomocy na miejscu natomiast w pozostałych przypadkach przewieziono chorych do Szpitali Psychiatrycznych lub innych, a także do Poradni Zdrowia Psychicznego. Do Szpitali psychiatrycznych przewieziono 899 osób, do szpitali o innym profilu leczenia przewieziono 421 osób, do Poradni Zdrowia Psychicznego przewieziono 70 osób. Łącznie do szpitali przewieziono 1390 osób. Tabela 16 Chorzy z zaburzeniami psychicznymi przewożeni przez zespoły ratownictwa medycznego do szpitali Rok Ilość wizyt Przewiezieni do Szpitala 2009 1 106 626 2010 1 085 487 I połowa 2011 633 277 SUMA 2 824 1 390 Źródło: Dane Powiatowej Stacji Pogotowia Ratunkowego w Tarnowie. Struktura wezwań zespołów ratownictwa medycznego do osób z zaburzeniami psychicznymi w podziale na wizyty na miejscu zdarzenia i przewóz do szpitali Wykres 7 Źródło: Dane Powiatowej Stacji Pogotowia Ratunkowego w Tarnowie. Zespoły wyjazdowe PSPR w analizowanym okresie przewoziły pacjentów ze schorzeniami psychicznymi do szpitali psychiatrycznych; w Straszęcinie (woj. Podkarpackie) w 595 przypadkach, w Krakowie w 277 przypadkach, w Gorlicach w 26 przypadkach oraz w 1 przypadku w Łańcucie. Str 26/110

Zestawienie szpitali, do których przewożono osoby z zaburzeniami psychicznymi Szpital do którego pacjenci zostali przewiezieni Liczba przewiezionych osób 2009 2010 Tabela 17 I połowa 2011 Szpital Wojewódzki Tarnów 413 173 119 121 Szpital Specjalistyczny Tarnów 8 3 5 0 Przychodnia Zdrowia Psychicznego Tarnów 70 29 31 10 Szpital w Straszęcinie 595 296 203 96 Szpital Psychiatryczny w Krakowie 277 124 103 50 Szpital w Łańcucie 1 1 0 0 Szpital w Gorlicach 26 0 26 0 1 390 626 487 277 RAZEM Źródło: Dane Powiatowej Stacji Pogotowia Ratunkowego w Tarnowie. Wykres 8 Liczba osób z zaburzeniami psychicznymi przewiezionych do poszczególnych szpitali Źródło: Dane Powiatowej Stacji Pogotowia Ratunkowego w Tarnowie. Str 27/110

We wszystkich przypadkach Szpitale Psychiatryczne znajdują się w znacznej odległości od miejsca udzielania świadczeń i przez czasokres transportu chorego psychicznie do Szpitala Psychiatrycznego zespół wyjazdowy wyłączony jest z działalności w obszarze działania statutowego. W analizowanym okresie 30,7% zgłoszeń wyjazdów do osób ze schorzeniami psychicznymi realizowano na terenie miasta Tarnowa. Osobami wzywającymi zespól wyjazdowy w przeważającej liczbie przypadków byli członkowie rodziny. Wśród chorych do których wzywano zespół ratownictwa medycznego przeważały osoby w wieku powyżej 18 lat (2685), w tym 47,5% stanowili mężczyźni (1277) oraz 4,9% osoby do 18 r. życia. Wykres 9 Struktura wezwań zespołów ratownictwa medycznego do osób z zaburzeniami psychicznymi według wieku Źródło: Dane Powiatowej Stacji Pogotowia Ratunkowego w Tarnowie. Najczęstszymi przyczynami wezwań były zaburzenia nerwicowe związane ze stresem i pod postacią somatyczną - łącznie 989 (35%), schizofrenia, zaburzenia urojeniowe - 613 (21,7%), zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane używaniem środków psychoaktywnych 385 (13,6%), zaburzenia nastroju - afektywne 241 (8,5%), organiczne zaburzenia psychiczne z zespołami objawowymi 221 (7,8%), zaburzenia zachowania i emocji rozpoczynające się zwykle w dzieciństwie i w wieku młodzieńczym 165 (5,8%). Str 28/110

Najrzadziej Zespoły wzywane były do osób z: nieokreślonymi zaburzeniami psychicznymi 87 (3%) oraz zaburzeniami osobowości i zachowania dorosłych - 62 przypadki (2,1%). W pojedynczych przypadkach zgłaszano wezwanie pogotowia w przypadkach upośledzenia umysłowego (49), zespołów behawioralnych z zaburzeniami fizjologicznymi i czynnikami fizycznymi (6). Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania (F00 F99) będące powodem wezwań pogotowia ratunkowego Kod chorobowy F00 F09 (Organiczne zaburzenia psychiczne z zespołami objawowymi) F10 F19 (zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane używaniem środków psychoaktywnych F20 F29 (Schizofremia, zaburzenia typu schizofrenii (schizotypowe) i urojeniowe F30 F39 (Zaburzenia nastroju - afektywne) F40 F48 (Zaburzenie nerwicowe, związane ze stresem i pod postacią somatyczną somatoform) F50 F59 (Zespoły behawioralne z zaburzeniami fizjologicznymi i czynnikami fizycznymi) F60 F69 (Zaburzenia osobowości i zachowania dorosłych) Liczba osób w latach 2009-2011 W tym: 2009 2010 Tabela 18 I połowa 2011 221 91 85 45 385 152 184 49 613 271 233 109 241 106 92 43 989 347 367 275 6 2 2 2 62 26 19 17 F70 F79 (Upośledzenie umysłowe) 49 18 16 15 F80 F89 (Zaburzenia rozwoju psychicznego psychologicznego) F90 F98 (Zaburzenia zachowania i emocji rozpoczynające się zwykle w dzieciństwie i wieku młodzieńczym) F99 ( Nieokreślone zaburzenia psychiczne) 6 1 2 3 165 67 56 42 87 25 29 33 RAZEM: 2824 1106 1085 633 Źródło: Dane Powiatowej Stacji Pogotowia Ratunkowego w Tarnowie. Str 29/110

Wykres 10 Struktura wezwań zespołów ratownictwa medycznego do osób z zaburzeniami psychicznymi według rodzaju schorzenia Źródło: Dane Powiatowej Stacji Pogotowia Ratunkowego w Tarnowie 2.3. Zasoby kadrowe w psychiatrycznej opiece zdrowotnej Zatrudnienie personelu w jednostkach psychiatrycznej opieki ambulatoryjnej regionu tarnowskiego wynosiło w 2010 roku 73 osoby. Najliczniejszą grupę zawodową zatrudnioną w tego typu placówkach stanowili psycholodzy, których liczba wynosiła 23 oraz lekarze psychiatrzy (20 osób). W I połowie 2011 roku w jednostkach psychiatrycznej opieki stacjonarnej utrzymywała się mniej więcej na tym samym poziomie co w roku 2010. Str 30/110

Tabela 19 Personel działalności podstawowej w jednostkach psychiatrycznej opieki ambulatoryjnej w regionie tarnowskim Wyszczególnienie Liczba lekarzy zatrudnionych wg stanu na dzień 31.12.2010 r. Liczba lekarzy zatrudnionych wg stanu na dzień 30.06.2011 r. 0 1 2 Lekarze ogółem (łącznie z rezydentami, bez konsultantów) 01 20 19 w tym psychiatrzy I st. 02 5 3 psychiatrzy II st. i specjaliści psychiatrzy (w nowym systemie 03 15 16 jednostopniowym) Pielęgniarki 04 13 13 Psycholodzy 05 23 26 Specjaliści terapii uzależnień 06 6 6 Instruktorzy terapii uzależnień 07 4 4 Terapeuci zajęciowi 08 2 2 Pracownicy socjalni 09 1 1 Inni terapeuci 10 4 4 Źródło: Opracowanie Zespołu ds. Zdrowia i Polityki Społecznej na podstawie danych z zakładów opieki zdrowotnej udzielających świadczeń w zakresie psychiatrycznej opieki ambulatoryjnej w regionie tarnowskim Brak jest danych w poszczególnych grupach zawodowych realizujących świadczenia w rodzaju opieka psychiatryczna i uzależnień. Dane zawarte w tabelach powstały na podstawie informacji z zakładów opieki zdrowotnej funkcjonujących w regionie tarnowskim. Str 31/110

III. Formy pomocy społecznej dla osób z zaburzeniami psychicznymi 3.1. Domy Pomocy Społecznej Osoby z zaburzeniami psychicznymi nie kwalifikujące się do leczenia szpitalnego, które z uwagi na podeszły wiek, schorzenia, warunki rodzinne, mieszkaniowe i materialne oraz sytuację życiową wymagają stałej opieki, której nie może zapewnić rodzina, kierowane są do domów pomocy społecznej. Na terenie Powiatu Tarnowskiego funkcjonuje 5 domów pomocy społecznej przeznaczonych dla osób z zaburzeniami psychicznymi 4 dla osób dorosłych i 1 dla dzieci i młodzieży na ogólną liczbę miejsc 400. W obrębie powiatu tarnowskiego usytuowane są dość równomierne, co w pełni zaspokaja potrzeby mieszkańców w tym zakresie. Mapa 2 Str 32/110

Ogółem wg stanu na 31 grudnia 2010 roku w domach pomocy społecznej dla osób z zaburzeniami psychicznymi na terenie powiatu tarnowskiego przebywało 392 mieszkańców, w tym 312 kobiet i 80 mężczyzn. 2,0% stanowiły osoby do 25 roku życia, 10,5% do 40 lat, 30,4% do 60 lat natomiast pozostałą grupę (57,1%) mieszkańcy w wieku powyżej 60 roku życia. Wśród pensjonariuszy 252 było ubezwłasnowolnionych. Większość mieszkańców DPS stanowiły osoby z zaburzeniami psychicznymi i sprzężonymi (62,8%). W I półroczu 2011 roku struktura wiekowa oraz liczba osób nie uległy znaczącej zmianie. Sytuacja bytowa mieszkańców DPS kształtuje się na zadowalającym poziomie. Wszystkie placówki posiadają bezterminowe zezwolenia Wojewody Małopolskiego na prowadzenie domu pomocy społecznej danego typu, co oznacza, że osiągnęły wymagany standard podstawowych usług bytowych, opiekuńczych i wspomagających. Dom Pomocy Społecznej w Nowodworzu Został oddany do użytku w grudniu 2003 r. na ogólną liczbę miejsc 80. Decyzją Wojewody Małopolskiego z dnia 24 maja 2004 r. przekazany został nieodpłatnie na rzecz Powiatu Tarnowskiego. W kolejnych latach w placówce systematycznie przybywało miejsc, tj.; - w 2004 r. 8 miejsc, - w 2006 r. 3 miejsca, - w 2008 r. 8 miejsc, - w 2009 r.- 4 miejsca, - w 2011 r. 8 miejsc W sumie na przestrzeni lat DPS w Nowodworzu stał się placówką przeznaczoną dla 111 kobiet i mężczyzn przewlekle psychicznie chorych oraz niepełnosprawnych intelektualnie. Dom zapewnia całodobową opiekę oraz zaspokaja niezbędne potrzeby bytowe, edukacyjne, społeczne i religijne mieszkańców. Nad stanem zdrowia podopiecznych czuwa odpowiednio wykwalifikowana kadra pielęgniarek i opiekunów. Ogółem w placówce zatrudnionych jest 76 osób. Str 33/110

Lp. Tabela 20 Zestawienie danych dotyczących Domu Pomocy Społecznej w Nowodworzu Stan na 31.12.2010 r. Stan na 30.06.2011 r. Wyszczególnienie (w osobach) (w osobach) Liczba mieszkańców 102 106 1. 2 3. 4. w tym: kobiety mężczyźni Schorzenia uczestników: Osoby chore psychicznie Osoby upośledzone umysłowo Przedział wiekowy: do 25 lat do 40 lat od 40-60 lat powyżej 60 lat Sytuacja prawna mieszkańców ubezwłasnowolnionych 29 73 92 10 0 19 54 29 31 75 96 10 4 17 57 28 51 53 5. Zatrudnienie w osobach 76 76 Liczba pokoi mieszkalnych: 6. pokoje dwuosobowe 36 36 pokoje trzyosobowe 12 12 7. STANDARD OSIĄGNIĘTY Decyzja Nr 10/z/2008 z dnia 11 lipca 2008 r. zmieniona decyzją z dnia 15 maja 2009 r. oraz decyzją z dnia 6 kwietnia 2011 r. zezwolenie stałe Źródło: Dane Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Tarnowie. Dom Pomocy Społecznej w Karwodrzy Powstał w 1952 roku jako Państwowy Dom Pomocy Społecznej dla osób ubogich, samotnych i starszych pochodzących z okolicznych gmin. W późniejszym okresie do placówki przyjmowano wyłącznie kobiety z zaburzeniami psychicznymi i upośledzeniem umysłowym. W latach osiemdziesiątych dokonano zmiany przeznaczenia domu na koedukacyjny (dom dla kobiet i mężczyzn), a następnie w latach 1992 1993 placówkę powtórnie przekwalifikowano na dom dla 100 kobiet niepełnosprawnych intelektualnie i psychicznie chorych. W 2010 roku DPS osiągnął obowiązujący standard i uzyskał zezwolenie na prowadzenie domu przeznaczonego dla 80 osób niepełnosprawnych intelektualnie. Podstawowym przedmiotem działalności Domu jest zapewnienie jego mieszkańcom stałej, Str 34/110

całodobowej opieki, warunków bezpiecznego i godnego życia, intymności, niezależności oraz rozwoju osobowości i samodzielności z uwzględnieniem stopnia psychicznej i fizycznej sprawności. W domu zatrudnionych jest 67 osób. Lp. Zestawienie danych Domu Pomocy Społecznej w Karwodrzy Wyszczególnienie Stan na 31.12.2010 r. (w osobach) Tabela 21 Stan na 30.06.2011 r. (w osobach) 1. Liczba mieszkańców 80 kobiet 79 kobiet 2. 3. 4. Schorzenia uczestników: Osoby chore psychicznie Osoby upośledzone umysłowo Przedział wiekowy: do 25 lat do 40 lat od 40-60 lat powyżej 60 lat Sytuacja prawna mieszkańców ubezwłasnowolnionych 31 49 0 7 25 48 30 49 0 7 25 47 54 54 5. Zatrudnienie w osobach 67 67 6. Liczba pokoi mieszkalnych: pokoje jednoosobowe pokoje dwuosobowe pokoje trzyosobowe pokoje czteroosobowe 7. STANDARD OSIĄGNIĘTY 5 10 9 7 Źródło: Dane Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Tarnowie. 5 10 9 7 Decyzja Nr 22/2010 Wojewody Małopolskiego z dnia 14 grudnia 2010 roku zezwolenie stałe Dom Pomocy Społecznej w Sieradzy Został powołany przez Wojewodę Tarnowskiego Zarządzeniem Nr 51/91 z dnia 4 listopada 1991 roku. Dom jest jednostką pobytu stałego przeznaczoną dla 85 kobiet przewlekle psychicznie chorych. Świadczy usługi bytowe, opiekuńcze, medycznorehabilitacyjne, społeczne oraz religijne w formie i zakresie wynikającym z indywidualnych potrzeb na poziomie obowiązującego standardu. W celu zapewnienia właściwych usług w Domu zatrudniony jest wykwalifikowany personel składający się m.in. z pielęgniarek, pracowników socjalnych, opiekunek, instruktorów terapii zajęciowej, pokojowych, dietetyka, psychologa i kapelana, stanowiący zespół terapeutyczno-opiekuńczy. Str 35/110

Lp. Zestawienie danych Domu Pomocy Społecznej w Sieradzy Wyszczególnienie Stan na 31.12.2010 r. (w osobach) Tabela 22 Stan na 30.06.2011 r. (w osobach) 1. Liczba mieszkańców 85 kobiet 84 kobiety 2. 3. 4. Schorzenia uczestników: Osoby chore psychicznie Osoby upośledzone umysłowo Przedział wiekowy: do 25 lat do 40 lat od 60 lat i powyżej Sytuacja prawna mieszkańców ubezwłasnowolnionych 53 32 0 3 82 52 32 0 3 81 63 61 5. Zatrudnienie w osobach 63 64 6. Liczba pokoi mieszkalnych: pokoje jednoosobowe pokoje dwuosobowe pokoje trzyosobowe Decyzja Nr 25/2010 Wojewody Małopolskiego 7. STANDARD OSIĄGNIĘTY z dnia 20 grudnia 2010 roku zezwolenie stałe Źródło: Dane Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Tarnowie. 2 19 5 2 19 5 Dom Pomocy Społecznej w Stróżach Dom Pomocy Społecznej w Stróżach prowadzi swoją działalność od 1951 roku. W 2010 roku osiągnął standard i decyzją Wojewody Małopolskiego uzyskał zezwolenie na prowadzenie DPS dla 108 kobiet przewlekle psychicznie chorych. Placówka świadczy podstawowe usługi zgodne ze standardem w zakresie potrzeb bytowych, opiekuńczych i wspomagających. Dom zapewnia mieszkańcom całodobową opiekę, oraz zaspokaja potrzeby takie jak: intymność, niezależność, poczucie bezpieczeństwa, które są niezbędne człowiekowi do prowadzenia godnego życia. DPS zatrudnia 20 osób. Str 36/110