Przedsiębiorcy w Podlaskiem Fakty, liczby, przykłady Zwycięzcy konkursu Biznes Dobry wybór 1
Uwagi metodologiczne do części Przedsiębiorcy w Podlaskiem : 1. w kilku miejscach podano liczbę przedsiębiorstw wpisanych do rejestru REGON. Aktywna jest tylko połowa z nich, co zostało zaznaczone zarówno w tekstach wprowadzających, jak i na karcie Wszyscy jesteśmy przedsiębiorcami. W przypadku danych powiatowych dostępne są tylko informacje z REGON, dlatego na karcie tej pokazano przede wszystkim firmy zarejestrowane w 2011 roku. Z badań GUS wynika, że większość z nich (75 80 procent) nadal działa po roku od rejestracji. Podano także liczbę firm zarejestrowanych w REGON w działach informatyka i komunikacja oraz ochrona środowiska, gdyż ma danych, ile z nich jest aktywnych. 2. Jako zasadę przyjęto jednakowe traktowa przedsiębiorstw prywatnych i publicznych każde z nich kierowane jest bowiem przez menedżera przedsiębiorcę. Jednak na karcie Płaca ważjsza od świadczeń ze względu na dostępność danych skoncentrowano się na firmach prywatnych. 3. na karcie Miejsca pracy są w przedsiębiorstwach, zgod ze stanem faktycznym i dostępnością danych, podając informacje działowe, zastosowano określe głów sektor publiczny i głów sektor prywatny. 4. starano się podawać informacje dotyczące całej populacji przedsiębiorstw, włącz z mikrofirmami. Tam, gdzie było to możliwe, wykorzystano dane o firmach zatrudniających powyżej dziewięciu osób. Zostało to zaznaczone w tekście. 5. w kilku przypadkach badań ogólnopolskich (karty: Tysiące przedsiębiorczych kobiet i Odpowiedzialny biznes to my ) dostępne są tylko dane dotyczące makroregionów, a poszczególnych województw. Takie dane zostały tam przedstawione. 6. raport przedstawia stan danych dostępnych na koc października 2012 r. Przedsiębiorcy w Podlaskiem Raport został przygotowany w oparciu o następujące źródła: GUS, Eurostat, Centrum Badania Opinii Społecznej (bada dla PKPP Lewiatan), GfK Polonia (bada dla PKPP Lewiatan), materiały Instytutu Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej, MillwardBrown SMG KRC (bada dla PARP), własne ankiety rozsyłane do urzędów i przedsiębiorstw. Te instytucje i firmy wykonały w dużej mierze obliczenia specjal dla nas, za co gorąco dziękujemy. Wykorzystano rówż m.in. listy 500 i 2000 Rzeczpospolitej, raporty Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości i Instytutu Badań nad Gospodarka Rynkową, rankingi międzynarodowe, strategie województw, dane warszawskiej Giełdy Papierów Wartościowych, raporty instytucji, stowarzyszeń i fundacji. W informacjach historycznych dotyczących dziejów gospodarczych podstawowym źródłem była Encyklopedia Historii Gospodarczej Polski (Wiedza Powszechna), a w opisaniu walorów turystycznych pomogły przewodniki Polska Niezwykła (Demart). Uwagi do danych zawartych w raportach prosimy kierować na adres p.a.aleksandrowicz@gmail.com. Zostaną one sprawdzone, a ewentualne poprawki nasione w raportach udostępnionych elektronicz. Uwaga do części Biznes. Dobry wybór. Przygotowując sylwetki nagrodzonych przedsiębiorców staraliśmy się zawsze dotrzeć bezpośrednio do osób nagrodzonych przez Kapituły. Nie w każdym przypadku się to udało, ale w takich sytuacjach laureaci wskazywali osobę, z którą rozmawialiśmy na temat firmy i zwycięzcy/ów konkursu Biznes. Dobry wybór. W kilku przypadkach sylwetki zostały opracowane na podstawie powszech dostępnych informacji, m.in. publikacji prasowych i stron internetowych firm. Raport na temat wkładu przedsiębiorców w rozwój województwa podlaskiego Prezentacje laureatów konkursu Biznes. Dobry wybór ISBN 978-83-61796-55-8 Copyright PKPP Lewiatan Wersję elektroniczną publikacji można pobrać ze strony www.wizerunekprzedsiebiorcow.pl. Publikacja przygotowana w ramach projektu Poprawa wizerunku przedsiębiorców współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. AUTORZY Zespół PKPP Lewiatan: Kuba Giedrojć (redaktor prowadzący), Joanna Zaręba, Zbigw Gajewski. Raport Przedsiębiorcy w Podlaskiem : Beata Gąsiorowska (infografika), Anna Rejer (gromadze i przetwarza danych, zarządza ankietami), Grzegorz Brodowski (projekt okładki, layout, DTP), Lech Mazurczyk (koncepcja i wykona modelowych infografik), Piotr Aleksandrowicz (koncepcja całości, teksty i kierownictwo zespołu). Biznes. Dobry wybór oraz opracowa publikacji: Wydawnictwo Tartak Wyrazów (www.tartakwyrazow.com.pl), Magdalena Tokarska-Romańska (redakcja), Krzysztof Machocki, Anna Maria Sobocińska, Rajmund Klonowski (teksty), Radosław Pasterski (zdjęcia laureatów), Aneta Siwiec (fotoedycja), Adam Dziewicki (layout, skład folderu), Wojciech Romański (koordynacja produkcji). Publikacja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego g rudzień 2012 r. 2 3
Fakty, liczby, wnioski OD WYDAWCY 1. Majątek podlaskich firm wzrósł o 49 proc. w ciągu 8 lat 2. Wynosi 21 tysięcy złotych w przeliczeniu na każdego mieszkańca regionu 3. W woj. podlaskim mamy prawie 3 grosze zysku z każdej złotówki sprzedaży 1. Inwestycje biznesu są prawie dwa razy większe niż samorządów 2. 74 proc. inwestycji przedsiębiorcy finansują ze środków własnych 3. Podlaskie mikrofirmy w 2010 r. zainwestowały 0,5 mld zł 1. Przychody firm w woj. podlaskim wzrosły o 24 procent w ciągu siedmiu lat 2. Blisko 80 procent firm przynosi zyski 3. 71 procent mieszkańców regionu uważa, że jesteśmy pożyteczni dla społeczeństwa 1. Założycielką lub szefową co trzeciej firmy jest kobieta 2. Pa dominują w ochro zdrowia, edukacji, gastronomii, części usług 3. Polki są bardziej przedsiębiorcze niż pa w Europie 1. W firmach powstaje trzy czwarte produktu krajowego 2. 81 proc. osób na Podlasiu docenia wkład przedsiębiorców w zamożność kraju 3. Produkt krajowy przypadający na mieszkańca wzrósł o 10 procent w ostatnich trzech latach 1. AC z Białegostoku od debiutu na giełdzie dał 18 proc. zysku 2. Wartość giełdowa podlaskich spółek to 1,1 mld zł 3. 3 firmy z woj. podlaskiego weszły na parkiet NewConnect 1. Co tydzień w regio rejestrowanych jest 170 firm 2. Po trzech latach połowa nowych firm w Polsce nadal istje i się rozwija 3. W regio jest 29 razy więcej podmiotów prywatnych niż publicznych Szanowni Czytelnicy, Oddajemy w Państwa ręce wyjątkowe wydawnictwo pierwsze w Polsce opracowa na temat roli przedsiębiorstw i przedsiębiorców w rozwoju województwa. Dane w raporcie zostały zaprezentowane w prosty i bardzo obrazowy sposób. Ich analiza wymaga wykształcenia ekonomicznego. Mówimy o rzeczach kluczowych dla gospodarki, ale przede wszystkim ważnych dla mieszkańców o płacach, miejscach pracy, ochro środowiska itd. Wreszcie każdy mieszkac Polski ma dostęp do materiału, który może samodziel analizować i wyrobić sobie zda, jaką rolę pełnią przedsiębiorcy w Polsce. Raport został opracowany przez czołowych dziennikarzy ekonomicznych. Zespół pod przewodnictwem red. Piotra Aleksandrowicza wykonał ogromną pracę. Powstało łącz 17 raportów dla każdego województwa oraz zbiorczy raport ogólnopolski. Łącz wykorzystano w nich ponad 30 tysięcy danych Prace nad nimi trwały pół roku. Myślę, że efekt jest imponujący. Choć od transformacji gospodarczej minęło już ponad 20 lat, nikt dotychczas pokusił się o przygotowa takiego opracowania. Tym bardziej jego znacze jest ogromne. Zachęcam media, samorządy i polityków do wykorzystywania zawartych w raporcie danych i analiz, a także nauczycieli do propagowania tej wiedzy wśród uczniów. Drugą część tego wydawnictwa stanowią sylwetki laureatów konkursu Biznes. Dobry wybór, zorganizowanego przez Polską Konfederację Pracodawców Prywatnych Lewiatan. Wśród nich odnajdą Państwo twarze biznesu swojego regionu. Ich dokonania i sukcesy pokazują, że bycie przedsiębiorcą to dobry wybór. Im więcej takich prężnych firm w województwie, tym większe szanse na jego rozwój, a w konsekwencji korzyści dla mieszkańców. Warto zatem wspierać przedsiębiorców w ich rozwoju, bo to inwestycja, która opłaca się każdemu. Zapraszam do lektury Henryka Bochniarz Prezydent Polskiej Konfederacji Pracodawców Prywatnych Lewiatan 4 5
największe ośrodki przemysłowe lotniska muzeum muzeum, skansen związane z gospodarką, przedsiębiorczością, rolnictwem zamek, pałac podziemna trasa turystyczna (kopal, jaski, fortyfikacje, lochy) świątynia uzdrowiska inne atrakcje turystyczne 63 woj. mazowieckie woj. warmińsko- -mazurskie 8 61 Łomża 58 Zambrów 64 ROSJA Grajewo Augustów Osowiec Biebrzański P. N. Korycin Wysokie Mazowieckie Suwałki 61 65 Siemiatycze Tykocin Narwiański P. N. 66 19 Wigry Wigierski P. N. jez. Wigry Grabarka Narew Białystok Krywlany Bielsk Podlaski Puńsk Czarna Hańcza Kanał Augustowski PUSZCZA AUGUSTOWSKA 8 Biebrza Wasilków 19 woj. lubelskie 66 19 Bohoniki LITWA Kruszyniany BIAŁORUŚ 65 PUSZCZA Hajnówka BIAŁOWIESKA Białowieski Białowieża P. N. Przedsiębiorcy Podlaskiem w Gospodarka to, po pierwsze, przedsiębiorcy. To oni tworzą miejsca pracy, płacą większość podatków, inwestują. Państwo mogłoby realizować swoich celów, gdyby było biznesu. I choć brzmi to może górnolot, jest faktem, że Polska rozwija się dzięki przedsiębiorcom. W województwie podlaskim aktywnych przedsiębiorców jest ponad 45 tysięcy. Atlas ten zawiera 16 kart, na których setki informacji, map, liczb i wykresów pokazują, jaka jest skala ich działania. Popatrzmy najpierw, jak sytuuje się województwo podlaskie na mapie Polski. Mamy trochę przemysłu, ale jest umiarkowa wydajny. Natomiast bardzo efektywne są firmy budowlane. Mamy rozwinięte rolnictwo i największe spóldziel mleczarskie w kraju. Mamy też sporo walorów turystycznych od Wigier i Czarnej Hańczy, przez Białystok i Tykocin, do Puszczy Białowieskiej. I wszędzie tysiące przedsiębiorczych ludzi. Ale przedsiębiorczość na tym tere zaczęła się w III Rzeczypospolitej, choć stosunkowo późno. Wprawdzie od wieków Bugiem, Narwią i Biebrzą spławiano drewno i produkty leśne do Gdańska, ale Białystok dopiero w połowie XVIII wieku uzyskał prawa miejskie. Po powstaniu listopadowym w mieście i okolicy szybko zaczął rozwijać się przemysł włókienniczy, przenoszony z Królestwa Polskiego, gdy wprowadze ceł na granicy między Królestwem Polskim a Rosją odcięło wschod rynki zbytu. Dodatkowym impulsem rozwojowym stało się otwarcie połączenia z Warszawą (kolej warszawsko-petersburska) w 1862 roku oraz kolei do Ełku (fragment linii Odessa Królewiec). W 1891 roku w Białymstoku założono telefony, w 1892 wodociągi, w 1910 powstała elektrownia i ruszył tramwaj elektryczny. Takie są tradycje. Podlaskie w pigułce Polska województwo podlaskie Przyrost naturalny na 1000 ludności 0,3-0,4 Produkt krajowy brutto na mieszkańca w 2009 roku, w zł 35 210 25 951 Produkcja sprzedana przemysłu na 1 zatrudnionego, w zł 438 819 385 419 Produkcja sprzedana budownictwa na 1 zatrudnionego, w zł 394 783 440 968 Przeciętne wynagrodze w sektorze przedsiębiorstw 3 604 3 023 Przeciętna powierzchnia użytków rolnych w gospodarstwie, w ha 6,8 10,1 Podmioty gospodarcze w rejestrze Regon na 10 tys. ludności 1 013 772 Spółki handlowe z udziałem kapitału zagranicznego na 10 tys. ludności 19 5 ŻrÓdło: gus, dane za 2011 r. 6 7
20 minęło 1990 W 1990 roku do Polski powrócił system rynkowy. Mamy od 20 lat bezprecedensowy wzrost gospodarczy, powstały tysiące firm, dziesiątki tysięcy ludzi stały się przedsiębiorcami. Z jakim efektem? Popatrzmy na początek XXI wieku. W latach 2000-2011 wynagrodzenia realne zwiększyły się Polsce o 32,9 procent, a liczba bezrobotnych zmjszyła z 2,7 mln do 2,0 mln. Sprzedaż detaliczna wzrosła o 30,7 procent. Przybyło 2,4 miliona mieszkań (mamy ich 13,4 miliona). Eksport wzrósł sześciokrot do prawie 190 mld dolarów. Produkt krajowy brutto jest o ponad połowę wyższy niż w 2000 roku i ponad 2 razy wyższy niż u progu przemian. A w poszczególnych regionach? Posłużymy się tylko jedną liczbą. W 2000 roku produkt krajowy brutto na mieszkańca wynosił w województwie podlaskim 14 257 zł. W 2009 (ostat dostępne dane) 25 951 zł, czyli był o 82 proc. wyższy. Wzrost bardzo duży, nawet jeżeli uwzględnić ok. 28-procentową inflację w tym czasie. Przedsiębiorcy i firmy mają w tym decydujący udział. Niektóre wydarzenia gospodarcze regionu w czasach III Rzeczpospolitej przedstawiamy poniżej w kalendarium. Województwo podlaskie jest dziś w czołówce gospodarczej Polski, ale przedsiębiorcy mają tu liczne powody do dumy. Rozwija się rolnictwo i przemysł mleczarski, drzewny i meblarski. Mlekovita i Mlekpol są krajowymi liderami w swojej branży i znaczącymi eksporterami. Traktory i maszyny rolnicze produkuje Pronar w Narwi, i zatrudniając ok. 200 inżyrów i konstruktorów, sil inwestuje w nowe produkty innowacyjne. A Samasz z Białegostoku jest liczącym się w Europie producentem kosiarek rotacyjnych. Choć brakuje kapitału, rozwija się przemysł turystyczny; mało jest regionów z taką liczbą parków narodowych i możliwościami dla turystyki wodnej kajakowej i jachtingu. Województwo podlaskie to naturalny cel dla wyjazdów turystycznych setek tysięcy Polaków. Co roku też kilka zagranicznych firm lokuje tu swoje inwestycje, a tysiące innych zakładają i rozwijają polscy przedsiebiorcy. To dowody, że panuje tu duch przedsiębiorczości. Wystarczy spojrzeć, ile firm działa w obszarze telekomunikacji i informatyki. Ponad 1220 Co roku o kilka 1992 punktów rozszerza się zasięg szerokopasmowego Internetu dziś ma do go dostęp 46,5 procent gospodarstw domowych, a coraz więcej przedsiębiorstw korzysta z własnych wewnętrznych sieci komputerowych. Za każdym z tych wskaźników stoją przedsiębiorcy i ich firmy. Dodajmy, że rówż w rolnictwie mamy setki nowoczesnych gospodarstw rodzinnych, które są rów efektywne jak mikrofirmy przemysłowe czy usługowe. Województwo podlaskie ma szereg silnych stron: korzystne położe przygraniczne dobrze rozwinięte rolnictwo i przemysł rolno-spożywczy, a także maszynowy i drzewny względ tania siła robocza tradycja tygla kulturowego zróżnicowane, zaczyszczone środowisko naturalne mocne walory turystyczne niski stopień zagrożenia ubóstwem Są rówż słabe strony np. ujemny przyrost naturalny, ujemne saldo migracji, zwłaszcza ludzi młodych i dobrze wykształconych, ograniczona liczba szkół wyższych, skromne zaplecze badawczo-rozwojowe. 1990 1993 lat W Narewce początki Zarząd Spółdzielni Mleczarskiej w Grajewie 1995 działalności firmy Pronar rozstrzyga Sergiusza Martyniuka, dziś czołowego producenta traktorów i maszyn rolniczych w Polsce konkurs na nazwę i logo firmy. Powstaje Mlekpol. Edmund Borawski kieruje nim już 30 lat 1995 Denominacja złotego Gdzie zatem są szanse na rozwój gospodarczy Podlasia? Zapewne jak wszędzie czyli w obszarach, które już są mocną stroną województwa: w rosnącym popycie na produkty żywnościowe wysokiej jakości i ekologiczne, w silnym przemyśle mleczarskim, w walorach turystycznych, a także w położeniu na osi Polska republiki bałtyckie i Polska Białoruś Rosja. Zwiększy je budowa trasy Via Baltica. Może także w energii odnawialnej ze względu na rozwiniętą hodowlę, ale i potencjał wiatru. Z pewnością w przemyśle drzewnym i meblarskim. Szansą dla przedsiębiorczych jest też ciągle niski udział usług w produkcie krajowym regionu. Ale w rankingu atrakcyjności inwestycyjnej województw Instytutu Badań nad Gospodarką Rynkową woj. podlaskie jest na ostatnim, 16. miejscu, głów ze względu na słabą infrastrukturę i wysoki kapitał społeczny. Przed nami dużo pracy. Nasz region może rozwijać się dalej głów dzięki przedsiębiorcom, których dotychczasowe osiągnięcia i znacze dla regionu pokazujemy na kartach naszego atlasu. Zapraszamy do lektury. PKPP Lewiatan Reforma Balcerowicza. Początki goska w Wysokiem papierosów w Augurowych w Grajewie Powstaje Spółdzielnia mleczar- Prywatyzacja fabryki Zakłady płyt wióspodarki rynkowej Mazowieckiem przyjmuje nazwę tish American dzie warszaw- podlaskie stowie, kupuje ją Bri- debiutują na gieł- województwo w Polsce Tobacco w Polsce 8 Mlekovita skiej 9 1996 Powstaje suwalska specjalna strefa ekonomiczna 1997 1999 Pfleiderer AG z Niemiec kupuje większościowy pakiet akcji Grajewa 1999 Muzeum Rolnictwa w Ciechanowcu Skarby i biznes Turystyka jest jedną z największych szans dla ludzi przedsiębiorczych i całego regionu. Według danych GUS zakwaterowa i gastronomia przynoszą 1,1 proc. wartości dodanej wytworzonej w dużych firmach w województwie podlaskim. Ten wskaźnik byłby wyższy, gdyby uwzględnić tysiące małych pensjonatów czy kwater agroturystycznych. Turyści przyjeżdżają tu, bo mamy piękne pejzaże Puszczy Białowieskiej, Wigier, Czarnej Hańczy, bagien i torfowisk nad Biebrzą. Mamy też unikatowe zabytki Tykocina, Białegostoku (Pałac Branickich, pałace i kamienice fabrykantów z okresu 2008 Wstrzyma prac przy budowie obwodnicy Augustowa ze względu na protesty ekologów 2005 Skarb Państwa sprzedaje amerykańskiej firmie CEDC większościowy pakiet akcji Polmosu Białystok, czołowego producenta mocnych alkoholi rozkwitu przemysłu włókienniczego), architektury cerkiewnej. Puszcza Białowieska została wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego UNESCO. Kanał Augustowski jest uznanym przez prezydenta RP pomnikiem historii. To obiekt historyczny i turystyczny, którego źródła tkwią głęboko w gospodarce i przedsiębiorczości. Kanał Augustowski powstał w latach 1824 1839, by uniknąć pruskich ceł paraliżujących handel Królestwa Polskiego. Po polskiej stro zachował się w znakomitym sta, bo po raz pierwszy używano w nim wodoodpornego wapna i elementów z prefabrykowanego betonu. Mamy też muzeum Kowalstwa i Ślusarstwa w Hajnówce i Rolnictwa w Ciechanowcu. W skanse w Wasilkowie można natomiast obejrzeć Leśną Bimbrownię, też świadczącą o przedsiębiorczości mieszkańców Podob jak słynny ser koryciński z certyfikatem produktu lokalnego Euroregionu Niemen czy rozwinięte nad Biebrzą i Narwią ogląda ptaków, ściągające fanów z Holandii, Niemiec i Wielkiej Brytanii. Region znany jest też z imprez wykorzystujących kulturowe zróżnicowa, wszak żyją tu Polacy, Litwini, Białorusini i Tatarzy, pozostały liczne ślady kultury żydowskiej. 2012 Unibep otrzymuje nagrody w prestiżowych konkursach za budowę aquaparku w Suwałkach i osiedla Santorini w Warszawie Fot. foto10/photogenica
Rozwijamy Wciągu ostatnich trzech lat produkt krajowy wzrósł o blisko 10 proc. Trzy czwarte z go powstaje w gospodarce, w sferze budżetowej jedna czwarta. Dostrzegają to mieszkańcy województwa podlaskiego, 81 proc. z nich zgadza się ze stwierdzem, że to przedsiębiorcy wytwarzają większość dochodu Polski. W naszym województwie powstaje 2,3 proc. polskiego PKB. Województwo podlaskie jest tak bogate jak Mazowsze z Warszawą, ale nasz dystans do Europy stale się zmjsza. W 2003 roku produkt krajowy w Polsce na głowę mieszkańca, liczony według siły nabywczej, wynosił mj niż 50 procent średj w Unii Europejskiej. W 2011 roku już 65 procent i można być pewnym, że w 2012 roku wskaźnik ten znowu się zwiększy. Produkt krajowy jest bardzo ważny, ale dla jakości życia istotne są także walory natury czy bezpieczeństwo. W tych kategoriach woj. podlaskie ma dobrą pozycję na tle innych regionów. Nasz produkt krajowy wart jest tyle co W woj. podlaskim w latach 1999 2009 PKB wzrósł o: 35 30 25 20 15 Produkt krajowy brutto (w mld zł) 15,6 10 1999 2009 30 mld zł to równowartość: 43 525 autobusów miejskich Solaris Urbino 12 (koszt 1 autobusu to około 700 tys. zł) 30,9 114 557 się 98,4proc. 180 7 725 750 najtańszych biletów lotniczych dookoła świata Litwa woj. warmińsko- rolnictwo, leśnictwo mieszkań w Białymstoku -mazurskie 10,2 podregion i rybactwo (cena 60-metrowego mieszkania to 270 tys. zł) suwalski 34,6 tys. zł przemysł 19,5 26,0 tys. zł 23 10 301 tys. zł budownictwo ale mj niż koszt pierwszej elektrowni atomowej w Polsce, który wysie około handel, naprawa 42 mld zł 7,4 mln pojazdów, transport butelek piwa podregion i gospodarka magazynowa, (cena butelki: 3 zł) białostocki zakwaterowa 1. W firmach powstaje trzy i gastronomia, informacja 28,1 czwarte produktu krajowego i komunikacja 30,4 502 161 tys. zł 2. 81 proc. osób na Podlasiu finanse i ubezpieczenia, docenia wkład przedsiębiorców w zamożność kraju obsługa rynku 9,0 ruchomości samochodów Opel Astra podregion łomżyński (sztuka za 61 450 zł) 3. Produkt krajowy przypadający pozostałe usługi, m.in. administracja na mieszkańca wzrósł 22,4 tys. zł publiczna, obrona 25,8 o 10 procent w ostatnich narodowa, edukacja, woj. mazowieckie woj. lubelskie nauka, opieka zdrowotna, trzech latach kultura ŹRÓDŁO: OBLICZENIA WŁASNE 56,4 tys. zł 23,7 tys. zł ŹRÓDŁO: GUS, EUROSTAT 10 11 (cena biletu: 4 tys. zł) 26 3/4 tys. zł Produkt krajowy na mieszkańca w woj. podlaskim wynosi już Przedsiębiorcy wypracowują całego produktu krajowego Mamy na ogół podobny produkt krajowy brutto jak w sąsiednich województwach, a także wiele niższy niż na Litwie Czy przedsiębiorcy wytwarzają większość dochodu Polski? wiem zdecydowa tak zdecydowa 3 9 2 7 raczej % 79 raczej tak ŹRÓDŁO: GFK POLONIA DLA PKPP LEWIATAN, 2012 2012 ton złota (1 tona złota - 172 mln zł) i wyniósł 30,9 mld zł w 2009 r.* * DANE DLA WOJ. PODLASKIEGO Podlaski PKB stanowi 2,3proc. PKB Polski Wartość dodaną, która jest liczbowo zbliżona do PKB, wypracowują przede wszystkim przedsiębiorcy
Wszyscy jesteśmy przedsiębiorcami Województwo podlaskie ma ogromny potencjał przedsiębiorczości: 4,6 tys. spółek prawa handlowego i 4,7 tys. cywilnych, ponad 72 tys. osób fizycznych, które zarejestrowały działalność gospodarczą. W 2011 roku ok. 8,8 tys. osób rozpoczęło swoją przygodę z biznesem. Nie zawsze odnoszą sukces. Działalność gospodarcza z natury związana jest z ryzykiem. Błędy w zarządzaniu, trafiony produkt, zbyt silna konkurencja, która wpuści na rynek debiutanta wszystko to sprawia, że co druga nowa firma zamyka działalność w ciągu pierwszych trzech lat istnia. Co wtedy? Jak powiedział Henry Ford: Porażka to po prostu okazja, by zacząć od początku, tym razem inteligentj. Mimo problemów działalność w biznesie jest dobrze postrzegana. Większość mieszkańców woj. podlaskiego chciałaby, aby ich syn czy córka zostali przedsiębiorcami. 1. Co tydzień w regio rejestrowanych jest 170 firm 2. Po trzech latach połowa nowych firm w Polsce nadal istje i się rozwija 3. W regio jest 29 razy więcej podmiotów prywatnych niż publicznych W naszym województwie codzien Firmy z sektora prywatnego w powiatach (2011 r.) nowo rejestrowane 165 (1633) w nawiasie podano liczbę firm ogółem powierzchnia koła proporcjonalna do liczby firm nowo rejestrowanych Firmy prywatne w województwie podlaskim nowo rejestrowane w 2011 r. 8802 łomżyński 294 (2710) ogółem stan na 31 XII 2011 r. 88 635 kolneński 159 (2138) Łomża 497 (5912) zambrowski 283 (3075) grajewski 254 (2766) suwalski 335 (3649) 165 (1633) wysokomazowiecki mocki 214 (2078) siemiatycki Suwałki 622 (6619) augustowski 363 (3825) Białystok 3226 (30 758) 192 (2377) bielski 336 (3494) Czy poparlibyście decyzję swojego dziecka, gdyby zamierzało zostać prywatnym przedsiębiorcą? zdecydowa wiem zdecydowa bym się 7 2 tak sprzeciwił 0 25 raczej bym się 27 % sprzeciwił 39 ani, ani tak raczej tak ŹRÓDŁO: BADANIA OPINII O PRZEDSIĘBIORCACH.GFK POLONIA DLA PKPP LEWIATAN STYCZEŃ 2012 rejestrowane są sejneński 105 (1074) sokólski 322 (3459) hajnowski 270 (2723) białostocki 1165 (10 345) 34firmy ŹRÓDŁO: GUS -BANK DANYCH LOKALNYCH, DZIAŁALNOŚĆ PRZEDSIĘBIORSTW NIEFINANSOWYCH W 2010 ROKU Czyli jeden podmiot gospodarczy powstaje co 14 minut * * zakładając, że rejestracja jest możliwa 5 dni w tygodniu, 8 godzin dzien W sumie na koc 2011 r. w woj. podlaskim zarejestrowanych było 91 738 podmiotów gospodarczych Z badań GUS wynika, że aktywnych firm jest ponad 51 procent. W 2011 r. było ich 46 788, 96 procent z nich to mikrofirmy, najczęściej jedno- i dwuosobowe. Firmy aktywne w 2011 r. mikroprzedsiębiorstwa (do 9 pracujących) 44 916 małe (10-49) 1286 * śred (50-249) * 345 duże (powyżej 249) * 59 *DANE ZA 2010 R. Mamy 35 aktywnych firm na 1000 mieszkańców. We wszystkich pracuje 171 151 ludzi, średnio ponad 4 osoby w firmie. Struktura pracujących w firmach aktywnych pozostałe transport i magazyny 6,9 20,6 % przemysł 31,5 29,2 11,8 handel i naprawa budownictwo W tym: w sektorze publicznym 3,1 tys. 88,6 tys. w prywatnym Średnio każda firma miała w 2010 roku przychody 1,4 mln zł, 0,4 mln zł 299,2 od w firmach mikro do mln zł w dużych przedsiębiorstwach ŹRÓDŁO: GUS 12 13
Zaskakujące, jak mało jest danych o firmach zarządzanych przez kobiety bądź których właścicielkami są pa. Dlatego obok prezentujemy porówna firm kobiecych i męskich w makroregio wschodnim (woj. lubelskie, podkarpackie, podlaskie i świętokrzyskie; danych dla poszczególnych województw stety ma). Różnice między wspomnianymi rodzajami firm wynikają jedy z różnic w charakterach. Faktem jest bowiem, że mężczyźni częściej zakładają firmy w przemyśle, budownictwie i transporcie, a kobiety w sektorze opieki zdrowotnej, edukacji, gastronomii, obsłudze rynku ruchomości czy innych usługach, gdzie np. o innowacje trudj, podob jak o ekspansję w kraju czy międzynarodową. Ponadto obecne spowol gospodarcze jest siljsze w męskim transporcie i budownictwie niż w usługach, co rzutuje na strategie tych firm. W efekcie okazuje się, że choć zagrożonych jest więcej firm kobiecych niż męskich, to jednak wskaźniki przeżywalności są podobne. Tysiące Przedsiębiorczych Kobiet- szefów firm jest Firmy zarządzane przez kobiety w porównaniu z męskimi...są ostrożjsze przy przyjmowaniu nowych pracowników (proc.) 16,7 13,2 13,4 12,7 wzrost zatrudnia w 2011 r. (fakt) wzrost zatrudnia w 2012 r. (prognoza)...ostroż oceniają i prognozują wzrost zysków i sprzedaży (proc.) 33,9 42 33,9 42 prognoza wzrostu zysku w 2012 r. prognoza wzrostu sprzedaży w 2012 r....planują niższe inwestycje w innowacje, nowe technologie, ale zapowiadają więcej nowych produktów (proc.) 16,9 29,1 4,2 1,9 kobiet 21,4 prognoza wzrostu udziału w rynku w 2012 r. 10,7 razy więcej niż pielęgniarek W woj. podlaskim w zakładach opieki zdrowotnej i prywatnych praktykach pracują 6224 pielęgniarki (GUS, Zdrowie i ochrona zdrowia w 2010 r.). Z kolei z danych Eurostatu i GUS wynika, że na tere woj. podlaskiego ponad 14 tys. kobiet kieruje przedsiębiorstwami, choćby jednoosobowymi. Podob zaskakujące jest porówna z nauczycielkami. Otóż jest ich na Podlasiu mj niż przedsiębiorczych kobiet*. 2* NAUCZYCIELI W WOJ. PODLASKIM JEST PRAWIE 16 TYS., A PONIEWAŻ W EDUKACJI 3 NA 4 ZATRUDNIONE OSOBY TO KOBIETY, MOŻNA PRZYJĄĆ, ŻE NAUCZYCIELEK JEST OKOŁO 12 TYS. (GUS, OŚWIATA I WYCHOWANIE W ROKU SZKOLNYM 2010/2011)....są rówż bardziej ostrożne w inwestycjach 26,7 6,7 Unikatowe badania CBOS dla PKPP Lewiatan przeprowadzono w 2012 r. Próba obejmowała w całej Polsce 1500 przedsiębiorstw mikro, małych i średnich, w których wyodrębniono firmy kobiece (ich szefami lub właścicielami są kobiety) i męskie....są też bardziej niż męskie zorientowane na jakość obsługi klienta, mj zaś na jakość produktu lub usług i cenę. Najważjszy czynnik konkurencyjny w horyzoncie dwóch, trzech lat: (proc.) 12,5 13,4 53,6 60,5 modernizujących i zwiększających moce produkcyjne (proc.) 13,2 26,3 wzrost nakładów na inwestycje w 2011 r. (fakt) 3,6 13,6 wzrost nakładów na inwestycje w 2012 r. (prognoza) Wprowadzają znacz mj innowacji (procent firm, które wdrożyły innowacje w latach 2009-2011) 21,8 Udział kobiet wśród pracujących na własny rachunek w Polsce 34,2 30,6 38,5 17,8 3,9 % % % % % 31,1 10,7 19,3 Udział kobiet wśród pracodawców w Polsce* * KOBIETY PRACUJĄCE NA WŁASNY RACHUNEK, ZATRUDNIAJĄCE PRACOWNIKÓW...są mj zorientowane na ekspansję międzynarodową i ogólnopolską niż męskie. Odsetek firm wskazujących jako priorytet biznesowy: (proc.) 1,8 działa w Unii Europejskiej i świecie 8,9 6,7 7,3 25,8 20,2 działa w skali całej Polski 16,4 Udział kobiet wśród zakładających firmy w 2010 r. 31,1 Procent kobiet pracujących na własny rachunek powyżej 50 godzin tygodniowo Procent kobiet-pracowników najemnych pracujących powyżej 50 godzin tygodniowo ŹRÓDŁO: GUS, AKTYWNOŚĆ EKONOMICZNA LUDNOŚCI POLSKI, IV KW. 2011; DANE OGÓLNOPOLSKIE W zestawieniu z naszymi sąsiadami mamy najwyższe odsetki kobiet-pracodawców i pań pracujących na własny rachunek w jednoosobowych firmach. 5,1 ŹRÓDŁO: EUROSTAT Odsetek kobiet samozatrudnionych mających pracowników wśród kobiet pracujących ogółem (pracodawcy) Odsetek kobiet samozatrudnionych pracujących na własny rachunek (bez pracowników) wśród kobiet pracujących ogółem Odsetek kobiet samozatrudnionych mających pracowników wśród kobiet samozatrudnionych ogółem Szwecja Niemcy 2,5 32,8 29,3 Czechy W 5 podlaskich spółkach giełdowych w zarządzie zasiadają dwie kobiety, w tym jedna pełni funkcję prezesa. 1,7 4,1 1,8 10,1 15,3 Polska 2,9 11,5 19,9 2,1 7,5 21,9 W ich radach nadzorczych zasiadają 4 kobiety. Litwa 1,3 5,9 18,2 Słowacja wzrost inwestycji w badania wzrost liczby nowych produktów i rozwój w 2012 r. (prognoza) w 2012 r. (prognoza) jakość obsługi klienta cena jakość produktu (usługi) produktowe procesowe organizacyjne marketingowe ŹRÓDŁO: GPW - WYLICZENIA WŁASNE...są bardziej zorientowane na utrzyma się na rynku, mj na wzrost zysku, sprzedaży I korzystają częściej Efekt - wśród firm kobiecych więcej jest firm zagrożonych, mj dynamicznych i innowacyjnych. Wskaźniki przeżywalności dla firm założonych przez kobiety i udziału w rynku. Cel strategiczny: (proc.) z kredytów Podział firm według typów: (proc.) i mężczyzn są podobne (proc.) 1. Założycielką lub szefową (proc.) 26,9 co trzeciej firmy jest kobieta 23,7 22,8 Firmy założone w 2009 r. aktywne nadal w 2011 r. Firmy założone w 2006 r. aktywne nadal w 2011 r. 16,8 21,9 2. Pa dominują w ochro 13,4 11,1 13,4 11,1 zdrowia, edukacji, 53,7 44,5 55,8 31,6 9,1 gastronomii, części usług 3,7 8,5 9,6 7,7 3. Polki są bardziej 76,3 76,7 43,8 46,1 przedsiębiorcze niż pa utrzyma się na rynku wzrost sprzedaży wzrost zysku zagrożony (przewidują spadek na rozdrożu (spadek przychodów, stabilny innowator (przewidują dynamiczny innowator (wzrost w Europie wzrost udziału w rynku przychodów, zatrudnia, zysku, zatrudnia, zysku, nadal wzrost przychodów, zysku, przychodów, zysków, inwestycji, brak inwestycji i innowacji) inwestują, ale brak innowacji) inwestycji, nowe produkty) zatrudnia, dużo nowych produktów) ŹRÓDŁO: GUS, 14 DANE OGÓLNOPOLSKIE 15
Pomnażamy Wwojewództwie podlaskim środki trwałe brutto miały w 2010 roku wartość 67 mld zł. Prawie połowa tego majątku należy do przedsiębiorców i przedsiębiorstw oraz rolników. Pozostała część to drogi, mosty, li kolejowe, budynki publiczne, szkoły, szpitale, mieszkania. Pew dlatego przedsiębiorców uważa się za zamożnych tak sądzi 79 procent mieszkańców naszego regionu. To pogląd uprawniony w odsieniu do średnich i dużych firm. Jednak znakomitą większość polskich przedsiębiorstw ponad 95 procent stanowią małe firmy, których majątek to często tylko komputer, biurko i samochód. Średnio majątek brutto mikrofirmy (do dziewięciu zatrudnionych) w Polsce wynosi 101 tys. zł. Jest zatem dość skromny, ale przedsiębiorcy stale starają się go powiększać. Jak mówi właściciel Getin Holding Leszek Czarnecki: Pieniądze są jedy miernikiem skali sukcesu, a liczą się ambicja, porównywa się do innych i inwestowa w firmę. nasz majątek 16Środki trwałe w przedsiębiorstwach* maszyny, Majątek firm w regio dziś jest wart tyle co Stadionów Narodowych łomżyński 7,3 2,2 kolneński 3,9 3,0 Łomża 27,7 21,4 28,1 15,0 suwalski Suwałki 5,5 30,6 2,2 grajewski 6,8 3,4 18,6 mocki 22,9 13,8 Białystok 34,6 27,6 5,6 3,0 augustowski sokólski 9,8 6,9 sejneński białostocki 21,1 13,9 budynki, urządzenia są warte w naszym województwie 25 mld zł *tylko firmy zatrudniające powyżej 9 pracowników Czy typowy przeciętny przedsiębiorca jest osobą zamożną? wiem zdecydowa tak zdecydowa 14 11 1 6 (wartość Stadionu Narodowego: 1,6 mld zł) 8 lat wcześj wartość środków Przez 8 lat wzrosły o: trwałych wynosiła tylko 17mld zł 49 proc. 11,7 6,3 Środki trwałe Ponad Aktywa trwałe netto tylko Te aktywa to: środki trwałe 10,4 środki trwałe w budowie wysokomazowiecki na mieszkańca 8 w firmach składających bilans w tym: grunty 1,1 0,7 (w tys. zł) 14,3 i rachunek wyników mają wartość wartości zambrowski w 2010 r. w 2002 r. budynki 5,8 materialne 14,1 15,8 i prawne 6,1 9,3 urządzenia mld zł 0,2 techniczne bielski i maszyny długoterminowe 20,8 mld zł 2,7 aktywa finansowe 11,2 2,4 warte są środki środki transportu 0,6 1. Majątek podlaskich trwałe w rolnictwie mld zł pozostałe 0,1 pozostałe 0,7 firm wzrósł o 49 proc. Aktywa obrotowe W tym: Kapitały własne to już Można by za zbudować w ciągu 8 lat hajnowski Środki trwałe na mieszkańca 15,9 mają wartość należności w ciągu ośmiu lat wzrosły o krótkoterminowe 51,8 Wartość brutto proc. 11,0 13 2. Wynosi 21 tysięcy złotych 8,7 w przeliczeniu na każdego 5,3 mld zł 8Stadionów zapasy mld zł Narodowych mieszkańca regionu środków trwałych siemiatycki 3,7 3. W woj. podlaskim mamy w przedsiębiorstwach 27,3 inwestycje finansowe Z każdej złotówki kapitału Wskaźnik rentowności 12,4 prawie 3 grosze zysku z każdej złotówki sprzedaży * CZARNYM KONTUREM w 2010 r. (w tys. zł na mieszkańca)* krótkoterminowe własnego wypracowujemy obrotu wynosi 2,9 proc. 1,8 przychody 3,1 zł Mamy więc 2,9 grosza zysku I MNIEJSZĄ LICZBĄ POKAZANO ŹRÓDŁO: GUS, DANE DOTYCZĄ PODMIOTÓW GOSPODARCZYCH, W KTÓRYCH LICZBA pozostałe i 9 groszy zysku netto. z każdej złotówki sprzedaży. WARTOŚCI Z ROKU 2002 PRACUJĄCYCH PRZEKRACZA DZIEWIĘĆ OSÓB mld zł 0,2 ŹRÓDŁO: GUS, DANE ZA 2010 R. 16 17 raczej % 68 ŹRÓDŁO: GFK POLONIA DLA PKPP LEWIATAN, 2012 raczej tak
Więksi niż fiat i PZU Cywilizacja i zysk idą ręka w rękę powiedział kiedyś prezydent USA Calvin Coolidge. To prawda. Bez zysków firm byłoby rozwoju gospodarczego. Z zysków finansowane są innowacje i inwestycje, z zysków rodzą się nowe miejsca pracy. A skąd biorą się zyski? Oczywiście, to nadwyżka przychodów nad kosztami, ale żeby uzyskać przychody, potrzebne są towary lub usługi, na które jest popyt. Wówczas konsumenci oceniają, że przedsiębiorcy są pożyteczni. W woj. podlaskim tak właś uważa 71 proc. mieszkańców. Ale też, by pojawiły się przychody i zyski, potrzebna jest praca samych przedsiębiorców. Dużo pracy. Cieszy, że ten wysiłek jest dostrzegany. 63 proc. mieszkańców naszego województwa i dwie trzecie w całej Polsce uważa, że przedsiębiorcy pracują więcej niż inni. Przychody firm w naszym regio są W większości powiatów woj. podlaskiego produkcja sprzedana przemysłu jest wielokrot większa niż dochody samorządów. Tylko w 1 powiecie mjsza - tam, gdzie ma dużych przedsiębiorstw * GUS podaje produkcji sprzedanej dla tego powiatu ze względu na tajemnicę statystyczną (w powiecie dominuje jedna firma). Podajemy wartość produkcji sprzedanej tej firmy na podstawie Listy 2000 Rzeczpospolitej. grajewski (24 razy) 131 3125 kolneński (3 razy) 120 328* łomżyński (6 razy) 141 786 Łomża 249 373 Czy przedsiębiorca pracuje więcej niż inni? zdecydowa wiem tak 14 10 9 zdecydowa 14 % 53 raczej raczej tak ŹRÓDŁO: GFK POLONIA DLA PKPP LEWIATAN, 2012 R. Suwałki (3 razy) 110 112 suwalski 297 900 mocki (2 razy) 117 257 56 13 sejneński 54,7 mld zł wyniosły przychody firm w woj. podlaskim 60 54,7 augustowski (3 razy) 165 43411PKO BP (16,2 mld zł) 3 razy Białystok (3 razy) sokólski (2 razy) 182 396 1258 3245 50 44,1 dochody firm razy większe niż dochody gmin Są także większe od dochodów wielu firm znanych z działalności w całej Polsce Grupa PZU (18,6 mld zł) 3 razy Fiat Auto Poland (16,5 mld zł) 3 razy 1,2 razy większe niż w 2004 r. Przedsiębiorcy wypracowali* 1,1 * firmy zatrudniające 9 osób 2,0 zysk netto 1,5 mld zł zysków 40 0,5 04 05 06 07 08 09 10 05 06 07 08 09 10 Orange Polska (14,9 mld zł) 4 razy Są 1,0 0,8 1,1 28 Zyski są o procent większe niż w 2005 r. ŹRÓDŁO: GUS 1. Przychody firm w woj. podlaskim wzrosły o 24 procent w ciągu siedmiu lat 2. Blisko 80 procent firm przynosi zyski 3. 71 procent mieszkańców regionu uważa, że jesteśmy pożyteczni dla społeczeństwa zambrowski (4 razy) 108 461 wysokomazowiecki (19 razy) 155 2910 * siemiatycki (4 razy) 128 518 białostocki (3 razy) 353 1024 bielski (4 razy) 146 527 hajnowski (4 razy) 130 493 dochody gmin (w mln zł) produkcja sprzedana przemysłu w mln zł i jako wielokrotność dochodów gmin Auchan Polska (6,5 mld zł) 8 razy Grupa Empik Media & Fashion (3,2 mld zł) 16 razy ŹRÓDŁO: LISTA 500 RZECZPOSPOLITA, OBLICZENIA WŁASNE 18 19
Pączkowa kapitału Wartość giełdowa naszych spółek jest 38 ŹRÓDŁO: RAPORTY SPÓŁEK Zmiana kursu (w proc., 10. 2009=100) Budimex Polimex-Mostostal WIG Budownictwo Unibep 10.2009 r. * SPÓŁKA NIE BYŁA NOTOWANA NA GIEŁDZIE Stopa dywidendy Najwyższą wartość rynkową (w proc.) razy większa niż ich kapitał akcyjny Ostat lata były trudne dla pięciu podlaskich firm giełdowych (rynek podstawowy). Nawet jeśli tak jak Grajewo (przemysł drzewny) czy budowlany Unibep zwiększają Przychody ze sprzedaży wybranych firm giełdowych z woj. podlaskiego 30 czerwca 2012 r. wartość giełdowa spółek przychody, to od debiutu wciąż przynoszą straty. To efekt kryzysu finan- (w mln zł) Pfleiderer Grajewo Unibep Mispol AC z woj. podlaskiego notowanych na WGPW wynosiła 1725 1084,6 1483 1476 1390 sowego i mjszej skłonności inwestorów do ryzyka. Spadek notowań 658 1234 939 505 408 Unibepu jest jednak wielki i mjszy niż wskaźnika WIG dla firm bu- 393 306 239 278 284 176 106 118 141 117 mln zł b.d. dowlanych (patrz wykres notowań). 07 08 09 10 11 07 08 09 10 11 07 08 09 10 11 07 08 09 10 11 Najstarszą spółką giełdową woj. Zysk/strata netto Tymczasem ich nominalny kapitał akcyjny tylko (w mln zł) podlaskiego jest Grajewo, które debiutowało w 1997 roku. Od debiutu Pfleiderer Grajewo Unibep Mispol AC 28,9 134 jego akcje przyniosły stratę 32,5 proc. 22 12 28 18 23 21 08 09 10 9,2 08 09 0,1 11 21 21 21 23 Tylko producent instalacji gazowych 07 07 11 07 08 09 10 11 07 w samochodach firma AC z Białegostoku po debiucie dał zarobić inwe- -70-1,3-4,5 10-0,2 08 09 10 11 mln zł -40-30 -31 ŹRÓDŁO: RAPORTY SPÓŁEK storom. Stopa zwrotu (w proc.) Obok rynku podstawowego na Pfleiderer Grajewo Unibep Mispol AC giełdzie istje także rynek NewConnect, przeznaczony dla młodych firm 59,5 141,2 77,6 18,7 91,8 07 08 10 11 b.d. b.d. 11 07 08 5,5 11 b.d. * b.d. * b.d. * b.d. * działających m.in. w sektorach nowych technologii. Ich aktywa to głów- 11-4,1 09 07 08 09 10-10,8 09 10 07 08 09 10-14,7-0,5-84,8-35,2-46,1-38,4-80,6-53 -56,6 walory intelektualne założycieli, pomysły i patenty. W woj. podlaskim Liczba transakcji Na rynku NewConnect (w szt.) ze spółek giełdowych regionu notowane są są już trzy takie spółki notowane na (dane za rok 2011) NewConnect. Pfleiderer Grajewo Unibep 3 Obrót akcjami spółek 82,5 giełdowych 15 337 0 b.d. 2 z regionu 595mln zł (w mln zł) 1. AC z Białegostoku od 1515 ŹRÓDŁO:GPW ma Pfleiderer Grajewo spółek z regionu debiutu na giełdzie ŹRÓDŁO: GPW dał 18 proc. zysku Kalendarium spółek zysk strata Zmiana kursu od debiutu do 24.10.2012 r., w proc., 2. Wartość giełdowa powierzchnia koła proporcjonalna do zysku (straty) z inwestycji DEBIUT: 05.1997 r. 531 DEBIUT: 06.2006 r. podlaskich spółek to Pfleiderer Grajewo Mispol 23,5 353 294-32,5% 242 1,1 mld zł -87,8% DEBIUT: 04.2008 r. 3. 3 firmy z woj. podlas- DEBIUT: 08.2011 r. 07 08 09 10 11 Unibep DEBIUT: 05.1997 r. kiego weszły na parkiet AC Pepees -46,3% 17,4 +18% NewConnect -22,8% 20 21 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 10.2012 r. ŹRÓDŁO: GPW
Naprzód Czyli inwestycje Inwestycje są najważjsze dla rozwoju. Dlatego co roku przedsiębiorcy prywatni inwestują w woj. podlaskim 2,5 3 mld zł. Ktoś powiedział, że droga do sukcesu w biznesie jest zawsze w budowie. To trafne powiedze, dosłow i w przenośni. Dlatego każdy przedsiębiorca inwestuje na miarę swoich możliwości finansowych. Przeciętna duża firma (powyżej 249 zatrudnionych) zainwestowała w Polsce w 2010 roku 22,3 mln zł, firma mikro (do 9 zatrudnionych) 15,1 tys. zł. Prywatny przedsiębiorca inwestuje, ile może, w firmę, nawet kosztem własnej konsumpcji (w proc.) wiem zdecydowa raczej 5 11 26 0 zdecydowa tak 58 ŹRÓDŁO: GFK POLONIA DLA PKPP LEWIATAN, STYCZEŃ 2012 raczej tak kilometrów dróg (koszt budowy drogi gminnej to 2 mln zł za kilometr) 2,7 2244 2,69 1 334 44 468 13 340 445 133 mld złotych to równowartość: 5 336 13 340 381 156 66 702 2 426 Nakłady inwestycyjne według liczby pracujących (mld zł) 250 osób 50-249 osób do 9 osób 0,7 0,5 ogółem 10-49 2,2 0,4 osób 0,5 TYLKO PRZEDSIĘBIORSTWA NIEFINANSOWE, WEDŁUG SIEDZIBY FIRMY ŹRÓDŁO: GUS Nakłady inwestycyjne w środki trwałe (mld zł) mld złotych zainwestowali w 2010 r. przedsiębiorcy w woj. podlaskim* kilometrów światłowodu (40 tys. zł za kilometr sieci głównej) Nakłady inwestycyjne firm (w mld zł, sektor prywatny) 3,06 3,47 2,77 2,33 2,67 1,58 1,85 04 05 06 07 08 09 10 To więcej o 79 proc. niż inwestycje samorządów: 1493 mln zł Nakłady inwestycyjne (w zł na mieszkańca w 2010 r.) woj. mazowieckie środki transportu maszyny, urządzenia techniczne i narzędzia budynki 0,1 0,4 ogółem 1,1 0,6 W FIRMACH ZATRUDNIAJĄCYCH POW. 49 OSÓB, WYBRANE SEKCJE ŹRÓDŁO: GUS * Tylko sektor prywatny, wszystkie sekcje PKD, według lokalizacji inwestycji 1140 suwalski Suwałki 1463 Na jednego mieszkańca wyniosły w 2010 r. zł 74 proc. inwestowanych przez firmy pieniędzy pochodzi z ich własnych środków mln zł zainwestowały najmjsze firmy 488 (poniżej 10 osób zatrudnionych) Mieszkańcy regionu doceniają to zaangażowa. Jak widać na wykresie kilometrów wodociągów 5531 woj. warmińsko-mazurskie augustowski powyżej, 58 proc. z nich uważa wręcz, (60 tys. zł za kilometr sieci w tere 1940 2074 że prywatny przedsiębiorca inwestuje wiejskim) boisk piłkarskich Orlików (koszt budowy Orlika to 1,1 mln zł) w firmę, ile może, nawet kosztem własnej konsumpcji. grajewski sokólski woj. lubelskie 802 kolneński mocki 773 198 479 1952 kilometrów chodników łomżyński (200 zł za metr bieżący Łomża chodnika o szerokości 1,5 metra) miejskich latarni Białystok 1408 białostocki 1. Inwestycje biznesu (koszt latarni to 7 tys. zł) 2287 2354 są prawie dwa razy wysokomazowiecki 1264 zambrowski większe niż samorządów 2. 74 proc. inwestycji krytych basenów 1710 bielski 2391 (koszt budowy kompleksu hajnowski przedsiębiorcy finansują basenów to 20 mln zł) kilometrów kanalizacji ze środków własnych (200 tys. zł za kilometr 1471 małych wiejskich sieci w tere wiejskim) 1256 3. Podlaskie mikrofirmy oczyszczalni ścieków (koszt to 500 tys. złotych) w 2010 r. zainwestowały DANE DOTYCZĄ PODMIOTÓW siemiatycki GOSPODARCZYCH, W KTÓRYCH 0,5 mld zł LICZBA PRACUJĄCYCH ŹRÓDŁO: GUS, PARP, MF, INFORMACJE WŁASNE PRZEKRACZA 9 OSÓB 2358 22 23 sejneński 211 woj. podlaskie 2244
Budujemy Przedsiębiorcy konstruują i produkują urządzenia chroniące ziemię, wodę i powietrze, budują instalacje zmjszające zaczyszczenia. W województwie podlaskim w tym sektorze zarejestrowanych jest prawie 250 firm. Na dodatek to przedsiębiorcy finansują ochronę środowiska. Płacą większość podatków i zasilają w ten sposób budżet państwa i samorządów, które za te środki budują oczyszczal ścieków, ujęcia wody, sieci kanalizacyjne itd. Równocześ przedsiębiorcy sami, z własnych środków, finansują instalacje w swoich firmach. W poszczególnych województwach od 20 do nawet ponad 60 procent nakładów na ochronę środowiska i gospodarkę wodną stanowią bezpośred wydatki przedsiębiorców (średnio w Polsce 44 proc.). Dlatego błędna jest opinia, że przedsiębiorcy zwracają uwagi na to, jaki wpływ na otocze ma ich działalność, a tak twierdzi, stety, 65 proc. mieszkańców regionu. Zielona Polska powstaje w dużej mierze dzięki przedsiębiorcom. Zieloną polskę Inwestycje w ochronę środowiska w grajewski 7,5 wysokomazowiecki 22,0 hajnowski 22,3 augustowski 33,2 sejneński 9,3 suwalski 13,8 bielski 21,1 zambrowski 1,1 Suwałki 3,0 PODREGION SUWALSKI 84,4 PODREGION ŁOMŻYŃSKI 134,6 mocki 17,5 procentach finansowane są w naszym województwie przedsiębiorców Ponad 45 proc. nakładów Podob jest z nakładami na gospodarkę wodną, na ochronę środowiska to środki ok. 40 proc. pochodzi od przedsiębiorców własne przedsiębiorców struktura nakładów struktura nakładów (w proc.) (w proc.) środki kredyty inne środki inne własne i pożyczki (37 tys. zł) własne (4 767 tys. zł) (117 639 tys. zł) krajowe (46 256 tys.zł) 0 1,9 (17 709 tys. zł) 39,2 46przez 45,7 15,0 białostocki 40,2 3 oczyszczal 1 składowisko odpadów siemiatycki Inwestycje na jednego mieszkańca wyniosły (w zł) to znaczy 14,7 316 400 kolneński 316 łomżyński 325 33,7 12,2 Łomża 250 1. 372 mln zł wyniosły 7,5 175 zł 121 169proc. w regio inwestycje Nakłady 100 03 04 05 06 07 08 09 10 więcej niż 5 lat wcześj w środowisko i gospodarkę na inwestycje wodną w 2010 r. w ochronę 159 W naszym regio działa 2 42 45 2. Przedsiębiorcy woj. podlaskiego sfinansowali środowiska i gospodarkę wodną 44 proc. z nich WOJEWÓDZTWO w 2010 r. 3. Mamy 248 firm zarejestrowanych w tym firm zajmujących się recyklingiem rekultywacją poborem, uzdatniam ściekami PODLASKIE (w mln zł) 372,4 mln zł ŹRÓDŁO: GUS i dostarczam wody sektorze 24 25 PODREGION BIAŁOSTOCKI 153,5 sokólski 6,5 Białystok 106,8 kredyty i pożyczki krajowe (22 475 tys. zł) 8,7 fundusze ekologiczne (41 025 tys. zł) 15,9 W 2009 roku przybyło: środki z zagranicy (63 661 tys. zł) 24,7 środki z budżetu (7 816 tys. zł) 3,0 Przedsiębiorcy zwracają uwagi na to, jaki wpływ na otocze ma ich działalność wiem zdecydowa raczej ŹRÓDŁO: GFK POLONIA DLA PKPP LEWIATAN, 2012 fundusze ekologiczne (9 311 tys. zł) 7,9 1 18 17 4 % środki z zagranicy (33 376 tys. zł) 28,3 zdecydowa tak 61 raczej tak środki z budżetu (11 345 tys. zł) 9,6
Miejsca pracy są w przedsiębiorstwach Większość mieszkańców województwa podlaskiego pracuje w przedsiębiorstwach oraz gospodarstwach rolnych. W sektorze prywatnym takich osób w regio jest 305 tys. Do tego należy doliczyć ponad 12 tys. pracujących w przedsiębiorstwach publicznych, głów w przemyśle i transporcie. Dlatego mieszkańcy naszego województwa uważają (75 proc.), że to przedsiębiorcy dają zatrud większości Polaków. Niestety częściej słyszymy w mediach o tworzonych miejscach pracy, lecz o zwolniach. Zwol to zawsze trudna decyzja dla przedsiębiorcy, tym trudjsza, im bardziej uwarunkowana czynnikami zewnętrznymi, na przykład pogorszem koniunktury. Dane GUS na temat płac i zatrudnia wskazują jednak, że w kryzysie przedsiębiorcy starają się chronić miejsca pracy, a jeśli to koczne, ograniczają koszty, zmjszając wynagrodzenia. Pamiętajmy też, że nawet jeżeli 5 proc. osób trzeba zwolnić, to dzięki poprawie konkurencyjności firmy 95 proc. pozostałych ma nadal pracę. W regio na każde 5 osób 9824 1325 suwalski 7262 12 238 Suwałki 10 817 3518 augustowski 421 065 17 400 4969 1527 sejneński W 2010 r. przedsiębiorcy przyjęli do pracy w woj. podlaskim osób Głów to przedsiębiorcy stworzyli w regio nowych miejsc pracy 60,7 proc. A liczba pracujących roś W 2011 r. zatrudniliśmy 500 w tys. osób 4357 450 * Pracujący do 2009 r. (bez rolnictwa) 398 osób pełnosprawnych 400 W 2010 przyjęliśmy do pracy 393 350 pracują w firmach i gospodarstwach rolnych Pracujący - według branży, dane za 2010 r. rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo 126 703 Wskaźnik zatrudnia doszedł już do 300 03 04 05 06 07 08 09 10** głów sektor prywatny edukacja 33 583 3846 absolwentów ŹRÓDŁO: GUS; * 2011 WSKAŹNIK WG BAEL W GRUPIE 15-64 LAT, ** DANE PO AKTUALIZACJI SPISU ROLNEGO Z 2010 R. głów sektor publiczny administracja opieka zdrowotna publiczna i obrona i pomoc społeczna 9140 3017 grajewski narodowa; 22 638 Struktura pracujących obowiązkowe 9668 2182 w powiatach zabezpieczenia kolneński społeczne 21 407 sektor sektor handel hurtowy 9895 2368 mocki prywatny publiczny i detaliczny; 16 489 4350 Według faktycznego miejsca pracy; naprawa sokólski samochodów 8383 6492 bez podmiotów gospodarczych Łomża zatrudniających do 9 osób. i motocykli 50 129 36 508 55 102 Białystok działalność w zakresie działalność 13 226 1578 Struktura pracujących usług administrowania związana informacja łomżyński w woj. podlaskim budownictwo i działalność z kulturą, i komunikacja 19 679 wspierająca rozrywką 3464 24 203 6405 sektor prywatny (razem z mikrofirmami) działalność 6120 i rekreacją 1. Większość miejsc pracy 9659 2696 białostocki 305 290 profesjonalna, 3874 jest w przedsiębiorstwach zambrowski naukowa pozostała działalność związana i techniczna działalność 2. W sektorze prywatnym z obsługą rynku 7461 usługowa pracuje trzy razy więcej ruchomości 9257 4110 4787 ludzi niż w publicznym 18 780 3149 hajnowski sektor publiczny 3820 wysokomazowiecki bielski 14 415 3354 92 715 3. W 2010 roku to głów przedsiębiorcy stworzyli działalność związana transport 17,4 tys. miejsc pracy z zakwaterowam i gospodarka 10 163 2874 działalność finansowa i usługami gastronomicznymi magazynowa 16 339 siemiatycki ŹRÓDŁO: GUS i ubezpieczeniowa 6711 4776 ŹRÓDŁO: GUS 26 27 przemysł - ogółem 61 541
z naszych podatków Przedsiębiorcy płacą CIT (podatek od zysków) i VAT. W skali kraju jest to kwota około 160 mld zł. W woj. podlaskim wpływy te są wielkie, ale to dlatego, że wiele ogólnopolskich firm płaci podatki w Warszawie. Rówż indywidualny podatek dochodowy PIT w części pochodzi od przedsiębiorców tak rozliczają się m.in. osoby prowadzące działalność gospodarczą. Znaczna kwota podatków zasila budżety lokalne. Samorządy mają udział w podatku CIT i PIT. Wpływy z VAT też w znacznej części wracają do regionów, jako dotacje dla samorządów np. na oświatę. Takie dotacje i subwencje stanowią ponad połowę dochodów gmin. Do tego dochodzą podatki i opłaty lokalne. Przedsiębiorcy płacą w miastach i gminach podatek od ruchomości i od środków transportowych oraz wnoszą liczne opłaty wynikające z działalności. 64,5 proc. wszystkich wpływów podatkowych budżetu centralnego i samorządów pochodzi od pracodawców, głów przedsiębiorców. Kolno Na budżety samorządowe 163,5 augustowski składają się podatki II US 215 w Białymstoku płacone przez 57,4 55,2 przedsiębiorców, m.in. grajewski W porównaniu z sąsiadami podatki Łomża 199 sokólski 108,3 132,5 udział w podatku CIT, kolneński 182 w Polsce są umiarkowa wysokie I US Białystok podatek od środków w Białymstoku 146 mocki całkowite wpływy podatkowe i na ubezpiecze społeczne (proc. PKB) 15,9 transportowych, opłata 144 3,1 udział podatków i składek od pracodawców 158,2 targowa, podatek od w całkowitych wpływach podatkowych (w proc.) łomżyński Łomża 31,2 29,1 14 ruchomości, opłata za 143 373 Białystok Szwecja Zambrów 425 białostocki -13,5 zezwole na sprzedaż 46,3 247 Dania Wysokie alkoholu, opłata 64,6 Litwa wysokomazowiecki 27,4 1. W 2011 roku Izba Mazowieckie 48,5 1,3 19,4 20,3 zambrowski 26,6 6,7 eksploatacyjna. Na mapie 40,6 240 237 75,9 Skarbowa w Białymstoku 0,9 Bielsk Podlaski Hajnówka 11,1 uwzględniliśmy tylko część bielski hajnowski zebrała 185 mln zł podatku 0,8 0,5 podatków stanowiących 396 241 Polska od zysku CIT Wpływy dochód samorządów, którą 31,8 2. Dwie trzecie podatków z podatków 64,5 jednoznacz można (dane za 2011 r., w mln zł) Niemcy siemiatycki w Polsce płacą przedsiębiorcy 3 przypisać przedsiębiorcom. 191 39,5 osoby Siemiatycze 51,6 Czechy 3. Jesteśmy najważjszym Słowacja VAT 0,3 prowadzące 11,8 33,8 28,3 źródłem dochodów dla działalność gospodarczą 72,8 70,0 samorządów CIT ŹRÓDŁO: MF ŹRÓDŁO: MF, MSW, OBLICZENIA WŁASNE ŹRÓDŁO: EUROSTAT 28 29 0,4 W woj. podlaskim o stwierdzeniu: Mieszkańcy woj. podlaskiego doceniają, typowy prywatny przedsiębiorca jest uczciwy że podatki od biznesu finansują wobec państwa (płaci podatki i przestrzega np. budowę dróg czy administrację prawa), takie zebraliśmy opi: zdecydowa wiem wiem zdecydowa zdecydowa 15 3 tak 4 zdecydowa % 14 raczej tak 6 16 tak 0 % 70 22 54 ŹRÓDŁO: GFK POLONIA raczej raczej tak raczej DLA PKPP LEWIATAN, 2012 Przedsiębiorcy z regionu mld zł podatków CIT i VAT, 2 razy w 2011 r. wpłacili ok. więcej niż wydatki na policję w naszym województwie To równocześ: 40 43 2 7 139,6 Białostocki US -253,0 17,7 Suwałki proc. proc. proc. 5,4 50,6 Białostocki Urząd Skarbowy kosztu utrzymania razy więcej niż wydatki w Białymstoku szkolnictwa podstawowego wydatków na utrzyma samorządów na kulturę obsługuje tylko firmy i średgo w naszym województwie* szpitali w województwie* w województwie* w Polsce* - największych płatników w województwie. 20,5 19,3 Podatki płacone Ujemny wynik z VAT oznacza, Augustów przez przedsiębiorców Skarbowej w Białymstoku (w mln zł) że zwroty były wyższe niż wpływy. 3500 0,3-0,9 5,4 Grajewo 0,9 15,0 8,1-5,2 Mońki 0,3 8 1 0,6 0,2 Sokółka 13,5 uwzględnione w budżetach samorządów (w zł na osobę) suwalski 148 Suwałki 332 sejneński 176 wydatków z budżetu państwa na sądownictwo Wpływy z podatków na tere Izby **podatek od czynności cywilnoprawnych 2800 50 PCC ** 2100 1112,5 VAT 37,8 1400 210,7 267,8 CIT 185,0 700 1209,9 0 ŹRÓDŁO: MF PIT 1298,9 07 08 09 10 11 * w 2011 r.
Płaca Ważjsza od Świadczeń W przeciętnej rodzi Zbadań gospodarstw domowych wynika, że w województwie podlaskim 69 proc. dochodów miesz- z naszego regionu ponad 8000 kańców stanowią wynagrodzenia, 27 6000 proc. świadczenia społeczne. Wynagrodzenia wypłacają głów przed- 4000 2000 siębiorcy. Ponadto finansują oni w części emerytury i renty (poprzez wpłaty składek) oraz w całości zasiłki dla bezrobotnych (poprzez składki do Funduszu Pracy). Często można spotkać się z opinią, że prywatni przedsiębiorcy mało płacą pracownikom, bo sami chcą więcej zarobić. Sprawa jest tak prosta. Płace w sektorze budżetowym są wyższe, bo tak chce parlament, rząd i samorządy. Przedsiębiorca prywatny jest natomiast zależny jedy od uwarunkowań rynkowych i poziom płac wyznacza rynek, popyt i podaż pracy. Przedsiębiorcy dążą rówż do jak najwyższych dochodów, żeby mieć środki na rozwój firmy. Pracownicy w woj. podlaskim rozumieją reguły prowadzenia biznesu i choć bywają zadowoleni z warunków pracy czy płacy, to jednak zapytani o swojego pracodawcę odpowiadają, że go szanują (72 proc.). Typowy prywatny pracodawca troszczy się o swoich pracowników Polska woj. podlaskie proc. dochodu na osobę pochodzi z wynagrodzeń* wypłacanych głów * DOCHÓD ROZPORZĄDZALNY, ŹRÓDŁO: GUS, przez firmy BUDŻETY GOSPODARSTW DOMOWYCH W 2011 R. 179769298 0 W 2011 r. miesięczny fundusz pracowniczy** W kolejnych latach rósł i wynosił: 1840 DZIAŁALNOŚĆ W ZAKRESIE USŁUG w przedsiębiorstwach powyżej 9 osób wyniósł 4000 mln zł HOTELARSTWO ADMINISTROWANIA I GASTRONOMIA I DZIAŁALNOŚĆ WSPIERAJĄCA 2240 3577 3500 HANDEL HURTOWY I DETALICZNY; NAPRAWA POJAZDÓW SAMOCHODOWYCH 3000 2283 I MOTOCYKLI fundusz TRANSPORT suwalski I GOSPODARKA 2500 pracowniczy MAGAZYNOWA 2127 zł Przeciętne 2497 Suwałki miesięczne mln zł 2288 DZIAŁALNOŚĆ sejneński PROFESJONALNA, 2340 zł wynagrodzenia ** PRZECIĘTNE WYNAGRODZENIE POMNOŻONE PRZEZ PRZECIĘTNE ZATRUDNIENIE 05 06 07 08 09 10 11 NAUKOWA 2219 zł I TECHNICZNA brutto w 2010 r. Przeciętne wynagrodze brutto na Podlasiu Przeciętne wynagrodze brutto było o w powiatach* w branżach roś co roku 45% (dla sektora (w zł) 2570 PRZETWÓRSTWO augustowski (w zł) prywatnego) PRZEMYSŁOWE 2974 zł 3400 zł SEKTOR PRZEDSIĘBIORSTW 3000zł SEKTOR BUDŻETOWY grajewski sokólski 2600 zł 2686 BUDOWNICTWO 3184 zł 2485 zł 2300 zł * DANE DOTYCZĄ PODMIOTÓW GOSPODARCZYCH, W KTÓRYCH DOSTAWA WODY; mocki LICZBA PRACUJĄCYCH 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 wyższe niż w 2005 r. kolneński 2000 zł GOSPODAROWANIE PRZEKRACZA 9 OSÓB 2444 zł 2333 zł ŚCIEKAMI I ODPADAMI 0 ORAZ DZIAŁALNOŚĆ 2000 Najlepiej zarabia się w: 4000 6000 8000 2940 ZWIĄZANA wytwarzaniu i zaopatrywaniu w energię elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą wodę i powietrze Z REKULTYWACJĄ ADMINISTRACJA łomżyński Białystok PUBLICZNA do układów klimatyzacyjnych 2984 zł Łomża I OBRONA NARODOWA; DZIAŁALNOŚĆ 2797 zł 3915 4097 zł OBOWIĄZKOWE 2228 zł białostocki ZWIĄZANA ZABEZPIECZENIA Z OBSŁUGĄ 3082 2478 zł SPOŁECZNE RYNKU zambrowski NIERUCHOMOŚCI 2349 zł wysokomazowiecki hajnowski EDUKACJA 3357 GÓRNICTWO 2614 zł bielski 2675 zł I WYDOBYWANIE OPIEKA 3266 3190 zł ZDROWOTNA działalności finansowej i ubezpieczeniowej 3975 zł I POMOC SPOŁECZNA 1. 3,6 mld złotych INFORMACJA 2945 I KOMUNIKACJA wynagrodzeń wypłaciły siemiatycki ROLNICTWO, firmy z naszego regionu 3480 LEŚNICTWO, DZIAŁALNOŚĆ 2262 zł ŁOWIECTWO ZWIĄZANA swoim pracownikom* I RYBACTWO Z KULTURĄ, 2846 DZIAŁALNOŚĆ ROZRYWKĄ FINANSOWA I REKREACJĄ 2. Najlepiej płacimy energetykom brutto ponad I UBEZPIECZENIOWA 3770 rolnictwie, leśnictwie, łowiectwie 3770 i rybactwie zł WYTWARZANIE I ZAOPATRYWANIE 4 tys. zł miesięcz W ENERGIĘ ELEKTRYCZNĄ, 3975 GAZ, PARĘ WODNĄ, 3. 72 procent pracowników GORĄCĄ WODĘ I POWIETRZE DO UKŁADÓW szanuje swojego KLIMATYZACYJNYCH 4097 pracodawcę * Dotyczy firm zatrudniających powyżej dziewięciu osób ŹRÓDŁO: GUS 30 31 wiem zdecydowa raczej 10 13 33 34 15 8 5 7 % zdecydowa tak 38 36 2092 2227 2497 2707 2758 2896 3023 raczej tak 72 proc. pracowników w woj. podlaskim zapytanych o ich pracodawcę odpowiedziało, że go szanuje ŹRÓDŁO: GFK POLONIA DLA PKPP LEWIATAN
Najwięksi i Najcenjsi Na najnowszej liście wartości firm według Rzeczpospolitej Mlekovitę wyceniono na ok. 1 mld zł, a Mlekpol na 0,8 mld zł. Za nimi znalazły się między innymi budowlany Unibep (0,2 mld zł) i maszynowy Pronar (0,3 mld zł). Cieszy fakt, że wśród 43 firm z Podlasia, obecnych na liście 2000 największych w Polsce, tak dużo (17) jest przedsiębiorstw przemysłowych. Choć usługi tworzą już większość produktu krajowego, przedsiębiorstwa przemysłowe stanowią jednak trwałą podstawę całej gospodarki. Cieszy rówż stały wzrost zysków i przychodów dużych firm regionu. Jednak właściciele większych przedsiębiorstw cieszą się poważam tylko wśród części mieszkańców regionu (38 proc.), podob jak prezesi i dyrektorzy (30 proc.). Jeszcze bardziej martwi, że na społecznej drabi prestiżu znacz gorzej od szefów dużych przedsiębiorstw wypadają właściciele warsztatów i małych firm (27 proc.) oraz sklepów (15 proc.). A przecież oni także tworzą produkt krajowy i miejsca pracy. 1. Mamy 9 firm wśród 500 największych w Polsce 2. Wartość Mlekovity lidera wartości w regio wynosi ok. 1 mld zł 3. 38 proc. mieszkańców Podlasia darzy szacunkiem właścicieli wielkich firm Największe firmy w województwie przychody przeciętne ze sprzedaży zatrud (w mln zł) (etaty) zysk/strata netto (w mln zł) Wartość Mlekovity jest 1725 22 b.d. Pfleiderer Grajewo SA GK (Grajewo) 328 167 4 Agrocentrum sp. z o.o. (Kolno) 700 646 3 2946 24 Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska (Piątnica) Jakim poważam cieszą się właściciele dużych firm? wiem bardzo dużym 4 12 3 małym średnim Spółdzielnia Mleczarska Mlekpol (Grajewo) 2910 b.d. 2268 2390 Grupa Mlekovita (Wysokie Mazowieckie) 46 Barter SA 570 1977 SOTPM4Biazet b.d. SA 580 367 544 422 7 % ŹRÓDŁO: GFK POLONIA DLA PKPP LEWIATAN, 2012 34 Suempol Unibep SA GK sp. z o.o. 402 400 939 570 26 21 Bielsk Podlaski dużym Białystok 8 661 16 1736 Pronar sp. z o.o. (Narew) Na liście 500 największych polskich firm 9 pochodzi z woj. podlaskiego Przychody Mlekovity, lidera w produkcji nabiału, zwiększyły się w ciągu 5 lat dwukrot 3500 mln zł 3000 2500 2000 1500 1000 1513 06 07 08 09 10 11 razy większa niż budżet Łomży Najcenjsze marki (w mln zł) Naj naj naj... Największe przychody ze sprzedaży (w mln zł) Największe zyski netto (w mln zł) ŹRÓDŁO: RANKING MAREK, RZECZPOSPOLITA 2011 ŹRÓDŁO: LISTA 500, RZECZPOSPOLITA 2012 2696 18,1 52 2390 Spółdzielnia Mleczarska Mlekpol Najwyższa wydajność (przychody na zatrudnionego, w mln zł) 6 Contractus Rosną przychody, są zyski Spółdzielnia Mleczarska Mlekpol 195 Pfleiderer Grajewo 147 17 Unibep Najwyższa rentowność netto (w proc.) Elektrociepłownia Białystok Pfleiderer Grajewo Dynamika przychodów od 2006 r. (w proc.) Dynamika zysku netto od 2006 r. (w proc.) Elektrociepłownia Białystok Najwyższa efektywność (zysk na zatrudnionego, w tys. zł) 286 Elektrociepłownia Białystok Najwyższe zatrud (w etatach) Grupa Mlekovita 17 42,8 ŹRÓDŁO: LISTA 500, RZECZPOSPOLITA ŹRÓDŁO: LISTA 500, RZECZPOSPOLITA ŹRÓDŁO: LISTA 2000, RZECZPOSPOLITA 2012 Pronar 178 112 SOTPM 125 458 2946 Mlekovita 1059 Najwyższy podatek dochodowy (w mln zł) 697 Największym inwestorem regionu jest Grupa Mlekovita, która wydała na rozwój 74,3mln zł w 2011 r. 936 985 ŹRÓDŁO: LISTA 500, RZECZPOSPOLITA Łaciate 251 Najwyższy wzrost przychodów (2011/2010, w proc.) Unibep Na Liście 2000 Rzeczpospolitej są 43 firmy z woj. podlaskiego z następujących branż: handel hurtowy i detaliczny, naprawa samochodów i motocykli 18 przetwórstwo przemysłowe budownictwo 5 dostawa wody, gospodarowa ściekami i odpadami oraz rekultywacja; energia 2 pozostała działalność 1 Najcenjszą markę w województwie ma Mlekovita, warta jest 1059mln zł To cztery razy więcej niż budżet Suwałk 17 Absolwent 235 32 33
102,2 W 2011 r. mieliśmy w woj. podlaskim Łączne przychody z eksportu Coraz aktywj penetrujemy świat Jesteśmy 363 w 2011 r. wyniosły* 16 5,7mld zł Co stanowiło konkurencyjni 14,2proc. firmy-eksporterów przychodów ogółem naszych firm ma filie i spółki za granicą * DANE PODMIOTÓW GOSPODARCZYCH SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW, W KTÓRYCH LICZBA PRACUJĄCYCH PRZEKRACZA 9 OSÓB. ŹRÓDŁO: GUS 2011, 2010 Eksport z Podlasia jest razy większy niż eksport warzyw z całej Polski Liczba jednostek zagranicznych (filii, spółek i oddziałów) firm Główne Wartość z woj. podlaskiego kierunki eksportu eksportu 2007 r. 2011 r. Białoruś (mln zł) (w nawiasie podano udział eksportu 7 w sprzedaży ogółem, w 2011 r.) ogółem 27 Norwegia 6 Rosja ŹRÓDŁO: GUS, DANE ZA 2010 R. Rosja Kazachstan Liczba firm-eksporterów w Polsce Białoruś Kanada UE Szwajcaria (w tys.) Mołdawia 15 Ukraina Turcja Armenia Japonia 14 Chiny USA Korea Południowa 13,8 Kuba 13 ZEA Hongkong 12,4 04 05 06 07 08 09 12 ŹRÓDŁO: GUS, DANE OGÓLNOPOLSKIE Od stuleci handel zagraniczny jest źródłem dobrobytu. Umożliwia najlepsze wykorzysta kapitału i pracy. Dzięki mu konsumenci mają większy wybór towarów i niższe ceny. Natomiast zdolność do eksportu produktów i usług jest dowodem na konkurencyjność poszczególnych przedsiębiorstw i narodowej gospodarki. Woj. podlaskie z 14-procentowym udziałem eksportu w przychodach ze sprzedaży mieści się poniżej średj krajowej, ale ma tak znanych eksporterów jak Mlekovita, Sokołów, Mlekpol i Biazet. Wyniki których pokazujemy na mapie. Ich łączne przychody z eksportu stanowią ponad 40 proc. eksportu z regionu i to dzięki mu powstały i istją w nich setki miejsc pracy. W sumie eksporterami jest ponad 350 firm z woj. podlaskiego. Mieszkańcy naszego regionu na ogół doceniają fakt, że konkurencyjność na rynku globalnym i eksport wzmacniają prestiż kraju. Ze stwierdzem, że prywatni przedsiębiorcy budują siłę ekonomiczną Polski na świecie, zgadza się tu 52 proc. osób. i Daleki Wschód 1. Co piąta firma jest eksporterem* 2. Średnio co siódma złotówka sprzedaży pochodzi z eksportu 3. Kierunki eksportu z regionu: Unia Europejska, ale rówż Ukraina * Dotyczy firm zatrudniających powyżej dziewięciu osób Nie tylko wśród dużych, lecz także wśród MSP jest w Polsce wielu eksporterów. Najwięcej w (w proc.) przemyśle 53,3 handlu 26,8 transporcie 5,8 działalności profesjonalnej usługowej i technicznej 3,8 budownictwie 3,0 ŹRÓDŁO: GFK POLONIA DLA PKPP LEWIATAN ŹRÓDŁO: GUS, DANE OGÓLNOPOLSKIE Prywatni przedsiębiorcy budują siłę ekonomiczną Polski na świecie (w proc.) wiem zdecydowa tak zdecydowa raczej 3 31 14 3 49 raczej tak 468 (86 %) 163* Biazet Białystok 191 (77 %) 125 Contractus Sokółka 319 (34 %) 41 Unibep Bielsk Podlaski Fabryka 44 Dywanów Agnella Białystok (56 %) 65 177 (29 %) 99 Pronar Narew 620 (21,3 %) 606 Grupa Mlekovita Wysokie Mazowieckie 510 (20,7 %) 433 Sokołów Sokołów Podalski * 2008 r. ŹRÓDŁO: LISTA 500, RZECZPOSPOLITA, GUS, SPÓŁKI 34 35
Rolnik prawdziwy mikroprzedsiębiorca Przychody gospodarstwa rolnego to 79 budynki Bilans 338 93 stado kapitał podstawowe (w tys. zł) własny ziemia aktywa 1434 649 trwałe 1406 zobowiązania aktywa aktywa pasywa 109 326 długoterminowe obrotowe ogółem ogółem zapasy 52 maszyny 1569 1569 zobowiązania 164 26 i środki stado krótkoterminowe transportu obrotowe 44 67 inne ŹRÓDŁO: FADN I POWSZECHNY SPIS ROLNY proc. obrotów mikrofirmy Dochód z rodzinnego gospodarstwa rolnego z naszego województwa 103 W woj. podlaskim mamy 683 123tys. zł Dochód na osobę pełnozatrudnioną z rodziny 63 gospodarstwa rolne Ale tylko Liczba gospodarstw pod względem obszaru tys. zł 22 006 22 271 wynagrodzenia 2 17 670 15 808 10 762 czynsze 4 8 106 7 060 przychody ogółem odsetki 4 poniżej 1-2 ha 2-3 ha 3-5 ha 5-10 ha 10-15 ha 15 ha 1 ha 334 podatki 5 W 2011 r. rolnicy sprzedali w skupie a zwierzęce za produkty roślinne za Na Podlasiu są 104 tysiące gospodarstw rolnych, w znacznej części bardzo małe i małe. Niektóre z nich przynoszą dochodu, bo sprzedają swoich produktów. Jednak w naszym regio mamy też wśród rolników wielu prawdziwych przedsiębiorców. Roczne przychody koszty Efektywność ekonomiczną gospodarstw rolnych bada Instytut Ekono- dopłaty (w tys. zł) miki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej. Obserwuje ponad 700 tysięcy 45 gospodarstw rolnych w Polsce, a które z nich (ponad 5 tysięcy) prowadzą rachunkowość rolniczą, dzięki cze- żywiec drobiowy 25 mu możemy się dowiedzieć, jakie mają przychody i koszty. żywiec wołowy 26 W woj. podlaskim w badaniach tych w 2010 roku uczestniczyło 478 efektywnych ekonomicz rodzinnych go- żywiec wieprzowy 35 spodarstw rolnych. To mogą być małe amortyzacja 39 98proc. obszarowo gospodarstwa, ale całe pod użytków rolnych to gospodarstwa szkłem, duże sadownicze czy wielkoobszarowe zorientowane na produkcję koszty pozostałe 4 ogółem usługi indywidualne 200mln zł 3301mln zł 3 W przeliczeniu 121 mięsa, mleka czy zboża. Ilustracja obok 210 koszty utrzymania maszyn i budynków 16 na jednego pokazuje przeciętne dochody i koszty tych właś gospodarstw. Liczby mleko i przetwory 152 regionu było to mieszkańca kilogramów litrów żywca rzeźnego1491mleka dowodzą, że są to rzeczywiście mikroprzedsiębiorstwa. produkcja Rolnicza firma raportuje, ekonomiści obliczają (badania FADN) energia 19 zwierzęca 478 gospodarstw w woj. podlaskim pod względem wartości ekonomicznej średnich i dużych prowadziło w 2010 r. rachunkowość rolniczą na potrzeby systemu FADN. Oto portret przeciętnego z nich: 240 pozostałe 12 koszty środki ochrony roślin 3 Roczny czas pracy Czyli w każdym Do tego wykorzystują ogólnogospodarcze Czyli zatrudniają, własnej wynosi pracuje, średnio licząc, 4717 1,97 241 nasiona i sadzonki 5 średnio licząc, 1. 1,6 mln złotych wynoszą 42 0,11 pozostałe 3 średnio aktywa efektywnego gospodarstwa rośliny oleiste 2 godzin rocz nawozy 16 rolnego w regio warzywa i kwiaty 2 godzin osoby na pełny etat pracy najemnej osoby na pełny etat 2. Pracują w nim średnio ziemniaki 3 koszty Zatem w takiej rolniczej Średnio gospodarują na Wartość jej wiele ponad 2 osoby 41,5 bezpośred mikrofirmie pracują produkcji wynosi 290 589 zł pasze 83 3. Ich produkcja wyniosła w sumie produkcja 119 przecięt przecięt 291 tysięcy Wartość przychodów zboża 39 roślinna wiele ha ziemi własnej przeciętnej mikrofirmy złotych 424 tys. zł 49 ponad 2 osoby i dzierżawionej w woj. podlaskim to* * DO 9 ZATRUDNIONYCH 36 37 22 271 ma powyżej 15 ha powierzchni
143 Jesteśmy Innowacyjni 301 mln zł nakładów podlaskich tysiące Według badań GUS województwo podlaskie ma podobny odsetek przedsiębiorstw innowacyjnych wśród firm przemysło- firm na innowacje to i-padów 3 (cena: 2100 zł) wych jak w całej Polsce 17,0 proc. Na najnowszej liście najbardziej innowacyjnych firm Rzeczpospolitej z regio- Przedsiębiorstwa innowacyjne suwalski (2008-2010 r., w proc.) nu w czołówce jest tylko producent nowoczesnych instalacji gazowych AC SA wśród ogółu przedsiębiorstw przemysłowych Suwałki sejneński z Białegostoku (o przedsiębiorstwach z listy z 2011 r. piszemy obok). W sumie 1-7 7-13 przedsiębiorcy w naszym województwie w 2009 r. zainwestowali w innowacje tylko 301 mln zł. 19-25 25-31 b.d. augustowski To zdecydowa za mało. W Polsce DANE ZA 2009 R. nakłady na badania i rozwój jako odsetek PKB (0,74 proc.) są bardzo niskie. badawczo-rozwojowych na Podlasiu wśród ogółu przedsiębiorstw usługowych W jednostkach 212 135,6 Nakłady firm 0,45 0,45 1-13 13-25 0,29 w przedsiębiorstwach na działalność 0,23 A w woj. podlaskim ten wskaźnik wynosi zaledwie 0,21 proc. (87 zł na miesz- pracowało w 2010 r. osób proc. więcej niż w 2005 r. wynosiły: b.d. 0,01 0,01 woj. podlaskiego o innowacyjną 0,03 sokólski 25-37 (w mld zł) 2006 2007 2008 2009 ŹRÓDŁO: GUS kańca w 2010 r.). Według Adama Górala, twórcy Asseco, innowacyjność to inwestującym w innowacje b.d. grajewski Średnio nakłady w jednym 2406 a w usługowym 302 doskonale produktu, a kocz wymyśle tego, czego nikt inny mocki przemysłowym przedsiębiorstwie kolneński w 2010 r. wynosiły tys. zł tys. zł wymyślił. To daje szansę na sukces polskim kreatywnym przedsiębiorcom, także tym, którzy mają wy- z pieprzem brazylijskim Sprzedaż produktów Odsetek firm Od ciągnika do serka innowacyjnych* innowacyjnych PRZEMYSŁ USŁUGI (2008-2010 r.) łomżyński starczających środków. W rankingu firm innowacyjnych Rzeczpospolitej 5,0 Podlaskie 17,0 0,3 8,3 z woj. podlaskiego znalazły się Pronar i Piątnica. Pronar to Łomża 6 16,6 Białystok 2,8 Dolnośląskie 13,3 producent maszyn rolniczych, traktorów i maszyn komunalnych białostocki 14,7 Kujawsko-Pomorskie 17,9 0,5 9,4 z Narwi, stworzony od podstaw przez Sergiusza Martyniuka. 3,4 17,1 17,4 Lubelskie 12 Martyniuk stale inwestuje i zatrudnia dziesiątki inżyrów 4,5 15,9 0,8 Lubuskie 10,9 wykorzystujących nowoczesne narzędzia komputerowego 6,7 Łódzkie 13,4 zambrowski 1,1 wspomagania projektowania. 10,3 1. W innowacje inwes- 8,5 Mazowieckie 17,3 wysokomazowiecki 1,1 12,8 6,5 Piątnica, to spółdzielnia mleczarska. Specjalizuje się 15,6 tujemy w regio 10,6 Małopolskie 16,3 w innowacjach produktowych. Popyt na innowacyjne produkty 0,3 0,4 mld złotych rocz hajnowski 5,3 19,3 0,6 Opolskie nigdy maleje, czego dowodem są ostat nowości Piątnicy 13,7 8,5 20,7 2. W przemyśle 17 procent np. porcjowane sery z mascarpone bielski 0,7 Podkarpackie 12,8 podlaskich firm GUS uznaje 43,4 Pomorskie 15,3 w intrygujących zestawieniach smakowych, m.in. z różowym 2,4 13,4 pieprzem brazylijskim czy szalotką z ziołami mówił dawno za innowacyjne 12,9 1,1 Śląskie 20,3 12,4 serwisowi portalspozywczy.pl prezes Zbigw Kalinowski. 5,7 Świętokrzyskie 16,5 3. W sferze badań i rozwoju 0,6 11,4 Nowoczesne produkty to dziś smakołyki naturalne. Innowacją są 10,7 Warmińsko-Mazurskie 18,6 w przedsiębiorstwach 0,9 8,7 zatem pozbawione jakichkolwiek dodatków chemicznych desery 11,2 Wielkopolskie 16,2 regionu pracuje 1,2 12,4 na bazie kefiru (naturalny kefir + konfitura z owoców i cukru), 2,9 15,5 zaledwie 212 osób 1,3 Zachodniopomorskie 11,9 które Piątnica produkuje od dawna. siemiatycki * PRZYCHODY ZE SPRZEDAŻY PRODUKTÓW INNOWACYJNYCH - NOWYCH ALBO ISTOTNIE ULEPSZONYCH - JAKO ODSETEK PRZYCHODÓW ZE SPRZEDAŻY OGÓŁEM 38 39 ŹRÓDŁO: GUS USŁUGI PRZEMYSŁ