Stanowisko Zarządu Śląskiego Związku Gmin i Powiatów z dnia 23 czerwca 2014 r.

Stanowisko Zarządu Śląskiego Związku Gmin i Powiatów z dnia 23 czerwca 2014 r. w sprawie: drugiej wersji projektów Szczegółowych Opisów Priorytetów RPO Województwa Śląskiego 2014-2020 w zakresie Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i Europejskiego Funduszu Społecznego Uwagi ogólne do całości dokumentów: 1. Zasadniczo większość pól zawiera zapis do uzupełnienia na późniejszym etapie. Nie wiadomo, jaki będzie poziom wsparcia, maksymalna wartość projektu; informacje zawarte w tabelach niewiele rozjaśniają i doprecyzowują podawane dotychczas informacje. Ponadto, nadal nie rozwiązano kwestii pomocy publicznej oraz jakie koszty będą kwalifikowane. 2. W punkcie 15d typy obszaru wymagają zdefiniowania. Należy podać definicję (źródło definicji) poszczególnych obszarów. Zaproponowane nazwy nie są jednoznaczne. Przykładowo wydaje się, że miasta poniżej 5000 mieszkańców nie przynależą do żadnej kategorii. 3. Brak jest celów i opisów osi priorytetowych powinny być tożsame z zapisami projektu RPO WSL 2014-2020 wersja 5.1. 4. Nie jest wyjaśnione, co oznaczają zapisy przykładowe typy projektów, które występują każdorazowo z uwagą podane typy (rodzaje) projektów stanowią listę zamkniętą 5. Proponujemy rozważyć zmianę numeracji działań w ramach Szczegółowych Opisów Priorytetów RPO WSL 2014-2020 (SZOP RPO), kontynuując logikę numeracji priorytetów inwestycyjnych, np. działania 2.1 w priorytecie inwestycyjnym 2.3, byłoby działanie 2.1.1. Obecna numeracja działań jest myląca. Zgodnie z zaleceniem Instytucji Zarządzającej (IZ) i Ministerstwa Infrastruktury i Rozwoju (MIR) należy posługiwać się numeracją priorytetów. Ponadto, dużo łatwiej byłoby zidentyfikować działania Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS), które są obowiązkowe dla Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR). W obecnym kształcie jest to bardzo trudne. 6. W każdej z tabel opisujących działania w punkcie 27. Dzień rozpoczęcia kwalifikowalności wydatków znajdują się zapisy mówiące o tym, że ( ) wydatki kwalifikują się do wsparcia, jeżeli zostały poniesione i zapłacone przez beneficjenta między dniem przedłożenia programu Komisji lub dniem 1 stycznia 2014r., w zależności od tego, która data jest wcześniejsza, a dniem 31 grudnia 2023 r. obecnie wiadomo już, która z dat podanych jako początek okresu kwalifikowalności jest wcześniejsza. 1

7. W odniesieniu do wszystkich działań nie podano wskaźników rezultatu. 8. Brak jest informacji o trybie wyboru projektów, podczas gdy z innych źródeł wiadomo, że w większości jest już znany. 9. W opisie działań ujętych jest wiele definicji, które nie mają swojego odzwierciedlenia w wyjaśnieniach do typów projektu, np. jeśli w priorytecie inwestycyjnym (PI) 4.5 mowa jest o systemie pozycjonowania pojazdów, nie jest wiadomym, czy będą one mogły być elementem projektu, albo jeśli w PI 9.1 mowa jest o asystentach/ opiekunach osób, które otrzymają mieszkanie wspomagane, nie wiadomo, czy będą to koszty kwalifikowane w ramach EFS. 10. Brak jest także wyraźnego wskazania, które działania EFRR mogą być realizowane wyłącznie w połączeniu z działaniami w ramach EFS. 11. W projekcie Szczegółowego Opisu Priorytetu RPO WSL 2014-2020 w zakresie Europejskiego Funduszu Społecznego nie jest jednoznacznie powiedziane, dlaczego projekty będę realizowane tylko i wyłącznie w formie zaliczek oraz czy będzie to powodowało dodatkowe wymagania dotyczące kwalifikowalności kosztów. 12. Brak jest także uporządkowania numerów i posługiwanie się zarówno nr priorytetów inwestycyjnych, jak i numerami Działań/Poddziałań, co powoduje znaczne utrudnienie w czytaniu dokumentu. Zdecydowanie lepszym rozwiązaniem byłoby posługiwanie się wyłącznie numerami priorytetów inwestycyjnych. 13. Nie wyjaśniono również, czy jeżeli jst będzie realizować projekt w ramach Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych (ZIT) oznacza to, że nie będzie mogła uczestniczyć w konkursie w ramach tego samego działania w latach późniejszych. 14. W dokumencie dot. EFS brakuje wskaźników dla niektórych działań. Brak jest jasnego wskazania, które wskaźniki dotyczą projektów a które są wskaźnikami realizacji priorytetów. Brak jest także informacji w tabelach, np. w kwestii minimalnej i maksymalnej wartości projektów, czy też alokacji finansowej przeznaczonej na poszczególne poddziałania. Brakuje także jasnego wskazania, które z poddziałań są ściśle związane z realizacja projektów EFRR. 15. W obu dokumentach brakuje spójności w zakresie Centrów Usług Społecznych. Szczegółowy Opis Priorytetów RPO WSL 2014-2020 w zakresie Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (SZOP EFRR) przywołuje CUS z nazwy i nawet go definiuje (2. typ projektu, SZOP EFRR, s. 145 i s. 149). W 2. wersji Szczegółowego Opisu Priorytetów RPO WSL 2014-2020 w zakresie Europejskiego Funduszu Społecznego (SZOP EFS) usunięto zapis o Centrach Usług Społecznościach (mimo, że było w 1. wersji). 16. W SZOP EFRR w przypadku działań związanych z rewitalizacją mówi się o grupach zagrożonych wykluczeniem społecznym (np. s. 155), a w przypadku SZOP EFS zawęża się grupę docelową wyłącznie do obszaru rewitalizowanego. W dodatku obszar bardzo mocno ograniczają również wytyczne do Lokalnych Programów Rewitalizacji i ostatecznie może się okazać, że rewitalizacją zostanie objętych tylko kilkanaście, kilkadziesiąt osób w skali całego miasta. 2

17. EFRR dzieli działania na cele i do tych celów przyporządkowuje typy projektów, EFS nie robi takiego rozróżnienia (przyporządkowuje działania miękkie do całego działania EFRR). Jest to istotne zwłaszcza w tych priorytetach, gdzie EFS jest funduszem wiodącym. Uwagi do poszczególnych osi priorytetowych: 1. W osi priorytetowej I. Nowoczesna gospodarka: na stronie 8 dokumentu, przypis 2, nie podano definicji badań stosowanych i prac rozwojowych, natomiast na stronie 9 widnieje błędny nr przypisu do punktu 18a 4 typ beneficjenta. Konieczna jest zmiana nazwy wskaźnika na, np. liczba wspartych ośrodków innowacji (str. 21). Konieczne jest także ujednolicenie zapisów. Cel działania oraz przykładowe rodzaje projektów mówią o istniejących ośrodkach innowacji. W objaśnieniu pojęć i wskaźnikach mowa o instytucjach otoczenia biznesu. W działaniu 1.3. Profesjonalizacja ośrodków innowacji należy uszczegółowić, czy będzie wymagany czas istnienia ośrodków innowacji. Należy dokładniej wyjaśnić, co oznacza pojęcie modernizacja niezbędnej infrastruktury. Dokument uszczegółowienia winien zawierać precyzyjne informacje dotyczące wymagań, jakie ma spełnić Beneficjent, zatem należy uszczegółowić, czy będzie wymagany czas istnienia ośrodków innowacji. Należy także dokładniej wyjaśnić, co oznacza pojęcie modernizacja niezbędnej infrastruktury. 2. W osi priorytetowej II. Cyfrowe śląskie, działanie 2.1. Wsparcie rozwoju e-usług publicznych na stronie 27 mowa jest o otwartym standardzie udostępnianych plików i znajduje się odwołanie do propozycji założeń projektu ustawy o otwartych zasobach publicznych, natomiast na stronie 35 przy definicji tych plików odniesienie jest do dokumentu KE. Proponujemy wskazać jedno źródło danych o standardach udostępniania plików ze wskazaniem na dokument już zatwierdzony. Należy także dokładniej wyjaśnić, czy w przypadku wdrażania systemów związanych z usprawnieniem zarządzania organizacją w połączeniu z uruchomieniem lub usprawnieniem e-usług, zostanie określony poziom kosztów, jakie mogą zostać poniesione w związku z wdrażaniem systemów w stosunku do kosztów dot. uruchomienia lub usprawnienia e-usług. 3. Oś priorytetowa III. Konkurencyjność MŚP, w działaniu 3.1 Rozwój inkubatorów przedsiębiorczości należy dopisać typ obszaru 2 Małe obszary miejskie. Inkubatory przedsiębiorczości funkcjonują także w mniejszych niż 50 tysięczne ośrodkach miejskich (np. w Knurowie). W działaniu tym napotykamy także rozbieżność w dokumentach, tzn. z przeprowadzonej diagnozy wynika, że największą słabością inkubatorów w województwie jest ograniczony rozwój infrastruktury przestrzennej (RPO, s. 15), a w dokumentach jest mowa tylko o budowie/przebudowie modernizacji niezbędnej infrastruktury oraz niezbędnego wyposażenia tylko wyłącznie w przypadku rozszerzenia oferty świadczonych usług (SZOP EFRR, s. 41). W działaniu 3.2 Tworzenie terenów inwestycyjnych na obszarach typu brownfield nie doprecyzowano długości możliwych do wybudowania dróg dojazdowych. Dotychczas informowano, że długość możliwej do wybudowania drogi 3

w ramach projektu tworzenia terenów inwestycyjnych na obszarach typu brownfiled będzie sprecyzowana. Należy więc uznać, że dopuszczone do dofinansowania będą wielokilometrowe odcinki dróg. W obecnym okresie programowania nie będzie także możliwości zagospodarowania terenów typu greenfield. W przypadku braku planu zagospodarowania przestrzennego lub studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, Beneficjent powinien mieć możliwość uchwalenia takiego dokumentu dla wskazanego przez siebie terenu do dnia podpisania umowy o dofinansowanie. Umożliwiłoby to gminom, które nie posiadają planu zagospodarowania przestrzennego w znacznej mierze optymalne zagospodarowanie terenów. Należy rozważyć rozdzielenie na dwa rodzaje terenów (greenfield i brownfield), co pozwoliłoby miastom na efektywniejsze zagospodarowanie terenów inwestycyjnych. W działaniu 3.5 Rozwój MŚP przy udziale instrumentów zwrotnych, na stronie 61 należy dopisać typ beneficjenta fundusze pożyczkowe. Przykładowym typem projektów jest dokapitalizowanie, m in. funduszy pożyczkowych. Ponadto, zaproponowane wskaźniki są wskaźnikami rezultatu. Wskaźnikiem produktu mogłaby być np. liczba dokapitalizowanych funduszy ( str. 62). Działanie 3.6. Rozwój klastrów o znaczeniu regionalnym na stronie 64 brakuje definicji pojęcia klaster o znaczeniu regionalnym, natomiast na stronie 65 należy dopisać typ obszaru 2 małe obszary miejskie. Klastry o znacznym oddziaływaniu mają swe siedziby także w mniejszych niż 50 tysięczne ośrodkach miejskich (np. w Cieszynie Śląski klaster Dizajnu). Ponadto, prosimy o rozważenie możliwości dopuszczenia wsparcia dla nowo powstających klastrów, przy spełnieniu określonych warunków, np. działalność klastra dotyczyć będzie obszarów rewitalizowanych. Zrozumiałe jest wsparcie klastrów już istniejących, jednak są obszary, gdzie tego typu inicjatywy nie zaistniały, a identyfikowany jest potencjał do ich powołania. Jednym z impulsów do powołania klastrów, np. w Bytomiu są środki Obszaru Strategicznej Interwencji (OSI). Podczas rozmów w trakcie aktualizacji strategii Miasta Bytomia z różnymi środowiskami, w tym przedsiębiorcami, jako ważne partnerskie przedsięwzięcia strategiczne wskazano następujące projekty: Republika Przemysłów Kreatywnych budowa klastra przemysłów kreatywnych przy wykorzystaniu obiektów poprzemysłowych oraz dorobku kulturalnego Bytomia oraz KlasteRRRR klaster podmiotów zajmujących się rekultywacją terenów, renowacją zabytków, rehabilitacją osiedli mieszkanio0wych i rewitalizacją przestrzeni. W kontekście OSI i szukania impulsów rozwojowych dla miasta, inicjatywy te powinny uzyskać wsparcie na organizację i swój rozwój. 4. Oś priorytetowa IV. Efektywność energetyczna, odnawialne źródła energii i gospodarka niskoemisyjna, na stronie 90 dokumentu Liczba jednostek wytwarzania energii powinna być liczba całkowitą. W działaniu 4.3 Efektywność energetyczna i odnawialne źródła energii w infrastrukturze publicznej i sektorze mieszkaniowym (s.81) brak jest jednoznacznego doprecyzowania możliwości dofinansowania dla programów ograniczania niskiej emisji (PONE) realizowanych przez JST, skierowanych na termomodernizację i wymianę źródeł ciepła w budownictwie indywidualnym. W ramach drugiego typu projektu brakuje wsparcia dla termomodernizacji jednorodzinnych budynków mieszkalnych. Przykładowe rodzaje projektów w działaniu 4.3 nie uwzględniają także 4

kierunku, w którym zmierza dyskusja na temat linii demarkacyjnej. Nie uwzględniono tu termomodernizacji budynków jednorodzinnych, w których wymienione mają być źródła ciepła; w przypadku, gdy nowym źródłem ciepła ma być pompa ciepła termomodernizacja jest niezbędnym elementem projektu. Stanowisko to wielokrotnie było przekazywane IZ i na wcześniejszym etapie prac było przez IZ uwzględnione. W dodatkowych wyjaśnieniach dla działania 4.3 w ramach 1 przykładowego rodzaju projektu (str. 84) jest napisane, że projekty w formule typu słoneczne gminy / niskoemisyjne gminy będą realizowane głównie na obszarze gmin o rozproszonej zabudowie. Brakuje natomiast informacji, czy projekty takie mogą być realizowane również w innych gminach. W poprzedniej wersji projektu URPO zaznaczano możliwość przenikania się rodzajów projektów w różnych gminach. Ponadto, w wyjaśnieniach napisano, że możliwa jest wymiana kotłów nieefektywnych na kotły o zwiększonej sprawności energetycznej. Nie uwzględniono, że kotły mogą być wymieniane na inne źródło ciepła niż kotły, np. pompy ciepła. Brak jest także wskaźnika dla typu 1 projektów w ramach działania 4.3. W ramach typu projektu: 1 Likwidacja niskiej emisji poprzez wymianę/modernizację indywidualnych źródeł ciepła lub podłączanie budynków do sieciowych nośników ciepła nie jest możliwa termomodernizacja budynków jednorodzinnych. Prosimy o weryfikację, gdyż celem działania jest m.in. zmniejszenie energochłonności infrastruktury publicznej i sektora mieszkaniowego. Budownictwo jednorodzinne powinno również zostać zaliczone do tej kategorii. Należy także uszczegółowić, czy w ramach typu 2 dopuszczalne będą działania dot. dachu obiektu (w niektórych przypadkach kompleksowa termomodernizacja obiektu może nie być możliwa bez tego rodzaju prac). Kompleksowa termomodernizacja obiektu może nie być możliwa bez, np. wymiany lub remontu dachu budynku mieszkalnego. Ze względu na to, że jest duże zapotrzebowanie na tego typu działania, wyżej wymieniony zakres powinien znaleźć się w uszczegółowieniu. 5. W ramach działania 4.1 Odnawialne źródła energii oraz 4.3 nie przewiduje się crossfinancingu. Należałoby jednak dopuścić możliwość realizacji elementów promocyjnych w zakresie ograniczania zużycia energii (akcje edukacyjne, promocyjne, szkolenia), ponieważ tego typu inicjatywy w dużym stopniu wpływają na postawę ludzi w zakresie oszczędzania energii. 6. Działanie 4.5 Niskoemisyjny transport miejski i efektywne oświetlenie (s. 92), w ramach priorytetu przewiduje się m.in. wsparcie dla dróg rowerowych, węzłów przesiadkowych czy parkingów Park&Ride, Park&Bike. Brakuje jednak informacji, czy np. projekty dotyczące ścieżek rowerowych będą mogły być realizowane jako osobne, pojedyncze inwestycje, czy też jedynie jako element szerszego projektu związanego, np. z budową centrum przesiadkowego, parkingów itd. Konieczne jest również jednoznaczne zdefiniowanie projektów z zakresu wdrażania Inteligentnych Systemów Transportowych (ITS) oraz Systemów Dynamicznej Informacji Pasażerskiej (SDIP). Obecne zapisy URPO w zakresie typu możliwych do realizacji projektów nie wskazują na projekty SDIP, natomiast w słowniczku znajduje się takie pojęcie. Ponadto, należy sprecyzować jednoznacznie, które inwestycje mogą być realizowane samodzielnie, a które w połączeniu z innymi projektami również w tym zakresie. W pkt. 14 należy także dopisać Dofinansowanie na budowę parkingów Park&Ride w centrach miast jako element szerszego projektu. W wyjątkowych sytuacjach z uwagi na specyfikę urbanistyczną niektórych miast, miejsca położone nie na obrzeżach miast, lecz w jego centralnych częsciach mogłyby zostać włączone do 5

projektu szerszego jako Park&Ride. Brak jest także wskaźnika dotyczącego oświetlenia miejskiego w tym działaniu. Ponadto, brakuje informacji, jakiego rodzaju działania będą realizowane z poziomu regionalnego dla ITS (podobne działania przewidziane są również w POIS). W ramach 5 typu projektów możliwe jest wsparcie wymiany istniejącego oświetlenia dróg i placów w gminach na oświetlenie o wyższej efektywności energetycznej. Nie określono, co z projektami polegającymi na wymianie oświetlenia na energooszczędne w budynkach użyteczności publicznej. Celem działania jest promowanie efektywnego energetycznie oświetlenia. Projekty polegające na kompleksowej wymianie oświetlenia w dużych halach sportowych, czy basenach krytych wpisują się również w cel działania, jakim jest poprawa efektywności energetycznej w gminach. 7. Oś priorytetowa V Ochrona środowiska i efektywne wykorzystywanie zasobów, w działaniu 5.1. Gospodarka wodno-ściekowa w punkcie 15a Klasyfikacja kategorii interwencji funduszy strukturalnych należy dopisać do tematów priorytetowych budowę kolektorów deszczowych, budowę lub modernizację sieci kanalizacji deszczowej. Budowa kanalizacji deszczowej nie powinna być uzależniona od budowy lub modernizacji kanalizacji sanitarnej, ponieważ planowany do odwodnienia teren w XXI wieku może być już uzbrojony w sieć kanalizacji sanitarnej. Kanalizacja deszczowa może funkcjonować samodzielnie i stanowić element ochrony przeciwpowodziowej odwadnianego terenu. We wskaźnikach należałoby ująć długość wybudowanej lub zmodernizowanej sieci kanalizacji deszczowej. W przypadku ujęcia kanalizacji deszczowej jako samodzielnej infrastruktury planowanej do dofinansowania należałoby rozważyć kwalifikowanie do dofinansowania wartości odtworzeniowej nawierzchni, którą będziemy uzbrajać ww. infrastrukturę. W tematach priorytetowych wyszczególnić należy również jako zupełnie odrębny temat budowę kolektorów deszczowych, budowę lub modernizację sieci kanalizacji deszczowej tak, aby umożliwić realizację odrębnych projektów dotyczących budowy lub modernizacji kanalizacji deszczowych, bez konieczności realizacji projektów łącznie z realizacją kanalizacji sanitarnej. W działaniu 5.3 jako jeden z typów projektów wskazana jest Budowa (w tym przebudowa, odbudowa, nadbudowa), przebudowa, remont, a także zakup trwałego wyposażenia obiektów instytucji kultury, podczas gdy Umowa Partnerstwa wskazuje, że tego typu przedsięwzięcia nie mogą uzyskać wsparcia. Ponadto nie ma wśród wskaźników żadnego, który odnosiłby się do tego typu przedsięwzięć. W ramach tego działania realizowane będą także inwestycje dotyczące obiektów stanowiących zasób dziedzictwa kulturowego regionu, jednakże ograniczono możliwość aplikowania tylko dla obiektów zabytkowych nieruchomych, wpisanych do rejestru zabytków prowadzonego przez Śląskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Prosimy o rozważenie możliwości objęcia działaniem każdej z form ochrony zabytków, wynikającej z Ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. W punkcie 15a Klasyfikacja kategorii interwencji funduszy strukturalnych należałoby także dopisać do tematów priorytetowych Ochrona, rozwój i promowanie dóbr publicznych w dziedzinie kultury i sportu. Celem działania jest ochrona dziedzictwa kulturowego oraz rozwój zasobów kultury. Bardzo często imprezy kulturalne, niejednokrotnie o randze międzynarodowej, odbywają się na obiektach sportowych, które wymagają odpowiedniego dostosowania obiektu do zorganizowania imprezy kulturalnej. Ograniczenie zapisu w temacie priorytetowym do tematu ochrony, rozwoju i promowania dóbr publicznych w dziedzinie kultury uniemożliwi realizację potrzeb 6

związanych z dostosowaniem obiektów sportowych w celu wykorzystania ich do celów publicznych związanych z dziedziną kultury. Brakuje również jasnej informacji, jakiego rodzaju działania będzie przewidywała linia demarkacyjna w ramach działania 5.3 Dziedzictwo kulturowe (w ramach PI 6.3), które ma być również realizowane w POIS (w przypadku działania 5.1 Gospodarka wodno-ściekowa taka informacja jest, analogicznie powinna być taka informacja w każdym PI). W działanie 5.4 Ochrona różnorodności biologicznej (s.116) brakuje wskaźnika produktu w większym stopniu korespondującego z turystycznym zagospodarowaniem obszarów nadrzecznych (np. powierzchnia terenów przekształconych na cele turystyczne/rekreacyjne). Wskaźnik produktu dotyczący rekultywacji gruntów może być bowiem rozumiany jako przywracanie wartości użytkowych i przyrodniczych terenom (przede wszystkim leśnym i rolniczym) zdewastowanym i zdegradowanym przez działalność człowieka. Mając na uwadze, iż w ramach tego priorytetu inwestycyjnego planuje się realizację głównie projektu kluczowego pn.: Rewitalizacja przestrzeni nadbrzeżnych rzek, potoków i zbiorników wodnych Subregionu Południowego, planowane wskaźniki produktu powinny w znacznym stopniu korespondować z zakresem rzeczowym przedmiotowego projektu. Można by rozważyć osobne działanie w ramach osi priorytetowej V Ochrona środowiska i efektywne wykorzystywanie zasobów, które może być dedykowane projektowi dot. rewitalizacji nadbrzeży, planowanemu przez Subregion Południowy do realizacji w ramach projektu kluczowego. Celem działania 5.5 Wzmocnienie potencjału służb ratowniczych jest skuteczna i efektywna pomoc mieszkańcom regionu w sytuacjach wystąpienia klęsk żywiołowych, dlatego też niezrozumiałe jest ograniczenie możliwości skorzystania ze wsparcia jedynie przez ochotniczą straż pożarną. Należy rozważyć wpisanie w katalog beneficjentów innych służb ratowniczych oraz jednostek samorządu terytorialnego (zarządzanie kryzysowe). Kompleksowa pomoc poszkodowanym w wyniku wystąpienia niekorzystnych zjawisk, będzie możliwa w przypadku wyposażenia w niezbędny sprzęt wszystkich służb ratowniczych. Ponadto, przedstawiony wskaźnik Liczba jednostek służb ratowniczych doposażonych w sprzęt do prowadzenia akcji ratowniczych i usuwania skutków katastrof odnosi się również do wszystkich służb ratowniczych. W punkcie 15a Klasyfikacja kategorii interwencji funduszy strukturalnych należy dopisać do tematów priorytetowych Środki zabezpieczeń w zakresie udziału zwierząt leśnych w wypadkach komunikacyjnych i katastrofach drogowych, natomiast w punkcie 18a Typ beneficjentów- Jednostki samorządu terytorialnego, ich związki i stowarzyszenia. W ramach priorytetu V będzie można realizować projekty związane z ochroną zwierząt leśnych oraz zapobieganiu udziału zwierząt w wypadkach komunikacyjnych, np. przez stosowanie ogrodzeń w miejscach, w których istnieje zagrożenie wtargnięcia na drogę zwierząt leśnych. Jest bardzo duże zapotrzebowania na wyeliminowanie w/w zagrożenia. 8. Oś priorytetowa VI Transport, w działaniu 6.1 Budowa i rozbudowa kluczowej infrastruktury drogowej regionu (s.129) należałoby wprowadzić również możliwość finansowania dróg gminnych w ramach procedury konkursowej. Zwracamy uwagę, iż Umowa Partnerstwa przewiduje możliwość finansowania tego typu dróg, np. w przypadku gdy zapewniają konieczne połączenie z siecią autostrad i dróg krajowych (nie ma tutaj znaczenia charakter drogi). Pragniemy zwrócić uwagę, iż zgodnie z art. 10 ust. 5 ustawy o drogach publicznych, odcinek drogi zastąpiony nowo 7

wybudowanym odcinkiem drogi z chwilą oddania go do użytkowania, zostaje pozbawiony dotychczasowej kategorii i zaliczony do kategorii drogi gminnej. Często sytuacja taka ma miejsce w przypadku budowy obwodnic miast, mających np. charakter drogi ekspresowej. Dotychczasowe drogi krajowe, tracą wówczas swój status i stają się drogami gminnymi. Dochodzi zatem do sytuacji, w której dotychczasowa droga krajowa o stosunkowo wysokich parametrach, staje się drogą gminną. W dalszym ciągu jest to jednak droga stanowiąca bezpośrednie połączenie z drogą wysokiej kategorii, w tym również należącej do sieci TEN-T. Wsparcie w procedurze konkursowej nie powinno zatem ograniczać się wyłącznie do dróg powiatowych, ponieważ nie tylko takie drogi spełniają powyższe kryteria. 9. W osi priorytetowej VIII Regionalne kadry gospodarki opartej na wiedzy, w działaniu 8.3 Wspieranie rozwoju warunków do godzenia życia zawodowego i prywatnego, poddziałaniu 8.3.2 Zapewnienie dostępu do usług opiekuńczych nad dziećmi do 3 lat w kontekście Lokalnych Planów Rewitalizacji - projekty pozakonkursowe negocjacyjne Zintegrowane/Regionalne Inwestycje Terytorialne brak jest wyjaśnienia, co oznacza tryb wyboru projektów konkursowy negocjacyjny (s.67) Określenia grup docelowych w poddziałaniu 8.3.3 Zapewnienie dostępu do usług opiekuńczych nad dziećmi do 3 lat w kontekście Lokalnych Planów Rewitalizacji - projekty w ramach Obszarów Strategicznej Interwencji osoby będące poza rynkiem pracy, osoby podejmujące pracę wymagają doprecyzowania. Nie jest jasne, czy mowa jest o osobach zarejestrowanych jako bezrobotne, osobach niezatrudnionych, czy będących na urlopach wychowawczych. Należy doprecyzować formę zatrudnienia osób podejmujących pracę. W poddziałaniu 8.4.2 Realizowanie aktywizacji zawodowej poprzez zapewnienie właściwej opieki zdrowotnej projekty pozakonkursowe jako beneficjenta wskazano wszystkie podmioty, natomiast jako grupę docelową wskazano Samorząd Województwa. Nie określono, czy podmioty objęte OSI będą mogły korzystać z tego podziałania. 10. Oś priorytetowa IX Włączenie społeczne na stronie 91 w grupach docelowych nie powinno być zawężenia do społeczności lokalnych zamieszkujących obszary wskazane w LPR. Z uwagi na realizacje projektów w formule ZIT/RIT zostały stworzone projekty duże, kompleksowe, komplementarne w projektami infrastrukturalnymi, ale często obejmujące swoim zasięgiem całe miasto. Trudno rekrutować do projektu, np. osoby które zamieszkują obszar objęty LPR, jest to również nieuzasadnione z punktu widzenia włączenia społecznego. Centra Integracji Społecznej, które powstaną w ramach projektów infrastrukturalnych nie muszą być w obszarze wyznaczonym przez LPR. W priorytecie inwestycyjnym 9.1 Aktywna integracja planuje się tylko inwestycje w budynki CUS-ów/CIS-ów oraz tworzenie lokali socjalnych, chronionych i wspomaganych. Nie zaplanowano interwencji w powierzchnie otwarte. Projekty z zakresu rewitalizacji są niezwykle ważne w kontekście tworzonych obecnie dokumentów rządowych: Narodowy Program/Plan Rewitalizacji, Krajowa Polityka Miejska oraz regionalnych: Regionalna Polityka Miejska. Wszystkie one promują tworzenie w miastach przestrzeni publicznych przyjaznych mieszkańcom. Priorytet inwestycyjny 9.1 powinien uwzględniać interwencje nie tylko w budynki, ale również 8

zagospodarowywanie przestrzeni miejskich. Ważne jest, aby nie ograniczać się jedynie do możliwości zagospodarowania przestrzeni bezpośrednio przylegającej do budynku CUS lub budynku, w którym znajdują się mieszkania socjalne. Jeżeli CUS ma oddziaływać teren całego miasta, zagospodarowanie terenów na cele społeczne powinno być możliwe w całym mieście. Ponadto, warto również rozważyć wprowadzenie zmiany w zapisach odnoszących się do tego priorytetu tak, aby nie ograniczać działań w tym priorytecie jedynie do Centrów Usług Społecznościowych oraz wsparcia mieszkalnictwa socjalnego, wspomaganego i chronionego. Realizacja celu szczegółowego zwiększenie spójności społecznej oraz eliminowanie barier w dostępie do usług na rzecz osób wykluczonych i zagrożonych wykluczeniem społecznym jest możliwa również przy innych działaniach (w tym dot. zagospodarowania przestrzeni publicznych). Analizując aktualne zapisy Krajowej Polityki Miejskiej, w tym zwłaszcza rozdział poświęcony rewitalizacji, uwaga ta znajduje w nich swoje niezaprzeczalne uzasadnienie. Nie można sprowadzać działań rewitalizacyjnych jedynie do CUS-ów bądź CIS-ów, czy też tworzenia lokali socjalnych, pomijając takie kwestie jak: zagospodarowanie przestrzeni publicznych, poprawę ich jakości, adaptację na cele rekreacyjne, poprawę jakości mieszkań i warunków ich eksploatacji. Rozporządzenie PE i RADY UE nr 1301/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. ws. EFRR i przepisów dotyczących celu Inwestycje na rzecz wzrostu i zatrudnienia oraz w sprawie uchylenia rozporządzenia (WE nr 1080/2006) w Artykule 5 określającym Priorytety inwestycyjne, PI 9 definiuje następująco: promowanie włączenia społecznego i walka z ubóstwem i wszelką dyskryminacją poprzez inwestycje w infrastrukturę zdrowotną i społeczną, które przyczyniają się do rozwoju krajowego, regionalnego i lokalnego, zmniejszenia nierówności w zakresie stanu zdrowia, promowania włączenia społecznego poprzez lepszy dostęp do usług społecznych, kulturalnych i rekreacyjnych ( ). Projekty polegające na zagospodarowaniu przestrzeni miejskich na cele społeczne, kulturalne i rekreacyjne powinny być możliwe do realizacji w ramach działań rewitalizacyjnych przewidzianych wspieranych w województwie śląskim z funduszy unijnych. Projekty z zakresu mieszkalnictwa (socjalne, wspomagane i chronione) nie powinny być ograniczone tylko do tworzenia nowych mieszkań, ale ważne jest również, aby dofinansowanie mogły otrzymać projekty dot. podnoszenia jakości życia mieszkańców już istniejących mieszkań socjalnych (np. remonty budynków w których znajdują się mieszkania socjalne). Zapewnienie odpowiednich warunków życia mieszkańcom osiedli socjalnych jest jedną z form przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu. Osoby zamieszkujące takie lokale nie powinny się czuć jak obywatele drugiej kategorii przez to, że nie mają odpowiednych warunków życia. Krajowa Polityka Miejska (projekt z marca 2014 r.) wyznacza standardy dot. projektów z zakresu mieszkalnictwa, do których powinny się odnosić również zapisy RPO. Zgodnie z KPM: Projekty z zakresu mieszkalnictwa (socjalne, wspomagane i chronione) nie powinny być ograniczone tylko do tworzenia nowych mieszkań, ale ważne jest również, aby dofinansowanie mogły otrzymać projekty dot. podnoszenia jakości życia mieszkańców już istniejących mieszkań socjalnych (np. remonty budynków w których znajdują się mieszkania socjalne). Ponieważ poprawa warunków zamieszkania na obszarach zdegradowanych stanowi jeden z ważniejszych elementów procesów rewitalizacyjnych, programy rewitalizacji powinny w szczególności zawierać elementy poprawy jakości substancji mieszkaniowej oraz szerzej zwiększania atrakcyjności danego obszaru jako miejsca zamieszkania. 9

Na stronie 83 dokumentu dot. EFS widnieje niejasny zapis pod tabelą: Podmioty objęte wsparciem w ramach poddziałania 9.1.3 Wzmacnianie potencjału społeczności lokalnych na obszarach rewitalizowanych projekty w ramach Zintegrowanych/Regionalnych Inwestycji Terytorialnych mogą ubiegać się o dofinansowanie w ramach poddziałania 9.1.1 Wzmacnianie potencjału społeczności lokalnych projekty konkursowe pod warunkiem zakontraktowania co najmniej % środków przyznanych na realizację projektów w poddziałaniu 9.1.3. Prosimy o wyjaśnienie ww. kwestii. Określenie grupy docelowej w poddziałaniu 9.1.4 Wzmacnianie potencjału społeczności lokalnych na obszarach rewitalizowanych projekty w ramach Obszaru Strategicznej Interwencji społeczność lokalna wymaga doprecyzowania. Nie jest jasne, czy w ramach przedsięwzięć o charakterze integracyjnym, lub działań społeczno-edukacyjnych wsparciem objąć można osoby nie będące zagrożone wykluczeniem społecznym. Należy wskazać, jakie warunki spełniać muszą osoby objęte wsparciem. Dotychczas było to precyzyjnie określone: np. osoby będące klientami pomocy społecznej, korzystające z zasiłków, niepełnosprawne, zagrożone ubóstwem. Pojawiła się także rozbieżność pomiędzy nazwą działania 9.2 na stronie 95 Dostępne i efektywne usługi społeczne i zdrowotne, a nazwą działania na str. 96 Dostęp do usług społecznych, zdrowotnych świadczonych w interesie ogólnym. Ponadto, brak jest wyraźnego wskazania, które działania EFRR mogą być realizowane wyłącznie w połączeniu z działaniami w ramach EFS. W ramach tego działania także typy projektów są dość ogólnie opisane, natomiast mogą być one realizowane jedynie w połączeniu z EFS i mają być uzupełnieniem działań miękkich, które są jasno opisane. Dotyczą one osób wykluczonych i obszarów zidentyfikowanych w ramach LPR, wsparcia na rzecz CAZ, ZAZ, CIS itp., co powinno się jednoznacznie przekładać na jasne typy projektów EFRR. Poddziałanie 9.2.2 Rozwój usług społecznych na obszarach rewitalizowanych projekty w ramach Zintegrowanych/Regionalnych Inwestycji Terytorialnych, w typach operacji brakuje możliwości realizacji programów aktywności lokalnej, w tym: organizacji lokalnych przedsięwzięć o charakterze integracyjnym, kulturalnym czy sportowym, wsparcia dla animatorów, czy też warsztatów/treningów umożliwiających nabycie lub podniesienie kompetencji społecznych i rozwijanie umiejętności niezbędnych na rynku pracy. PAL-e realizowane były z powodzeniem w poprzednim okresie programowania. To efektywne narzędzie pracy, które skupia społeczność lokalną, skutecznie zapobiegając jej wykluczeniu społecznemu. Doświadczenie nabyte w tym zakresie przez realizatorów PAL stanowi odpowiednią bazę do dalszej długofalowej pracy na rzecz rozwoju społeczności lokalnej. Brakuje także informacji o możliwości objęcia wsparciem w projekcie młodzieży wraz ze wskazaniem kryterium wieku uprawniającego do udziału w projekcie w roli uczestnika. Doprecyzowanie grup docelowych umożliwi realne określenie wskaźników do projektu. Określenie grupy docelowej w poddziałaniu 9.2.3 Rozwój usług społecznych i zdrowotnych na obszarach rewitalizowanych projekty w ramach Obszaru Strategicznej Interwencji społeczność lokalna wymaga doprecyzowania. Z sugestii Urzędu Marszałkowskiego wynika, że grupę docelową dla usług opiekuńczych 10

stanowią jedynie osoby w wieku aktywności zawodowej. W ramach tego poddziałania nie przewiduje się także usług opiekuńczo-wychowawczych na rzecz młodzieży i dzieci, wychowanków placówek opiekuńczo-wychowawczych oraz usług zdrowotnych np. profilaktyki, opieki, rehabilitacji, opieki hospicyjnej, świadczonych w formie środowiskowej i stacjonarnej. W wersji dokumentu z lipca 2013 r. przewidziano wsparcie dla dzieci i młodzieży opuszczających placówki wychowawcze oraz szeroko rozumiane usługi zdrowotne. Postulujemy o ponowne wprowadzenie ww. zapisów w poddziałaniu 9.2.3 w ramach OSI. Także katalog typów operacji dostępnych dla OSI w ramach poddziałania 9.2.3 został zawężony w stosunku do poddziałania 9.2.1 (projekty konkursowe) oraz poprzedniej wersji SzOP. Nie wiadomo, czy w ramach OSI możliwa jest realizacja typów projektów przewidzianych w poddziałaniu 9.2.1. Postulujemy rozszerzenie katalogu typów operacji w poddziałaniu 9.2.3. Działanie 9.2 Dostępne i efektywne usługi społeczne i zdrowotne połączone z działaniami infrastrukturalnymi dot. mieszkalnictwa i CUS również powinien zawierać szerszy katalog możliwości wsparcia. Działania związane z zapewnieniem dobrych warunków życia (także w kontekście alternatywnym sposobów spędzania czasu, profilaktyki zdrowia) oraz działania kulturalne, połączone z działaniami społecznymi powinny być możliwe do realizacji w ramach tego priorytetu. W działaniu 9.3 Rozwój ekonomii społecznej w regionie nie jest uzasadniona realizacja działań wspierających podmioty ekonomii społecznej jedynie w trybie konkursowym. Dofinansowanie prowadzonych działań na rzecz podmiotów ekonomii społecznej będą mogły uzyskać jedynie istniejące ośrodki wsparcia ekonomii społecznej, które uzyskają akredytację krajową. Liczba funkcjonujących obecnie ośrodków jest zanana i nie jest uzasadnione przeprowadzanie kolejnego konkursu na realizację prowadzonych przez te ośrodki działań. Lepszym rozwiązaniem byłoby umożliwienie realizacji tego priorytetu w ramach RIT/ZIT. W działaniu 9.4 Rozwój lokalny kierowany przez społeczność w pkt 1 na stronie 120 Typy operacji proponujemy uwzględnienie szerokiego wachlarza przykładowych rodzajów/typów projektów ze względu na potencjalnie zróżnicowany charakter i zakres lokalnych strategii rozwoju poszczególnych LGD na terenie województwa śląskiego. LGD wykorzystując lokalne kryteria wyboru będą mogły preferować te rodzaje, które w największym stopniu będą realizowały założone cele i wskaźniki w swoich strategiach. W związku z tym, iż Umowa Partnerstwa dopuszcza realizację 3 rodzajów projektów (indywidualne, parasolowe, własne) postuluje się rozpisanie w pkt 5 a Typ beneficjentów - typów beneficjentów odrębnie dla każdego rodzaju projektów, tj. dla projektów indywidualnych: organizacje pozarządowe, przedsiębiorcy, jednostki samorządu terytorialnego, ich związki i stowarzyszenia, kościoły i związki wyznaniowe, porozumienia ww. podmiotów, w tym w ramach PPP (tzw. projekty hybrydowe); dla projektów parasolowych - gdzie postulujemy wprowadzenie terminologii beneficjenta końcowego oraz beneficjentów ostatecznych - tj. beneficjent końcowy: LGD, beneficjenci ostateczni: organizacje pozarządowe, przedsiębiorcy, jednostki samorządu terytorialnego, ich związki i stowarzyszenia, kościoły i związki wyznaniowe, porozumienia ww. podmiotów, w tym w ramach PPP (tzw. projekty hybrydowe) oraz dla projektów własnych: gdzie beneficjentami będą LGD. W pkt 6 a Tryb przeprowadzenia naboru wniosków o dofinansowanie proponujemy wpisać: Konkursowy z uwzględnieniem możliwości konkursów 11

tematycznych ponieważ organizacja konkursów tematycznych umożliwia sterowanie osiąganiem celów/wskaźników LSR, szczególnie na dalszych etapach wdrażania, gdy zachodzi potrzeba zablokowania przyjmowania określonych typów projektów przy jednoczesnej konieczności wybierania tych projektów, które będą osiągać złożone cele i wskaźniki strategii. W pkt 6 b Tryb oceny wniosków o dofinansowanie proponujemy wpisać: Ocenę operacji/projektów przeprowadzają LGD, z którymi Samorząd Województwa zawarł stosowną umowę ponieważ zgodnie z art. 34 ust. 3 pkt e) rozporządzenia ws. WRS 1303/2013 do kompetencji LGD należy ocena operacji (projektów), z kolei do pkt 13. Minimalna / Maksymalna kwota wsparcia proponujemy wpisać: Ustalana przez LGD ze względu na zapis art. 34 ust. 3 pkt f) rozporządzenia ws. WRS 1303/2013, zgodnie z którym ustalanie kwot wsparcia należy do kompetencji LGD. 11. Oś priorytetowa X. Rewitalizacja oraz infrastruktura społeczna i zdrowotna, działanie 10.1 Infrastruktura ochrony zdrowia, na stronie 139 dokumentu należy zmienić treść uzasadnienia podjętego działania w taki sposób, aby jego uzasadnieniem nie było przekonanie, natomiast na stronie 142 zwiększyć, wkład środków unijnych na działanie. W działaniu 10.2 Rozwój mieszkalnictwa socjalnego, wspomaganego i chronionego oraz infrastruktury usług społecznych w przypadku projektów dotyczących CUS jest mowa o przebudowie lub remoncie zdegradowanych budynków podczas, gdy w przypadku mieszkań socjalnych jest mowa o przebudowie lub remoncie zdegradowanych budynków/pomieszczeń. Nie jest więc jasne, czy w przypadku CUS wyremontowane mogą zostać również pomieszczenia. Ograniczenie możliwości przebudowy lub remontu wyłącznie budynków wydaje się bezpodstawne, nie zawsze CUS wymaga osobnego budynku. Brak jest definicji zdegradowanego pomieszczenia/budynku. W ramach tego działania możliwa jest także jedynie przebudowa lub remont zdegradowanych budynków na potrzeby utworzenia Centrów Usług Społecznych. Z typów projektu usunięto typ polegający na zakupie wyposażenia dla już funkcjonujących CUS/CIS. Brakuje także wskaźnika, który odnosiłby się do mieszkań socjalnych. W dodatkowych wyjaśnieniach i uzupełnieniach dla działania 10.3 Rewitalizacja obszarów zdegradowanych jest mowa o wsparciu dla projektów ujętych w Planie Działania każdego ZIT, nie jest wyjaśnione, czym jest Plan Działań ZIT, kto i kiedy ten plan tworzy. W działaniu 10.4 Poprawa stanu środowiska miejskiego powinno zostać ujęte w opisie również dostosowanie przestrzeni takich jak: promenady, place, parki, które mogą stać się miejscem aktywizacji społecznej. Na Śląsku jest wiele takich miejsc, które mogłyby stanowić obszary integracji społecznej, jednakże stan techniczny tych obszarów wymaga modernizacji. W działaniu 10.5 Rozwój lokalny kierowany przez społeczność wsparcie powinno być skierowane również do dużych miast (dzielnice wymagające rewitalizacji). Ze względu na potencjalnie zróżnicowany charakter i zakres lokalnych strategii rozwoju poszczególnych LGD na terenie województwa śląskiego proponujemy wpisanie w pkt 14 Przykładowe rodzaje projektów szerokiego wachlarza 12

przykładowych rodzajów/typów projektów (LGD wykorzystując lokalne kryteria wyboru będą mogły preferować te rodzaje, które w największym stopniu będą realizowały założone cele i wskaźniki w strategiach). W związku z tym, iż Umowa Partnerstwa dopuszcza realizację 3 rodzajów projektów (indywidualne, parasolowe i własne) proponujemy rozpisanie w pkt 18a Typ beneficjentów - typów beneficjentów odrębnie dla każdego rodzaju projektów, tj. dla projektów indywidualnych: organizacje pozarządowe, przedsiębiorcy, jednostki samorządu terytorialnego, ich związki i stowarzyszenia, kościoły i związki wyznaniowe, porozumienia ww. podmiotów, w tym w ramach PPP (tzw. projekty hybrydowe); dla projektów parasolowych - gdzie postulujemy wprowadzenie terminologii beneficjenta końcowego oraz beneficjentów ostatecznych - tj. beneficjent końcowy: LGD, beneficjenci ostateczni: organizacje pozarządowe, przedsiębiorcy, jednostki samorządu terytorialnego, ich związki i stowarzyszenia, kościoły i związki wyznaniowe, porozumienia ww. podmiotów, w tym w ramach PPP (tzw. projekty hybrydowe) oraz dla projektów własnych: gdzie beneficjentami będą LGD. W pkt 19a Tryb przeprowadzenia naboru wniosków o dofinansowanie proponujemy wpisać: Konkursowy z uwzględnieniem możliwości konkursów tematycznych ponieważ organizacja konkursów tematycznych umożliwia sterowanie osiąganiem celów/wskaźników LSR, szczególnie na dalszych etapach wdrażania, gdy zachodzi potrzeba zablokowania przyjmowania określonych typów projektów przy jednoczesnej konieczności wybierania tych projektów, które będą osiągać złożone cele i wskaźniki strategii. W pkt 19b Tryb oceny wniosków o dofinansowanie proponujemy wpisać: Ocenę operacji/projektów przeprowadzają LGD, z którymi Samorząd Województwa zawarł stosowną umowę ponieważ zgodnie z art. 34 ust. 3 pkt e rozporządzenia ws. WRS 1303/2013 do kompetencji LGD należy ocena operacji (projektów), z kolei do pkt 29 Minimalna / Maksymalna kwota wsparcia proponujemy wpisać: Ustalana przez LGD ze względu na zapis art. 34 ust. 3 pkt f rozporządzenia ws. WRS 1303/2013, zgodnie z którym ustalanie kwot wsparcia należy do kompetencji LGD. 12. W Osi priorytetowej XI Wzmocnienie potencjału edukacyjnego, w poddziałaniu 11.1.1 Wzrost upowszechnienia wysokiej jakości edukacji przedszkolnej projekty konkursowe z katalogu beneficjentów wyłączono podmioty objęte wsparciem w ramach OSI oraz ZIT. Zapis wymaga wyjaśnienia. Podobna sytuacja zaistniała w poddziałaniu 11.1.4 Poprawa efektywności kształcenia ogólnego projekty konkursowe. W perspektywie 7-letniej nie jest możliwe zdiagnozowanie przyszłych potrzeb w sektorze edukacji oraz zaplanowanie wszystkich działań edukacyjnych, dlatego uzasadniona jest możliwość udziału Miasta Bytomia, jako podmiotu objętego OSI, w konkursach w ramach osi priorytetowej XI. Należy doprecyzować, czy w ramach procedury konkursowej dopuszcza się, by beneficjentami mogły być szkoły/placówki z terenu Miasta Bytomia, które nie będą objęte wsparciem w ramach OSI. W podziałaniu 11.2.1 Programy wsparcia szkolnictwa zawodowego brak jest jasnego wyjaśnienia, co będzie w katalogu kosztów kwalifikowanych pod nazwą szkolenia, kursy (w tym certyfikowane), czy np. SEP i prawo jazdy będzie możliwe do sfinansowania. W poddziałaniu 11.2.3 Programy wsparcia szkolnictwa zawodowego projekty w ramach Zintegrowanych/Regionalnych Inwestycji Terytorialnych zapisano: Oferta szkół zawodowych musi być zgodna z potrzebami lokalnego rynku pracy lub 13

14