Leszek Chwalisz Manager ds. Produktu Limagrain Wirus Żółtaczki Rzepy (TuYV)- duże zagrożenie w uprawie rzepaku ozimego.

RZEPAK 2016

Leszek Chwalisz Manager ds. Produktu Limagrain Wirus Żółtaczki Rzepy (TuYV)- duże zagrożenie w uprawie rzepaku ozimego. Lustrując plantacje upraw ozimych w okresie jesiennym jak i wiosennym napotykamy na różne uszkodzenia roślin powodowane przez choroby grzybowe, szkodniki, oraz coraz częściej przez wirusy. Choroby wirusowe są dobrze znanym zagrożeniem wśród zbóż. Szkody spowodowane przez choroby wirusowe były szczególnie widoczne i dotkliwe w okresie jesień 2014 / wiosna 2015. Nasilenie występowania chorób wirusowych było spowodowane w tym okresie szczególnie licznym występowaniem i żerowaniem mszyc, które są wektorami, czyli nośnikami chorób wirusowych. 2

Choroby wirusowe są zagrożeniem także dla rzepaku. Najgroźniejszą z nich jest wirus żółtaczki rzepy (TuYV), powodujący duże straty plonu i powszechnie występujący szczególnie w regionach, gdzie obok rzepaku uprawiane są również buraki cukrowe, ziemniaki i warzywa. Głównym wektorem tej choroby jest mszyca brzoskwiniowo-ziemniaczana (Myzus persicae), która infekuje rośliny już w okresie jesiennym. Symptomy wirusa żółtaczki rzepy (TuYV) w rzepaku ozimym: skarłowacenie roślin zredukowana powierzchnia blaszki liściowej antocyjanowe przebarwienia na brzegach liści zredukowana liczba odgałęzień bocznych zredukowana liczba nasion w łuszczynie wzrost zawartości glukozynolanów zmniejszona zawartość oleju redukcja plonu od 10% do nawet 50% Należy pamiętać, że bardzo łatwo można pomylić symptomy wirusa żółtaczki rzepy (TuYV) z innymi symptomami, takimi jak: porażenie przez śmietkę kapuścianą, uszkodzenia herbicydowe, brak azotu, przebarwienia spowodowane brakiem fosforu, wysoki poziom wód gruntowych. Uprawa rzepaku w Polsce pokrywa się z uprawą buraka cukrowego w zachodniej części kraju, natomiast we wschodniej Polsce z uprawą ziemniaka, dlatego też rzepak ozimy jest bardzo narażony na infekcje tą groźną chorobą. Sposobem na ograniczenie występowania infekcji wirusowych na plantacjach rzepaku jest skuteczne zwalczanie wektorów, czyli mszyc, oraz uprawa odmian odpornych na TuYV. Firma Limagrain jako pierwsza firma na świecie zarejestrowała i wprowadziła do obrotu pierwsze odmiany z odpornością na wirusa żółtaczki rzepy (TuYV). Obecnie również w Polsce trwają badania rejestrowe kilku odmian z tą odpornością, które trafią do sprzedaży już w sezonie 2016. Rośliny porażone Odmiana odporna 3

dr Grzegorz Pruszyński Zakład Entomologii Instytut Ochrony Roślin-Państwowy Instytut Badawczy w Poznaniu Mszyce w uprawie rzepaku 4 Mszyce należą do pluskwiaków równoskrzydłych. Są to niewielkie owady o delikatnej budowie, długości od 0,3 do 8 mm. Ciało zwykle grzbietowo-brzusznie spłaszczone z lekko wypukłym grzbietem. Barwa jest różnorodna, od białej poprzez żółtą, zieloną, bordową, czerwono-brunatną, brunatną do czarnej. U niektórych gatunków występują komórki woskowe, których wydzielina pokrywa ciało matowym nalotem. Na końcu odwłoka występuje charakterystyczny ogonek, zwany wyrostkiem kaudalnym oraz, u form żyworodnych, dwie rurki, tzw.: syfony. U mszyc występują osobniki bezskrzydłe jak również uskrzydlone. Te drugie posiadają dwie pary błoniastych, słabo użyłkowanych skrzydeł. Pierwsza para skrzydeł jest przeważnie większa od drugiej. W Polsce występuje ponad 700 gatunków mszyc, wśród których jedynie kilka stanowi zagrożenie w uprawach zbóż. Należą do najbardziej znanych szkodników, ponieważ występują nie tylko na polach uprawnych, w sadach ale także w ogródkach przydomowych i działkowych, a nawet na roślinach hodowanych w domu. Owady żerują przeważnie na młodszych częściach roślin o dużym turgorze i intensywnym wzroście wysysając soki z komórek sitowych lub miękiszowych. W czasie żerowania mszyce wpuszczają do rośliny ślinę, która może zaburzyć przebieg procesów życiowych takich jak fotosynteza czy oddychanie. Pokrywanie roślin spadzią ogranicza proces fotosyntezy, przez co wpływa ujemnie na asymilację. Jest doskonałym podłożem dla grzybów sadzaków. Takie żerowanie prowadzi do zmian we wzroście roślin i jest tzw. szkodliwością bezpośrednią. Mszyce są wektorami wielu chorób wirusowych roślin. Oznacza to, że przenoszą wirusy z jednej rośliny na drugą. Ten rodzaj szkodliwości nazywa się pośrednim i jest szczególnie niebezpieczny podczas licznego wystąpienia mszyc. W ostatnich latach znaczenie mszyc jako wektorów chorób wirusowych znacznie wzrosło. Podstawowe zagrożenie ze strony chorób wirusowych w uprawie rzepaku wiąże się z mszycą kapuścianą, wektorem wirusa żółtaczki rzepy (TuYV Turnip Yellows Virus). Mszyca kapuściana rozwija się na rzepaku jarym i ozimym a także na innych gatunkach roślin z rodziny kapustowatych, zarówno uprawnych jak i dziko rosnących. Stadium zimującym są jaja na roślinach żywicielskich. Wiosną z jaj wylęgają się bezskrzydłe samice, które rozmnażają się dzieworodnie. Formy uskrzydlone pojawiają się w czerwcu a szczyt liczebności występuje w lipcu i sierpniu. Na przełomie sierpnia i września pojawia się pokolenie płciowe, po zapłodnieniu samice składają zimujące jaja. Mszyca kapuściana rozwija kilka lub kilkanaście pokoleń wciągu roku. W uprawie rzepaku ozimego tego szkodnika zwalcza się w dwóch terminach, jesienią lub wiosną (w okresie zawiązywania i rozwoju łuszczyn).

Szkodliwość bezpośrednia związana z żerowaniem mszyc na rzepaku jest szczególnie niebezpieczna w okresie kwitnienia i zawiązywania łuszczyn, zwłaszcza gdy wystąpią niedobory wody. Przy dostatecznie dużej liczebności szkodnika skutkiem może być zahamowanie wzrostu, żółknięcie kwiatów i łuszczyn a nawet nie wykształcanie nasion. Znacznie groźniejsza może być szkodliwość pośrednia, a więc przenoszenie chorób wirusowych. Mszyca kapuściana jest wektorem wirusa żółtaczki rzepy (TuYV), niebezpiecznej choroby rzepaku. W tym przypadku im wcześniej nastąpi infekcja tym groźniejszy przebieg choroby i większe straty. Zatem wystąpienie mszyc w pierwszych fazach rozwojowych jest największym zagrożeniem i może powodować znaczne straty plonie. TuYV powoduje przebarwienia na liściach rzepaku od brzegu do środka blaszki liściowej. Przebarwienia mogą przyjmować barwę żółtą lub czerwonawą, może również wystąpić zahamowanie wzrostu. TuYV może infekować wiele gatunków roślin uprawnych (nie tylko należących do rodziny kapustowatych) a także dziko rosnących. W związku z tym wektorami tego wirusa jest przynajmniej kilkanaście gatunków mszyc. Interesującym jest fakt, iż największe znaczenie wśród wektorów ma mszyca brzoskwiniowo ziemniaczana. Jest to gatunek dwudomny. Zimują jaja na żywicielu pierwotnym brzoskwini lub kolcowoju. Wiosną rozwija się kilka pokoleń ale już w drugim mogą pojawić się osobniki uskrzydlone, które migrują na żywicieli letnich. Do jesieni może rozwinąć się kilka generacji, które żerują na ziemniakach, papryce, pomidorach, burakach, roślinach bobowatych a także chwastach. Jesienią mszyce przelatują na żywicieli pierwotnych. fot. Przemysław Strażyński 5

Prof. dr hab. Małgorzata Jędryczka Instytut Genetyki Roślin PAN w Poznaniu Gen Rlm7 jedyna genetyczna przeszkoda w rozwoju suchej zgnilizny kapustnych na rzepaku ozimym w Polsce Choroby roślin uprawnych, w tym sucha zgnilizna kapustnych na rzepaku, powodowane są przez patogeny. W przypadku suchej zgnilizny są to grzyby należące do rodzaju Leptosphaeria. Kilka lat temu hodowcom firm Monsanto i Limagrain udało się wprowadzić do odmian uprawnych gen Rlm7 warunkujący odporność na Leptosphaeria maculans wyjątkowo groźny grzyb, odpowiadający za występowanie najsilniejszych objawów chorobowych. Większość pozostałych znanych genów odporności na tę chorobę została już przełamana, niektóre z nich takie jak gen Rlm6 są opatentowane i nie są dostępne, a zatem nadzieja na ograniczanie suchej zgnilizny kapustnych powodowanej przez grzyb L. maculans w dużej mierze opiera się na wykorzystaniu genu Rlm7. W obliczu wyjątkowo zjadliwej populacji grzyba L. maculans w Polsce, wykorzystanie genetycznej odporności roślin związanej z wprowadzeniem do rzepaku genu Rlm7, stanowi jedyne rozwiązanie, które na obecnym etapie mogą zaproponować genetycy. Przyjrzyjmy się zatem mechanizmom, które stoją za określeniem genetyczna odporność roślin. 6 Patogen zostaje rozpoznany przez roślinę dzięki wytwarzanym przez niego związkom. Mogą to być białka, lipidy (tłuszcze), oligosacharydy (cukry) lub związki powstające z ich określonych połączeń.

Związki takie mogą być także wydzielane przez ściany komórkowe zaatakowanej rośliny w odpowiedzi na obecność patogenu. Substancje te zwane są elicytorami. W wyniku ich działania w roślinach następuje mobilizacja zachodzą przemiany morfologiczne i fizjologiczne umożliwiające przetrwania ataku patogenu poprzez zahamowanie jego rozwoju w roślinie. W genomie każdej rośliny, czyli w całkowitym zestawie genów które ona posiada, obecne są tak zwane geny odporności, oznaczane zazwyczaj literą R (od angielskiej nazwy resistance). Są one odpowiedzialne za dziedziczenie odporności na choroby infekcyjne powodowane przez różnego rodzaju patogeny (grzyby, bakterie, wirusy). Geny te są odpowiedzialne za tworzenie substancji, których zadaniem jest zatrzymanie rozwoju patogenu, poprzez zapoczątkowanie kaskady reakcji w odpowiedzi na jego pojawienie się w roślinie. Gen R mówi patogenowi Nie wchodź! Ja tu rządzę. Poznaję Cię i będę z Tobą walczył. Geny R zapewniają roślinom odporność na określone gatunki i rasy patogenu. Zgodnie z teorią Harolda Flora, opracowaną podczas jego pracy na Uniwersytecie Stanowym North Dakota w USA w latach 40-tych i 50-tych ubiegłego wieku, dzieje się tak ze względu na mechanizm obronny określany jako odporność gen-na gen. Oznacza to, że produkt genu R wchodzi w reakcję z produktem specyficznego genu, zwanego genem awirulencji, tworzonego przez określony patogen. Można to porównać do klucza i zamka. Zamkiem do zdobycia jest roślina, natomiast patogen chciałby tę skarbnicę pożywienia zdobyć. Aby to było możliwe musi jednak znaleźć do niej odpowiedni klucz i obejść system zabezpieczeń. Mechanizmy ewolucji wytworzyły bowiem system alarmowy chroniący roślinę przed znanymi im formami patogenu. Zbliża się patogen włącza się alarm w roślinie, a mechanizmy obronne niszczą go lub odcinają od dostępu do substancji odżywczych. Typowym efektem reakcji pomiędzy produktem genu R, a produktem genu awirulencji patogenu jest tak zwana reakcja nadwrażliwości. W jej wyniku patogen zostaje otoczony warstwą obumarłych komórek, które uniemożliwiają mu dalsze rozprzestrzenianie się w roślinie. Włączenie kodu alarmowego w roślinie możliwe jest tylko wtedy, kiedy w roślinie znajduje się gen odporności, którego patogenowi nie udało się jeszcze oszukać, to znaczy wysyłać na zwiady takich białek, które roślinie nie są znane. Ponieważ zmienność mikroorganizmów chorobotwórczych jest olbrzymia, co rusz patogenom udaje się przechytrzyć geny odporności istniejące w roślinach lub pracowicie wprowadzane przez hodowców. Trzeba wtedy poszukiwać nowych genów odporności, których pula jest ograniczona i które często są trudno dostępne. Stąd właśnie tak duża nadzieja związana z nowym genem odporności o symbolu Rlm7. Pracownicy Zakładu Genetyki Patogenów i Odporności Roślin, działającego w Instytucie Genetyki Roślin PAN w Poznaniu, od lat monitorują populacje patogenów odpowiedzialnych za wystąpienie suchej zgnilizny kapustnych na rzepaku na terenie Europy. W Polsce jak dotąd nie stwierdzono występowania izolatów L. maculans zdolnych do przełamania tej odporności. 7

Prof. dr hab. Małgorzata Jędryczka, dr Joanna Kaczmarek Instytut Genetyki Roślin PAN w Poznaniu Kiła kapusty na rzepaku regiony największego nasilenia Plasmodiophora brassicae w Polsce Kiła kapusty nazwa tej choroby jest przerażająca i śmieszna zarazem. Z jednej strony budzi przestrach, bowiem nazwa kiła kojarzy się z krętkiem bladym bakterią wywołującą groźną chorobę człowieka. Z drugiej jednak strony brzmi komicznie gdy słyszymy, że porażeniu kiłą ulega nasza poczciwa kapusta. Jest to w Polsce roślina niezwykle ceniona a zarazem bardzo popularna. Jako Polacy jesteśmy kapustożercami ; przeciętny mieszkaniec Polski konsumuje około 10 kg kapusty rocznie, czyli zjadamy prawie 1 kg kapusty na miesiąc (od noworodka do staruszka). Rodzina roślin kapustowatych jest bardzo liczna; należą do niej wszystkie odmiany kapusty (biała, czerwona, włoska, pekińska), a także brukselka oraz chińska kapusta pak-choi, która różni się tym, że nie wytwarza typowej główki. Do warzyw kapustowatych zaliczamy także brokuły, kalafiory, jarmuż, rzepę i kalarepę. Botanicznie kapustą jest także rzepak; pełna nazwa tej ważnej rośliny oleistej klimatu umiarkowanego i chłodnego to właściwie kapusta rzepak (Brassica napus). Rzepak, tak jak wszystkie warzywa i chwasty kapustowate, choruje na kiłę. Co gorsza uprawa na dużych areałach, wielokrotnie przewyższających plantacje warzyw kapustowatych sprawia, że zwalczanie kiły w rzepaku jest zadaniem wyjątkowo trudnym. Praktycznie nie dysponujemy w tym przypadku skuteczną ochroną chemiczną a zwalczanie choroby to głównie zapobieganie jej dalszemu rozprzestrzenianiu. 8 W przypadku kiły kapusty przyczyną choroby nie jest bakteria, lecz jest to powszechnie bytujący w glebie pierwotniak o łacińskiej nazwie Plasmodiophora brassicae. Przy sprzyjającej temperaturze i wilgotności, bytujące w glebie zarodniki przetrwalnikowe tego pierwotniaka przekształcają się w zarodniki pływkowe. Infekcja korzeni roślin kapustowatych powodowana jest poprzez wprowadzenie ich protoplastu do wnętrza rośliny przez korzenie włośnikowe. Z obserwacji wynika, że wnikanie protoplastu do włośnika to błyskawiczny proces, trwający około 1 sekundy.

Do silnego rozpowszechnienia kiły kapusty w Polsce przyczyniło się znaczne zakwaszenie gleb (patogen lubi kwaśne podłoże) a także niewłaściwy, skrócony płodozmian, powodujący iż na tym samym polu rośliny kapustowate uprawiane są co 2-3 lata, a czasem nawet po roku. Nieprzestrzeganie kilkuletnich przerw w uprawie rzepaku przyczyniło się do bardzo dużego nagromadzenia zarodników przetrwalnikowych. Pierwotniaki P. brassicae są prawie wszędzie, izolujemy je z gleby i wody w rowach melioracyjnych, czy też z wody znajdującej się w jeziorkach i zbiornikach śródpolnych. Naukowcy kanadyjscy badający zawartość kurzu pojawiającego się w powietrzu przy polach rzepaku także zaobserwowali obecność sprawcy kiły kapusty. Poniżej przedstawiamy mapę pokazującą rozmieszczenie kiły kapusty w polskich glebach rolniczych. Zanieczyszczenie gleby tym pierwotniakiem szczególnie silnie obserwowane jest w województwach zachodniopomorskim i warmińskomazurskim, a także pomorskim, dolnośląskim, opolskim i śląskim. Pozostałe obszary w Polsce nie są całkowicie wolne od tego pierwotniaka, ale zazwyczaj jego stężenia są nieznaczne, choć różnice między poszczególnymi lokalizacjami mogą być bardzo duże. Mapa pokazuje nasilenie występowania pierwotniaka Plasmodiophora brassicae, wywołującego kiłę kapusty w glebach rolniczych w Polsce. Występowanie patogenu zilustrowano natężeniem koloru, od brązowego (najwięcej, najczęściej) do bladoróżowego (najmniej, najrzadziej). 9

BONUS SREBRNY 10+1 BONUS ZŁOTY 30+4 Zakup pakietu 10 jednostek siewnych (10 x 1,5 mln nasion) dowolnej odmiany mieszańcowej, za wyjątkiem odmiany ANDROMEDA i ARCHIMEDES, premiowany jest 1 jednostką siewną (1 x 1,5 mln nasion) dowolnej odmiany mieszańcowej, za wyjątkiem odmiany ANDROMEDA i ARCHIMEDES, w cenie promocyjnej 1 grosz/jednostkę siewną. Zakup pakietu 10 jednostek siewnych (10 x 1,5 mln nasion) odmiany ANDROMEDA lub ARCHIMEDES premiowany jest 1 jednostką siewną (1 x 1,5 mln nasion) odmiany ANDROMEDA lub ARCHIMEDES w cenie promocyjnej 1 grosz/jednostkę siewną. Zakup pakietu 30 jednostek siewnych (30 x 1,5 mln nasion) dowolnej odmiany mieszańcowej, za wyjątkiem odmiany ANDROMEDA i ARCHIMEDES, premiowany jest 4 jednostkami siewnymi (4 x 1,5 mln nasion) dowolnej odmiany mieszańcowej, za wyjątkiem odmiany ANDROMEDA i ARCHIMEDES, w cenie promocyjnej 1 grosz/jednostkę siewną. Zakup pakietu 30 jednostek siewnych (30 x 1,5 mln nasion) odmiany ANDROMEDA i ARCHIMEDES premiowany jest 4 jednostkami siewnymi (4 x 1,5 mln nasion) odmiany ANDROMEDA lub ARCHIMEDES w cenie promocyjnej 1 grosz/jednostkę siewną. Promocja trwa do 30 czerwca 2016 r. lub do wyczerpania zapasów. Co należy zrobić, żeby wziąć udział w promocji? 1. Do 30 czerwca 2016 r. złożyć deklarację zakupu na odpowiednią ilość materiału siewnego odmian mieszańcowych LG, wynikającą z zasad promocji. 2. Odebrać bon produktowy na materiał siewny dowolnej odmiany mieszańcowej, wypełniony przez Przedstawiciela Terenowego Limagrain po złożeniu i podpisaniu Deklaracji Zakupu. 3. Dokonać zakupu zadeklarowanej ilości materiału siewnego do dnia 14 sierpnia 2016 r. i zrealizować bon na materiał siewny dowolnej odmiany mieszańcowej w cenie 1 grosz/jednostkę siewną. 4. Przesłać kopię faktury zakupu deklarowanej ilości materiału siewnego do Przedstawiciela Terenowego Limagrain do dnia 14 sierpnia 2016 r.

Zasady promocji ASY NA TWOJE POLE BONUS 10+1 BONUS 30+4

STR. ODMIANA TERMIN KWITNIENIA TERMIN DOJRZEWANIA ODPORNOŚĆ NA SUCHĄ ZGNILIZNĘ ODPORNOŚĆ WIRUSA ŻÓŁTACZKI RZEPY - TuYV KOMPLEKS GLEBOWY 14 RLM7 ANNISTON WCZESNY SŁABY / ŚREDNI 16 RLM7 ARSENAL WCZESNY WCZESNY ŚREDNI / MOCNY 18 RLM7 ANDERSON ŚREDNI 20 RLM7 ARCHIMEDES SŁABY / ŚREDNI 22 ANDROMEDA ŚREDNI 24 ARTOGA ŚREDNI 26 RLM7 ALICANTE WCZESNY SŁABY / ŚREDNI 28 ALABAMA ŚREDNI 30 RLM7 ARCHIBALD SŁABY / ŚREDNI 31 ARIZONA SŁABY / ŚREDNI 32 RLM7 AMAZON SŁABY / ŚREDNI 33 ADMIRAL SŁABY / ŚREDNI 34 ALABASTER SŁABY 35 RLM7 ALEXANDER WCZESNY ŚREDNI 36 RLM7 ASTRONOM ŚREDNI 37 RLM7 ACAPULCO ŚREDNI 38 RLM7 ATENZO ŚREDNI - nowość RLM7 - odporność na suchą zgniliznę - odporność na kiłę kapustnych

13

ANNISTON Odporny na żółtaczkę i suchą zgniliznę RLM7 Typ odmiany: Rejestracja: Odporność na choroby: Odporność na osypywanie nasion: Termin kwitnienia: Termin dojrzewania: Mrozoodporność: Kompleks glebowy: odmiana mieszańcowa w trakcie rejestracji w Polsce - II rok badań rejestrowych wirus żółtaczki rzepy - gen odporności na TuYV, sucha zgnilizna kapustnych - gen Rlm7 bardzo wysoka wczesny bardzo dobra słaby/średni Termin siewu i obsada: wczesny: 35-40 roślin/m 2 Dodatkowe informacje: optymalny: 40-45 roślin/m 2 późny: 45-50 roślin/m 2 odmiana rekomendowana do siewu w terminie optymalnym i późnym Doświadczenia rejestrowe COBORU 2015 - I rok badań - odmiany mieszańcowe 60,7 Plon nasion dt/ha 49,3 70 60 50 26,1 Plon tłuszczu dt/ha 21,4 30 25 20 ANNISTON 40 30 20 ANNISTON 15 10 5 14 10 0

Leszek Chwalisz Manager ds. Produktu Najnowsza generacja odmian mieszańcowych na europejskim rynku hodowli Limagrain. Wyjątkowa i innowacyjna odmiana pod względem plonowania, jak i odporności na choroby grzybowe (gen Rlm7) oraz wirusowe (gen odporności na TuYV). Pierwsza odmiana mieszańcowa na polskim rynku z odpornością na wirusa żółtaczki rzepy TuYV, najgroźniejszą z chorób wirusowych rzepaku ozimym, przenoszoną przez mszycę brzoskwiniowo-ziemniaczaną Myzus persicae. Odmiana ANNISTON łączy w sobie wiele cennych cech takich jak: bardzo wysoki poziom plonowania: 60,7 dt/ha w pierwszym roku badań rejestrowych w COBORU, odmiana posiada gen odporności na wirusa żółtaczki rzepy TuYV odporność na suchą zgniliznę kapustnych (gen Rlm7) Poza tym, odmiana charakteryzuje się wysoką odpornością na pękanie łuszczyn i osypywanie się nasion w niekorzystnych warunkach podczas zbioru. Odmiana rekomendowana do uprawy w tych gospodarstwach i regionach, gdzie występuje duży udział produkcji buraka cukrowego, ziemniaka lub warzyw. Ponadto odmiana wykazała się bardzo dobrym przezimowaniem w sezonie 2015/2016, w szczególności w regionach, gdzie wystąpiły bardzo duże uszkodzenia mrozowe. Zachęcam do sprawdzenia najnowszej generacji odmiany mieszańcowej ANNISTON! 15

ARSENAL Plony największego kalibru RLM7 Typ odmiany: odmiana mieszańcowa Rejestracja: Polska 2013 Odporność na choroby: sucha zgnilizna kapustnych - gen Rlm7 Odporność na osypywanie nasion: bardzo wysoka Termin kwitnienia: wczesny Termin dojrzewania: wczesny Mrozoodporność: bardzo dobra Kompleks glebowy: słaby/średni Termin siewu i obsada: wczesny: 35-40 roślin/m 2 optymalny: 40-45 roślin/m 2 późny: 45-50 roślin/m 2 Dodatkowe informacje: odmiana rekomendowana do siewu w terminie optymalnym i późnym Plon nasion [dt/ha] 2013-2015 53,4 Badania rejestrowe COBORU 2013-2014 48,2 55 50 45 Plon tłuszczu [dt/ha] 2013-2015 22,9 20,9 30 25 20 Plon nasion [dt/ha] 2015 52,8 Badania rejestrowe COBORU 2015 Plon nasion dt/ha i plon tłuszczu dt/ha 49,4 55 50 45 Plon tłuszczu [dt/ha] 2015 23,2 21,7 30 25 20 ARSENAL 40 35 30 ARSENAL 15 10 5 ARSENAL 40 35 30 ARSENAL 15 10 5 16 25 0 25 0

Pan Władysław Suchecki Prezes zarządu Grupy Producentów Rolnych Ziarno Nasiedle, woj. opolskie Nasza grupa producentów skupia prężnie rozwijające się gospodarstwa, aktualnie prowadzimy produkcję na areale ok. 500 ha, z czego dużą część zajmuje uprawa rzepaku ozimego. W 2015 na nasze pola trafiły dwie odmiany firmy Limagrain: Arsenal i Acapulco. Pomimo niekorzystnych warunków przy siewie (susza) obie odmiany poradziły sobie i już przed zimą całe pola pokryte były zdrowo rosnącymi roślinami. Na szczególną uwagę zasługuje odmiana Arsenal, która charakteryzuje się wczesnym terminem kwitnienia oraz bardzo dobrą mrozoodpornością. Jeżeli nie wydarzy się nic złego, jestem pewien, że Arsenal będzie plonować wysoko i powtórzy bardzo dobry wynik z lat ubiegłych. 17

ANDERSON Odporny na mróz i suchą zgniliznę RLM7 Typ odmiany: odmiana mieszańcowa Rejestracja: Polska 2015 Odporność na choroby: sucha zgnilizna kapustnych - gen Rlm7 Odporność na osypywanie nasion: wybitna Termin kwitnienia: wczesny Termin dojrzewania: Mrozoodporność: wybitna Kompleks glebowy: średni Termin siewu i obsada: wczesny: 35/40 roślin/m 2 optymalny: 40-45 roślin/m 2 późny: 45-50 roślin/m 2 Dodatkowe informacje: odmiana rekomendowana do siewu w terminie wczesnym i optymalnym Doświadczenia rozpoznawcze COBORU 2015 Plon nasion dt/ha 18 51 ANDERSON 47,8 55 50 45 40 35 30 25

Pan Marcin Wysocki Lega, woj. warmińsko mazurskie Prowadzę rodzinne gospodarstwo rolne o powierzchni 340 ha. W tym roku duży udział w strukturze zasiewów stanowi rzepak ozimy. W jego uprawie z firmą Limagrain współpracuję od 2010 roku. Ze względu na rejon uprawy potrzebuję odmian o najwyższej mrozoodporności. Z tego powodu największy udział na moich polach stanowi odmiana Anderson, która potwierdziła swoją wysoką zimotrwałość w bardzo ciężkich, tegorocznych warunkach. Najniższe spadki temperatury dochodziły do -24 C bez okrywy śnieżnej. Dodatkowo odmiana ta charakteryzuje się bardzo wysoką odpornością na suchą zgniliznę kapustnych. 19

ARCHIMEDES Rewolucyjne odkrycie RLM7 Typ odmiany: odmiana mieszańcowa Rejestracja: Polska 2015 Odporność na choroby: Odporność na osypywanie nasion: Termin kwitnienia: Termin dojrzewania: Mrozoodporność: Kompleks glebowy: bardzo wysoka odporność na specyficzne rasy kiły kapustnych, sucha zgnilizna kapustnych - gen Rlm7 wybitna dobra słaby/średni Termin siewu i obsada: wczesny: 35/40 roślin/m 2 Dodatkowe informacje: optymalny: 40-45 roślin/m 2 późny: 45-50 roślin/m 2 odmiana rekomendowana do uprawy ba stanowiskach na których stwierdzono występowanie patogenu kiły kapustnych Plonowanie odmian o wysokiej odporności na specyficzne rasy kiły kapustnych Doświadczenia rejestrowe 2014-2015 COBORU 55,8 ARCHIMEDES 50,8 Plon nasion [dt/ha] 2014-2015 48,8 ODMIANA 1 49,2 ODMIANA 2 55,9 ODMIANA 3 60 55 50 45 40 35 24,3 ARCHIMEDES 22,4 Plon tłuszczu [dt/ha] 2014-2015 20,9 ODMIANA 1 22,3 ODMIANA 2 24,5 ODMIANA 3 30 25 20 15 10 5 20 30 0

Odmiana porażona Archimedes Północna Wielkopolska - kwiecień 2016 Leszek Chwalisz Manager ds. Produktu Najnowsza odmiana mieszańcowa zarejestrowana w COBORU w segmencie odmian z wysoką odpornością na kiłę kapustnych. Odmiana Archimedes łączy w sobie odporności na najważniejsze choroby rzepaku ozimego: kiłę kapustnych (specyficzne rasy występujące w Polsce) i suchą zgniliznę kapustnych. Odmiana jest w trakcie badań rejestrowych, w latach 2014-2015 uzyskała plon nasion 55,8 dt/ha (110 % wzorca) i charakteryzowała się znacznie wyższym poziomem plonowania od innych wcześniej zarejestrowanych odmian w tym segmencie. Ponadto odmiana charakteryzuje się wysoką odpornością na pękanie łuszczyn i osypywanie nasion w niekorzystnych warunkach podczas zbioru. Odmiana rekomendowana do uprawy na terenie całego kraju tylko na stanowiskach, na których stwierdzono występowanie patogenu kiły kapustnych. 21

ANDROMEDA... i kiła rady nie da!!! Typ odmiany: odmiana mieszańcowa Rejestracja: Polska 2012 Odporność na choroby: bardzo wysoka odporność na specyficzne rasy kiły kapustnych Odporność na osypywanie nasion: wybitna Termin kwitnienia: Termin dojrzewania: Mrozoodporność: bardzo dobra Kompleks glebowy: średni Termin siewu i obsada: wczesny: 35-40 roślin/m 2 optymalny: 40-45 roślin/m 2 późny: 45-50 roślin/m 2 Dodatkowe informacje: odmiana rekomendowana do uprawy na stanowiskach, na których stwierdzono występowanie patogenu kiły kapustnych Doświadczenia LG 2013 przeprowadzone w warunkach występowania patogenu kiły kapusty - woj. pomorskie Plon nasion dt/ha 48 50 42 45 ANDROMEDA ODMIANA 1 38 ODMIANA 2 40 35 30 25 22 Odmiana 1 i 2 - inne odmiany odporne na kiłę 20

Dargosław - kwiecień 2016 Zbigniew Kruk Dargosław, pow. gryficki, woj. zachodniopomorskie Kiła kapustnych jest dużym problemem w uprawie rzepaku w woj. zachodniopomorskim. Jedynym sposobem by z sukcesem uprawiać rzepak w naszym regionie jest wybór odmian odpornych na tę chorobę. Postawiłem na odmianę ANDROMEDA i się nie zawiodłem - w moim gospodarstwie osiągam plony 5 t/ha. 23

ARTOGA Cesarzowa europejski ch pól Typ odmiany: odmiana mieszańcowa Rejestracja: Polska 2010 Odporność na choroby: pozioma (wielogenowa) odporność na suchą zgniliznę kapustnych Odporność na osypywanie nasion: dobra Termin kwitnienia: wczesny Termin dojrzewania: Mrozoodporność: wybitna Kompleks glebowy: średni Termin siewu i obsada: wczesny: 35-40 roślin/m 2 optymalny: 40-45 roślin/m 2 późny: 45-50 roślin/m 2 Dodatkowe informacje: uniwersalny termin siewu Doświadczenia PDO COBORU 2015 Plon nasion [dt/ha] 24 48,8 ARTOGA 48,5 48,9 48,7 48,5 48,3 48,1 47,9 47,7

Pan Jan Gunia Prezes PR Gowrol Sp. z o.o. - Goworowice, woj. opolskie Nasze gospodarstwo od kilku lat współpracuje z firmą Limagrain. Obecnie siejemy około 90 ha rzepaku ozimego. Już trzeci sezon uprawę rzepaku na naszym gospodarstwie opieramy na niezawodnej odmianie ARTOGA. Pomimo, że na polskim rynku co rok pojawiają się nowe odmiany, to my wiernie trzymamy się genetyki LG, która wyróżnia się wysokim i stabilnym plonem oraz łatwością adaptacji do różnych warunków glebowych. W tym sezonie na naszych polach testujemy również odmianę ACAPULCO. 25

ALICANTE RLM7 Typ odmiany: Rejestracja: Odporność na choroby: Odporność na osypywanie nasion: Termin kwitnienia: Termin dojrzewania: Mrozoodporność: Kompleks glebowy: odmiana mieszańcowa EU 2015, w trakcie rejestracji COBORU - II rok badań rejestrowych sucha zgnilizna kapustnych - gen Rlm7 bardzo wysoka wczesny bardzo dobra słaby/średni Termin siewu i obsada: wczesny: 35-40 roślin/m 2 Dodatkowe informacje: optymalny: 40-45 roślin/m 2 późny: 45-50 roślin/m 2 odmiana rekomendowana do siewu w terminie optymalnym i późnym Doświadczenia rejestrowe I rok badań COBORU 2015 Plon nasion [dt/ha] 55,8 60 55 26 ALICANTE 48,2 50 45 40 35 30

Leszek Chwalisz Manager ds. Produktu Jedna z najnowszych odmian mieszańcowych z odpornością na suchą zgniliznę kapustnych, dzięki obecności genu Rlm7. Odmiana aktualnie testowana jest w drugim roku badań rejestrowych w COBORU, po pierwszym roku uzyskała plon 55,8 dt/ha, plon tłuszczu 24,3 dt/ha. W sezonie 2015/2016 ALICANTE bardzo dobrze przezimowała w północnych częściach kraju, gdzie wystąpiły bardzo niskie temperatury. Odmiana sprawdzona i rekomendowana do uprawy na słabszych stanowiskach, w szczególności przydatna do opóźnionych siewów. 27

ALABAMA Typ odmiany: odmiana mieszańcowa Rejestracja: Polska 2015 Odporność na choroby: Odporność na osypywanie nasion: Termin kwitnienia: Termin dojrzewania: Mrozoodporność: Kompleks glebowy: pozioma ( wielogenowa) odporność na suchą zgniliznę kapustnych wybitna bardzo dobra średni Termin siewu i obsada: wczesny: 35-40 roślin/m 2 Dodatkowe informacje: optymalny: 40-45 roślin/m 2 późny: 45-50 roślin/m 2 uniwersalny termin siewu Doświadczenia własne LG 2015 Plon nasion dt/ha - 8 lokalizacji 52,9 53 28 ALABAMA 51 52 51 50 49 48 47

Leszek Chwalisz Manager ds. Produktu Nowość na polskim i europejskim rynku. Odmiana charakteryzuję się bardzo dobrą mrozoodpornością, co potwierdziły obserwacje w północnej części kraju jak i na Litwie, gdzie uszkodzenia po zimie były jeszcze większe, niż w Polsce. Ponadto odmiana ALABAMA charakteryzuje się również wysoką odpornością na pękanie łuszczyn i osypywanie się nasion w niekorzystnych warunkach podczas zbioru. Odmiana sprawdzona i zalecana do uprawy we wszystkich rejonach Polski. W doświadczeniach własnych LG odmiana plonowała na wysokim poziomie i uzyskała wynik 52,8 dt/ha. Zachęcam wszystkich rolników do sprawdzenia odmiany ALABAMA na swoich polach! 29

ARCHIBALD RLM7 Typ odmiany: odmiana mieszańcowa Rejestracja: EU 2013 Odporność na choroby: sucha zgnilizna kapustnych - gen Rlm Odporność na osypywanie nasion: bardzo dobra Termin kwitnienia: Termin dojrzewania: Mrozoodporność: bardzo dobra Kompleks glebowy: słaby/średni Termin siewu i obsada: wczesny: 35-40 roślin/m 2 optymalny: 40-45 roślin/m 2 późny: 45-50 roślin/m 2 Dodatkowe informacje: uniwersalny termin siewu Doświadczenie rozpoznawcze COBORU 2015 Plon nasion dt/ha 30 53,2 ARCHIBALD 48,7 55 50 45 40 35 30 25

ARIZONA Typ odmiany: odmiana mieszańcowa Rejestracja: EU 2014 Odporność na choroby: pozioma ( wielogenowa) odporność na suchą zgniliznę kapustnych Odporność na osypywanie nasion: bardzo dobra Termin kwitnienia: Termin dojrzewania: Mrozoodporność: bardzo dobra Kompleks glebowy: słaby/średni Termin siewu i obsada: wczesny: 35-40 roślin/m 2 optymalny: 40-45 roślin/m 2 późny: 45-50 roślin/m 2 Dodatkowe informacje: uniwersalny termin siewu Doświadczenia rozpoznawcze COBORU 2015 Plon nasion dt/ha 51,8 ARIZONA 48,7 55 50 45 40 35 30 25 31

AMAZON RLM7 Typ odmiany: odmiana mieszańcowa Rejestracja: Polska 2015 Odporność na choroby: sucha zgnilizna kapustnych - gen Rlm7 Odporność na osypywanie nasion: bardzo dobra Termin kwitnienia: Termin dojrzewania: Mrozoodporność: bardzo dobra Kompleks glebowy: słaby/średni Termin siewu i obsada: wczesny: 35-40 roślin/m 2 optymalny: 40-45 roślin/m 2 późny: 45-50 roślin/m 2 Dodatkowe informacje: odmiana rekomendowana do siewu w terminie wczesnym i optymalnym Doświadczenia rejestrowe ( II i III rok badań ) COBORU 2015 Plon nasion dt/ha 54 55 48,2 50 32 AMAZON 45 40 35 30 25

ADMIRAL Typ odmiany: odmiana mieszańcowa Rejestracja: EU 2011 Odporność na choroby: pozioma ( wielogenowa) odporność na suchą zgniliznę kapustnych Odporność na osypywanie nasion: bardzo dobra Termin kwitnienia: Termin dojrzewania: Mrozoodporność: bardzo dobra Kompleks glebowy: słaby/średni Termin siewu i obsada: wczesny: 35-40 roślin/m 2 optymalny: 40-45 roślin/m 2 późny: 45-50 roślin/m 2 Dodatkowe informacje: odmiana rekomendowana do siewu w terminie wczesnym i optymalnym Doświadczenia własne LG 2015 Plon nasion dt/ha 51,8 52 51 51,5 ADMIRAL 51 50,5 50 49,5 49 33

ALABASTER Typ odmiany: odmiana mieszańcowa Rejestracja: EU 2011 Odporność na choroby: pozioma ( wielogenowa) odporność na suchą zgniliznę kapustnych Odporność na osypywanie nasion: bardzo dobra Termin kwitnienia: Termin dojrzewania: Mrozoodporność: bardzo dobra Kompleks glebowy: słaby Termin siewu i obsada: wczesny: 35-40 roślin/m 2 optymalny: 40-45 roślin/m 2 późny: 45-50 roślin/m 2 Dodatkowe informacje: uniwersalny termin siewu Doświadczenia PDO COBORU 2015 Plon nasion dt/ha 49,5 34 48,8 ALABASTER 48,5 49 48,5 48 47,5 47 46,5

ALEXANDER RLM7 Typ odmiany: odmiana mieszańcowa Rejestracja: EU 2013 Odporność na choroby: sucha zgnilizna kapustnych - gen Rlm7 Odporność na osypywanie nasion: bardzo wysoka Termin kwitnienia: wczesny Termin dojrzewania: Mrozoodporność: bardzo dobra Kompleks glebowy: średni Termin siewu i obsada: wczesny: 35-40 roślin/m 2 optymalny: 40-45 roślin/m 2 późny: 45-50 roślin/m 2 Dodatkowe informacje: uniwersalny termin siewu Doświadczenia rozpoznawcze COBORU 2015 Plon nasion dt/ha 52,4 ALEXANDER 48,7 55 50 45 40 35 30 25 35

ASTRONOM RLM7 Typ odmiany: odmiana mieszańcowa Rejestracja: EU 2013 Odporność na choroby: sucha zgnilizna kapustnych - gen Rlm7 Odporność na osypywanie nasion: bardzo dobra Termin kwitnienia: Termin dojrzewania: Mrozoodporność: dobra Kompleks glebowy: średni Termin siewu i obsada: wczesny: 35-40 roślin/m 2 optymalny: 40-45 roślin/m 2 późny: 45-50 roślin/m 2 Dodatkowe informacje: odmiana rekomendowana do siewu w terminie optymalnym i późnym Doświadczenia rozpoznawcze COBORU 2015 Plon nasion dt/ha 36 52,3 ASTRONOM 48,7 55 50 45 40 35 30 25

ACAPULCO RLM7 Typ odmiany: odmiana mieszańcowa Rejestracja: Polska 2016 Odporność na choroby: sucha zgnilizna kapustnych - gen Rlm7 Odporność na osypywanie nasion: bardzo dobra Termin kwitnienia: Termin dojrzewania: Mrozoodporność: bardzo dobra Kompleks glebowy: średni Termin siewu i obsada: wczesny: 35-40 roślin/m 2 optymalny: 40-45 roślin/m 2 późny: 45-50 roślin/m 2 Dodatkowe informacje: odmiana rekomendowana do siewu w terminie optymalnym i późnym Doświadczenia rejestrowe ( II i III rok badań ) COBORU 2015 Plon nasion dt/ha 56 ACAPULCO 48,2 60 55 50 45 40 35 30 37

ATENZO RLM7 Typ odmiany: odmiana mieszańcowa Rejestracja: UE 2011 Odporność na choroby: sucha zgnilizna kapustnych - gen Rlm7 Odporność na osypywanie nasion: bardzo dobra Termin kwitnienia: Termin dojrzewania: Mrozoodporność: bardzo dobra Kompleks glebowy: średni Termin siewu i obsada: wczesny: 35-40 roślin/m 2 optymalny: 40-45 roślin/m 2 późny: 45-50 roślin/m 2 Dodatkowe informacje: odmiana rekomendowana do siewu w terminie optymalnym i późnym Doświadczenia PDO COBORU 2015 Plon nasion dt/ha 38 52,1 ATENZO 48,5 55 50 45 40 35 30 25

39

STR. ODMIANA TERMIN KWITNIENIA TERMIN DOJRZEWANIA ODPORNOŚĆ NA S. ZGNILIZNĘ KOMPLEKS GLEBOWY 41 ADRIANA ŚREDNI 42 PAMELA ŚREDNI 43 LOHANA ŚREDNI 40

ADRIANA Królowa europejski ch pól Typ odmiany: odmiana populacyjna Rejestracja: Polska 2008 Odporność na choroby: dobra odporność na czerń krzyżowych Odporność na osypywanie nasion: dobra Termin kwitnienia: Termin dojrzewania: Mrozoodporność: dobra Kompleks glebowy: średni Termin siewu i obsada: wczesny: 40-45 roślin/m 2 optymalny: 45-50 roślin/m 2 Dodatkowe informacje: odmiana rekomendowana do siewu w terminie wczesnym i optymalnym Doświadczenia PDO - odmiany populacyjne COBORU 2015 Plon nasion dt/ha 47,1 ADRIANA 46,6 47,5 47 46,5 46 45,5 45 44,5 41

PAMELA Dla wymagających Typ odmiany: odmiana populacyjna Rejestracja: Polska 2011 Odporność na choroby: dobra odporność na czerń krzyżowych Odporność na osypywanie nasion: dobra Termin kwitnienia: /średnio późny Termin dojrzewania: Mrozoodporność: dobra Kompleks glebowy: średni Termin siewu i obsada: wczesny: 40-45 roślin/m 2 optymalny: 45-50 roślin/m 2 Dodatkowe informacje: odmiana rekomendowana do siewu w terminie wczesnym i optymalnym Doświadczenia PDO- odmiany populacyjne COBORU 2015 Plon nasion dt/ha 42 47,1 PAMELA 46,6 47,5 47 46,5 46 45,5 45 44,5

LOHANA Typ odmiany: odmiana populacyjna Rejestracja: Polska 2011 Odporność na choroby: dobra odporność na czerń krzyżowych Odporność na osypywanie nasion: dobra Termin kwitnienia: /średnio późny Termin dojrzewania: Mrozoodporność: dobra Kompleks glebowy: średni Termin siewu i obsada: wczesny: 40-45 roślin/m 2 optymalny: 45-50 roślin/m 2 Dodatkowe informacje: odmiana rekomendowana do siewu w terminie wczesnym i optymalnym Doświadczenia PDO - odmiany populacyjne COBORU 2015 Plon nasion dt/ha 47,1 LOHANA 46,6 47,5 47 46,5 46 45,5 45 44,5 43

Przedstawiciele: 1 Mateusz Przyłucki Tel. kom. +48 607 603 204 Email: mateusz.przylucki@limagrain.com 2 Jerzy Tchórzewski Tel. kom. +48 609 310 826 Email: jerzy.tchorzewski@limagrain.com 3 Kamil Tyszka Tel. kom. +48 601 246 407 Email : kamil.tyszka@limagrain.com 1 2 3 4 5 Stanisław Sesiuk Tel. kom. +48 603 276 009 Email: stanislaw.sesiuk@limagrain.com Jacek Wojciechowski Tel. kom. +48 609 231 819 Email: jacek.wojciechowski@limagrain.com 4 5 6 6 Paweł Grabowski Tel. kom. +48 601 142 123 Email: pawel.grabowski@limagrain.com 7 8 9 7 Bartłomiej Andrzejewski Tel. kom. +48 665 035 934 E-mail: bartlomiej.andrzejewski@limagrain.com 10 11 8 Przemysław Orpel Tel. kom. +48 607 100 081 Email: przemyslaw.orpel@limagrain.com 9 Andrzej Trojanowski Tel. kom. +48 883 011 594 E-mail: andrzej.trojanowski@limagrain.com 10 11 Jakub Kamola Tel. kom. +48 603 106 900 Email: jakub.kamola@limagrain.com Marek Ciszewski Tel. kom. +48 601 687 438 Email : marek.ciszewski@limagrain.com LIMAGRAIN CENTRAL EUROPE Société Européenne Spółka Europejska Oddział w Polsce ul. Ks.P. Wawrzyniaka 2, 62-052 Komorniki Tel.: +48 61 657 19 85, Fax: +48 61 657 19 86 office@limagrain.pl, www.lgseeds.pl /LGseedsPolska