Bezpieczeństwo w górach Dekalog turysty górskiego 1. Zanim wyruszysz w góry, zastanów się, czy posiadasz dostateczne doświadczenie. Przed wyjściem poddaj ocenie stan zdrowia i siły, swoje i towarzyszy, a w szczególności dzieci. 2. Przygotuj wcześniej dokładny plan wycieczki, najlepiej udają się improwizacje... dobrze przygotowane. Poczytaj przewodniki, mapy, skorzystaj z usług informacji turystycznej, wskazówek przewodników górskich, gospodarzy schronisk, miejscowej ludności. 3. W górach szybko i często zmieniają się warunki atmosferyczne, niezbędna jest odzież chroniąca przed złą pogodą i zimnem oraz mocne, wysokie buty na profilowanej podeszwie. 4. Wychodząc na wycieczkę, pozostaw w domu, schronisku czy u znajomych wiadomość o celu i trasie wycieczki oraz godzinie powrotu. W ten prosty sposób zapewnisz sobie szybką pomoc w razie wypadku. 5. Szybkość poruszania się dostosuj do możliwości najmniej sprawnego uczestnika wycieczki. Pożeranie kilometrów" prowadzi niechybnie do wyczerpania, a poza tym ogranicza możliwość uroków górskiego krajobrazu. 6. Uważaj na każdy krok - upadki zdarzają się także w łatwym terenie. Szczególnej ostrożności wymagają trudniejsze partie trasy: strome, mokre i zaśnieżone stoki, płaty starego śniegu. Nie zbaczaj z oznakowanego szlaku - jest on zwykle wytyczony w sposób optymalny uwzględniający zarówno względy bezpieczeństwa jak i wysiłek potrzebny na pokonanie trasy. 7. Nie strącaj kamieni, gdyż narażasz innych turystów na poważne niebezpieczeństwo. Miejsce zagrożone przez spadające kamienie przechodź szybko i uważnie. 8. Decyzja zawrócenia z drogi to nie hańba, lecz głos rozsądku. Nie wstydź się zawrócenia, gdy załamie się pogoda, nadejdzie mgła lub trasa okaże się zbyt trudna. 9. Szanuj przyrodę, nie hałasuj; jest to niebezpieczne. Dbaj o czystość i porządek w górach. Usuwając śmieci dajesz dowód swej kultury. 10. Jeżeli mimo ostrożności zdarzy się wypadek - przede wszystkim zachowaj spokój. Poszkodowanego ułóż w bezpiecznej pozycji, w widocznym miejscu i pod opieką. Przyjętymi w górach sygnałami wezwij na pomoc GOPR. ZASADY BEZPIECZNEGO ZACHOWANINIA SIĘ W GÓRACH 1. Każdą trasę należy planować w oparciu o dostępne przewodniki i/lub mapy turystyczne, szczególnie, gdy jest to rejon przez turystę nieznany. 2. Wszelkie skracanie drogi i wybieranie szlaków nieznanych oraz ścieżek na skróty" kończy się zwykle zabłądzeniem. 3. Marsz po stromych i mokrych stokach lub piargach, usuwających się spod stóp, wymaga dużej uwagi, aby ustrzec się przed wypadkiem. 4. Staczające się kamienie lub śnieg na stoku mogą spowodować lawinę. Wyzwoleniu lawin sprzyja znaczne pochylenie terenu (ponad 50 ), brak krzewów lub drzew, odwilż, fala akustyczna (echo). 5. Nie wyruszaj na wycieczki, zwłaszcza na strome stoki i żleby, bezpośrednio po świeżych i obfitych opadach śniegu. 6. Jeżeli nie możesz uniknąć niebezpiecznego stoku, przekraczaj go w wyższych partiach, albo w terenie zalesionym, porosłym kosodrzewiną. 7. W grupie zorganizowanej, przez zagrożony stok należy iść gęsiego, jednym śladem w odstępach 50- metrowych, zachowując ostrożność. 8. W poprzek zagrożonego stoku można rozpiąć czerwony sznur lawinowy. W razie zasypania ludzi ułatwia on szybkie odnalezienie poszkodowanych. 9. Gdy porwie Cię lawina, staraj się utrzymać na jej powierzchni; podkurcz nogi, dłońmi zasłoń przestrzeń nad ustami. Pozycja taka przy płytkim zasypaniu pozwoli Ci łatwiej uwolnić się z pułapki.
10. Przed mrozem, wichrem i deszczem chroni turystę odpowiedni termoaktywny ubiór. Pamiętać przy tym należy, że słoneczna, bezwietrzna pogoda rano już w południe może ulec diametralnej zmianie. 11. Nawet najwspanialsze alpejskie widoki nie zachwycają, gdy każdy krok w niewygodnym obuwiu przynosi cierpienie. 12. Warto pamiętać przed wyjazdem, że z niewygodnym butem jest tak, jak z bolącym zębem może wszystko zepsuć. 13. Przezorność wymaga zabrania ze sobą niezbędnego ekwipunku (telefon komórkowy, termos z ciepłym napojem, suchy prowiant, nóż turystyczny, kompas, mapa turystyczna, linka asekuracyjna, indywidualny zestaw środków opatrunkowych, chusteczki higieniczne oraz saperka). 14. Pamiętaj, że jesteś Europejczykiem - nie popełniaj uchybień wobec higieny i kultury otoczenia. Nie wyrzucaj na szlaku śmieci, a jeżeli musisz skorzystać z ekologicznej toalety", to pozostałości zakop w ziemi przy użyciu saperki. 15. Przed wyruszeniem w góry zostaw wiadomość, dokąd idziesz i kiedy wrócisz. 16. Jeżeli wędrujesz w grupie, bądź odpowiedzialny za siebie i kolegów. Nie zostawiaj nikogo samego na szlaku. 17. Wędruj w towarzystwie, działaj w zespołach 2-3 osobowych. 18. Nie dopuszczaj do tworzenia się przerw w kolumnie marszowej. Jeżeli rozciąga się ona w zbyt długim szyku, poproś o krótką przerwę. Przebywaj zawsze w zasięgu wzroku i głosu kolegów. Nie oddalaj się bez powodu. 19. W razie zmęczenia domagaj się 2-3 minutowej przerwy, bez zdejmowania ekwipunku, dla uregulowania oddechu. 20. Odległości w górach liczy się w godzinach marszu a nie w kilometrach. Przerwy należy urządzać co 70-80 minut marszu. Liczbę i czas przerw uzależnia się od stanu pogody i kondycji uczestników. 21. Nie należy kłaść się lub siadać bezpośrednio na ziemi. Wypoczywać można na pniach drzew, oprzeć się o ogrodzenie lub przysiąść na plecaku. 22. Nie pij napojów duszkiem". Pragnienie powinno się gasić dopiero po uspokojeniu tętna. Po długotrwałym wysiłku okres ten może trwać do kilkunastu minut. W tym czasie można wypić małymi łykami ok. 0,2-0,3 litra płynu. 23. Posiłki spożywaj po wypoczynku i uregulowaniu krążenia. Wysiłek fizyczny powoduje zahamowanie wydzielania soków trawiennych, a w efekcie niestrawność. 24. Pod górę idź wolno, nie rozmawiaj, a tym bardziej nie śpiewaj. Nie powinno się również śpiewać podczas marszu na wietrze oraz na zapylonej drodze. 25. W każdej sytuacji staraj się tępić" picie alkoholu i palenie tytoniu oraz zażywanie narkotyków przez nieodpowiedzialnych kolegów. 26. Chroń oczy okularami. Zimą oczy narażone są na urazy powodowane drobinami śniegu, co może doprowadzić do stanu zapalnego. Podobny efekt wywołuje blask promieni słonecznych, odbijających się od śniegu, tzw. śnieżna ślepota. 27. Niedopuszczalne jest wędrowanie bez nakrycia głowy. W razie wystąpienia pierwszych objawów marznięcia kończyn powinniśmy wykorzystać ciepło własnego ciała (pacha, brzuch) dla ogrzania np. rąk, równocześnie zwiększyć szybkość i energię poruszania się. Nie wolno rozcierać rąk śniegiem! Powoduje to dalsze ochłodzenie oraz niszczy naskórek, zwiększając prawdopodobieństwo wystąpienia infekcji. 28. Dla uniknięcia wypadku, grupy zorganizowane podczas wycieczek w góry powinny korzystać z usług profesjonalistów - przewodników górskich. Zasady ostrzegania o niebezpieczeństwie oraz oznakowanie szlaków i tras górskich Oznakowanie szlaku turystycznego dokonywane jest przez umieszczenie w widocznych punktach terenowych znaków prostokątnych trójkolorowych. Znaki w terenie powinny być umieszczone w taki sposób, aby była zachowana widoczność kolejnego znaku do przodu i do tyłu, nie rzadziej jednak niż co 50 m. Na początku i na końcu szlaku turystycznego umieszcza się widoczny drogowskaz, na którym powinien być zaznaczony kolor szlaku i czas przejścia. Podstawowe oznaczenie szlaku turystycznego to najczęściej prostokątny znak o wymiarach 90 x 150 mm, który składa się z trzech poziomych pasków. Dwa zewnętrzne paski są koloru białego, natomiast pasek środkowy jest w kolorze szlaku. W zależności od barwy możemy mówić o szlaku:
Kolorem czerwonym oznaczone są szlaki główne. Prowadzą one najczęściej przez rejony najbardziej widowiskowe pod względem krajobrazowym oraz przyrodniczym. Kolor niebieski są to trasy dalekobieżne, czyli te o sporych odległościach. Kolorem zielonym oraz żółtym znakowane są krótkie trasy, łączone najczęściej z innym szlakiem. Kolor czarny wyznacza krótki szlak dojściowy do miejsca, w którym poprowadzenie szlaku dalekobieżnego byłoby zwyczajnie nieciekawe czy też niekorzystne. Szlaki rowerowe szlak krajowy szlak międzynarodowy początek/koniec szlaku krajowego międzynarodowego zmiana kierunku szlaku krajowego międzynarodowego Tereny uprawiania turystyki i sportów zimowych Na szlakach turystycznych, na których uprawiana jest turystyka piesza zimą, obowiązują znaki letnie oraz umieszczone okresowo znaki zimowe. Na szlakach i trasach, na których uprawiane są turystyka i sporty zimowe, obowiązują znaki: zakazu, ostrzegawcze oraz informacyjne
Znaki zakazu, ostrzegawcze i informacyjne w górach: Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych, w art. 16 ust. 2 ustawy z dnia 18 sierpnia 2011 r. o bezpieczeństwie i ratownictwie w górach i na zorganizowanych terenach narciarskich (Dz. U. Nr 208, poz. 1241) określiło nowe wzory znaków zakazu, nakazu, informacyjnych i ostrzegawczych stosowanych w górach i zorganizowanych terenach narciarskich, uwzględniając konieczność zapewnienia ich czytelności i zrozumienia. Projektowane przepisy weszły w życie z dniem 31 grudnia 2011 r., wraz z ustawą.
NOWE ZNAKI ZAKAZU B-1 Zakaz ruchu; B-2 Zakaz jazdy na sankach i chodzenia pieszo; B-3 Zakaz chodzenia pieszo; B-4 Zakaz jazdy na sankach; B-5 Zakaz jazdy na snowboardzie; B-6 Zakaz jazdy skuterem śnieżnym; B-7 Zakaz jazdy na nartach; B-8 Zakaz podchodzenia na nartach. ZNAKI OSTRZEGAWCZE C-1 Zwężenie na trasie, C-2 Skrzyżowanie tras, pierwszeństwo mają poruszający się z prawej strony, C-3 Niebezpieczny zakręt w lewo, C-4 Niebezpieczny zakręt w prawo, C-5 Skrzyżowanie z trasą wyciągu o wysokim prowadzeniu liny, C-6 Pracujące urządzenie zaśnieżające, C-7 Niebezpieczeństwo wypadnięcia z trasy lub spadnięcia, C-8 Uwaga piesi; C-9 Inne niebezpieczeństwo; C-10 Wejście na teren zagrożony lawinami, C-11 Bezpośrednie zagrożenie lawinami, dalsze przejście lub przejazd zagraża życiu i zdrowiu. ZNAKI INFORMACYJNE D-1 Punkt ratownictwa narciarskiego; D-2 Oznaczenie lewej granicy narciarskiej trasy zjazdowej, D-3 Oznaczenie prawej granicy narciarskiej trasy zjazdowej; D-4 Oznaczenie przebiegu narciarskiej trasy zjazdowej lub nartostrady, D-5 Oznaczenie przebiegu narciarskiej trasy zjazdowej lub nartostrady z numerem trasy, D-6 Oznaczenie przebiegu narciarskiej trasy zjazdowej lub nartostrady z numerem trasy i możliwością umieszczenia nazwy trasy, D-7 Oznaczenie przebiegu trasy biegowej. Materiały edukacyjne opracowane na podstawie podręcznika pt. Kultura bezpieczeństwa dla szkół ponadgimnazjalnych, opracowanym w Centralnym Instytucie Ochrony Pracy - Państwowym Instytucie Badawczym w wyniku realizacji programu wieloletniego pn. Dostosowywanie warunków pracy w Polsce do standardów Unii Europejskiej.