Spis treści Podziękowania... 6 Przedmowa Cheri Quincy... 7 WPROWADZENIE... 9 Dlaczego teraz?... 9 Stosowność medycyny ziołowej... 9 Potencjał osobowej transformacji... 10 Przemiany społeczne... 11 Ograniczenia współczesnych rozwiązań opieki zdrowotnej... 11 Medycyna holistyczna kontekst zdrowotny... 12 Co nam może zaoferować medycyna ziołowa?... 16 Czy zioła są naprawdę skuteczne?... 20 Dobieranie ziół w celach leczniczych... 22 Ocena wpływu każdego zioła na ciało i umysł... 24 Stosowanie ziół w kontekście holistycznym Kryteria terapeutyczne... 26 Kryteria pozaterapeutyczne... 32 Choroba służby zdrowia... 34 Zapobieganie chorobom... 34 1. UKŁAD POKARMOWY... 36 Zdrowy układ pokarmowy... 37 Starzejący się układ pokarmowy... 37 Oddziaływanie ziół... 38 Utrzymywanie układu pokarmowego w zdrowiu... 40 Dolegliwości jelitowo-żołądkowe pospolite i poważne. 42 Dolegliwości górnego odcinka przewodu pokarmowego... 45
390 ZIOŁOWA KLINIKA ZDROWIA Owrzodzenia... 45 Choroby zębów i przyzębia oraz zapalenie dziąseł.. 46 Choroby przełyku i refluks żołądkowy... 48 Refluks żołądkowy... 48 Nieżyt żołądka... 50 Wrzód trawienny... 51 Przepuklina rozworu przełykowego... 54 Niestrawność... 55 Starzejące się jelito i związane z tym problemy... 57 Obstrukcja... 58 Rozwolnienie... 61 Syndrom jelita drażliwego... 63 Uchyłkowatość jelit... 65 Wrzodziejące zapalenie jelita grubego... 66 Dolegliwości hemoroidalne... 68 Starzejąca się wątroba i związane z tym problemy... 70 Marskość wątroby... 71 Żółtaczka... 72 Starzejący się pęcherzyk żółciowy i związane z tym problemy... 73 Zapalenie pęcherzyka żółciowego... 73 Kamienie żółciowe... 74 2. UKŁAD KRWIONOŚNY... 76 Oddziaływanie ziół... 76 Głóg... 78 Utrzymywanie w zdrowiu układu sercowo-naczyniowego... 81 Czynniki sprzyjające chorobom serca... 82 Dieta... 82 Cholesterol... 82 Stres a osobowość... 86 Dolegliwości układu krążenia... 87 Dusznica bolesna (angina pectoris)... 87 Arterioskleroza... 88 Zimne dłonie i stopy... 90 Zastoinowa niewydolność serca... 92 Zawał serca (i rekonwalescencja)... 94 Nadciśnienie... 95 Chromanie przestankowe... 101 Żylaki... 102
SPIS TREŚCI 391 3. UKŁAD ODDECHOWY... 105 Oddziaływanie ziół... 107 Ziołowe środki wykrztuśne... 108 Toniki na dolne drogi oddechowe... 109 Dolegliwości układu oddechowego... 110 Astma... 110 Zapalenie oskrzeli (stan ostry)... 113 Inhalacje parowe... 116 Rekonwalescencja po zapaleniu oskrzeli... 117 Stan zapalny oskrzeli (chroniczny)... 118 Kaszel... 121 Rozedma płuc... 123 4. GÓRNE DROGI ODDECHOWE... 125 Dolegliwości górnych dróg oddechowych... 125 Przeziębienie... 125 Grypa... 128 Zapalenie krtani... 130 Zapalenie zatok... 131 5. UKŁAD NERWOWY... 134 Oddziaływanie ziół... 135 Toniki uspokajające... 137 Uspokajające zioła relaksujące... 137 Uspokajające zioła stymulujące... 139 Stymulanty... 140 Stres i jego wpływ na układ nerwowy... 141 Fizjologiczna odpowiedź na stres... 142 Psychiczna reakcja na stres... 143 Panowanie nad stresem... 144 Zioła i panowanie nad stresem... 146 Łagodny stres dnia codziennego... 146 Stres długotrwały... 147 Krótkotrwały stres ekstremalny... 148 Techniki relaksacyjne... 149 Oddychanie rytmiczne... 150 Oddychanie rytmiczne krok po kroku... 150 Stres i adaptogeny... 151 Dolegliwości związane z układem nerwowym... 154 Choroba Alzheimera oraz demencja... 154 Zioła i acetylocholina... 156
392 ZIOŁOWA KLINIKA ZDROWIA Depresja... 162 Bóle głowy... 165 Migrena... 167 Bezsenność... 171 Ziołowe środki nasenne... 171 Neuropatia obwodowa... 174 Półpasiec... 176 Szumy uszne... 177 6. UKŁAD MOCZOWY... 181 Zwiastuny choroby nerek... 182 Oddziaływanie ziół... 182 Utrzymywanie nerek w zdrowiu... 184 Dolegliwości układu moczowego... 185 Zapalenie pęcherza moczowego... 185 Kamienie nerkowe... 189 Częste oddawanie moczu... 192 Bolesne oddawanie moczu... 194 Zatrzymanie wody w organizmie... 194 7. UKŁAD ROZRODCZY... 196 Żeński układ rozrodczy i seksualność kobiety... 197 Różnice między menopauzą a klimakterium... 198 Zioła dla żeńskiego układu rozrodczego... 199 Wybierając właściwie działające zioła... 201 Specyficzne problemy kobiet... 201 Problemy premenopauzalne... 201 Mięśniaki macicy... 201 Problemy menopauzalne... 203 Symptomy związane z układem moczowo-płciowym... 203 Uderzenia gorąca... 204 Nadciśnienie i miażdżyca (atherosclerosis)... 204 Bezsenność, zmęczenie i depresja... 204 Osteoporoza... 205 Postępowanie przy dolegliwościach menopauzalnych... 205 Problemy postmenopauzalne... 206 Zanikowe zapalenie pochwy... 206 Męski układ rozrodczy i seksualność mężczyzny... 208 Zioła dla męskiego układu rozrodczego... 210
SPIS TREŚCI 393 Specyficzne problemy mężczyzn...... 212 Łagodny przerost prostaty... 212 Zapalenie prostaty... 213 8. UKŁAD MIĘŚNIOWO-SZKIELETOWY... 215 Oddziaływanie ziół... 216 Ziołowe środki antyreumatyczne... 216 Zioła przeciwzapalne... 217 Dodatkowe środki ziołowe... 220 Zewnętrzne zastosowanie ziół... 221 Niesterydowe leki przeciwzapalne... 225 Dolegliwości układu mięśniowo-szkieletowego... 227 Reumatyzm... 227 Artretyzm... 229 Choroba zwyrodnieniowa stawów (osteoartoza).. 230 Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS)... 234 Zapalenie kaletki maziowej i ścięgien... 237 Dna moczanowa... 239 Osteoporoza... 241 9. SKÓRA I WŁOSY... 244 Skóra i jej funkcje... 244 Starzejąca się skóra... 245 Oddziaływanie ziół... 246 Dolegliwości skórne... 248 Sucha skóra... 248 Egzema... 248 Grzybicza infekcja skóry... 252 Grzybica... 252 Stopa atlety (Tinea pedis)... 253 Łuszczyca... 254 Ziołowa pierwsza pomoc dla skóry... 258 Oparzenia... 260 Stłuczenia i siniaki... 260 Świąd skóry... 261 Blizny... 261 Oparzenia słoneczne... 261 Włosy... 262 10. UKŁAD ODPORNOŚCIOWY... 264 Oddziaływanie ziół... 266
394 ZIOŁOWA KLINIKA ZDROWIA Głęboka aktywacja immunologiczna... 267 Gorzkie toniki... 268 Zioła przestrajające... 269 Powierzchniowa aktywacja immunologiczna... 269 Modulacja hormonalna... 269 Detoksykacja... 270 Działania immunologiczne... 271 Dolegliwości związane z układem odpornościowym... 273 Infekcje... 274 Podejście do infekcji w terapii ziołowej... 276 Ziołowe wspomaganie terapii antybiotykowej... 277 Rekonwalescencja po terapii antybiotykowej... 278 Rak podejście holistyczne... 278 Rak i terapia ziołowa... 280 11. UKŁAD HORMONALNY... 284 Nadnercza... 284 Zioła wspomagające korę nadnerczy... 285 Zioła wspomagające rdzeń nadnerczy... 285 Trzustka... 286 Cukrzyca... 286 Tarczyca... 289 Niedoczynność tarczycy... 289 Nadczynność tarczycy... 291 12. SPORZĄDZANIE LEKÓW ZIOŁOWYCH... 293 Herbatki ziołowe... 294 Odwar... 294 Napar... 295 Nalewki... 296 Preparaty z suchych ziół... 298 Kapsułki... 299 Pigułki... 299 Formuły dla skóry... 299 Kąpiel... 299 Kompresy... 302 Natrysk ziołowy... 302 Płyny i maści lecznicze... 303 Oleje... 303 Maści... 304 Okłady... 305
SPIS TREŚCI 395 Czopki... 306 Pielęgnacja twarzy... 307 Pielęgnacja włosów... 309 13. MATERIA MEDICA... 311 Aletra lecznicza... 311 Arcydzięgiel litwor... 312 Arnika górska... 313 Babka zwyczajna... 313 Bez czarny... 314 Biedrzeniec anyż... 314 Bobrek trójlistny... 315 Bodziszek plamisty... 315 Boldoa... 316 Bratwa barwierska, dzikie indygo... 316 Brzoza brodawkowata (Birch)... 317 Bukwica zwyczajna... 317 Bylica pospolita... 318 Caulophyllum... 318 Chmiel zwyczajny... 319 Chrząstnica kędzierzawa, mech irlandzki... 319 Czeremcha amerykańska... 320 Czosnek pospolity... 321 Damiana... 322 Dereń jamajski... 322 Doględka... 323 Drzewo herbaciane... 323 Dziewanna drobnokwiatowa... 324 Dziurawiec zwyczajny... 324 Echinacea, jeżówka... 325 Eleuterokok kolczasty, żeń-szeń syberyjski... 326 Fiołek trójbarwny... 326 Fiołek wonny... 327 Głóg jednoszyjkowy... 327 Gorczyca biała, gorczyca czarna... 329 Goryczka żółta... 329 Gorzknik kanadyjski... 330 Gwajakowiec lekarski... 331 Gwiazdnica pospolita... 331 Hakorośl rozesłana, czarci pazur... 332 Hortensja krzewiasta... 332
396 ZIOŁOWA KLINIKA ZDROWIA Hyzop lekarski... 332 Imbir lekarski... 333 Jałowiec pospolity... 334 Jesion kolczasty, żółtodrzew amerykański... 334 Jodła syberyjska... 335 Kalina koralowa... 335 Kalina śliwolistna... 336 Karbieniec... 336 Kasztanowiec zwyczajny... 336 Kminek zwyczajny... 337 Kola błyszcząca, kola prawdziwa... 337 Kolcorośl lekarski... 338 Kolinsonia kanadyjska... 339 Koniczyna czerwona, koniczyna łąkowa... 339 Koper ogrodowy... 339 Koper włoski, fenduł włoski... 340 Kozieradka pospolita... 340 Kozłek lekarski... 341 Krwawnik pospolity... 342 Krzew buchu... 342 Kukurydza zwyczajna... 343 Lawenda lekarska... 343 Lipa holenderska... 344 Lobelia rozdęta (Lobelia)... 344 Lukrecja gładka... 345 Łopian większy... 346 Maczek kalifornijski... 347 Mahonia pospolita... 347 Ma Huang... 348 Marchew zwyczajna... 348 Mącznica lekarska... 348 Melisa lekarska... 349 Męczennica cielista... 350 Mięta pieprzowa... 350 Miłorząb dwuklapowy... 351 Miodunka plamista... 352 Mitszella płożąca... 352 Mniszek lekarski... 353 Morszczyn pęcherzykowaty... 353 Nagietek... 354 Nawłoć pospolita... 355
SPIS TREŚCI 397 Niepokalanek pospolity, pieprz mnisi... 355 Oczar wirginijski... 356 Oman wielki... 357 Ostropest plamisty... 357 Owies zwyczajny... 358 Palma sabałowa... 358 Papryka krzewiasta, chili... 359 Passiflora cielista... 359 Perz właściwy... 360 Pietruszka zwyczajna... 360 Pluskwica groniasta... 361 Płucnica islandzka... 361 Pochrzyn włochaty, pochrzyn dziki... 362 Podbiał pospolity... 362 Pokrzywa zwyczajna... 363 Prawioślaz lekarski... 363 Przetacznikowiec mirginijski... 364 Przęśl chińska (Ma Huang)... 364 Przytulia czepna... 365 Przywrotnik pospolity... 366 Rabarbar dłoniasty... 366 Rozmaryn lekarski... 367 Rumianek pospolity... 367 Rutwica lekarska... 368 Rzepik pospolity... 369 Sadziec przerośnięty... 369 Sadziec purpurowy... 370 Sałata kompasowa... 370 Sangwinaria kanadyjska... 371 Sasanka łąkowa... 371 Seler nasiona selera... 372 Senna... 372 Serdecznik pospolity... 373 Skrzyp polny... 373 Szakłak amerykański... 374 Szałwia lekarska... 374 Szanta zwyczajna... 375 Szczaw kędzierzawy... 375 Śniegowiec wirginijski... 376 Świetlik łąkowy... 376 Tarczyca bocznokwiatowa... 377
398 ZIOŁOWA KLINIKA ZDROWIA Tasznik pospolity... 377 Topola osikowa... 378 Traganek... 378 Trędownik bulwiasty... 379 Trojeść bulwiasta... 379 Trzmielina purpurowa... 380 Tymianek, macierzanka tymianek... 380 Werbena pospolita, werbena lekarska... 381 Wiąz czerwony... 382 Wiązówka błotna... 382 Wierzba... 383 Woskownica... 383 Wrotycz maruna... 384 Żeń-szeń... 384 Żółwik Lyona... 385 Żywokost lekarski... 386 Żywotnik zachodni... 387
INSTYTUT WYDAWNICZY PAX, WARSZAWA 2016 00-519 Warszawa, ul. Wspólna 25 e-mail: kontakt.iwpax@inco.pl księgarnia internetowa: www.iwpax.pl Wydanie I. Ark. druk. 25,0/16 Fotoskład: DARTEXT Warszawa Druk i oprawa: Drukarnia im. A. Półtawskiego 25-701 Kielce, ul. Krakowska 62