WskaŸniki cen wêgla energetycznego na rynkach miêdzynarodowych

POLITYKA ENERGETYCZNA Tom 8 Zeszyt specjalny 2005 PL ISSN 1429-6675 Zbigniew GRUDZIÑSKI* WskaŸniki cen wêgla energetycznego na rynkach miêdzynarodowych STRESZCZENIE. Ceny wêgla na rynkach miêdzynarodowych podlegaj¹ znacznym zmianom wynikaj¹cym zarówno z praw rynkowych (równowaga poda y i popytu), jak i z konkurencyjnoœci innych noœników energii pierwotnej oraz wp³ywu ró norakich czynników pozarynkowych. Obecnie na rynku wystêpuje tendencja spadkowa cen. Dotyczy to zarówno rejonu Atlantyku jak i Pacyfiku. Spadek cen CIF na rynku by³by du o wiêkszy gdyby nie stosunkowo wysoki poziom cen FOB. Poziom cen w transakcjach na rynkach finansowych wskazuje, e bardziej znacz¹cego spadku cen wêgla nie nale y siê spodziewaæ. Obecnie ceny gazu s¹ o 130% wy sze, a ropy o 290%, od cen wêgla w porównywalnych jednostkach. S OWA KLUCZOWE: wêgiel kamienny energetyczny, ceny wêgla, rynki miêdzynarodowe, wskaÿniki cen Wprowadzenie Produkcja wêgla kamiennego w œwiecie w roku 2003 wynios³a 4037 mln Mg i by³a wy sza o oko³o 128 mln Mg (3,3%) od produkcji w roku poprzednim. Od 2000 roku wzrost produkcji wyniós³ 11%, natomiast na przestrzeni ostatnich 25 lat produkcja wêgla wzros³a o 47%. Wzrost w ostatnich latach by³ wynikiem w g³ównej mierze wzrostu produkcji * Dr in. Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi¹ PAN, Kraków; e-mail: zg@min-pan.krakow.pl Recenzent: dr in. Lidia GAWLIK 319

w Chinach, Indonezji i Rosji. W Chinach produkcja w 2003 roku wzros³a a o 105 mln t (wg Coal Information) czyli o prawie o 8%. Najdynamiczniej jednak produkcja rozwija siê w Indonezji, która zwiêkszy³a wydobycie w 2004 roku a o 20%. W takich krajach jak Australia, RPA i Polska nast¹pi³a stabilizacja produkcji wêgla [5]. Miêdzynarodowy rynek wêgla kamiennego to oko³o 718 mln Mg w 2003 roku, co stanowi oko³o 18% œwiatowej produkcji wêgla. Prawie 90% dostaw wêgla realizowana jest drog¹ morsk¹. W przypadku wêgla energetycznego w 2003 roku wymianie handlowej podlega³o 512 mln ton (rys. 1). By³ to kolejny rok dynamicznego wzrostu (10%) tej wymiany. Od 2000 roku miêdzynarodowy handel wêglem energetycznym wzrós³ prawie o 35% czyli o 131 mln Mg. W eksporcie wêgla kamiennego energetycznego dominuje w zasadzie szeœæ krajów, z czego trzy Australia (100 mln Mg w 2003 r.), Republika Po³udniowej Afryki (70 mln Mg) i Rosja (47 mln Mg) s¹ tradycyjnymi dostawcami wêgla na œwiecie, a pozosta³e trzy kraje: Chiny (80 mln Mg) Indonezja (75 ml t) i Kolumbia (46 ml t) s¹ nowymi dynamicznie rozwijaj¹cymi siê eksporterami. Udzia³ tych szeœciu eksporterów w ca³kowitej wymianie handlowej wêglem energetycznym wyniós³ 82%. Polska, która w 2003 roku wyeksportowa³a 17,3 mln Mg wêgla energetycznego, jest ósmym producentem na œwiecie, z 3,4% udzia³em w handlu miêdzynarodowym. Wiêkszoœæ wêgla produkowanego przez g³ównych eksporterów zu ywana jest na potrzeby wewnêtrzne tych krajów, z wyj¹tkiem Kolumbii, Indonezji i Australii. Dwa podstawowe rynki zbytu wêgla to rejon Pacyfiku i Atlantyku. Na tych dwóch rynkach skupia siê 95% obrotów rynku. Rynek azjatycki jest wiêkszy i jego znaczenie ca³y czas roœnie. Obroty na tym rynku s¹ ju o ponad 30% wiêksze ni na rynku atlantyckim (rys. 2). W 2003 roku w rejon Pacyfiku sprowadzono 251 mln Mg wêgla energetycznego, a w rejon Atlantyku 188 mln Mg. W stosunku do 2000 roku jest to wzrost o 23%, czyli 35 mln Mg (rejon Atlantyku). 600 550 512 mln Mg 500 450 400 381 425 464 350 300 2000 2001 2002 2003 Rys. 1. Miêdzynarodowy handel wêglem energetycznym, mln Mg ród³o: [5, 6] Fig. 1. Hard coal international trade, million tons 320

mln Mg 300 275 250 225 200 175 150 125 100 153 192 185 198 170 233 188 251 2000 2001 2002 2003 Atlantyk Pacyfik Rys. 2. Morski handel wêglem energetycznym, mln Mg/r ród³o: [6] Rys. 2. Hard coal sea trade, million tons Dla rejonu Pacyfiku g³ówni dostawcy to: Australia Chiny oraz Indonezja. Z kolei najwiêksi odbiorcy to przede wszystkim: Japonia, Korea i Tajwan. Dla rejonu Atlantyku g³ównymi dostawcami s¹: RPA, Kolumbia, Rosja, Polska oraz Wenezuela. Na ten rynek trafia te trochê wêgla z Australii i Indonezji. W rejonie Atlantyku rynek odbiorców to przede wszystkim kraje zachodnioeuropejskie oraz kraje basenu Morza Œródziemnego. RPA jest jedynym du ym producentem wêgla dostarczaj¹cym znaczne iloœci wêgla zarówno w rejon Atlantyku jak i Pacyfiku. Ceny FOB i CIF wêgla energetycznego na rynku miêdzynarodowym Miêdzynarodowe rynki wêgla energetycznego charakteryzuj¹ siê du ¹ pewnoœci¹ dostaw wêgla, tak wiêc przy imporcie nie wystêpuj¹ ograniczenia iloœciowe. Ceny wêgla natomiast podlegaj¹ znacznym zmianom wynikaj¹cym zarówno z praw rynkowych (równowaga poda y i popytu), jak i z konkurencyjnoœci innych noœników energii pierwotnej oraz wp³ywu ró norakich czynników pozarynkowych [2]. W przypadku wêgla (jak i dla innych towarów), ceny na rynkach miêdzynarodowych podaje siê jako ceny FOB (Free-On-Board ceny w eksporcie; jest to cena na statku w porcie za³adowania), albo jako ceny CIF (Cost-Insurance-Frieght ceny w imporcie, w okreœlonym porcie dostarczenia ³adunku). Rozró nienie to jest istotne, bowiem ceny na warunkach CIF obejmuj¹ z definicji tak e koszty transportu do okreœlonego miejsca oraz koszty ubezpieczenia ³adunku [3]. 321

Mówi¹c o cenach wêgla na rynkach miêdzynarodowych zazwyczaj mówi siê o cenie przeliczonej na 6000 kcal/kg NAR (25,12 MJ/kg, wartoœæ opa³owa w stanie roboczym), czyli na wêgiel o jakoœci œredniej zbli onej do parametrów wêgla, bêd¹cego przedmiotem miêdzynarodowego handlu. W rzeczywistoœci eksporterzy oferuj¹ w swoich portach wiele gatunków ró ni¹cych siê takimi parametrami jak wartoœæ opa³owa, zawartoœæ siarki i zawartoœæ popio³u. Obecnie na rynku miêdzynarodowym wystêpuje tendencja spadkowa cen. Dotyczy to zarówno rejonu Atlantyku jak i Pacyfiku. Dobrymi indykatorami cen dla rynków odbiorców s¹ wskaÿniki cen, które s¹ opracowywane przez wiele firm. WskaŸnik cenowy wêgla jest œredni¹ cen¹ wêgla na konkretnym rynku producentów b¹dÿ odbiorców wêgla; ma on odzwierciedlaæ bie ¹c¹ sytuacjê cenow¹ wêgla. Spoœród dostêpnych publikacji analizuj¹cych bie ¹c¹ sytuacjê na miêdzynarodowych rynkach wêgla i podaj¹cych informacje o cenach, na uwagê zas³uguj¹ wskaÿniki publikowane przez tygodnik International Coal Report (ICR) oraz comiesiêczny dodatek statystyczny do tego czasopisma oraz tygodnik McCloskey Coal Report [1, 4]. Rysunek 3 przedstawia zmiany cen wêgla energetycznego (ICR Steam coal marker price NWE CIF ARA) w imporcie do krajów Europy Zachodniej. Horyzont czasowy pokazany na wykresie obejmuje ca³y okres, w którym ten wskaÿnik cenowy by³ publikowany, w celu pokazania tendencji, jakie siê kszta³towa³y na tym rynku. Na rysunku 3 zaznaczono okresy wzrostów i spadków cen. Od 1991 roku mamy do czynienia z trzema okresami wzrostu cen i czterema okresami spadku cen (tab. 1). Rys. 3. Ceny wêgla energetycznego w imporcie na rynki Europy Pó³nocnej i Zachodniej ICR Steam coal marker price NWE (ceny CIF ARA) ród³o: [10] Fig. 3. Price changes of steam coal imported to North and Western Europe ICR steam coal marker price NEW (CIF ARA) 322

TABELA 1. Tendencje zmian ceny wskaÿnikowej dla rynku europejskiego ICR Steam coal marker price NWE (ceny CIF ARA) TABLE 1. Tendencies of marker price changes on the European market ICR Steam coal marker price NWE (CIF ARA) Numer okresu Okres Iloœæ miesiêcy zmian Cena na koñcu okresu Tendencja Zmiana ceny USD/Mg USD/Mg % styczeñ 91 43,5 I styczeñ 91 lipiec 93 30 32,4 11,2 26% II lipiec 93 lipiec 95 24 45,4 13,0 40% III lipiec 95 lipiec 99 48 26,7 18,7 41% IV lipiec 99 maj 01 22 42,4 15,8 59% V maj 01 sierpieñ 02 15 26,0 16,4 39% VI sierpieñ 02 listopad 04 26 77,8 51,8 199% VII listopad 04 lipiec 05 9 62,8 15,0 19% Obecnie rynek wêgla znajduje siê w okresie spadku cen (okres VII), który zacz¹³ siê od listopada 2004. Od tego czasu ceny spad³y o 15 USD/Mg, tj. o 19%. Natomiast pierwsze sygna³y o mo liwym odwróceniu siê tendencji wyst¹pi³y w sierpniu 2004 roku, kiedy to rozpocz¹³ siê trwaj¹cy trzy miesi¹ce spadek cen. Ceny wówczas spad³y z poziomu 77,9 USD/Mg do 72,1 USD/Mg. Analizuj¹c rysunek 3, mo na zauwa yæ e odwrócenie tendencji cen na tym rynku wystêpowa³o najczêœciej w okresie lipca. trwaj¹cy aktualnie spadek cen nast¹pi³ po okresie najwy szych w historii wzrostów cen. Ceny wówczas wzros³y (okres VI) w przeci¹gu 26 miesiêcy o 51,8 USD/Mg czyli a o 199%. Ten silny wzrost cen wyst¹pi³ po okresie najni szych cen w historii notowañ tego wskaÿnika w sierpniu 2002 roku ceny osi¹gnê³y poziom 26 USD/Mg. Obecny spadek cen trwa ju 9 miesiêcy, podczas gdy z dotychczasowych doœwiadczeñ wynika, e raz ustalona tendencja trwa³a co najmniej 15 miesiêcy. Ceny w imporcie do Europy Zachodniej (CIF ARA Amsterdam-Roterdam-Anwerpia) obecnie (w koñcu lipca) ukszta³towa³y siê na poziomie 61 63 USD/Mg (czerwiec lipiec) czyli oko³o 50 52 EUR/Mg. Na rysunku 4 przedstawiono porównanie cen wêgla wyra onych w USD, EUR i z³. Obecne ceny wêgla energetycznego przeliczone na EUR s¹ na poziomie cen z prze³omu lat 2000 i 2001. Ceny CIF ARA w z³/mg swoje maksimum osi¹gnê³y w lipcu 2004 na poziomie 283,7 z³/mg. Obecnie te ceny kszta³tuj¹ siê na poziomie 213,5 z³/mg. Obecna sytuacja na miêdzynarodowym rynku wêgla w 2005 roku charakteryzuje siê, jak ju wspomniano, spadkiem cen CIF przy stosunkowo jeszcze wysokich cenach FOB i spadaj¹cych gwa³townie cenach frachtów morskich. 323

Rys. 4. Porównanie cen wêgla energetycznego (ICR Steam coal marker price NWE) wyra onych w USD/Mg, EUR/Mg i z³/mg Fig. 4. Price comparison of steam coal (imported to the European market) in USD/Mg, EUR/Mg and PLN/Mg Ceny wêgla zale ¹ tak e od rodzaju kontraktu (kontrakty terminowe, transakcje spot, oferty przetargowe, transakcje zawierane na rynku elektronicznym), a tak e od wielkoœci transakcji, wymagañ jakoœciowych oraz warunków dostaw. Obecnie w praktyce zakupów wêgla energetycznego obserwuje siê odchodzenie od wymagañ œcis³ego dostosowania jakoœciowego wêgla do urz¹dzeñ wytwórczych, a kupuj¹cy poszukuj¹ przede wszystkim wêgla taniego. Prowadzi to do ni szego stanu zapasów wêgla, zwiêkszonych zakupów na rynkach spot i krótszych terminów kontraktów, co równoczeœnie zwiêksza prawdopodobieñstwo zmiennoœci cen. Na rynku miêdzynarodowym wêgla poszczególni eksporterzy z ró nych rejonów œwiata konkuruj¹ ze sob¹ poprzez okreœlenie ceny dostawy swojego produktu do odbiorcy (czyli ceny CIF), a wiêc ceny transportu morskiego (frachtu) maj¹ zasadniczy wp³yw na tê konkurencjê. Po ¹dany zysk producenta-eksportera (mierzony poziomem odpowiednio konkurencyjnej ceny FOB w okreœlonym porcie za³adowania) w du ej mierze determinuje kierunek eksportu, czyli rynek, na który eksporter oferuje swój produkt. Tak wiêc o cenach w imporcie decyduje poziom cen eksportera oraz koszty transportu. Koszt transportu to koszt frachtu morskiego z portu za³adowania do portu odbiorcy. Koszty frachtu zale ¹ od odleg³oœci transportowej oraz wielkoœci statku (wêgiel transportuje siê du ymi statkami typu capesize o ³adownoœci oko³o 110 140 tys. ton oraz mniejszymi typu panamax o ³adownoœci oko³o 60 tys. ton) [4]. Na rysunku 5 przedstawiono jak zmienia³y siê stawki frachtowe w ostatnim okresie czyli od pocz¹tku ostatniego wzrostu cen CIF na rynku miêdzynarodowym (lipiec 2002). Obecnie stawki frachtowe w przewozach statkami capesize z portów Richards Bay i Bolivar s¹ na 324

Rys. 5. Dynamika zmian stawek frachtowych w przewozach wêgla z Kolumbii i RPA do Europy statkami capesize ród³o: International Coal Report Fig. 5. Trends of freight rates in maritime transportation of coal from Colombia and South Africa to Europe capesize vessels poziomie oko³o 10USD/Mg i s¹ ni sze o oko³o 70% od cen z grudnia 2004, kiedy ceny te osi¹gnê³y maksimum. Z danych na rysunku 5 wynika tak e, e na ceny w imporcie du y wp³yw maj¹ ceny transportu morskiego. Przyk³adowo, udzia³ frachtu w cenie wêgla CIF na rynku Europejskim w 2004 roku kszta³towa³ siê na poziomie oko³o 30%, a w roku 2005 udzia³ ten ju spad³ do 15%. Jest to zwi¹zane z gwa³townym spadkiem stawek frachtowych w 2005 roku. Spadek cen wêgla energetycznego na rynku by³by du o wiêkszy gdy nie pewna stabilizacja cen FOB. W 2005 roku ceny te oscyluj¹ w okolicy 50 USD/Mg. Na rysunku 6i7 przedstawiono jak kszta³towa³y siê przyk³adowe ceny FOB w portach g³ównych eksporterów w podziale na g³ównych dostawców do rejonu europejskiego i azjatyckiego. Na rysunku 7 dla rynku azjatyckiego przedstawiono tak e poziom cen CIF w portach Japonii i Korei. Ceny FOB w lipcu 2004 przekracza³y obecne ceny CIF o oko³o 15%. Cena FOB w Richards Bay (RPA) w lipcu 2004 roku wynosi³a 73 USD/Mg, podczas gdy w koñcu czerwca 2005 ukszta³towa³a siê na poziomie 49,8 USD/Mg, ale i tak cena z czerwca 2005 jest o 250% wy sza od cen z lipca 2002 roku. Wystêpuj¹ce zmiany trendów cen FOB i frachtów nie zawsze s¹ zbie ne. Od lipca 2002 a do listopada 2005 roku obserwujemy ci¹g³y wzrost cen FOB, gdy tym czasie ceny frachtów po wzroœcie trwaj¹cym do stycznia 2004 gwa³townie spad³y by osi¹gn¹æ minimum w lipcu 2004 roku, póÿniej ros³y do listopada, po czym rozpocz¹³ siê spadek stawek trwaj¹cy 325

cena wêgla [USD/Mg] 85 80 75 70 65 60 55 50 45 40 35 30 25 20 Rynek europejski FOB Bolivar FOB Richards Bay 1 lip 02 1wrz02 1 lis 02 1sty03 1mar03 1maj03 1 lip 03 1wrz03 1 lis 03 1sty04 1mar04 1maj04 1 lip 04 1wrz04 1 lis 04 1sty05 1mar05 1maj05 1 lip 05 FOB Richards Bay FOB Bolivar Rys. 6. Œrednie ceny wêgla energetycznego dla rynku europejskiego FOB Richards Bay (RPA) 6000 kcal/kg NAR, FOB Bolivar (Kolumbia) 6300 kcal/kg GAR. Maksymlana zawartoœæ siarki 1%. ród³o: [9] Fig. 6. Average prices of steam coal on the European market FOB Richards Bay (SA) 6000 kcal/kg NAR, FOB Bolivar (Colombia) 6300 kcal/kg GAR. Maximum sulphur content 1% do chwili obecnej. Stawki w frachtowe w przewozach wêgla do Europy zbli aj¹ siê do poziomu z lipca 2004 i 2003 roku. Tendencje i przewidywania co do przysz³ych cen wêgla przedstawiono na rysunku 8. Poziomy tych cen oszacowane s¹ przez firmê Tradition Financial Services Ltd (TFS). Ceny wêgla nie odnosz¹ siê do transakcji fizycznych, lecz do transakcji finansowych. Zaprezentowane wskaÿniki cen wêgla energetycznego odnosz¹ siê do wêgla o wartoœci opa³owej 6000 kcal/kg w stanie roboczym: wskaÿnik API#2 odpowiada cenom CIF w portach ARA, natomiast API#4 jest wskaÿnikiem cen FOB w po³udniowoafrykañskim porcie Richards Bay. S¹ to œrednie ceny z ofert kupna i sprzeda y. WskaŸniki API podawane przez TFS s¹ wykorzystywane w transakcjach forward na rynkach OTC (handel pozagie³dowy). Poniewa dotycz¹ transakcji zawieranych na przysz³oœæ, mo na je traktowaæ jako pewnego rodzaju prognozy krótkoterminowe cen. Poziom cen w transakcjach na rynkach finansowych oraz aktualne oceny analityków rynkowych wskazuj¹, e bardziej znacz¹cego spadku cen wêgla nie nale y siê spodziewaæ. Trzeba jednak pamiêtaæ, e poziomy cen wêgla na rynkach odbiorców charakteryzuj¹ siê w ostatnim latach bardzo du ¹ zmiennoœci¹; okresowo wystêpuj¹ bardzo wysokie spadki b¹dÿ wzrosty cen, a stabilizacje cen na okreœlonym poziomie trwaj¹ bardzo krótko i nie przekraczaj¹ trzech miesiêcy. 326

Rys. 7. Œrednie ceny wêgla energetycznego dla rynku azjatyckiego FOB Newcastle (Australia) 6300 kcal/kg GAR, FOB Kalimantan 6300 kcal/kg GAR, FOB Qinhuangdao (Chiny) 6300 kcal/kg GAR, CIF Japonia 6000 kcal/kg NAR, CIF Korea 6000 kcal/kg NAR. Wszystkie gatunki wêgla maj¹ poni ej 1% zawartoœci siarki ród³o: [9] Fig. 7. Average steam coal prices on the Asian market FOB Newcastle (Australia) 6300 kcal/kg GAR, FOB Kalimantan 6300 kcal/kg GAR, FOB Qinhuangdao (China) 6300 kcal/kg GAR, CIF Japan 6000 kcal/kg NAR, CIF Korea 6000 kcal/kg NAR. All coals are less than 1% sulphur content USD/Mg 70 65 60 55 50 45 40 III kw. '05 IV kw '05 Ikw'06 II kw '06 rok 2006 rok 2007 API#2 (CIF ARA) API#4 (FOB Richards Bay) Rys. 8. Prognozowane wskaÿniki cen wêgli energetycznych na podstawie ostatnich transakcji na rynkach finansowych (VII 2005) ród³o: [7] Fig. 8. Forecasted marker prices of steam coal basing on the last transactions on the financial markets (VII 2005) 327

Ceny wêgla energetycznego a ceny innych noœników energii Du y wp³yw na kszta³towanie siê okreœlonych tendencji cen wêgla maj¹ tak e ceny innych noœników energii. Na rysunku 9 przedstawiono porównanie cen ropy naftowej Brent oraz gazu ziemnego importowanego do UE z cenami wêgla energetycznego w warunkach CIF ARA, w przeliczeniu na paliwo umowne w ostatnich trzech latach w uk³adzie miesiêcznym. Obecnie ceny gazu s¹ o 130% wy sze, a ropy 290% od cen wêgla w porównywalnych jednostkach. Nale y siê tak e spodziewaæ, e jeszcze w 2005 roku potwierdz¹ siê prognozy co do wzrostu cen ropy naftowej na rynkach œwiatowych: szacuje siê, e ceny ropy mog¹ w tym roku wzrosn¹æ a do ponad 80 dolarów za bary³kê i za tymi cenami z pewnoœci¹ pod¹ ¹ ceny gazu ziemnego. Obecnie ceny gazu importowanego do UE s¹ o 40% wy sze od œrednich cen z 2004 roku. Rys. 9. Porównanie œrednich miesiêcznych cen ropy Brent z cenami gazu ziemnego na rynkach europejskich oraz z cen¹ wskaÿnikow¹ wêgla energetycznego dla rynku europejskiego w przeliczeniu na paliwo umowne ród³o: [8, 10] Fig. 9. Comparison of average monthly prices of crude oil Brent with prices of gas on the European market and with marker prices of steam coal imported to the European Union (according to ICR) Podsumowanie 1. Produkcja wêgla kamiennego w œwiecie w roku 2003 wynios³a 4037 mln Mg i by³a wy sza o oko³o 128 mln Mg (3,3%) od produkcji w roku poprzednim. Od 2000 roku wzrost produkcji wyniós³ 11%. 328

2. Miêdzynarodowy rynek wêgla kamiennego charakteryzuje siê obrotami na poziomie oko³o 718 mln Mg w roku 2003 i stanowi to oko³o 18% œwiatowej produkcji wêgla. 3. Ceny wêgla podlegaj¹ znacznym zmianom wynikaj¹cym zarówno z praw rynkowych, jak i z konkurencyjnoœci innych noœników energii pierwotnej oraz wp³ywu ró norakich czynników pozarynkowych. 4. Obecnie na rynku miêdzynarodowym wystêpuje tendencja spadkowa cen. Dotyczy to zarówno rejonu Atlantyku jak i Pacyfiku. 5. Ceny CIF ARA w z³/mg osi¹gnê³y swoje maksimum w lipcu 2004 na poziomie 283,7 z³/mg. Obecnie te ceny kszta³tuj¹ siê na poziomie 213,5 z³/mg. 6. O cenach w imporcie decyduje poziom cen eksportera oraz koszty transportu. Koszt transportu to koszt frachtu morskiego z portu za³adowania do portu odbiorcy. Obecnie stawki frachtowe w przewozach statkami capesize z portów Richards Bay i Bolivar s¹ na poziomie oko³o 10 USD/Mg i s¹ ni sze o oko³o 70% od cen z grudnia 2004, kiedy ceny te osi¹gnê³y maksimum. Stawki w frachtowe w przewozach wêgla do Europy zbli aj¹ siê do poziomu z lipca 2004 i 2003 roku. 7. Spadek cen wêgla na rynku by³by du o wiêkszy gdyby nie stabilizacja cen FOB, które w 2005 roku oscyluj¹ w okolicy 50 USD/Mg. 8. Poziom cen w transakcjach na rynkach finansowych oraz aktualne oceny analityków rynkowych wskazuj¹, e bardziej znacz¹cego spadku cen wêgla nie nale y siê spodziewaæ. Jednak trzeba pamiêtaæ, e poziomy cen wêgla na rynkach odbiorców wykazuj¹ siê w ostatnim latach bardzo du ¹ zmiennoœci¹. 9. Obecnie ceny gazu s¹ o 130%wy sze a ropy o 290% od cen wêgla w porównywalnych jednostkach i st¹d bêdzie wynikaæ dalsza atrakcyjnoœæ wêgla. Literatura [1] GRUDZIÑSKI Z., 2004 Produkcja i ceny wêgla energetycznego w œwiecie. Polityka Energetyczna tom 7, z. specjalny. Wyd. IGSMiE PAN, Kraków, s. 421 433. [2] LORENZ U., GRUDZIÑSKI Z., 2001 Pozarynkowe czynniki wp³ywaj¹ce na ceny surowców energetycznych. XV Konferencja z cyklu Zagadnienia surowców energetycznych w gospodarce krajowej. Zakopane, 14 17 paÿdziernika 2001. Sympozja i Konferencje nr 52. Wyd. IGSMiE PAN. Kraków 2001, s. 171 183. [3] LORENZ U., GRUDZIÑSKI Z. 2004 Wêgiel energetyczny tendencje cen na miêdzynarodowych rynkach. Przegl¹d Górniczy nr 5 (979). Wyd. ZG SITG Katowice 2004, s. 6 9 [4] LORENZ U., GRUDZIÑSKI Z. 2005 Sytuacja na miêdzynarodowych rynkach wêgla energetycznego. Gospodarka Surowcami Mineralnymi t. 21, z. 2 (979). Wyd. IGSMiE PAN, Kraków, s. 5 16. [5] Coal Facts 2004, 2003 World Coal Institute. [6] Coal Information 2004. Wyd. IEA Statistics, Paris. [7] Coal Trader International (numery z okresu kwiecieñ lipiec 2005). Wyd. Platts The McGraw Hill Companies, England. [8] Commodity Price Data (www.worldbank.org) 329

[9] International Coal Report (ICR). Wyd. Platts The McGraw Hill Companies, England. [10] ICR Coal Statistics Monthly. Wyd. Platts McGraw Hill Companies, England. Zbigniew GRUDZIÑSKI Marker price of steam coal on the world market Abstract Coal prices on international markets changes considerably due to market rules (supply demand equilibrium) and also as a result of competition with other primary energy sources as well as many other non market originated factors. Currently the decreasing price tendency can be observed. This is valid both for Atlantic and Pacific regions The decrease of CIF prices was constrained by a relatively high level of FOB prices. The level of prices on the financial markets show that further decrease of coal prices is not expected. Currently prices of gas are by 130% higher and oil prices are 290% higher than coal prices all measured in comparable units. KEY WORDS: steam coal, coal prices, international markets, price indicators