JULIUSZ SŁOWACKI propozycje rozwiązań metodycznych do wybranych utworów
Rok 2009 Rokiem Juliusza Słowackiego
UCHWAŁA Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 9 stycznia 2009 r. w sprawie ogłoszenia roku 2009 Rokiem Juliusza Słowackiego W roku 2009 przypada 200. rocznica urodzin Juliusza Słowackiego, a zarazem 160. rocznica jego śmierci. Naszym obowiązkiem jest uczcić i przypomnieć jednego z najwybitniejszych w polskich dziejach poetę. Poezja Juliusza Słowackiego pozostaje i pozostanie jednym z najważniejszych dokonań polskiej literatury. Jego twórczość to najwyższej próby romantyzm o wymiarze europejskim. Jest to literatura otwarta na świat i inne kultury, ale nieuciekająca od tematów lokalnych, łącząca polską kulturę i historię z kręgiem antycznej cywilizacji greckiej, pełna fantastyki i wizjonerstwa. Słowacki to poeta przeżywający polskość w sposób najgłębszy, niewahający się pokazać rozterek i dramatów temu towarzyszących. Jego utwory były duchową inspiracją dla wielu pokoleń Polaków walczących o odrodzenie Państwa Polskiego. Niech Rok Słowackiego stanie się okazją do przypomnienia zasług, twórczości i postaci wielkiego polskiego twórcy romantycznego, jednego z tych, którym Polska zawdzięcza przetrwanie duchowe i narodowe pod zaborami. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej ogłasza rok 2009 Rokiem Juliusza Słowackiego. MARSZAŁEK SEJMU / - / Bronisław Komorowski
My Bladaczkowie jesteśmy potrzebni (Stanisław Bortnowski Przewodnik po sztuce uczenia literatury ) Uczenie literatury: opór młodych, znudzenie, męczenie umysłu czytaniem, ból z powodu czytania i myślenia, bezradność nauczyciela wobec oporu i zniechęcenia młodych ludzi, Uczenie rozumienia literatury = rozumienie życia przez literaturę.
My Bladaczkowie jesteśmy potrzebni (Stanisław Bortnowski Przewodnik po sztuce uczenia literatury ) Na pytanie: Które utwory stały Ci się bliskie dzięki lekcjom języka polskiego? ( ) niejeden oporny Gałkiewicz mógłby powiedzieć: Czytałem, Panie Profesorze, Słowackiego pod przymusem, ale nie żałuję, gdyż dzięki lekcjom zapamiętałem nazwisko poety i mogę napisać wypracowanie, że Słowacki wielki jest.
My Bladaczkowie jesteśmy potrzebni (Stanisław Bortnowski Przewodnik po sztuce uczenia literatury ) Należałoby dać mu odpowiedź: Dziękuję Ci, Gałkiewicz. Chcę, abyś był wobec literatury szczery, nie mówił sloganów, a jeśli wieszczowie ci nadokuczają, abyś zwrócił się do Witkacego, Gombrowicza i Mrożka. Póki co, napisz wypracowanie: W jakim stopniu szkoła potrafiła mnie zachęcić do literatury i do czytania w ogóle, a w jakim okazała się bezradna i niestety, nie uczyniła ze mnie czytelniczego anioła?.
Propozycje rozwiązań metodycznych Bo to jest wieszcza najjaśniejsza chwała Grób Agamemnona Bogarodzico, Dziewico Kordian
Bo to jest wieszcza najjaśniejsza chwała Bo to jest wieszcza najjaśniejsza chwała, Że w posąg mieni nawet pożegnanie. Ta kartka wieki tu będzie płakała I łez jej stanie. Kiedy w daleką odjeżdżasz krainę, Ja kończę moje na ziemi wygnanie, Ale samotny ale łzami płynę I to pisanie
Bo to jest wieszcza najjaśniejsza chwała Słowacki zastosował w wierszu inwersję składniową. Jeśli uporządkujemy zmieniony przez poetę szyk, otrzymamy tekst: Ta kartka wieki tu będzie płakała I łez jej stanie. Bo to jest wieszcza najjaśniejsza chwała, Że w posąg mieni nawet pożegnanie. Kiedy w daleką odjeżdżasz krainę, Ja kończę moje na ziemi wygnanie I to pisanie, Ale samotny ale łzami płynę
Bo to jest wieszcza najjaśniejsza chwała Przykłady tematów: Romantyczna parafraza Horacjańskiego Exegi monumentum ; Miniatura poetycka Słowackiego ( Bo to jest wieszcza ) a wiersz płacz Mickiewicza ( Polały się łzy ); Posąg marmurowej trwałości Juliusza Słowackiego i Tren XV Jana Kochanowskiego.
Bo to jest wieszcza najjaśniejsza chwała (elementy analizy) Układ rymów: abab cbcb pożegnanie, stanie, wygnanie, pisanie ; zwrotki stanowią spójną całość; Budowa stroficzna, wersyfikacyjna: dwie strofy safickie (3 wersy 11- zgłoskowe ze średniówką po 5 sylabie, wers czwarty 5 zgłoskowy); przywołanie liryki Safony poprzez schemat wersyfikacyjno rytmiczny;
Bo to jest wieszcza najjaśniejsza chwała (elementy analizy) Podmiot liryczny: poeta obdarzony boską mocą wieszcza; poeta, który pożegnanie, płacz, łzy (ulotność, płynność) przemienia w trwały posąg; ujawnia dumną pewność siebie (poeta wieszcz, prorok); najjaśniejsza chwała prawdziwego poety: boski majestat, gloria wieszczego ducha, w posąg mieni nawet pożegnanie ( dowód wielkości tego co ulotne i osobliwe), marmurowa trwałość,
Bo to jest wieszcza najjaśniejsza chwała (elementy analizy) poeta obdarzony twórczą potęgą: paradoks ( Ta kartka wieki tu będzie płakała /I łez jej stanie. ) nieśmiertelne dzieło poeta powierza znikomej kartce; odniesienie do poezji sztambuchowej; poeta w obliczu śmierci: śmierć jako kres wygnania (kończy cierpienia wygnańca tęskniącego za ojczyzną i kończy udrękę ducha tęskniącego za niebem); pożegnanie (nieokreślony wyraźnie adresat ( Kiedy w daleka odjeżdżasz krainę/ja kończę na ziemi wygnanie ) potęguje mękę osamotnienia; ból, gorycz, rozstanie, rozłąka określone metaforą łzami płynę ;
Bo to jest wieszcza najjaśniejsza chwała (elementy analizy) wiersz płaczący posag; wiersz pomnik posąg marmurowej trwałości, pulsujący bólem i płynący łzami; romantyczna parafraza Horacjańskiego Exegi monumentum pożegnanie z najbliższą mu osobą, z życiem i z własną twórczością;
ZADANIE: Poetycka sława, pożegnanie. Dokonaj porównania tekstów z różnych epok literackich. Horacy Exegi monumentum, Jan Kochanowski Pieśń XXIV ( Niezwykłym i nie leda piórem opatrzony ), Juliusz Słowacki Bo to jest wieszcza najjaśniejsza chwała, Adam Mickiewicz Polały się łzy, Zbigniew Herbert Brewiarz I (z tomu Epilog burzy ),
Exegi monumentum Pieśń XXIV Bo to jest wieszcza najjaśniejsza chwała Polały się łzy Brewiarz I Podmiot liryczny Ukształtowanie wypowiedzi Temat utworu Budowa stroficzna, wersyfikacyjna Konteksty
Bogarodzico, Dziewico Przykład tematu: Trzy Bogurodzice Hymn J. Słowackiego, Modlitwa do Bogarodzicy K. K. Baczyńskiego, Stara pieśń na Binarową M. Białoszewskiego: określenie celu aluzji: moralno polityczny, moralny, klucz do polskości, do przeszłości; analiza porównawcza utworów: a) rozpoznanie nadrzędnej zasady zestawienia utworów (podobieństwa, różnice); b) analiza i interpretacja - podstawowe płaszczyzny porównywania utworów (kluczowe wyrażenia, motywy; miejsca nacechowane semantycznie; nadawca, odbiorca; ukształtowanie wypowiedzi; temat; konteksty; wnioski)
Kordian (filozoficzne dojrzewanie Kordiana fragmenty monologów z aktu I (w. 1-43) oraz aktu II (góra Mont Blanc) dramat pokazuje stan świadomości narodowej w dobie przełomu światopoglądowego i w obliczu historycznej klęski ojczyzny; romantyczny bohater na planie pierwszym wybitna jednostka przeżywająca historię i zmierzająca do samookreślenia wobec konieczności dziejowej; Kordian romantyczny poeta, wędrowiec - filozof (odbywa typową podróż literacką, szlakiem modnych podróżników romantycznych z bogatych sfer połączoną z poszukiwaniem idei);
Kordian (filozoficzne dojrzewanie Kordiana fragmenty monologów z aktu I (w. 1-43) oraz aktu II (góra Mont Blanc) ideowe poszukiwania bohatera w akcie I ; filozoficzny monolog na górze Mont Blanc w akcie II; Wskazówki do analizy: określenie sytuacji, myśl jako słowo klucz (wskazanie wyrażeń, zwrotów ze słowem myśl ), interpretacja cytatów z rzeczownikiem myśl, przywołanie właściwych kontekstów celem sensownego odczytania monologów Kordiana (biograficzny, biblijny, literacki, historyczny),
BIBLIOGRAFIA Stanisław Bortnowski, Przewodnik po sztuce uczenia literatury, STENTOR, Warszawa 2004. Stanisław Falkowski i Paweł Stępień, Ciężkie norwidy czyli subiektywny przewodnik po literaturze polskiej, Świat Ksiązki, Warszawa 2009. Historia literatury i kultury polskiej tom 2 Romantyzm, pozytywizm, Świat Ksiązki, Warszawa 2007. Alina Kowalczykowa, Słowacki, PWN, Warszawa 1994.
Opracowała Elżbieta Anioła Czarnków, kwiecień 2009