Kujawsko - -Pomorskie Turystyka szkolna Wycieczka z klasą w w w. v i s i t k u j a w s k o - p o m o r s k i e. p l
Wycieczka z klasą 1 Gotyk, piernik i Kopernik, śladami Chopina, zamki krzyżackie, festyn u pradziadów, na tropie dinozaurów Niezależnie od tematu wycieczki, ten folder pomoże Państwu w zaplanowaniu niezapomnianej przygody dla uczniów. Turystyka w kujawsko-pomorskim wychodzi naprzeciw wymaganiom edukacji szkolnej. Nowoczesne formy zwiedzania, interaktywne wystawy, profesjonaliści z pasją potrafią sprostać potrzebom młodego turysty. Znane atrakcje zyskują nowe oblicza. Wszystko po to, żeby spędzony z pożytkiem czas pozostawił na długo miłe wspomnienia. Bez wątpienia podróże uczą bawiąc. Niepostrzeżenie uczeń poprzez bezpośredni kontakt zapoznaje się z historią, kulturą i przyrodą. Uczestnictwo w wydarzeniach jest bardziej pożądane od godzin spędzonych w ławce. Szkolne wycieczki kształtują samodzielność to często pierwsze wyjazdy bez rodziców. Ciekawie zaplanowana wycieczka szkolna na długie lata pozostaje we wspomnieniach oraz wzbudza zainteresowania krajoznawcze. Jednak, żeby tak się stało wybór miejsca wyjazdu nie może być przypadkowy. Inspiracją do planu podróży mogą być propozycje wycieczek szkolnych na stronie: www.visitkujawsko-pomorskie.pl 2 + 3
Region natury, region kultury 2 k u j a w s k o - p o m o r s k i e Kujawsko-pomorskie to region, w którym kultura i natura równomiernie się przenikają. Stolice województwa: Bydgoszcz i Toruń, otoczone są lasami, rzeki Brda i Wisła wpisują się w ich zabudowę. Odwiedzających urzekają również małe miasta o bogatej historii czy rozległe pejzaże wiejskie z niewielkimi osadami. To wszystko jest wynikiem działania człowieka oraz sił natury, które ukształtowały charakterystyczny krajobraz. Cechują go liczne, niewielkie wzniesienia, jeziora oraz duże kompleksy leśne. Przecinająca województwo dolina Wisły, jej wysoka skarpa oraz rozległe dno tworzą niepowtarzalne pejzaże. Do zwiedzania zachęcają liczne zabytki z różnych okresów historycznych. Stanowią one materialną pamiątkę po bogatej historii regionu i Polski. Coraz większe zainteresowanie budzą współczesne atrakcje, takie jak westernowe miasteczka, parki jurajskie czy gry miejskie. w w w. v i s i t k u j a w s k o - p o m o r s k i e. p l
I Kujawy, i Pomorze 3 Historyczne podziały regionu odzwierciedla nazwa województwa. Na prawym brzegu Wisły rozciąga się słynąca gotyckimi zabytkami Ziemia Chełmińska, część Pomorza. Tu spotkać można krzyżackie warownie, dotknąć gotyckich murów czy przenieść się w czasie pośród średniowiecznych uliczek Torunia i Chełmna. Zaś na lewym brzegu rzeki rozpościera się historyczna kraina Kujawy, bogata w sielskie krajobrazy oraz historię. Te okolice związane są z początkiem państwa polskiego. Znajdujące się na południu województwa zabytki wczesnego średniowiecza są tego materialnym dowodem. Łączy je znany Szlak Piastowski. 4 + 5
k u j a w s k o - p o m o r s k i e 4 Gotyk, piernik i Kopernik Toruń to miasto, które budzi jednoznaczne skojarzenia: gotyckie budowle, wyśmienite pierniki, słynny astronom Mikołaj Kopernik. Jednak nie wszyscy wiedzą, że toruńska starówka została uznana za wyjątkową i wpisana na prestiżową listę Światowego Dziedzctwa Kultury UNESCO, pierniki można tam wypiekać samodzielnie, a teorię Kopernika zweryfikować, odbywając podróż w kosmos. Gotyckie zabytki Torunia skupione są na Starym Mieście. Wraz z kamienicami stanowią zespół o unikalnej atmosferze. Bez trudu można tam przenieść się w przeszłość i oczami wyobraźni zobaczyć Toruń sprzed wieków. Pomagają w tym przewodnicy historyczne postacie oprowadzające turystów po swoim mieście. W Muzeum Piernika dowiemy się wszystkiego o tym tradycyjnym toruńskim wypieku. Obowiązkowo należy go również samodzielnie wypiec. Po wyrobieniu ciasta, doprawieniu korzennymi przyprawami i ukształtowaniu, piernik trafia do pieca, a zwiedzającym czas oczekiwania umilają opowiadane legendy. Następnie przychodzi czas na odwiedziny w domu najsłynniejszego polskiego astronoma Mikołaja w w w. v i s i t k u j a w s k o - p o m o r s k i e. p l
Kopernika. We wnętrzu późnogotyckiej kamienicy znajduje się ekspozycja, która przybliża życie i dzieło uczonego. Przy okazji warto złożyć wizytę w jego pracowni. Po takim przygotowaniu można już wybrać się w kosmos. Umożliwi to toruńskie Planetarium z niezwykle nowoczesnym wyposażeniem, tworzące efekty przestrzennego obrazu i dźwięku. Z pewnością należy również odwiedzić interaktywne Orbitarium, w którym można m.in. samodzielnie sterować sondą lub samemu odkryć tajniki układu słonecznego. W toruńskich piwnicach mieści się Obserwatorium Astronomiczne z największym w Europie Środkowej (o średnicy 32 m) radioteleskopem, będącym częścią światowego systemu i pracującym w międzynarodowej sieci obserwacji kosmicznych. To tylko część atrakcji, które oferuje Toruń. W skansenie Muzeum Etnograficznego mieszczącym się w ścisłym centrum miasta, zobaczyć można zabytki architektury wiejskiej z całego regionu. Z pewnością warto zajrzeć jeszcze do teatru Baj Pomorski, którego fasada ma formę ogromnej, drewnianej szafy. Chwilę grozy można przeżyć, zwiedzając z pochodniami Fort IV, natomiast sprawność i hart ducha można sprawdzić w parku linowym w pobliskiej Barbarce. 6 + 7
k u j a w s k o - p o m o r s k i e 5 Bydgoszcz scenografią gry Bydgoszcz to miasto, które potrafi zachwycić nawet wytrawnego obieżyświata. Położona w dolinie, przecięta przez Brdę i Kanał Bydgoski, otoczona zielenią okolicznych lasów i parków z wpisaną w ten pejzaż architekturą. Taka jest Bydgoszcz, która coraz częściej pojawia się na turystycznej mapie Polski. Szczególne ważną rolę w krajobrazie miasta odgrywa woda. Podczas spaceru plantami nad Starym Kanałem Bydgoskim trafić można na zabytkowe śluzy. W ścisłym centrum znajduje się Wyspa Młyńska. Stanowi ona enklawę zieleni z budynkami Muzeum Okręgowego i sąsiadującą Wenecją Bydgoską. w w w. v i s i t k u j a w s k o - p o m o r s k i e. p l
Zupełnie nową dawkę przeżyć dostarczają organizowane w Bydgoszczy gry miejskie. Uczestnicy biorący udział w zabawie mają do wykonania różnorodne zadania, które łączy spójna tematyka. Mogą nią być legendy, wątki z historii miasta lub zupełnie fikcyjne opowieści, stworzone na potrzeby gry. Niezależnie od motywu przewodniego, zawsze odbywa się ona w przestrzeni miasta. Zadania polegają na rozwiązywaniu zagadek, odnajdywaniu miejsc według wskazówek, czy zdobywaniu informacji. Dzięki temu uczestnicy, w odmienny sposób niż zwykle, poznają miasto. Zależnie od przyjętych zasad wyłaniany jest zwycięzca, który otrzymuje nagrodę. Gra miejska to przygoda, która bawiąc uczy: historii, geografii, logicznego myślenia i pracy zespołowej. Świetnie uzupełnia zwiedzanie miasta, które może odbywać się na przykład statkiem o napędzie słonecznym, sunącym po Brdzie w centrum Bydgoszczy. 8 + 9
k u j a w s k o - p o m o r s k i e 6 Śladami Chopina Ziemia Dobrzyńska to tereny, na których wakacje spędzał niegdyś młody Fryderyk Chopin. Odwiedzał tam swojego szkolnego kolegę Dominika Dziewanowskiego, którego rodzice posiadali w Szafarni majątek. Był to dla niego punkt wypadowy licznych wycieczek po okolicy. Według źródeł biograficznych, pianista odwiedził m.in. Toruń, pobliski zamek Anny Wazówny w Golubiu-Dobrzyniu oraz inne okoliczne miejscowości. Młody kompozytor uczestniczył też w lokalnych uroczystościach i ludowych zabawach, co odcisnęło się piętnem na jego późniejszej twórczości. Te i inne miejsca w kraju, związane z pianistą łączy Szlak Fryderyka Chopina. Obecnie w Szafarni funkcjonuje Ośrodek Chopinowski, który prowadzi szeroko zakrojoną działalność związaną z kulturą oraz popularyzacją sztuki Fryderyka Chopina. Organizowane są tam liczne koncerty oraz warsztaty muzyczne. Podczas lekcji muzealnych prezentowane jest życie i twórczość kompozytora. W znajdującym się na szlaku skansenie w Kłóbce realizowane są lekcje chopinowskie. Z pewnością warto odwiedzić te okolice i spełnić życzenie dorosłego już Chopina zawarte w tych słowach, skierowanych do przyjaciela: Jeśli zobaczysz Szafarnię, to usiądź na ławeczce i zapamiętaj imię moje. w w w. v i s i t k u j a w s k o - p o m o r s k i e. p l
Biwaki wśród jezior i lasów 7 Biwaki, zielone szkoły to czas niecierpliwie wyczekiwany przez każdego ucznia. Wypoczynek na łonie natury, atrakcyjne formy rekreacji oraz dobra zabawa, wzbogacone elementami edukacyjnymi, to sprawdzony przepis na udaną wycieczkę klasową. Rozległy kompleks Borów Tucholskich, pełne jezior Pojezierze Brodnickie oraz funkcjonujące tam doskonale wyposażone, nowoczesne ośrodki tworzą ofertę, której nie można pominąć przy wyborze miejsca takiego wyja-zdu. Nordic Walking, kajaki, rowery, konie, spotkania z leśnikami, twórcami ludowymi, rzemieślnikami, artystami czy warsztaty to atrakcje, które wypełniają po brzegi programy pobytu. Bory Tucholskie to jeden z największych obszarów leśnych w Polsce oraz dorzecze dwóch urokliwych rzek Brdy i Wdy. Ludzie zamieszkujący te tereny od dawna trudnili się gospodarką leśną. Charakterystyczny jest borowiacki strój ludowy, architektura, haft oraz rzeźba. W okolicach znajdują się unikalne atrakcje: akwedukt w Fojutowie skrzyżowanie rzeki i kanału, rezerwat cisów w Wierzchlesie czy Muzeum Indian w Wymysłowie. Pojezierze Brodnickie to lasy, ponad setka jezior i malownicze doliny meandrujących rzek. Wchodzi ono w zespół tzw. Zielonych Płuc Polski. Przyroda stwarza wyśmienite warunki do uprawiania różnych form aktywnego wypoczynku. Istniejące tu rezerwaty chronią wiele unikalnych roślin. W Ośrodku Edukacji Ekologicznej Gród Foluszek realizowane są doskonale opracowane, interaktywne lekcje historii i archeologii. Program wypełniają różne zabawy i konkurencje, których wspólnym mianownikiem jest historia średniowiecza. Podczas wyjazdu w te okolice nie można również pominąć Brodnicy, miasta pełnego zabytków. 10 + 11
k u j a w s k o - p o m o r s k i e w w w. v i s i t k u j a w s k o - p o m o r s k i e. p l
Ekologicznie w Dolinie Dolnej Wisły 8 Na terenie województwa królowa polskich rzek w charakterystyczny sposób zmienia swój bieg niemalże pod kątem prostym, tworząc malownicze zakole wcięte w pradolinę. W tej okolicy rozpoczyna się kraina geograficzna zwana Doliną Dolnej Wisły. To w dużej mierze zalewowe tereny ograniczone na wschodzie i zachodzie stromymi skarpami. W XVI wieku osiedlili się tu mennonici. Byli oni doświadczeni w gospodarowaniu na podobnych terenach. Zdołali w znacznym stopniu okiełznać niepokorną naturę i rozwinąć swoją niezwykle ciekawą kulturę. Mennonici trudnili się przede wszystkim rolnictwem. Do dnia dzisiejszego zachowały się na tych terenach liczne ślady ich obecności. Współcześni mieszkańcy kontynuują tradycje rolnicze, produkując żywność, prowadząc sady, pasieki, wytwarzając przetwory i ożywiając zapomniane dziedziny rzemiosła ludowego. W Dolinie i jej okolicach funkcjonują liczne gospodarstwa agroturystyczne, w których można nie tylko wypocząć i skosztować lokalne wyroby, ale również wziąć udział w pracach gospodarczych. W ten sposób poznaje się elementy lokalnej kultury. Jedno z takich gospodarstw znajduje się w Chrystkowie. Sympatyczni gospodarze z radością i pasją dzielą się tam wiedzą, oprowadzają po swoim domu starej, drewnianej chacie mennonickiej, tradycyjnej suszarni owoców czy sadzie z licznymi odmianami jabłoni. W drodze do Chrystkowa warto odwiedzić inne atrakcje tych okolic: jedyną w regionie jaskinię Bajka, punkty widokowe, rezerwaty przyrody, zamek krzyżacki w Świeciu czy wytwórców regionalnych produktów. Obowiązkowym punktem wycieczki powinien być Kraków Północy Chełmno. To miasto posiada wiele unikalnych zabytków: gotyckie kościoły, mury miejskie czy charakterystyczny, renesansowy ratusz. Chełmno znane jest także jako Miasto Zakochanych ze względu na znajdujące się w kościele farnym Wniebowzięcia NMP relikwie św. Walentego. 12 + 13
k u j a w s k o - p o m o r s k i e 9 Zdobyć zamki krzyżackie Historyczna ziemia chełmińska rozpościera się na prawym brzegu Wisły. Jej najważniejszym bogactwem są liczne pozostałości po panującym tu niegdyś zakonie krzyżackim: gotyckie kościoły, miasta o średniowiecznym układzie ulic i potężne warownie słynne zamki krzyżackie. Większość z nich ze względów obronnych ulokowana była wzdłuż granicy Wisły. Odbywając podróż z biegiem rzeki można poznać ich stare mury przesiąknięte historią, dowiedzieć się, jak zorganizowane było państwo krzyżackie. Podróż zacząć należy od ruin zamku w Toruniu, następnie odwiedzić Bierzgłowo, Świecie, Radzyń Chełmiński i Nowe. Wszystkie te miejsca można zwiedzić w ciągu jednego dnia, podróżując autokarem. Kontynuować można szlak już na terenie województwa pomorskiego w Gniewie oraz w Malborku. w w w. v i s i t k u j a w s k o - p o m o r s k i e. p l
W głąb historii Polski 10 Szlak Piastowski prowadzi, przez tereny północnej Wielkopolski i Kujaw. Znaczna jego część znajduje się w województwie kujawsko-pomorskim. To tereny stanowiące kolebkę polskiej państwowości. To tutaj mieszkał nasz protoplasta Piast Kołodziej, a Mieszko I przyjął chrzest. Dowodem bogatej historii są bezcenne zabytki, które łączy szlak: romańskie kościoły, ruiny zamków, dworki, pałace. Znajduje się na nim również słynny Biskupin, w którym przenieść się można do prehistorycznej osady. Ze Żnina do Muzeum Archeologicznego w Biskupinie dotrzeć można sunącą przez Pałuki kolejką wąskotorową. Warto wybrać się nią trochę dalej do Gąsawy, gdzie od XVII wieku stoi modrzewiowy kościół, w którym niedawno odsłonięto oryginalne malowidła, a niedaleko stoi monumentalny pomnik Leszka Białego. 14 + 15
k u j a w s k o - p o m o r s k i e 11 Wędrówki szlakami Przez województwo przebiegają również szlaki ponadregionalne i międzynarodowe. Ze względu na unikalne zabytki z okresu średniowiecza Toruń, Chełmno i Grudziądz znalazły się na Europejskim Szlaku Gotyku Ceglanego. Historia zakonu cystersów połączyła Chełmno, Toruń oraz Koronowo i położone opodal Byszewo z innymi miejscami związanymi z tym bractwem. Natomiast Mogilno, Toruń i Brodnica leżą na dawnej drodze wędrówek do grobu św. Jakuba Starszego w hiszpańskim Santiago de Compostela. Szlak ten oznakowany jest charakterystyczną muszlą. Wiele współczesnych osad oraz dawnych grodów znajduje się na historycznym szlaku bursztynowym pradawnej trasie handlowej łączącej basen Morza Śródziemnego z południowym wybrzeżem Bałtyku. Szlaki te, przebiegając przez województwo, łącza je z innymi regionami kraju i Europy. Podróż ich śladem to pouczająca przygoda pozwalająca poznać historię i geografię tej części kontynentu. w w w. v i s i t k u j a w s k o - p o m o r s k i e. p l
Festyn u pradziadów 12 Co roku we wrześniu biskupińska osada wypełnia się zwiedzającymi. Właśnie w tym czasie odbywa się tam Festyn Archeologiczny. Za każdym razem przyjmuje on odmienną tematykę, która jest bogato prezentowana przez warsztaty i pokazy. Zjeżdżają wówczas do Biskupina rzemieślnicy i artyści z różnych zakątków Europy. Na co dzień prowadzone są w osadzie interesujące lekcje muzealne. Szczególne wrażenie robi zrekonstruowana część osady, z domami, bramą i palisadą. Spotkać tam można rzemieślników i wytwórców, którzy prezentują dawne zawody. Biskupin położony jest nad jeziorem, po którym odbywają się wycieczki statkiem. 16 + 17
k u j a w s k o - p o m o r s k i e 13 Smak Dzikiego Zachodu W województwie kujawsko-pomorskim jest wiele miejsc, w których można spotkać kowboja, Indianina lub przeżyć napad na pociąg rodem z Dzikiego Zachodu. Pod Grudziądzem leży miasteczko Kansas City, którego ilość atrakcji przyprawia o zawrót głowy. Pokazy z udziałem koni, park rozrywki, kopalnia złota, wioska indiańska, mini zoo, lekcja historii, konkursy staną się atrakcją jednodniowej wycieczki. Zieloną szkołę i biwak można zaś zorganizować w Western City w Gozdawie k. Mogilna. Życie północnoamerykańskich Indian najlepiej można poznać w Muzeum Kultury Indiańskiej w Wymysłowie na terenie Borów Tucholskich. Dzięki kowbojom z Western-S podczas podróży kolejką wąskotorową do Biskupina można przeżyć napad na pociąg rodem z Dzikiego Zachodu, a wieczorem wspólnie usiąść przy ognisku i upiec westernową kiełbaskę. w w w. v i s i t k u j a w s k o - p o m o r s k i e. p l
Na tropie dinozaurów 14 JuraPark w Solcu Kujawski i Zaurolandia w Rogowie to dwa, bardzo popularne parki dinozaurów. Rozlokowano tam na wielu hektarach dokładnie odtworzone modele gadów w naturalnych rozmiarach. Odwiedziny w JuraParku urozmaicają specjalnie przygotowane lekcje muzealne, zwiedzanie Muzeum Ziemi, warsztaty paleontologiczno-plastyczne oraz park rozrywki. Dodatkowymi atrakcjami Zaurolandii jest Muzeum Paleontologiczne, możliwość jazdy konnej, strzelania z łuku i plac zabaw. 18 + 19
Astro -bazy W i ę c e j i n f o r m ac j i n a s t r o n i e www.visitkujawsko-pomorskie.pl ArtStudio, www.klonowski.eu www.polska.travel www.pot.gov.pl www.visitkujawsko-pomorskie.pl www.k-pot.pl W y d a w c a Kujawsko-Pomorska Organizacja Turystyczna Zdjęcia z archiwum K-POT, Urzędu Miasta w Toruniu, Robert Sawicki