Standardy prowadzenia ciąży Gdańsk 2015
Redaktor prowadzący: Olga Strzelec Redakcja: Joanna Fiuk, Olga Strzelec Korekta: Joanna Fiuk, Olga Strzelec Projekt okładki: Andrzej Owsiany Skład: Iwona Łytkowska Seria wydawnicza rekomendowana przez Polskie Towarzystwo Ginekologiczne Copyright Via Medica Wydawca: VM Media sp. z o.o., VM Group sp.k. ul. Świętokrzyska 73, 80 180 Gdańsk tel.: 58 320 94 94, faks: 58 320 94 60 www.viamedica.pl Wszystkie prawa zastrzeżone. Żaden fragment niniejszej publikacji nie może być kopiowany, przechowywany w jakimkolwiek układzie pamięci i transmitowany elektronicznie, mechanicznie, za pomocą fotokopii, nagrań lub w jakikolwiek inny sposób bez wcześniejszej pisemnej zgody wydawcy. Niniejsza publikacja ma charakter informacyjno-edukacyjny i jest przeznaczona wyłącznie dla lekarzy. Jakkolwiek dołożono wszelkich starań, aby informacje zawarte w niniejszej publikacji, szczególnie na temat dawkowania leków, zostały podane właściwie, to jednak ostateczne decyzje dotyczące ich stosowania spoczywają na lekarzu. Celem niniejszej publikacji nie jest zastąpienie postępowania lekarskiego w zakresie diagnozy ani terapii. Odpowiedzialność autorów jest właściwa dla tej formy publikacji i nie jest tożsama z odpowiedzialnością wynikającą z indywidualnej porady lekarskiej. W zakresie informacji o lekach wydawnictwo dołożyło wszelkich starań dotyczących rzetelności publikacji i aktualności informacji w zakresie asortymentu, jak i informacji o lekach oraz o cenach leków. Jedyną prawnie obowiązującą informacją w tym zakresie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej są jednak obowiązujące akty prawne, a w zakresie informacji handlowej oferty cenowe aptek. W zakresie informacji o lekach jedyną prawnie obowiązującą informacją o leku jest aktualna charakterystyka produktu leczniczego (ChPL) oraz ulotka producenta. Zarówno autorzy, konsultanci, jak i wydawcy niniejszej publikacji nie ponoszą odpowiedzialności za ewentualne błędy lub szkody związane ze stosowaniem informacji zawartych w niniejszej publikacji. W szczególności nie uwzględnia się roszczeń prawnych w odniesieniu do leków i substancji chemicznych znajdujących się obecnie w fazie badań klinicznych. ISBN seria: 978 83 7599 443 8 ISBN tom 15: 978 83 7599 887 0 Gdańsk 2015
Spis treści 1. Opieka nad matką i dzieckiem podczas ciąży: cele i założenia 1 2. Diagnostyka serologiczna w ciąży. Postępowanie w konflikcie serologicznym 9 3. Diagnostyka i postępowanie w niedokrwistości w czasie ciąży 15 4. Badanie moczu w czasie ciąży 19 5. Diagnostyka i postępowanie w zaburzeniach biocenozy pochwy. Probiotyki 25 6. Diagnostyka nietolerancji węglowodanów w czasie ciąży 31 7. Diagnostyka chorób tarczycy w czasie ciąży 36 8. Diagnostyka i postępowanie w zakażeniach wirusowych wątroby 41 9. Diagnostyka i postępowanie w zakażeniach wirusem HIV u ciężarnych 48 10. Diagnostyka i postępowanie w zakażeniach wirusem różyczki 52 11. Diagnostyka zakażeń wirusem cytomegalii 56 12. Diagnostyka i postępowanie w zakażeniach prątkiem kiły 59 13. Diagnostyka i postępowanie w zakażeniach toksoplazmozą 63 14. Diagnostyka i postępowanie przy kolonizacji dróg rodnych paciorkowcami beta-hemolizującymi 69
15. Diagnostyka ultrasonograficzna i badania prenatalne w czasie ciąży 74 16. Monitorowanie dobrostanu płodu w czasie ciąży i podczas porodu 79 17. Diagnostyka i postępowanie w patologiach szyjki macicy u ciężarnych 85 18. Uzupełnianie diety w ciąży czy tylko korzyści prenatalne? 90
Autorzy prof. dr hab. n. med. Tomasz Bednarczuk 1 dr hab. n. med. Dorota Bomba-Opoń 2 dr n. med. Anna Cyganek 2 lek. Patrycja Jarmużek 2 lek. Piotr Jędrzejak 2 dr n. med. Katarzyna Kosińska-Kaczyńska 2 dr n. med. Przemysław Kosiński 2 dr n. med. Beata Kulik-Rechberger 3 dr n. med. Katarzyna Luterek 2 dr n. med. Natalia Mazanowska 2 prof. dr hab. n. med. Tomasz Paszkowski 4 dr hab. n. med. Bronisława Pietrzak 2 dr n. med. Barbara Suchońska 2 dr n. med. Monika Szpotańska-Sikorska 2 dr n. med. Iwona Szymusik 2 dr hab. n. med. Piotr Węgrzyn 5 prof. dr hab. n. med. Mirosław Wielgoś 2 1 Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych i Endokrynologii, Warszawski Uniwersytet Medyczny 2 I Katedra i Klinika Położnictwa i Ginekologii, Warszawski Uniwersytet Medyczny 3 Zakład Propedeutyki Pediatrii, Uniwersytet Medyczny w Lublinie 4 III Katedra i Klinika Ginekologii, Uniwersytet Medyczny w Lublinie 5 Klinika Położnictwa i Perinatologii, Warszawski Uniwersytet Medyczny
1. Opieka nad matką i dzieckiem podczas ciąży: cele i założenia Dorota Bomba-Opoń, Mirosław Wielgoś Ciąża, mimo iż jest stanem naturalnym, fizjologicznym, może wiązać się z wystąpieniem powikłań zagrażających życiu i zdrowiu zarówno matki, jak i jej dziecka. Do zwiększonego ryzyka dochodzi w sytuacjach, gdy u matki już w okresie przedciążowym występują przewlekłe choroby układowe, a jej organizm nie jest przygotowany na dodatkowe obciążenie rozwijający się płód. Zaburzenia w procesie zagnieżdżania się zarodka i tworzenia łożyska mogą być przyczyną późniejszego niedotlenienia i nieprawidłowego wzrastania płodu, jak również prowadzić do przedwczesnego zakończenia ciąży oraz wystąpienia powikłań narządowych u ciężarnej. Opieka medyczna nad kobietą w ciąży, dzięki której możliwe jest wczesne wykrywanie i eliminowanie czynników ryzyka patologii, ma na celu zmniejszenie umieralności okołoporodowej matek i ich potomstwa. Zaproponowane w rozporządzeniu Ministra Zdrowia [1], jak również opracowane przez Zespół Ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego [2] standardy postępowania medycznego w opiece okołoporodowej skupiają się na dokładnej identyfikacji czynników ryzyka powikłań okołoporodowych oraz określeniu niezbędnych badań biochemicznych, immunologicznych i biofizycznych w czasie ciąży. W przypadkach ujawnienia czynników ryzyka lub pojawienia się nieprawidłowości w badaniach przedmiotowym i dodatkowych należy ciężarnej i jej dziecku zapewnić opiekę specjalistyczną. Opieka perinatalna pozwala przede wszystkim ocenić czynniki ryzyka, w czym szczególną rolę odgrywa dokładny wywiad. Z kolei celem przesiewowych badań laboratoryjnych i obrazowych jest wykrycie zagrożenia u kobiet, które najczęściej nie mają przeszłości położniczej i znajdują się w grupie niskiego ryzyka. Bardzo ważne jest nie tylko zlecenie badań, lecz także ich prawidłowa interpretacja. 1