Warszawa, dnia 01 lipca 2011 r. SPRAWOZDANIE z podróży służbowej poza granicami kraju A. Część ogólna 1. Skład delegacji Radosław Pacewicz główny specjalista w Wydziale Współpracy Międzyoperatorskiej, Samodzielne stanowisko do spraw telefonii ruchomej, Departament Hurtowego Rynku Telekomunikacyjnego, Tomasz Proć starszy specjalista w Wydziale Ofert Ramowych, Departament Hurtowego Rynku Telekomunikacyjnego, Tomasz Opolski starszy specjalista w Wydziale Ofert Ramowych, Departament Hurtowego Rynku Telekomunikacyjnego, 2. Cel podróży Wizyta pracowników UKE w Kijowie, w Państwowej Komisji Regulacji Łączności Ukrainy, była związana ze współpracą pomiędzy polskim i ukraińskim organem regulacyjnym rynku telekomunikacyjnego. Współpraca z regulatorem ukraińskim prowadzona jest od 2005 r., zaś jej zwieńczeniem będzie podpisanie Deklaracji współpracy pomiędzy Urzędem Komunikacji Elektronicznej a Państwową Komisją Regulacji Łączności Ukrainy, planowane na jesień bieżącego roku. Celem wizyty było wygłoszenie przez pracowników UKE prelekcji w ramach projektu Budowa podstaw Społeczeństwa Informacyjnego na Ukrainie, realizowanego w ramach Programu Pomocy Rozwojowej 2011. Projekt ten został zgłoszony przez UKE do konkursu Pomoc zagraniczna 2011, został wybrany do realizacji i uzyskał dofinansowanie z rezerwy celowej budżetu państwa. Projekt jest realizowany w formie następujących działań: 1) dwudniowa wizyta studyjna dla 5 przedstawicieli Państwowej Komisji Regulacji Łączności Ukrainy w siedzibie Urzędu Komunikacji Elektronicznej w Warszawie, 2) dwutygodniowe staże w Urzędzie Komunikacji Elektronicznej dla 2 pracowników Państwowej Komisji Regulacji Łączności Ukrainy, 3) dwa trzydniowe spotkania konsultacyjne ekspertów Urzędu Komunikacji Elektronicznej w siedzibie Państwowej Komisji Regulacji Łączności w Kijowie. Przedmiotowa wizyta pracowników UKE w Kijowie była drugim tegorocznym spotkaniem konsultacyjnym ekspertów UKE w siedzibie Państwowej Komisji Regulacji Łączności w Kijowie. Spotkanie konsultacyjne było poświęcone przedstawieniu problematyki kalkulacji 1
kosztów usługi zakańczania połączeń w sieciach komórkowych i stacjonarnych oraz wymianie doświadczeń regulatora polskiego i ukraińskiego w tym zakresie. 3. Czas trwania i miejsce delegacji Czas trwania delegacji: 14 czerwca 2011 r. 16 czerwca 2011 r. Miejsce delegacji: Ukraina, Kijów. 4. Informacja o zawarciu w sprawozdaniu informacji poufnych uniemożliwiających podanie sprawozdania do publicznej wiadomości Sprawozdanie nie zawiera informacji poufnych. B. Część szczegółowa Wstęp W odpowiedzi na zgłoszone przez Państwową Komisję Regulacji Łączności Ukrainy zapotrzebowanie na poszerzenie wiedzy w zakresie kalkulacji kosztów usługi zakańczania połączeń w sieciach stacjonarnych i mobilnych, pracownicy UKE przygotowali prezentacje w tym zakresie. Prezentowana tematyka została podzielona i zaprezentowana w trzech częściach omówionych szczegółowo poniżej. Oprócz wysłuchania prelekcji wygłoszonych przez pracowników UKE, członkowie Państwowej Komisji Regulacji Łączności Ukrainy mieli możliwość zadawania dodatkowych pytań w celu wyjaśnienia wszelkich wątpliwości na bieżąco oraz rozwinięcia i uszczegółowienia najbardziej interesujących kwestii. 14 czerwca 2011 r. dzień pierwszy warsztatów W pierwszym dniu warsztatów prezentacje przedstawili pan Tomasz Opolski oraz pan Tomasz Proć. Prezentacja dotyczyła sposobu regulacji stawek za zakańczanie połączeń w sieciach stacjonarnych. Prelegenci w pierwszej kolejności przedstawili podstawy prawne oraz procedury związane z wyznaczaniem stawki za zakańczanie połączeń w sieciach stacjonarnych. Szczegółowo zostały omówione uprawnienia Prezesa UKE zawarte w art. 6 ustawy Prawo telekomunikacyjne (dalej Pt ) (możliwość żądania przez Prezesa UKE informacji niezbędnych do wykonywania przez Prezesa UKE jego uprawnień i obowiązków), art. 7 Pt (obowiązek przedkładania Prezesowi UKE rocznych sprawozdań finansowych przez przedsiębiorców telekomunikacyjnych), art. 21 Pt (obowiązek Prezesa UKE przeprowadzania analiz rynkowych), art. 38 Pt (możliwość nałożenia przez Prezesa na przedsiębiorcę telekomunikacyjnego obowiązku prowadzenia rachunkowości regulacyjnej w sposób umożliwiający identyfikację przepływów transferów wewnętrznych związanych z działalnością w zakresie dostępu telekomunikacyjnego), art. 39 Pt (możliwość nałożenia przez Prezesa na przedsiębiorcę telekomunikacyjnego obowiązku stosowania opłat z tytułu dostępu telekomunikacyjnego, uwzględniających zwrot uzasadnionych kosztów operatora) oraz art. 40 Pt (możliwość nałożenia przez Prezesa na przedsiębiorcę telekomunikacyjnego obowiązku ustalania opłat z tytułu dostępu telekomunikacyjnego w oparciu o ponoszone koszty). Następnie przedstawiciele UKE zaprezentowali procedurę wyznaczania przedsiębiorcy zajmującego znaczącą pozycję na rynku. Postępowanie w UKE jest prowadzone przez Departament Analiz Rynku Telekomunikacyjnego. Opisano procedury zbierania informacji dotyczących rynku telekomunikacyjnego, przeprowadzania analiz rynku telekomunikacyjnego oraz wyznaczania operatora o znaczącej pozycji rynkowej (SMP) na danym rynku telekomunikacyjnym. W szczególności przedstawiciele UKE zaprezentowali 2
oraz opisali formularze, na podstawie których Prezes UKE pozyskuje szczegółowe informacje od przedsiębiorców telekomunikacyjnych. W drugiej części warsztatów przedstawiciele UKE omówili jakie obowiązki regulacyjne, związane z obowiązkiem ponoszenia ustalonych regulacyjnie opłat, Prezes UKE może nałożyć na przedsiębiorcę telekomunikacyjnego na podstawie art. 24 Pt. Omówiono obowiązki wynikające z art. 39 Pt (możliwość nałożenia przez Prezesa na przedsiębiorcę telekomunikacyjnego obowiązku stosowania opłat z tytułu dostępu telekomunikacyjnego, uwzględniających zwrot uzasadnionych kosztów operatora) oraz z art. 40 Pt (możliwość nałożenia przez Prezesa UKE na przedsiębiorcę telekomunikacyjnego obowiązku ustalania opłat z tytułu dostępu telekomunikacyjnego w oparciu o ponoszone koszty). Przedstawiciele UKE opisali, w jaki sposób obowiązki te były egzekwowane w stosunku do TP. Wskazano, iż zgodnie z decyzją nakładającą obowiązki regulacyjne na TP, TP była obowiązana do kalkulacji kosztów na podstawie art. 40 Pt do momentu przekazania wyników kalkulacji kosztów z opinią biegłego rewidenta z badania, stwierdzającą prawidłowość wyników tej kalkulacji. Omówiono stanowisko Prezesa UKE z dnia 31 października 2007 r., w którym Prezes UKE stwierdził, iż nie przyjmuje do stosowania przedstawionej kalkulacji kosztów. Na zakończenie omówiono decyzję Prezesa UKE z dnia 22 września 2009 r., zmieniającą obowiązki kosztowe TP oraz Porozumienie zawarte pomiędzy Prezesem UKE a TP, w którym stwierdzono zamrożenie cen hurtowych do dnia 31 grudnia 2012 r. 15 czerwca 2011 r. dzień drugi warsztatów W drugim dniu warsztatów prezentację przedstawił pan Radosław Pacewicz. Prezentacja dotyczyła sposobu regulacji stawek za zakańczanie połączeń w sieciach mobilnych. W pierwszej kolejności przedstawiciel UKE przedstawił historię regulacji stawek MTR (Mobile Termination Rate). Wskazano, iż w początkowym etapie regulacji stawki MTR były wyznaczane przy użyciu benchmarków europejskich. Pozwoliło to na zejście ze stawką MTR do poziomu około średniej europejskiej. Następnie pracownik opisał działalność Prezesa UKE, rozpoczętą w 2010 r., mającą na celu opracowanie jednego spójnego modelu wyliczania stawki MTR dla całego rynku telekomunikacyjnego. Model ten opracowany został na podstawie modelu FDC (Fully Distributed Costs). Główne założenia modelu opracowanego przez Prezesa UKE to: jeden model do wyliczenia kosztów usługi zakańczania połączeń oraz zakańczania wiadomości SMS dla wszystkich operatorów, przejrzystość, minimalny stopień komplikacji modelu, uwzględnienie faktu, iż koszty powinny być alokowane również na inne usługi a nie tylko na usługę połączeń głosowych oraz uwzględnienie faktu, iż przy realizacji różnych usług sieciowych zasoby sieciowe wykorzystywane są również w różnym zakresie. Następnie przedstawiciel UKE opisał główne założenia modelu FL-LRIC, na podstawie którego Prezes UKE zamierza regulować stawki MTR w przyszłości. Wskazano, iż model ten z założenia ma wyznaczać koszty świadczone przez operatora efektywnego. Efektywność ta w dużej mierze może być wyrażana przez poziom wykorzystania elementów sieci. W związku z tym omówione zostały metody Top Down (polegająca na modelowaniu rzeczywistych kosztów ponoszonych przez operatora i wykazanych w jego księgach) oraz Bottom Up (polegająca na wyznaczeniu kosztu sieci konfigurowanej i budowanej hipotetycznie od początku, która ma obsłużyć z odpowiednią jakością faktyczny popyt na usługi telekomunikacyjne). Pracownik UKE omówił również asymetrię stawek za zakańczanie połączeń występującą na rynku mobilnym. Zaprezentował zmieniającą się asymetrię od roku 2006 r. W szczególności zwrócił uwagę na stanowisko Prezesa UKE z dnia 16 grudnia 2008 r., w którym określono poziom asymetrii pomiędzy poszczególnymi przedsiębiorcami 3
działającymi na rynku mobilnym do dnia 31 grudnia 2013 r., a także uwzględniający inną asymetrię dla operatorów dopiero wchodzących na rynek. Następnie omówiono zalecenie Komisji Europejskiej z dnia 7 maja 2009 r., w którym KE stwierdziła, iż należy maksymalizować korzyści dla konsumentów poprzez stosowanie efektywności kosztowej oraz symetrycznych stawek, a także, iż operatorzy funkcjonujący na rynku dłużej niż 4 lata z dniem 1 stycznia 2013 r. powinni przejść na stawki symetryczne. Na zakończenie przedstawiono sytuację na koniec maja 2011 r., w przeddzień zawierania porozumień z przedsiębiorcami telekomunikacyjnymi świadczącymi usługi mobilne w zakresie wysokości stawek MTR na podstawie art. 43a Pt. 16 czerwca 2011 r. dzień trzeci warsztatów W trzecim dniu warsztatów prezentacje przedstawili pan Tomasz Opolski oraz pan Tomasz Proć. Prezentacja dotyczyła asymetrii stawek za zakańczanie połączeń w sieci stacjonarnej (stawka FTR). W pierwszej kolejności przedstawiono sytuację dotyczącą asymetrii stawki FTR w Europie. Wskazano, iż asymetryczne stawki FTR są dominującą zasadą w całej Europie obowiązuje ona w 18 krajach UE. Następnie opisano sytuację w Polsce, wskazując na istnienie operatora zasiedziałego. Przedstawiono stanowisko izby gospodarczej zrzeszającej operatorów alternatywnych (Krajowa Izba Gospodarcza Elektroniki i Telekomunikacji), w którym Izba stwierdziła, iż w chwili obecnej jest jeszcze zbyt wcześnie na dyskusje dotyczące symetrii stawek w sieciach operatorów stacjonarnych. Następnie przedstawiono stanowisko Prezesa UKE z dnia 17 grudnia 2008 r., w którym określono poziom asymetrii pomiędzy TP a innymi przedsiębiorcami telekomunikacyjnymi do dnia 31 grudnia 2013 r. Na zakończenie przedstawiciele UKE omówili dwa przypadki sporów międzyoperatorskich w zakresie ustalania stawki FTR: jeden pomiędzy TP a operatorem alternatywnym oraz jeden pomiędzy dwoma operatorami alternatywnymi. W drugiej części warsztatów przedstawiciele ukraińskiego regulatora zadawali dodatkowe pytania oraz zgłaszali uwagi w zakresie tematyki spotkań. Pytania dotyczyły działalności Prezesa UKE i jego współpracy z przedsiębiorcami telekomunikacyjnymi. W szczególności przedstawiciele ukraińskiego regulatora pytali o Porozumienie zawarte pomiędzy TP i Prezesem UKE w dniu 22 października 2009 r. oraz sposoby jego egzekucji, a także wiarygodność informacji przekazywanych Prezesowi UKE przez przedsiębiorców telekomunikacyjnych. Ponadto, przedstawiciele ukraińskiego regulatora chcieli się dowiedzieć o szczegóły projektowania metodologii wyliczeń stawek MTR i FTR oraz udział podmiotów zewnętrznych w tych działaniach Prezesa UKE. Wnioski W trakcie spotkania roboczego w Kijowie w ramach realizacji projektu szkoleniowego Budowa podstaw Społeczeństwa Informacyjnego na Ukrainie pracownicy UKE zapoznali przedstawicieli Państwowej Komisji Regulacji Łączności Ukrainy z podstawami regulacji rynku telekomunikacyjnego Polsce w zakresie problematyki kalkulacji kosztów usługi zakańczania połączeń w sieciach komórkowych i stacjonarnych. W ramach szkolenia przedstawiono i omówiono obecnie obowiązujące przepisy krajowe i unijne w tym zakresie. Z uwagi na początki regulacji rynku telekomunikacyjnego na Ukrainie i perspektywę wstąpienia Ukrainy do Unii Europejskiej szczegółowo omówiono także doświadczenia zdobyte w początkowych fazach regulacji rynku telekomunikacyjnego w Polsce. Wskazano główne problemy pojawiające się w Polsce w tym zakresie na przestrzeni ostatnich kilku oraz sposoby ich rozwiązania. Wskazano również nowe wyzwania, jakich zamierza podjąć się polski regulator rynku telekomunikacyjnego w przyszłości. 4
Podczas wyjazdu pracownicy UKE nabrali doświadczenia w przeprowadzaniu zagranicznych szkoleń, które zostanie zapewnie wykorzystane przy realizacji podobnych projektów w przyszłości, np. rozpoczętego niedawno projektu na rzez Gruzińskiej Państwowej Komisji Łączności (GNCC). Ponadto mieli okazję poznać problemy i realia regulacji rynku telekomunikacyjnego na Ukrainie, które mogą wykorzystać w swojej pracy w UKE. 5