EFEKTYWNOŚĆ GOSPODARKI ODPADAMI OPAKOWANIOWYMI ZAWARTYMI W ODPADACH KOMUNALNYCH

VI MIĘDZYNARODOWE FORUM GOSPODARKI ODPADAMI EFEKTYWNOŚĆ GOSPODAROWANIA ODPADAMI VI-TH INTERNATIONAL WASTE FORUM EFFICIENCY OF WASTE MANAGEMENT POZNAŃ LICHEŃ STARY, MAJ/CZERWIEC 2005 Ryszard SZPADT, Iwona MAĆKÓW, Marta SEBASTIAN Instytut Inżynierii Ochrony Środowiska Politechnika Wrocławska Wybrzeże Wyspiańskiego 27, 50-370 Wrocław Institute of Environment Protection Engineering Wrocław University of Technology Wybrzeże Wyspiańskiego 27, 50-370 Wrocław EFEKTYWNOŚĆ GOSPODARKI ODPADAMI OPAKOWANIOWYMI ZAWARTYMI W ODPADACH KOMUNALNYCH EFFECTIVITY OF MANAGEMENT OF PACKAGING WASTES CONTAINED IN MUNICIPAL WASTE Presented are results of studies on composition of packaging wastes generated in households in towns. On the basis of measured and estimated data an attempt of balancing packaging waste management in Poland was undertaken. Analysed is effectivity of separate collection of domestic wastes in comparison to collection of wastes from infrastructural sources. Presented are also detailed data on composition of packaging glass and plastics. 1. Wstęp Wzrost zużycia opakowań w Polsce (w ślad za innymi krajami UE) powoduje, że wzrasta także ich udział w odpadach komunalnych oraz w odpadach wytwarzanych w obiektach handlowych, usługowych i w zakładach przemysłowych. Wg Krajowego Planu Gospodarki Odpadami (w skrócie KPGO [1]), w roku 1991 na polski rynek zostało wprowadzonych ok. 1,8 mln Mg opakowań, a w 1998 roku już ponad 3,2 mln Mg, co oznacza wzrost o ok. 1,7 mln Mg w ciągu 7 lat. KPGO zakłada wzrost ilości wprowadzanych na rynek opakowań o ok. 5-6 % rocznie do roku 2005. Opakowania są stosowane we wszystkich działach gospodarki, co powoduje znaczne rozproszenie przestrzenne powstających z nich odpadów opakowaniowych. Źródła wytwarzania odpadów opakowaniowych nie są w pełni zbilansowane pod względem ilościowym i jakościowym, o czym świadczą choćby rozbieżności pomiędzy założeniami KPGO, informacjami Ministerstwa Środowiska o ilościach odpadów wprowadzonych na rynek [2], a danymi pochodzącymi z analiz przeprowadzonych w ramach opracowania EKO-

2 R.SZPADT, I.MAĆKÓW, M.SEBASTIAN PAK [3]. Prognozy wg EKO-PAK (3,818 mln Mg) zakładają o ok. 20 % niższe ilości opakowań do roku 2007 niż prognozy zawarte w KPGO (4,774 mln Mg). W niniejszym artykule podjęto próbę wstępnego zbilansowania ilości i rodzajów odpadów opakowaniowych zawartych w komunalnych odpadach domowych z terenów miejskich i wiejskich. Podstawę do tego bilansu stanowią wyniki badań składu odpadów domowych przeprowadzonych we Wrocławiu w 2004 roku, które porównano ponadto z wynikami badań odpadów komunalnych w Krakowie w 2003 roku. Badania odpadów we Wrocławiu są wykonywane od wiosny 2004 roku jako element projektu finansowanego przez Komisję Europejską w 5 th Framework Programme, zatytułowanego The Use of Life Cycle Assessment Tool for the Development of Integrated Waste Management Strategies for Cities and Regions with Rapid Growing Economies [4]. Badania w Krakowie zostały przeprowadzone przez Miasto Kraków oraz Instytut Nafty i Gazu w ramach innego projektu zatytułowanego Development of a Methodological Tool to Enhance the Precision & Comparability of Solid Waste Analysis Data [5]. 2. Ilość i skład odpadów opakowaniowych oraz komunalnych wytwarzanych w miastach wg KPGO [1] Odpady komunalne wytwarzane w miastach pochodzą z różnych źródeł, ich udziały w całkowitej ilości odpadów przedstawiono w tabeli 1. Tabela 2 zawiera skład odpadów komunalnych z obiektów infrastrukturalnych, natomiast prognozy ilości oraz składu odpadów opakowaniowych zawartych w odpadach wytwarzanych na terenach miejskich przedstawiono w tabeli 3. Tabela 1. Źródła pochodzenia miejskich odpadów komunalnych (kg /M a) [1] Table 1. Sources of municipal waste generation (kg/cap. year) [1] Źródła odpadów 2000 2003 Odpady z gospodarstw domowych 226 241 Odpady z obiektów infrastrukturalnych 110 120 Odpady wielkogabarytowe 20 25,5 Odpady z budowy, remontów i demontażu 40 51 Odpady zielone (z parków) 10 11 Odpady z oczyszczania ulic i placów 15 15,5 Komunalne odpady niebezpieczne 3 3 Razem 424 467 W odpadach z obiektów infrastrukturalnych dominujący jest udział opakowań z papieru i tektury oraz tworzyw sztucznych. W planie gospodarki odpadami komunalnymi, stanowiącym element KPGO, całą ilość odpadów opakowaniowych (za wyjątkiem odpadów z materiałów naturalnych) przydzielono do odpadów komunalnych, różnicując tylko zawartości odpadów opakowaniowych w odpadach z terenów miejskich i wiejskich. To zaliczenie odpadów opakowaniowych do komunalnych ma charakter

EFEKTYWNOŚĆ GOSPODAROWANIA ODPADAMI OPAKOWANIIOWYMI... 3 czysto teoretyczny, gdyż odpady te tylko w stanie zmieszanym z pozostałymi odpadami mogą wystąpić w zmieszanych odpadach komunalnych o kodzie 200301. Odpady opakowaniowe zbierane selektywnie, niezależnie od źródeł, są zaliczane do odpowiednich rodzajów w grupie 15, a więc nie są one klasyfikowane jako komunalne. Zatem, zbilansowane w KPGO w odpadach komunalnych odpady opakowaniowe mają charakter całkowitego potencjału odpadów opakowaniowych, jakie mogłyby wystąpić w odpadach domowych i od innych wytwórców, gdyby były one w całości usuwane jako odpady komunalne. W dalszej części referatu stosowane będzie rozróżnienie całkowitej ilości odpadów opakowaniowych (np. przeliczone na mieszkańca miasta lub terenów wiejskich, obejmujące odpady opakowaniowe z wszystkich źródeł) oraz zawartości odpadów opakowaniowych w odpadach domowych. Tabela 2. Skład materiałowy odpadów z obiektów infrastrukturalnych [1] Table 2. Material composition of wastes from infrastructural sources [1] Materiały kg/ Ma % masy Papier i tektura 36 30 Tworzywa sztuczne 36 30 Szkło 12 10 Metale żelazne i nieżelazne 6 5 Tekstylia 3,6 3 Organiczne roślinne 12 10 Mineralne 6 5 Frakcja drobna 8,4 7 Razem 120 100 Tabela 3. Prognozy zawartości odpadów opakowaniowych w odpadach z miast [1] Table 3. Projections of packaging waste contents in municipal waste [1] Materiał 2000 2003 2004 2007 kg/ma % ok kg/ma % ok kg/ma % ok kg/ma % ok Papier i tektura 41,5 9,80 50,6 10,84 54,0 11,16 65,8 12,5 Tworzywa szt. 15,5 3,66 18,9 4,05 20,2 4,17 24,6 4,67 Szkło 28,1 6,63 32,4 6,94 33,9 7,0 39,0 7,41 Blacha stalowa 4,6 1,08 5,1 1,09 5,3 1,1 5,9 1,12 Aluminium 1,3 0,31 1,5 0,32 1,5 0,31 1,7 0,32 Wielomateriałowe 4,7 1,10 5,4 1,16 5,6 1,16 6,7 1,27 Razem 95,7 22,58 113,9 24,4 120,5 24,9 143,7 27,29 uwaga: ok odpady komunalne

4 R.SZPADT, I.MAĆKÓW, M.SEBASTIAN Można zatem wyróżnić trzy zasadnicze źródła wytwarzania odpadów opakowaniowych: gospodarstwa domowe głównie odpady opakowań jednostkowych, jako zbierane selektywnie odpady grupy 15 oraz w zmieszanych odpadach komunalnych, obiekty infrastruktury handlowej magazyny, hurtownie, sklepy, supermarkety głównie odpady opakowań zbiorczych i transportowych grupy 15, obiekty z infrastruktury przemysłowej głównie opakowania zbiorcze grupy 15. Zebranie i przekazanie do recyklingu lub innego odzysku czystych i jednorodnych odpadów z infrastruktury handlowej oraz przemysłowej jest stosunkowo łatwe i tanie. Są to odpady o dużych wymiarach i określonej wartości handlowej. Poprzez odpowiednie działania techniczno-organizacyjne na poziomie każdego wytwórcy tych odpadów, bez większego nakładu środków i energii, można zebrać selektywnie poszczególne rodzaje odpadów, w szczególności dotyczy to opakowań z papieru i tektury oraz tworzyw sztucznych. Zależnie od materiału, koszt pozyskania odpadów z obiektów infrastrukturalnych jest ok. 2-6 krotnie niższy niż koszt selektywnego zbierania odpadów opakowaniowych z gospodarstw domowych [3]. Do odpadów znacznie rozproszonych, wytwarzanych przede wszystkim w gospodarstwach domowych należą jednostkowe opakowania szklane, z tworzyw sztucznych, wielomateriałowe, z metali żelaznych i nieżelaznych, w mniejszym stopniu także opakowania z papieru i tektury. Opakowania szklane, wielomateriałowe i metalowe występują prawie wyłącznie jako opakowania jednostkowe, a ich selektywne zbieranie możliwe jest głównie poprzez aktywne zaangażowanie gospodarstw domowych 3. Wyniki badań odpadów domowych i zawartości w nich odpadów opakowaniowych Badania domowych odpadów komunalnych wykonano we Wrocławiu zgodnie z metodologią S.W.A. Tool (sortowanie odpadów przez 2 sita 40 mm i 10 mm), którą zmodyfikowano przez dodanie sita 100 mm, dzięki czemu frakcję > 40 mm podzielono na dwie frakcje 40-100 mm i > 100 mm. W niniejszym referacie prezentowane są wyniki badań wykonanych w dwóch seriach wiosennej i letniej 2004 r.. W każdej serii sortowano odpady z 3 środowisk miejskich, tj. nowej zabudowy wielorodzinnej (środowisko 1), zabudowy mieszanej centrum miasta (środowisko 2) oraz zabudowy peryferyjnej (środowisko 3). Odpady z każdego środowiska dzielono na 4 frakcje: > 100 mm, 40-100 mm, 10-40 mm oraz < 10 mm. Frakcje > 100 mm i 40-100 mm dzielono na 11 kategorii głównych i 34 podgrupy, frakcję 10-40 mm tylko na 11 kategorii. Szczegółowy schemat metodyki badań zawiera inny referat [6]. Średnia zawartość frakcji > 100 mm wynosiła 33,5 % (zakres 29-38 %), a frakcji 40-100 mm ok. 32,5 % (32-33 %) masy odpadów domowych. Łącznie frakcje te stanowiły ok. 66 % masy odpadów domowych, uśrednionych dla obszaru całego miasta. Odpady opakowaniowe przydatne do odzysku są zawarte przede wszystkim we frakcji > 100

EFEKTYWNOŚĆ GOSPODAROWANIA ODPADAMI OPAKOWANIIOWYMI... 5 mm, w mniejszym stopniu we frakcji 40-100 mm. Średnie zawartości odpadów opakowaniowych w obydwu frakcjach odpadów we Wrocławiu zawiera tabela 4. We frakcji > 100 mm odpady opakowaniowe stanowią łącznie ok. 38 % jej masy, we frakcji 40-100 mm nieco poniżej 30 % jej masy. W stosunku do całkowitej masy odpadów domowych (łącznie z frakcjami poniżej 40 mm) udziały odpadów opakowaniowych wynoszą odpowiednio 12,7 oraz 9,6 %, łącznie 22,3 %. We frakcji > 100 mm wyraźnie wyższe są zawartości papieru, tworzyw sztucznych i opakowań wielomateriałowych, niż we frakcji 40-100 mm, zbliżone są zawartości szkła w obydwu frakcjach. Tabela 4. Średnie zawartości odpadów opakowaniowych we frakcjach 40-100 i > 100 mm [4] Table 4. Average contents of packaging wastes in fractions 40-100 and > 100 mm [4] Materiał % masy frakcji Frakcja > 100 mm % całej masy odpadów dom. % masy frakcji Frakcja 40-100 mm % całej masy odpadów dom. Papier / tektura 7,43 2,50 3,08 1,00 Tworzywa sztuczne 10,97 3,67 6,95 2,26 Szkło 14,74 4,94 15,89 5,16 Blacha stalowa 1,09 0,37 1,26 0,41 Aluminium 0,63 0,21 1,22 0,40 Wielomaterialowe 3,02 1,01 1,22 0,40 Razem 37,88 12,70 29,62 9,63 Opakowania wysortowane mechanicznie ze zmieszanych odpadów komunalnych mają wyższą jakość w przypadku frakcji > 100 mm niż 40-100 mm. Te ostatnie są bardziej wilgotne i zawierają więcej frakcji biologicznie rozkładalnych (odpadów kuchennych i ogrodowych) stanowiących zanieczyszczenie. W praktyce, sortując mechanicznie odpady zmieszane (przyjmując 80 mm jako średnicę podziału), we frakcji >80 mm można liczyć na wydzielenie (w stosunku do całej masy odpadów) ok. 2 % papieru, ok. 4 % tworzyw sztucznych, ok. 5 % szkła, ok. 0,3 % opakowań stalowych, ok. 0,2 % opakowań nieżelaznych oraz ok. 1 % opakowań wielomateriałowych. Łącznie stanowi to ok. 12,5 % masy odpadów, w czynnych sortowniach zmieszanych odpadów komunalnych, wysortowana ilość odpadów nie przekracza na ogół ok. 10 % ich masy. Odpady opakowaniowe zawarte w odpadach domowych powinny być przede wszystkim zbierane selektywnie, jednak dotychczasowy stopień selektywnego zbierania jest bardzo niski. Na Dolnym Śląsku, w 2002 roku zebrano selektywnie w gminach tylko ok. 2271 Mg odpadów opakowaniowych, natomiast w 2003 roku ok. 6365 Mg tych odpadów. W stosunku do potencjalnej całkowitej wytworzonej ilości odpadów opakowaniowych stanowi to ok. 0,9-2,6 %. Na podstawie wyników badań we Wrocławiu [4] i w Krakowie [5] obliczono jednostkowe ilości odpadów opakowaniowych i nieopakowaniowych (wydzielone z frakcji > 40 mm) w odpadach domowych przypadające na mieszkańca i podano w tabeli 5. Z tego zestawienia wynika, że w odpadach domowych wyższe są zawartości papieru i

6 R.SZPADT, I.MAĆKÓW, M.SEBASTIAN tektury, tworzyw sztucznych oraz odpadów wielomateriałowych pochodzenia nieopakowaniowego niż opakowaniowego. Odpady opakowaniowe zawierają natomiast zdecydowanie więcej szkła (ok. 8-krotnie), a także metali żelaznych i nieżelaznych. Porównanie danych z tabeli 5 z danymi z tabeli 3 wskazuje, że prognozowane w KPGO ilości odpadów opakowaniowych zawartych w odpadach komunalnych są znacznie wyższe od ilości zmierzonych w odpadach domowych, co oznacza, że znaczna część odpadów opakowaniowych zawarta jest w odpadach obiektów infrastrukturalnych. Skład materiałowy tych odpadów zawiera tabela 2. Tabela 5. Zawartości odpadów opakowaniowych i nieopakowaniowych w domowych odpadach komunalnych we Wrocławiu [4]] oraz w Krakowie [5 ] Table 5. Contents of packaging and non-packaging wastes in domestic municipal wastes in Wrocław [4 ] and Kraków [5 ] Materiał Wrocław, 278 kg/ma Kraków, 238 kg/ma Średnio % kg/ma % kg/ma % kg/ma Odpady opakowaniowe Papier, tektura 3,43 9,53 2,70 6,43 3,1 8,0 Tw. sztuczne 5,88 16,34 5,00 11,90 5,4 14,1 Szkło 10,14 28,19 9,50 22,60 9,8 25,4 Blacha stalowa 0,76 2,11 1,50 3,57 1,1 2,8 Aluminium 0,60 1,67 0,20 0,40 0,40 1,0 Wielomateriałowe 1,38 3,84 1,20 2,86 1,3 3,4 Razem 22,19 61,68 20,10 47,84 21,1 54,7 Odpady nieopakowaniowe Papier, tektura 4,98 13,80 7,60 18,09 6,3 16,0 Tw. sztuczne 4,99 13,87 7,10 16,9 6,1 15,4 Szkło 1,80 5,00 0,60 1,43 1,2 3,2 Metale żelazne 0,49 1,36 0,00 0,00 0,3 0,7 Metale nieżelazne 0,09 0,25 0,10 0,24 0,1 0,3 Wielomateriałowe 1,20 3,34 1,90 4,52 1,6 3,9 Razem 13,55 37,62 17,30 41,18 15,6 39,5 Ogółem 35,74 99,30 37,40 89,02 36,7 94,2 4. Próba bilansu odpadów opakowaniowych W tabeli 6 przedstawiono porównanie zawartości poszczególnych materiałów w odpadach opakowaniowych i nieopakowaniowych ze źródeł domowych i infrastrukturalnych z prognozowanymi całkowitymi zawartościami poszczególnych

EFEKTYWNOŚĆ GOSPODAROWANIA ODPADAMI OPAKOWANIIOWYMI... 7 materiałów w odpadach komunalnych z miast wg KPGO. Porównanie tych danych pokazuje, że prognozowane ilości papieru, tworzyw sztucznych, metali żelaznych i nieżelaznych są znacznie wyższe od ilości zmierzonych. Pomimo tych rozbieżności, podjęto próbę weryfikacji bilansów odpadów opakowaniowych zawartych w KPGO. Tabela 6. Bilans materiałowy odpadów opakowaniowych i nieopakowaniowych w 2003 r. w odpadach z terenu miasta Table 6. Material balance of packaging and non-packaging waste in 2003 in waste generated in towns Papier Tw.szt Szkło Met. żel., blacha Met. nżel. aluminium Wielomater. Materiał Odpady łącznie [1] Odpady domowe średnio Odpady infrastr. [1] Razem domowe i infrastr. Różnica kol.3- kol.8 kg/ma kg/ma kg/ma kg/ma kg/ma kg/ma kg/ma opak. 50,6 8,0 81,0 nieopak. 30,4 16,0 opak. 18,9 14,1 69,4 nieopak. 50,5 15,4 opak. 32,4 25,4 34,6 nieopak. 2,2 3,2 opak. 5,1 2,8 18,3 nieopak. 13,2 0,7 opak. 1,5 1,0 1,5 nieopak. - 0,3 opak. 5,4 3,4 5,4 nieopak. - 3,9 24,0 36,0 60,0 21,0 29,5 36,0 65,5 3,9 28,6 12,0 40,6-6,0 3,5 1,3 6,0 10,8 9,0 7,3-7,3-1,9 Razem 210,2 94,2 90,0 184,2 26,0 Na podstawie danych tabeli 6 oraz danych z KPGO dla opakowań z terenów wiejskich skorygowanych w oparciu o wyniki badań odpadów opakowaniowych zawartych w odpadach domowych z terenów miejskich obliczono udziały odpadów domowych i infrastrukturalnych w odpadach opakowaniowych z miast i wsi. Całkowitą ilość wytwarzanych odpadów opakowaniowych skorygowano na podstawie bilansu zawartego w opracowaniu EKO-PAK [3]. W tabelach 7 i 8 przedstawiono bilanse wytworzonych odpadów opakowaniowych w 2003 r. na terenach miejskich i wiejskich, a w tabeli 9 prognozę wzrostu ilości odpadów w roku 2007 (na podstawie prognozy EKO-PAK). Dane z tych tabel pokazują, że zwłaszcza w przypadku opakowań szklanych, a także tworzyw sztucznych, wielomateriałowych i aluminiowych głównymi wytwórcami odpadów są gospodarstwa domowe. Wydaje się jednak, że ilości opakowań szklanych z obiektów infrastrukturalnych, a także całkowite są zaniżone, gdyz z innych szacunków wynika, że odpady szklane z gospodarstw domowych stanowią ok. 75-80 % masy szklanych odpadów opakowaniowych z wszystkich źródeł.

8 R.SZPADT, I.MAĆKÓW, M.SEBASTIAN Tabela 7. Jednostkowe ilości odpadów opakowaniowych domowych i infrastrukturalnych Table 7. Specific amounts of packaging wastes from households and infrastructure Materiał Odpady opakowaniowe z miast kg/ma Odpady opakowaniowe ze wsi kg/ma domowe infrastrukt. ogółem domowe infrastrukt. ogółem Papier, tektura 8 29,5 37,5 2,6 19,4 22,0 Tw. sztuczne 14,1 3,7 17,8 5,2 3,3 8,5 Szkło 25,4 1,8 27,2 15,7 1,0 16,7 Blacha stalowa 2,8 1,2 4,0 0,9 0,8 1,7 Aluminium 1,0 0,2 1,2 0,3 0,8 1,1 Wielomateriałowe 3,1 2,1 5,2 1,1-1,1 Razem 54,4 38,5 92,9 25,8 25,3 51,1 Tabela 8. Całkowite ilości odpadów opakowaniowych wytworzonych w miastach w 2003 r. Table 8. Total generation of packaging wastes in towns in 2003 Materiał Domowe, tys. Mg/a Miasta Wsie Razem Polska EKO-PAK tys. Mg/a Infrastrukturalne tys. Mg/a recykling tys.mg/a Papier 191,2 38,2 229,4 1219 989,6 463,2 Tw. sztuczne 337,0 76,4 413,4 550 136,6 55,0 Szkło 607,1 230,8 837,9 894 56,1 143,0 Blacha stal. 66,9 13,2 80,1 120 39,9 9,6 Aluminium 23,9 4,4 28,3 45 16,7 9,0 Wielomater. 74,1 16,2 90,3 140 49,7 11,2 Wymagany odzysk tys.mg/a Razem 1300,2 379,2 1679,4 2968 1288,6 691,0 950,0 Tabela 9. Prognozowane ilości odpadów opakowaniowych wytwarzanych w miastach w 2007 Table 9. Projection of total generation of packaging wastes in towns in 2007 Materiał Domowe, tys. Mg/a Miasta Wsie Razem Polska EKO-PAK tys. Mg/a Infrastrukturalne tys. Mg/a recykling tys.mg/a Wymagany odzysk tys.mg/a Papier 215,7 43,1 258,8 1375 1116,2 660 Tw. sztuczne 380,1 86,2 466,3 620 153,7 155 Szkło 666 253,2 919,2 981 61,8 392,4 Blacha stal. 71,3 14,1 85,4 129 43,6 25,8 Aluminium 25,5 4,7 30,2 48 17,8 19,2 Razem 1358,6 401,3 1759,9 3153 1393,1 1252,4 1576,5

EFEKTYWNOŚĆ GOSPODAROWANIA ODPADAMI OPAKOWANIIOWYMI... 9 Bez rozwoju selektywnego zbierania odpadów opakowaniowych wytwarzanych w gospodarstwach domowych nie będzie możliwe osiągnięcie wymaganych poziomów ich odzysku i recyklingu w roku 2007, a w przypadku szkła, prawdopodobnie już w roku 2005. Dotychczasowy recykling odpadów opakowaniowych realizowany jest przede wszystkim przy pomocy odpadów z obiektów infrastrukturalnych [3]. W tabeli 8 w ostatniej kolumnie podano wymagany stopień odzysku opakowań przyjęto tu zgodny z Traktatem Akcesyjnym poziom 32 % odzysku opakowań przed przystąpieniem Polski do UE. Ten poziom dotyczy wprawdzie całego kraju, jednak powinien być on osiągany solidarnie przez wszystkie regiony. Przykładowe dane dotyczące udziału gmin z Dolnego Śląska w selektywnym zbieraniu odpadów opakowaniowych z gospodarstw domowych zawiera tabela 10. Wynika z niej, że zebrane selektywnie odpady opakowaniowe stanowiły niecałe 5 % potencjalnej zawartości tych odpadów w odpadach domowych. W stosunku do całkowitej ilości odpadów opakowaniowych z wszystkich źródeł stanowi to ok. 2,6 %, a w wymaganej ilości odpadów do recyklingu na rok 2003, obliczonej proporcjonalnie do liczby mieszkańców województwa (ok. 7,7 % kraju) na poziomie ok. 53,2 tys. Mg/a, stanowi ok. 12 %. Oznacza to, że średnio ok. 88 % wymaganego recyklingu uzyskano w wyniku selektywnego zbierania odpadów infrastrukturalnych. Tabela 10. Ilości domowych odpadów opakowaniowych zebranych selektywnie w 2003 r. w województwie dolnośląskim [7] Table 10. Amounts of domestic packaging wastes collected separately in 2003 in voivoidship of Lower Silesia [7] Materiał Potencjał - domowe, tys. Mg/a Zebrane Miasta Wsie Razem tys.mg/a % potenc. Papier 17,1 2,2 19,3 2,61 13,5 Tw. sztuczne 30,2 4,4 34,6 1,03 3,0 Szkło 54,4 13,2 67,6 2,69 4,0 Blacha stalowa 6,0 0,8 6,8 0,005 0,07 Aluminium 2,1 0,25 2,35 0,005 0,21 Wielomateriałowe 6,6 0,9 7,5 0,03 0,40 Razem 116,4 21,75 138,15 6,365 4,6 5. Charakterystyka wybranych odpadów opakowaniowych W szczegółowych badaniach odpadów komunalnych we Wrocławiu wyróżniono 34 podkategorie, a wśród nich 11 podkategorii odpadów opakowaniowych. Przykładowe zawartości podkategorii odpadów opakowaniowych ze szkła i tworzyw sztucznych w odpadach domowych zawiera tabela 11. Z danych w niej zawartych wynika, że wśród odpadów opakowań szklanych dominują bezbarwne butelki i słoiki. Wśród opakowań z tworzyw sztucznych, udziały poszczególnych ich rodzajów rozkładają się dość równomiernie.

10 R.SZPADT, I.MAĆKÓW, M.SEBASTIAN W odpadach z okresu letniego stwierdzono wyraźnie wyższe zawartości opakowań z tworzyw sztucznych w porównaniu do okresu wiosennego. Tabela 12 zawiera porównanie udziałów poszczególnych tworzyw sztucznych w opakowaniach oraz w zmieszanych odpadach domowych z jednej serii pomiarowej. Analiza rodzajów tworzyw sztucznych, z których wykonane zostały opakowania obecne w odpadach domowych wykazała, że dominują dwa tworzywa PET (47,8 %) oraz PP (31,2 %). Rozkład zużycia tworzyw sztucznych do produkcji opakowań jest nieco inny, gdyż dominuje PE (41,8 %), a PET i PP zużywane są w ilościach o ok. połowę mniejszych niż PE. Jest prawdopodobne, że odpady PE są odzyskiwane głównie z odpadów wytwarzanych w obiektach infrastrukturalnych. Selektywnie zbierane z gospodarstw domowych są natomiast głównie butelki PET. Tabela 11. Skład opakowaniowego szkła i tworzyw sztucznych w odpadach domowych Table 11. Composition of packaging glass and plastics in domestic wastes Rodzaje odpadów Wiosna, % masy odpadów Lato, % masy odpadów Szkło opakowaniowe Butelki i słoiki bezbarwne 8,20 6,50 Butelki i słoiki brązowe 1,10 1,40 Inne opakowania 1,10 1,80 Tworzywa sztuczne opakowaniowe Woreczki 1,00 1,80 Butelki i słoiki 1,80 2,80 Inne opakowania 1,80 2,60 Tabela 12. Porównanie składu opakowań oraz odpadów opakowaniowych z tw. sztucznych Table 12. Comparison of composition of plastic packagings and packaging wastes Rodzaje tworzyw Opakowania w odpadach domowych, % Folie Inne Średnio Opakowania % PP 54,3 24,5 31,2 19,7 PS 11,0 11,6 11,3 14,8 PE 32,1 2,9 9,1 41,8 PET - 61,0 47,8 21,3 Inne 2,6-0,6 2,4

EFEKTYWNOŚĆ GOSPODAROWANIA ODPADAMI OPAKOWANIIOWYMI... 11 6. Wnioski Dotychczasowy stan wiedzy dotyczący charakterystyki ilościowej i jakościowej odpadów opakowaniowych zawartych w odpadach komunalnych domowych oraz w odpadach z obiektów infrastruktury handlowej i przemysłowej jest fragmentaryczny i nie pozwala na szczegółowe zbilansowanie zasobów poszczególnych materiałów zawartych w tych odpadach. Brak jest także pełnego zbilansowania wszystkich odpadów opakowaniowych wytwarzanych w kraju, a dostępne dane mają charakter szacunkowy. Badania przeprowadzone we Wrocławiu i w Krakowie pozwoliły na wstępną ocenę ilości i rodzajów odpadów opakowaniowych występujących w domowych odpadach komunalnych i weryfikację założeń zawartych w KPGO. Ze względu na znaczące udziały, zwłaszcza opakowań ze szkła, a także tworzyw sztucznych oraz aluminium w odpadach domowych, bez intensyfikacji ich selektywnego zbierania na terenach miast oraz osiedli wiejskich nie będzie możliwe uzyskanie wymaganych poziomów ich recyklingu do roku 2007 (w przypadku szkła prawdopodobnie już w roku 2005). Bibliografia [1] Uchwała Rady Ministrów nr 219 z dnia 29 października 2002 r. w sprawie krajowego planu gospodarki odpadami, M.P., Nr 11, poz. 159. [2] Sprawozdanie o wielkościach wprowadzonych na rynek opakowań i produktów oraz osiągniętych poziomach odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych i poużytkowych w 2003 r. www.mos.gov.pl/odpady/ [3] Poskrobko B., Piontek W., Sidorczuk E., Raport o gospodarce odpadami opakowaniowymi w Polsce w 2003 roku. Stowarzyszenie Polska Koalicja Przemysłowa na rzecz Opakowań Przyjaznych Środowisku EKO-PAK, Warszawa, 2004. [4] The Use of Life Cycle Assessment Tool for the Development of Integrated Waste Management Strategies for Cities and Regions with Rapid Growing Economies. EVK4-CT-2002-00087 LCA-IWM, Interim report, 2004. [5] Development of a Methodological Tool to Enhance the Precision & Comparability of Solid Waste Analysis Data. D5-D6 Demonstration Part Cracow. Final Raport Waste Analysis in Cracow. European Commission, 2004. [6] Maćków I., Małysa H., Sebastian M., Szpadt R., Zmienność składu i właściwości odpadów komunalnych m. Wrocławia w latach 1992-2004. Mat. VI Forum Gospodarki Odpadami, Licheń, maj 2005.

12 R.SZPADT, I.MAĆKÓW, M.SEBASTIAN [7] Informacja o wielkościach odpadów opakowaniowych zebranych i przekazanych do odzysku i recyklingu przez gminy, poniesionych wydatkach oraz środkach przekazanych przez wojewódzkie fundusze za rok 2003. Formularz OŚ-OP 3b. Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej we Wrocławiu, Wrocław, 2004. Niniejszy artykuł powstał częściowo w ramach projektu oznaczonego kodem EVK4-CT- 2002-00087 LCA-IWM, zatytułowanego: The Use of Life Cycle Assessment Tool for the Development of Integrated Waste Management Strategies for Cities and Regions with Rapid Growing Economies finansowanego przez EC 5 th Framework Programme. Pomimo, że projekt ten jest finansowany przez Komisję Europejską, treść tego referatu wyraża stanowisko partnerów uczestniczących w realizacji projektu i niekoniecznie jest zgodna z opinią UE.