TRANSPORT MATERIAŁÓW NIEBEZPIECZNYCH Międzynarodowy przewóz drogowy towarów niebezpiecznych ADR Międzynarodowy przewóz kolejami towarów niebezpiecznych RID 1
PRZEPISY DOTYCZĄCE PRZEWOZU MATERIAŁÓW NIEBEZPIECZNYCH ADR Konwencja dotycząca transportu materiałów niebezpiecznych przewozem drogowym RID - Regulamin o międzynarodowym przewozie kolejami towarów niebezpiecznych, stanowiący dodatek do Konwencji COTIF (Konwencji o międzynarodowych przewozach kolejami) ADN umowa europejska dotycząca międzynarodowego przewozu śródlądowymi drogami wodnymi towarów niebezpiecznych (ADN), Instrukcje Techniczne ICAO Instrukcje Techniczne dotyczące bezpiecznego transportu towarów niebezpiecznych drogą lotniczą, uzupełniające Załącznik 18 do Konwencji dotyczącej Międzynarodowego Lotnictwa Cywilnego (Chicago 1944) opublikowane przez Międzynarodową Organizację Lotnictwa Cywilnego (ICAO) w Montrealu IATA DGR Dangerous Goods Regulations, przepisy dotyczące przewozu lotniczego materiałów niebezpiecznych wydane przez International Air Transport Association Kodeks IMDG oznacza Międzynarodowy Kodeks Morski Towarów Niebezpiecznych, stanowiący wykonanie przepisów części A rozdziału VII Międzynarodowej Konwencji o Bezpieczeństwie Życia na Morzu (SOLAS), opublikowany przez Międzynarodową Organizacje Morska (IMO) w Londynie; 2
ADR ADR - L' Accord européen relatif au transport international des marchandises Dangereuses par Route Międzynarodowa konwencja dotycząca drogowego przewozu towarów i ładunków niebezpiecznych. Została ratyfikowana przez Państwo Polskie w 1975 r. Przepisy umowy ADR są nowelizowane w cyklu dwuletnim. Umowa obowiązuje obecnie w 44 krajach. Od 2003 roku każde przedsiębiorstwo związane z transportem drogowym towarów niebezpiecznych (przewoźnik, firma odbierająca i wysyłająca towary niebezpieczne) zobowiązane jest do współpracy z doradcą ds. bezpieczeństwa (Doradca ADR), którego zadaniem jest pomoc w realizacji wymagań nałożonych przez konwencję, sporządzanie obowiązkowych sprawozdań rocznych do wojewody, oraz wprowadzanie odpowiednich procedur i instrukcji bezpieczeństwa. 3
ADR Załącznik A Załącznik A obejmuje podział wszystkich produkowanych na świecie materiałów niebezpiecznych na 13 klas zagrożeń oraz zawiera szczegółową klasyfikację tych materiałów w poszczególnych klasach: KLASA 1 Materiały i przedmioty wybuchowe 2 Gazy 3 Materiały ciekłe zapalne 4.1 Materiały stałe zapalne 4.2 Materiały samozapalne 4.3 Materiały wytwarzające w zetknięciu z wodą gazy zapalne 5.1 Materiały utleniające 5.2 Nadtlenki organiczne 6.1 Materiały trujące 6.2 Materiały zakaźne 7 Materiały promieniotwórcze 8 Materiały żrące 9 Różne materiały i przedmioty niebezpieczne Dodatkowo w tym załączniku określone zostały ogólne i szczegółowe warunki opakowania pojedynczych materiałów, wymagania w zakresie oznakowania materiałów oraz warunki badań i znakowania tych materiałów. 4
5
ADR Załącznik B W załączniku B określone są: warunki przewozu poszczególnych materiałów niebezpiecznych warunki techniczne pojazdów samochodowych warunki techniczne przyczep (naczep), cystern i kontenerówcystern warunki oznakowania pojazdów i dodatkowego ich wyposażenia warunki załadunku i wyładunku poszczególnych materiałów zakazy ładowania ładunku razem w jednym pojeździe wymagania dotyczące osób uczestniczących w przewozie niezbędna dokumentacja przy tych przewozach 6
Państwa które ratyfikowały umowę ADR Obecnie do Umowy ADR należą państwa: Albania, Austria, Azerbejdżan, Belgia, Białoruś, Bośnia i Hercegowina, Bułgaria, Chorwacja, Cypr, Czarnogóra, Dania, Estonia, Federacja Rosyjska, Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Kazachstan, Liechtenstein, Litwa, Luksemburg, Łotwa, Macedonia, Malta, Maroko, Mołdawia, Niemcy, Norwegia, Polska, Portugalia, Republika Czeska, Rumunia, Serbia, Słowacja, Słowenia, Szwajcaria, Szwecja, Tunezja, Ukraina, Węgry, Wielka Brytania, Włochy 7
TABLICA ADR Tablica ADR (pomarańczowa odblaskowa tablica informacyjna umieszczona na pojazdach przewożących substancje niebezpieczne) zawiera dwa numery rozpoznawcze przewożonej substancji tj.: numer rozpoznawczy niebezpieczeństwa - dwie lub trzy cyfry (w liczniku), numer rozpoznawczy materiału - cztery cyfry (w mianowniku). Tablica z umieszczonymi na niej numerami rozpoznawczymi stosowana jest przy przewozach materiałów niebezpiecznych w cysternach lub luzem. Przy przewozach w tzw. sztukach przesyłki stosowane są tablice pomarańczowe bez numerów rozpoznawczych. Wymiar standardowy tablicy to 40x30 cm. Obowiązuje w międzynarodowym transporcie drogowym na podstawie umowy ADR. Tablica ostrzegawcza ADR. Do oznakowania pojazdów przewożących benzynę (węglowodory ciekłe o temperaturze zapłonu niższej niż 21 C) 8
Tablica ADR Znaczenie numerów rozpoznawczych niebezpieczeństwa (licznik) Numer rozpoznawczy niebezpieczeństwa 30 - ciecz zapalna (temp. zapłonu od 21ºC do 100ºC) 33 - ciecz łatwo zapalna (temp. zapłonu niższa od 21ºC) Numer rozpoznawczy materiału (mianownik) 202 olej napędowy do silników ZS (węglowodory ciekłe o temperaturze zapłonu ponad 55 do 100 C) 1203 benzyna (węglowodory ciekłe o temperaturze zapłonu niższej niż 21 C)
Tablica ADR Numer rozpoznawczy niebezpieczeństwa Znaczenie cyfr w numerze rozpoznawczym niebezpieczeństwa 2 - emisja gazu spowodowana ciśnieniem lub reakcją chemiczną 3 - zapalność cieczy (par) i gazów 4 - zapalność materiałów stałych 5 - działanie utleniające (podtrzymujące palenie) 6 - działanie trujące 7 - działanie promieniotwórcze 8 - działanie żrące 9 - zagrożenie samorzutną i gwałtowną reakcją 0 - brak dodatkowego zagrożenia Cyfra podwójna - wskazuje na nasilenie opisanego przez nią zagrożenia. Jeżeli zagrożenie właściwe dla danego materiału może być wystarczająco określone jedna cyfrą, to po takiej cyfrze podaje się zero. Znak X przed numerem niebezpieczeństwa wskazuje na całkowity zakaz kontaktu danego materiału z wodą - ze względu na silne reakcje danego materiału z wodą (sód, potas).
Znaczenie numerów rozpoznawczych niebezpieczeostwa Numer Znaczenie 20 gaz obojętny 22 gaz schłodzony 223 gaz schłodzony palny 225 gaz schłodzony utleniający (podtrzymujący palenie) 23 gaz palny 239 gaz palny mogący powodować samorzutną i gwałtowną reakcję 25 gaz utleniający (podtrzymujący palenie) 26 gaz trujący 263 gaz trujący, palny 265 gaz trujący i utleniający (podtrzymujący palenie) 266 gaz silnie trujący 268 gaz trujący i żrący 286 gaz żrący i trujący 30 ciecz zapalna (temp. zapłonu od 21ºC do 100ºC) 33 ciecz łatwo zapalna (temp. zapłonu niższa od 21ºC) 11
Znaczenie numerów rozpoznawczych niebezpieczeostwa X333 336 ciecz łatwo zapalna i trująca 338 ciecz łatwo zapalna i żrąca X338 339 39 40 materiał stały zapalny X423 44 446 ciecz samozapalna reagująca niebezpiecznie z wodą ciecz łatwo zapalna i żrąca reagująca niebezpiecznie z wodą ciecz łatwo zapalna mogąca powodować samorzutną i gwałtowną reakcję ciecz zapalna mogąca powodować samorzutną i gwałtowną reakcję materiał stały zapalny reagujący niebezpiecznie z wodą, wydzielający gaz zapalny materiał stały zapalny, w podwyższonej temp., znajdujący się w stanie stopionym materiał stały zapalny i trujący, w podwyższonej temp., znajdujący się w stanie stopionym 46 materiał stały zapalny i trujący 50 materiał utleniający (podtrzymujący palenie) 539 nadtlenek organiczny zapalny 558 materiał silnie utleniający (podtrzymujący palenie) i żrący 559 materiał silnie utleniający (podtrzymujący palenie) i żrący mogący powodować samorzutną i gwałtowną reakcję 12
Znaczenie numerów rozpoznawczych niebezpieczeostwa 589 60 materiał trujący lub szkodliwy 606 materiał zakaźny 63 638 66 materiał silnie trujący 663 materiał utleniający (podtrzymujący palenie) i żrący mogący powodować samorzutną i gwałtowną reakcję materiał trujący lub szkodliwy i zapalny (temp. zapłonu od 21ºC do 55ºC) materiał trujący lub szkodliwy oraz zapalny (temp. zapłonu od 21ºC do 55ºC) i żrący materiał silnie trujący i zapalny (temp. zapłonu nie wyższa niż 55ºC) 68 materiał trujący lub szkodliwy i żrący 69 materiał trujący lub szkodliwy mogący powodować samorzutną i gwałtowną reakcję 76 materiał radioaktywny i trujący lub szkodliwy 78 materiał radioaktywny i żrący 80 materiał żrący lub wykazujący mniejszy stopień działania żrącego X80 materiał żrący lub wykazujący mniejszy stopień działania żrącego, reagujący niebezpiecznie z wodą 13
Znaczenie numerów rozpoznawczych niebezpieczeostwa 83 839 85 856 86 88 materiał silnie żrący X88 materiał żrący lub wykazujący mniejszy stopień działania żrącego oraz zapalny (temp. zapłonu od 21ºC do 55ºC) materiał żrący lub wykazujący mniejszy stopień działania żrącego oraz zapalny (temp. zapłonu od 21ºC do 55ºC), mogący powodować samorzutną i gwałtowną reakcję materiał żrący lub wykazujący mniejszy stopień działania żrącego oraz utleniający (podtrzymujący palenie) materiał żrący lub wykazujący mniejszy stopień działania żrącego oraz utleniający (podtrzymujący palenie) i trujący materiał żrący lub wykazujący mniejszy stopień działania żrącego oraz trujący materiał silnie żrący, reagujący niebezpiecznie z woda 883 materiał silnie żrący i zapalny (temp. zapłonu od 21ºC do 55ºC) 885 materiał silnie żrący i utleniający (podtrzymujący palenie) 886 materiał silnie żrący i trujący X886 89 materiał silnie żrący i trujący, reagujący niebezpiecznie z wodą materiał żrący lub wykazujący mniejszy stopień działania żrącego, mogący powodować samorzutną i gwałtowną reakcję 14
Znaczenie liczb w numerze rozpoznawczym materiału (mianownik) NUMER ZNACZENIE 1001 ACETYLEN ROZPUSZCZALNY 1002 POWIETRZE SPRĘŻONE 1003 POWIETRZE CIEKŁE SCHŁODZONE 1005 AMONIAK 1006 SPRĘŻONY ARGON 1013 DWUTLENEK WĘGLA 1016 TLENEK WĘGLA 1017 CHLOR 1035 ETAN 1038 ETYLEN (SCHŁODZONY) 1049 WODÓR, SPRĘŻONY 1050 CHLOROWODÓR 1051 CYJANOWODÓR 1052 KWAS FLUOROWODOROWY BEZWODNY (FLUOROWODÓR) 1057 ZAPALNICZKI 15
Znaczenie liczb w numerze rozpoznawczym materiału (mianownik) NUMER ZNACZENIE 1067 DWUTLENEK AZOTU NO2 (CZTEROTLENEK AZOTU N2O4) 1069 CHLOREK NITROZYLU"NITROZYLU (NOCL) 1070 PODTLENEK AZOTU N2O (GAZ ROZWESELAJĄCY) 1072 TLEN, SPRĘŻONY 1073 TLEN (SCHŁODZONY) 1075 GAZ ZIEMNY, SKROPLONY 1133 KLEJE 1139 FARBY OCHRONNE 1169 EKSTRAKTY I AROMATY 1170 ALKOHOL ETYLOWY (ETANOL) OLEJ NAPĘDOWY DO SILNIKÓW DIESLA 1202 (WĘGLOWODORY CIEKŁE O TEMPERATURZE ZAPŁONU PONAD 55 DO 100 C) 1203 BENZYNA (WĘGLOWODORY CIEKŁE O TEMPERATURZE ZAPŁONU NIŻSZEJ NIŻ 21 C) 16
Znaczenie liczb w numerze rozpoznawczym materiału (mianownik) NUMER ZNACZENIE 1977 AZOT (SCHŁODZONY) 1978 PROPAN 2073 AMONIAK ROZPUSZCZONY W WODZIE Z ZAWARTOŚCIĄ PONAD 35%, ALE NIE WIĘKSZĄ NIŻ 50% AMONIAKU 2187 DWUTLENEK WĘGLA CIEKŁY (SCHŁODZONY) PESTYCYDY NA BAZIE KARBAMINIANU (ZWIĄZKI I 2758 PREPARATY) TRUJĄCE O TEMPERATURZE ZAPŁONU NIŻSZEJ NIŻ 32OC PESTYCYDY ORGANICZNE ZAWIERAJĄCE CHLOR 2762 (ZWIĄZKI I PREPARATY) TRUJĄCE O TEMPERATURZE ZAPŁONU NIŻSZEJ NIŻ 32 C 17
RID Regulamin dla międzynarodowego przewozu kolejami towarów niebezpiecznych RID - Reglement concernant le transport Internationale ferroviaire des marchandises Dangereuses Załącznik 2 Przepisy o przewozie towarów niebezpiecznych do umowy o Międzynarodowej Kolejowej Komunikacji Towarowej (SMGS) ważne są od 1 lipca 2006 r. Uczestniczący w przewozie towarów niebezpiecznych powinni przedsięwziąć odpowiednie środki bezpieczeństwa, stosownie do charakteru i zakresu dających się przewidzieć zagrożeń, w celu zapobieżenia szkodom i urazom, oraz, jeżeli to konieczne, w celu zminimalizowania ich skutków. Powinni jednak przestrzegać w każdym przypadku obowiązujących przepisów RID. 18
RID - treść Część 1 Przepisy ogólne Część 2 Klasyfikacja Część 3 Wykaz towarów niebezpiecznych, przepisy specjalne, jak również wyłączenia w związku z przewozem materiałów niebezpiecznych zapakowanych w ilościach ograniczonych Część 4 Użytkowanie opakowań, dużych pojemników do przewozu luzem (DPPL), opakowań dużych, cystern przenośnych, zbiorników metalowych i kontenerów-cystern z tworzywa sztucznego wzmocnionych włóknem Część 5 Procedury ekspedycyjne Część 6 Przepisy dotyczące budowy i badań dla opakowań, DPPL, opakowań dużych, cystern przenośnych, cystern metalowych i kontenerów- cystern z tworzyw sztucznych wzmocnionych włóknem. Część 7 Przepisy o warunkach przewozu, załadunku, wyładunku, manipulowaniu ładunkiem Nieoficjalna część RID Przepisy dotyczące badania pojemników z tworzywa sztucznego 19
Oznaczenia RID Każda jednostka transportowa załadowana materiałami niebezpiecznymi powinna być oznakowana tablicami barwy pomarańczowej z naniesionymi: numerami rozpoznawczymi zagrożenia (górne pole) numerem określającym substancję kod UN (dolne pole) Tablice są umieszczane na obu ścianach bocznych cysterny lub kontenerów (przykład: 33 UN 1203). 20
Oznaczenia RID cd Jeśli transportowany ładunek charakteryzuje się tylko jednym z możliwych zagrożeń wówczas po określającej cyfrze następuje zero. Jeśli dane zagrożenie jest szczególnie nasilone odpowiednią cyfrę podwaja się (33 - substancja ciekła bardzo silnie łatwopalna). Jeśli numer zagrożenia poprzedzony jest literą "X" oznacza to, że w przypadku pożaru do gaszenia nie można używać wody. Numer w dolnej części tablicy to kod UN przewożonej substancji. Nie daje on informacji o zagrożeniu lecz określa rodzaj przewożonego ładunku. 21
Oznaczenia RID cd 22
Oznaczenia RID cd W górnej części tablicy znajduje się dwu- lub trzycyfrowy numer rozpoznawczy informujący jakie zagrożenie stanowi przewożony ładunek 23
RID oznaczenia Poszczególnym pozycjom w różnych klasach zostały przyporządkowane numery UN. Stosowane są następujące rodzaje pozycji: A. Pozycje indywidualne dla materiałów lub przedmiotów dokładnie zdefiniowanych, w tym materiałów obejmujących szereg izomerów, np.: UN 1090 ACETON UN 1104 OCTANY AMYLU UN 1194 AZOTYN ETYLU, ROZTWÓR B. Pozycje ogólne dla dokładnie zdefiniowanej grupy materiałów lub przedmiotów, które nie są pozycjami i.n.o., np.: UN 1133 KLEJE UN 1266 WYROBY PERFUMERYJNE UN 2757 PESTYCYD KARBAMINOWY STAŁY TRUJĄCY UN 3101 NADTLENEK ORGANICZNY TYP B CIEKŁY 24
RID oznaczenia C. Pozycje szczegółowe i.n.o. obejmujące grupę materiałów lub przedmiotów o szczególnych właściwościach chemicznych lub technicznych, inaczej nie określonych, np.: UN 1477 AZOTANY NIEORGANICZNE, I.N.O. UN 1987 ALKOHOLE, I.N.O. D. Pozycje ogólne i.n.o. obejmujące grupę materiałów lub przedmiotów mających jedną lub więcej właściwości niebezpiecznych, inaczej nie określone, np.: UN 1325 MATERIAŁ STAŁY ZAPALNY ORGANICZNY, I.N.O. UN 1993 MATERIAŁ CIEKŁY ZAPALNY, I.N.O. Pozycje zdefiniowane pod B, C i D są pozycjami zbiorczymi. 25
RID oznaczenia 26
RID oznaczenia Klasyfikacja pojedynczych materiałów Opis klasyfikowanego materiału: Amina nie wymieniona z nazwy spełniająca kryteria klasy 3 grupa pakowania II, a także klasy 8 grupa pakowania I. Procedura: Przecięcie linii 3 II z kolumną 8 I daje 8 I. Amina ta powinna być sklasyfikowana w klasie 8 pod: UN 2734 AMINY ŻRĄCE ZAPALNE CIEKŁE, I.N.O. lub UN 2734 POLIAMINY ŻRĄCE ZAPALNE CIEKŁE, I.N.O. grupa pakowania I. Klasyfikacja mieszanin Opis klasyfikowanej mieszaniny: Mieszanina zawierająca materiał ciekły zapalny zaklasyfikowany do klasy 3 grupa pakowania III, materiał trujący klasy 6.1 grupa pakowania II i materiał żrący klasy 8 grupa pakowania I. Procedura: Przecięcie linii 3 III z kolumną 6.1 II daje 6.1 II. Przecięcie linii 6.1 II z kolumną 8 I daje LIQ 8 I. Ta bliżej nie zdefiniowana mieszanina powinna być zaklasyfikowana do klasy 8 pod: UN 2922 MATERIAŁ ŻRĄCY TRUJĄCY CIEKŁY, I.N.O. grupa pakowania I. Ino - inaczej nie określone 27
Wzory nalepek ostrzegawczych 28
Wzory nalepek ostrzegawczych 29
Wzory nalepek ostrzegawczych 30
Wzory nalepek ostrzegawczych 31
Wzory nalepek ostrzegawczych 32
Wzory nalepek ostrzegawczych 33
Wzory nalepek ostrzegawczych 34
35