Pakiet 3 Dossier: podsumowanie dokumentacji promującej darmowe, poufne i dobrowolne testy w kierunku HIV

Pakiet 3 Dossier: podsumowanie dokumentacji promującej darmowe, poufne i dobrowolne testy w kierunku HIV Dziękujemy za pobranie dossier zawierającego podstawowe informacje dotyczące dostępnej prezentacji Dossier zostało napisane, by wesprzeć organizacje realizujące program Europejskiego Tygodnia Testowania w kierunku HIV. Naszym zdaniem dossier może być przydatne na dwa sposoby: 1. W celu przekazania i uzupełnienia wiedzy uzasadniającej konieczność zwiększenia ilości działań na rzecz testowania w kierunku HIV 2. W celach doradczych, dla ułatwienia współpracy pomiędzy partnerami (takimi jak politycy, krajowe i lokalne organy planujące i koordynujące działania związane z HIV/AIDS, służba zdrowia oraz organizacje społeczno obywatelskie) oraz w celu uzyskania ich poparcia w promowaniu regularnego testowania w kierunku HIV. Niniejszy dokument został opracowany w celu dostarczenia dodatkowych, nie zawartych w slajdach, informacji oraz jako pomoc przy prezentowaniu dossier zainteresowanym organom rządowym, partnerom i organizacjom. Zawarte w obu dokumentach informacje są uzasadnieniem i rozwinięciem kluczowych przesłań Europejskiego Tygodnia Testowania w kierunku HIV. Dokument zawiera: Sekcja 1 Lista skrótów i definicji Sekcja 2 Kluczowe przesłania tygodnia testowania Sekcja 3 Wiedza na temat lokalnej epidemii HIV: sytuacja HIV w Europie Sekcja 4 Późne rozpoznanie zakażenia HIV Sekcja 5 Charakterystyka osób z późno rozpoznanym zakażeniem HIV Sekcja 6 Konsekwencje późnego rozpoznania Sekcja 7 Bariery dla testowania w kierunku HIV Sekcja 8 Przezwyciężanie barier dla testowania w kierunku HIV Sekcja 9 Monitorowanie programu i ocena Sekcja 10 Podsumowanie Sekcja 11 Wzory slajdów Celem niniejszego dokumentu jest jedynie wsparcie i udzielenie porad. Wykorzystanie zawartych w nim informacji oraz/lub użycie Dossier jako elementu 1

działań w zakresie Europejskiego Tygodnia Testowania w kierunku HIV nie jest obowiązkowe. W razie pytań prosimy o kontakt pod adresem e-mail: hiveurope@cphiv.dk. Przypominamy również o naszej aktywności na Facebooku (facebook.com/eurohivtestweek) i Twitterze (twitter.com/eurohivtestweek). Zachęcamy do dzielenia się planami, wszelkimi informacjami i zdjęciami, co pozwoli nam budować zainteresowanie tygodniem testowania oraz udział w jego przebiegu. 2

Sekcja 1 Lista skrótów i definicji Skróty użyte w niniejszym dokumencie AIDS Acquired immunodeficiency syndrome Zespół nabytego niedoboru odporności ART Antiretroviral treatment leczenie / terapia antyretrowirusowa CD4 Cluster of differentiation gronko różnicowania (jednostka miary ilości białych krwinek będąca jednostka miary zaawansowania infekcji HIV) ECDC European Centre for Disease Prevention and Control Europejskie Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób HIV Human immunodeficiency virus Ludzki wirus niedoboru odporności HTC HIV testing and counselling Poradnictwo i testowanie w kierunku HIV IDU Injecting drug user Osoba uzależniona od dożylnych substancji psychoaktywnych MSM Men who have sex with men Mężczyźni mający kontakty seksualne z mężczyznami NGO Non-governmental organisation Organizacja pozarządowa PLHIV People living with HIV Ludzie żyjący z HIV STI Sexually transmitted infection Infekcje przenoszone drogą płciową SW Sex worker Pracownik seksualny TB Tuberculosis - Gruźlica UNAIDS United Nations Joint Programme on HIV/AIDS - Wspólny Program Narodów Zjednoczonych Zwalczania HIV i AIDS US CDC Centre for Disease Control Centrum Zwalczania i Zapobiegania Chorobom WHO World Health Organisation Światowa Organizacja Zdrowia Kraje należące do Europejskiego Regionu WHO Europa Zachodnia: Andora, Austria, Belgia, Dania, Finlandia, Francja, Niemcy, Grecja, Islandia, Irlandia, Izrael, Włochy, Luksemburg, Malta, Monako, Holandia, Norwegia, Portugalia, San Marino, Hiszpania, Szwecja, Szwajcaria, Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej. Europa Centralna: Albania, Bośnia i Hercegowina, Bułgaria, Chorwacja, Cypr, Republika Czech, Węgry, była Jugosławia, republika Macedonii, Montenegro, Polska, Rumunia, Serbia, Słowacja, Słowenia, Turcja. 3

Europa Wschodnia: Armenia, Azerbejdżan, Białoruś, Estonia, Gruzja, Kazachstan, Kirgistan, Łotw, Litwa, Mołdawia, Rosja, Tadżykistan, Turkmenistan, Ukraina, Uzbekistan. 4

Sekcja 2 Kluczowe przesłania tygodnia testowania Przegląd kluczowych przesłań Niniejsza sekcja zawiera kluczowe przesłania Europejskiego Tygodnia Testowania w kierunku HIV. Głównym celem tygodnia testowania na HIV jest zwiększenie świadomości o korzyściach wynikających z testowania w kierunku HIV, a tym samym zwiększenie ilości osób świadomych swojego zakażenia. Dossier zawiera informacje i dane będące uzasadnieniem konieczności dążenia do tych celów oraz kluczowe przesłania Europejskiego Tygodnia Testowania w kierunku HIV. Przesłanie skierowane do wszystkich odbiorców Organizacja HIV w Europie apeluje do społeczeństwa europejskiego, aby zjednoczyło się na ten jeden tydzień, w celu zwiększenia świadomości korzyści wynikających z testowania w kierunku HIV. Ma to na celu zwiększenie ilości osób wiedzących o swoim zakażeniu i mogących przystąpić do leczenia. Wiadomość skierowana do polityków i organizacji 1. Dzięki uzyskanym przez ostatnie 30 lat postępom w medycynie pozytywny wynik testu w kierunku HIV przestał być wyrokiem śmierci i stał się możliwym do opanowania stanem medycznym. Większość zakażonych, którzy zostali odpowiednio wcześnie zdiagnozowani i przystąpili do leczenia, może prowadzić normalne, zdrowe życie. 2. Fakt, iż około 30-50% z 2,3mln zakażonych w Europie nie jest świadoma swojego stanu, a 50% osób z potwierdzonym zakażeniem zostało zdiagnozowanych zbyt późno, co przesunęło w czasie rozpoczęcie ich leczenia jest nieakceptowalny. 3. Priorytetem rządów europejskich powinno być zapewnienie jak najszerszego dostępu do dobrowolnych, darmowych i poufnych testów w kierunku HIV oraz stosownego leczenia i opieki medycznej, a także wzrostu akceptacji dla tematów związanych z HIV. 4. Im późniejsza rozpoznanie zakażenia HIV, tym mniejsza skuteczność leczenia i większe prawdopodobieństwo wystąpienia powikłań zdrowotnych. W konsekwencji koszty leczenia zwiększają się zarówno dla pacjenta jak i systemu opieki zdrowotnej. 5. Późne rozpoznanie, a w efekcie opóźnione podjęcie leczenia są najważniejszymi czynnikami prowadzącymi do wystąpienia chorób związanych z zakażeniem HIV i śmierci. Brak wiedzy o zakażeniu jest również najczęstszą przyczyną dalszego rozprzestrzeniania się wirusa. 6. Stygmatyzacja związana z HIV - niesłusznie pejoratywny, a wręcz oszczerczy stosunek społeczeństwa do wszystkiego, co związane z HIV - wywołująca 5

6 7. niechęć do samego siebie u osób zakażonych lub podejrzewających u siebie zakażenie, często powstrzymuje je od poddania się badaniu i leczeniu. 8. Dzięki nowym technologiom przeprowadzenie testu na HIV, w większości miejsc w Europie jest szybsze i łatwiejsze niż kiedykolwiek wcześniej. Przesłania dla osób, które powinny poddać się testowi w kierunku HIV Grupa docelowa odbiorców: grupy ludzi i osoby o zwiększonym ryzyku zakażenia. 1. Test w kierunku HIV powinno się wykonywać przynajmniej raz do roku lub częściej, jeśli podejmowało się ryzykowne zachowania. 2. Dzięki aktualnie dostępnym metodom leczenia zakażenia HIV, osoby odpowiednio wcześnie zdiagnozowane mogą liczyć na długie, zdrowe życie. 3. Nie wiedząc o zakażeniu i nie lecząc go dużo łatwiej jest zakazić inne osoby. 4. Mówiąc otwarcie o zakażeniu HIV można pomóc w wyeliminowaniu bezpodstawnie pejoratywnego podejścia społeczeństwa do tego tematu. 5. W przypadku otrzymania dodatniego wyniku badania na inne choroby przenoszone drogą płciową, WZW typu C lub gruźlicę należy bezzwłocznie wykonać test w kierunku HIV. 6. W okresie pomiędzy kolejnymi testami należy zapobiegać zakażeniu między innymi poprzez stosowanie prezerwatyw. 7. Każdej osobie, u której rozpoznano zakażenie, powinien zostać zaoferowany dostęp do odpowiedniego leczenia i opieki medycznej. Przesłania dla osób, które powinny oferować test w kierunku HIV Grupa docelowa odbiorców: pracownicy służby zdrowia oraz osoby zarządzające programem testowania 1. Test w kierunku HIV powinien być oferowany w większej ilości placówek niż aktualnie, włączając w to placówki medyczne, społeczne oraz zewnętrzne programy. 2. Osobom, u których zdiagnozowano lub zlecono badanie w kierunku innych chorób przenoszonych drogą płciową, WZW typu C lub gruźlicy, powinno się zaproponować test w kierunku HIV. 3. Powinno być powszechną praktyką oferowanie testu w kierunku HIV wszystkim osobom wykazującym objawy mogące być wynikiem zakażenia lub objawy bezpośrednio związane z zakażeniem. 4. Test w kierunku HIV powinien być rutynowo proponowany wszystkim osobom, które mogły być narażone na zakażenie wirusem. 5. Nie należy się obawiać rozmów o HIV. Test w kierunku HIV powinien być proponowany w ten sam sposób jak wszystkie inne rutynowe badania. Przeprowadzone analizy pokazują, że większość osób, którym test został zaproponowany zgadza się na jego wykonanie.

7 6. Badanie w kierunku HIV powinno być dobrowolne, zaproponowane w odpowiednich okolicznościach z zachowaniem praw jednostki do prywatności i poufności. 7. Konsekwencją każdego pozytywnego wyniku badania w kierunku HIV powinno być włączenie danego pacjenta do stosownego programu leczenia i opieki medycznej.

Sekcja 3 Wiedza na temat lokalnej epidemii HIV: sytuacja HIV w Europie Sekcja zawiera przegląd informacji przedstawionych na slajdach 3-10. Sytuacja HIV w Europie Zakażenie HIV stanowi w Europie znaczny problem dotyczący zdrowia publicznego. Szacuje się, że w Europejskim Regionie WHO żyje około 2,3 miliona ludzi zakażonych HIV; w tym prawie milion w zachodniej i centralnej Europie oraz 1,4 miliona we wschodniej Europie i centralnej Azji. Ponadto szacuje się, że jedna trzecia osób żyjących z HIV w krajach Unii Europejskiej nie jest świadoma swojego zakażenia, a w niektórych krajach Europy Wschodniej proporcja ta sięga nawet 50%. Liczba osób żyjących z HIV oraz osób nieświadomych swojego zakażenia została oszacowana przez firmę Hamers&Phillips oraz Working Group on Estimation of HIV Prevalence In Europe (Grupę roboczą szacującą powszechność występowania HIV w Europie ). Chociaż dane dotyczące niektórych krajów są niedostępne lub niepełne, opracowane modele matematyczne pozwalają na wykonanie wiarygodnych szacunków. 8

Poniższa tabela przedstawia oszacowaną procentową liczbę osób żyjących z nierozpoznanym zakażeniem HIV w krajach europejskich, w których dostępne są opublikowane dane. Procent osób żyjących z nierozpoznanym zakażeniem HIV Republika Czech 20-25% Dania 15-20% Francja 30% Niemcy 25-30% Włochy 25% Łotwa 50% Holandia 40% Norwegia 15% Polska 50% Słowacja 20-30% Szwecja 12-20% Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Płn. 30% Przeciwdziałanie występowaniu dużej liczby osób żyjących z nierozpoznanym zakażeniem HIV zostało w 2006 roku uznane za priorytet przez 25 państw członkowskich Unii Europejskiej, 5 nienależących do UE krajów, WHO, UNAIDS, US CDC, ECDC oraz inne publiczne organizacje obywatelskie. W 2010 roku WHO opublikowała zbiór zasad postępowania, dotyczących zwiększenia dostępu do poradnictwa i testowania w kierunku HIV w krajach Europejskiego Regionu WHO. Wspomniana publikacja miała na celu udowodnienie, iż dla zapewnienia największej efektywności strategii testowania konieczne jest docieranie do społeczności zwiększonego ryzyka zakażeniem poprzez różne placówki opieki medycznej i społeczne. ( Scaling up HIV testing and counselling in the WHO European Region, WHO, 2010) Istotą zwalczania epidemii HIV w Europie, jest zrozumienie przyczyn późnego rozpoznawania zakażenia, barier dla testowania w kierunku HIV, występujących w grupach wysokiego ryzyka oraz zaangażowanie pracowników służby zdrowia wszystkich specjalności, a nie tylko tych związanych bezpośrednio z HIV / AIDS i zobligowanie ich do proponowania testu w kierunku HIV osobom z grup zwiększonego ryzyka i wykazującym objawy mogące wskazywać na zakażenie. 9

Zwiększenie ilości wykonywanych testów, a tym samym osób świadomych swojego zakażenia jest obowiązkiem służb zdrowia publicznego, spełniającym ich podstawowe zadania redukowanie zachorowalności i śmiertelności oraz zmniejszanie ilości nowych zakażeń. Udowodniono też, że ma to również znaczenie z ekonomicznego punktu widzenia. Tempo i sposób rozprzestrzenienia się epidemii HIV są zróżnicowane w poszczególnych regionach Europy. Podczas gdy w krajach Europy Zachodniej i Centralnej epidemia HIV utrzymuje na stałym poziomie, w krajach Wschodniej Europy i Azji Centralnej nadal się rozwija. W Europie Zachodniej HIV przenoszony jest najczęściej pomiędzy mężczyznami mającymi stosunki seksualne z mężczyznami (MSM), natomiast w Europie Wschodniej najbardziej narażone na zakażenie są osoby herteroseksualne oraz zażywające dożylne środki psychoaktywne (IDU). Europejskie wytyczne dotyczące testowania w kierunku HIV obejmują zalecenie, że dostęp do dobrowolnych, poufnych i darmowych testów w kierunku HIV powinien być zapewniony w różnych rodzajach placówek. Rutynowe testowanie w kierunku HIV powinno być powszechnie oferowane osobom korzystającym z usług określonych placówek, takich jak kliniki chorób przenoszonych drogą płciową, kliniki opieki przedurodzeniowej oraz ośrodki odwykowe dla narkomanów. Testy w kierunku HIV powinny być również oferowane w społecznych ośrodkach testowania oraz poprzez programy skierowane do grup zwiększonego ryzyka. Kluczem do skutecznego przeprowadzenia działań na rzecz testowania w kierunku HIV są odpowiednie monitorowanie i ocena. Testowanie w kierunku HIV oraz rozpoznawanie zakażenia są kluczowymi krokami na drodze do zapewnienia osobom żyjącym z HIV odpowiedniego leczenia i opieki medycznej. Badanie przeprowadzone we Francji wykazało, że istnieje duża różnica pomiędzy liczbą wszystkich osób zakażonych (100%), a liczbą osób z rozpoznanym zakażeniem (81%) (Supervie et al 2012). Zwiększenie ilości przeprowadzanych testów jest istotnym krokiem w kierunku zmniejszenia tej różnicy. Mimo, że leczenie antyretrowirusowe jest coraz szerzej dostępne w większości krajów, we Wschodniej Europie i Centralnej Azji ilość nowych zakażeń nadal znacznie wyprzedza wzrost dostępności leczenia, co w wielu krajach znacząco wpływa na dużą ilość osób późno włączanych do leczenia. Chociaż w Europie Zachodniej ogólna sytuacja dotycząca HIV jest znacznie lepsza, nadal istnieje wiele obszarów, w których ilość wykonywanych testów oraz dostęp do testów i opieki medycznej pozostają na bardzo niskim poziomie. W wielu krajach europejskich opublikowane dane dotyczące opieki medycznej i leczenia osób 10

zakażonych są niepełne, a jedynie kilka krajów monitoruje jakość opieki medycznej lokalnie lub ogólnokrajowo. Zebrane ostatnio dane wykazały, że częstotliwość występowania zakażeń HIV wśród MSM w Wielkiej Brytanii znacznie wrosła, mimo iż ilość stosunków seksualnych odbywanych bez zabezpieczenia zwiększyła się jedynie w niewielkim stopniu. Wywnioskowano, iż stosowanie leczenia antyretrowirusowego wpływa jedynie w ograniczonym stopniu na spadek ilości zakażeń. Podsumowując można stwierdzić, że tylko zwiększenie ilości wykonywanych testów w kierunku HIV połączone z rozpoczynaniem leczenia bezpośrednio po rozpoznaniu będzie mogło doprowadzić do znacznego zmniejszenia ilości nowych zakażeń (Phillips et al). Literatura dodatkowa /uzupełniająca/ 1. Hamers FF & Phillips AN. Diagnosed and undiagnosed HIV-infected populations in Europe. HIV Medicine, 2008. 2. Working Group on Estimation of HIV Prevalence in Europe. HIV in hiding: methods and data requirements for the estimation of the number of people living with undiagnosed HIV. AIDS, 2011. 3. HIV in Europe. HIV Indicator Conditions: Guidance for implementing HIV testing in adults in Health Care Settings, 2012. 4. WHO/Europe. Scaling up HIV testing and counselling in the WHO European Region, 2010. 5. World Bank & WHO. HIV in the European Region. Policy Brief, 2013. 6. UNAIDS. Global report: UNAIDS report on the global epidemic, 2012. 7. Gardner et al. The Spectrum of Engagement in HIV Care and its Relevance to Test-and-Treat Strategies for Prevention of HIV Infection. Clinical Infectious Diseases, 2011. 8. Phillips AN. et al. Increased HIV Incidence in Men Who Have Sex with Men Despite High Levels of ART-Induced Viral Suppression: Analysis of an Extensively Documented Epidemic. PLOS ONE, 2013. 11

Sekcja 4 Późne rozpoznanie zakażenia HIV Sekcja zawiera przegląd informacji przedstawionych na slajdach 11-16. Późne rozpoznanie: definicja Wyrażenie późne rozpoznanie odnosi się do osób, które są nieświadome zakażenia i nie wykonują testu przed spadkiem liczby komórek CD4 poniżej określonego poziomu. Stosowanie różnych definicji wyrażenia późnego rozpoznania przez lata stanowiło problem. W październiku 2009 roku ustalono jednoznaczną, powszechnie obowiązującą definicję. Uzgodniono, iż termin późne rozpoznanie dotyczy: Osób zgłaszających się pod opiekę z liczbą CD4 poniżej 350 komórek/ml. Osób z chorobą wskaźnikową AIDS, niezależnie od ilości komórek CD4. Ustalono również, że zwrot zaawansowane zakażenie HIV dotyczy: Osób zgłaszających się pod opiekę z liczbą CD4 poniżej 200 komórek/ml Osób z chorobą wskaźnikową AIDS, niezależnie od ilości komórek CD4. Późne rozpoznania w Europie: kraje Unii Europejskiej i Europejskiego Obszaru Gospodarczego W raporcie opublikowanym przez ECDC i WHO Europe pt.: HIV/AIDS surveillance in Europe 2011 napisano: W roku 2011 dostępne dane na temat liczby komórek CD4 w momencie rozpoznania pochodziły z 21 krajów i dotyczyły 15,625 przypadków, (co stanowi 56% wszystkich przypadków zgłoszonych w roku 2011). Jak wynika z tych danych połowa przypadków (49%) została zaklasyfikowana jako osoby z późno rozpoznanym zakażeniem (CD4 <350kmórek/mm 3 ), a 29% stanowiły osoby z zaawansowanym zakażeniem HIV (CD4 <200komórek/mm 3 ). Największy procent późnych rozpoznań stwierdzono wśród osób heteroseksualnych pochodzących z subsaharyjskich krajów afrykańskich (63%) oraz osób uzależnionych od dożylnych środków psychoaktywnych (IDU) (48%). Najniższy procent późnych rozpoznań stwierdzono natomiast u mężczyzn mających stosunki seksualne z mężczyznami (MSM)(38%) oraz w przypadkach przeniesienia wirusa z matki na dziecko (21%). Procent późnych rozpoznań waha się od 27% w Republice Czech do 33% w Rumunii i 56% we Włoszech. Fakt, że połowa osób, u których zbadano liczbę komórek CD4 bezpośrednio po rozpoznaniu uzyskała wynik poniżej 350 komórek/mm 3 jest bardzo niepokojący. Tak wysoki odsetek późno rozpoznanych zakażeń jest wynikiem niskiej dostępności testów w kierunku HIV oraz niewielkiej liczby wykonywanych testów. Im później 12

rozpoczęte leczenie, tym mniejsze korzyści kliniczne, a także mniejsza wartość prewencyjna w zakresie dalszego rozprzestrzeniania się wirusa. W celu zwiększenia ilości wczesnych rozpoznań zakażenia oraz zapewnienia zakażonym właściwej opieki medycznej i leczenie rozpoczynanego w odpowiednim momencie, należy promować i zwiększać dostępność poradnictwa w zakresie HIV w całej Europie. Działania te mogą wpłynąć na poprawę wyników leczenia, zwiększenie korzyści klinicznych, a także przyczynić się do zapobiegania dalszemu rozprzestrzenianiu się wirusa HIV. Poniższa tabela przedstawia listę 21 krajów Unii Europejskiej i Europejskiego Obszaru Gospodarczego, które udostępniły dane z 2011 roku na temat odsetka późnych rozpoznań zakażenia. Kraje Unii Europejskiej Odsetek późnych rozpoznań zakażenia HIV w 2011r. Austria 50% Grecja 53% Belgia 41% Irlandia 52% Bułgaria 46% Włochy 56% Cypr 48% Malta 66% Łotwa 44% Holandia 43% Luksemburg 44% Portugalia 68% Republika Czech 27% Rumunia 33% Dania 49% Słowacja 38% Finlandia 54% Hiszpania 46% Francja 50% Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Płn. 48% 13

Późne rozpoznania w Europie: kraje spoza Unii Europejskiej i Europejskiego Obszaru Gospodarczego W 7 krajach spoza UE i EOG sytuacja jest jeszcze gorsza. W tym regionie u około dwóch trzecich osób żyjących z HIV późno rozpoznano zakażenie, a u 38% zdiagnozowano zaawansowane zakażenie HIV. Poniższa tabela przedstawia listę 7 krajów spoza Unii Europejskiej i Europejskiego Obszaru Gospodarczego, które udostępniły dane z 2011 roku na temat odsetka późnych rozpoznań zakażenia : Kraje nie należące do Unii Europejskiej Odsetek późnych rozpoznań zakażenia HIV w 2011r Armenia 52% Montenegro 22% Azerbejdżan 66% Serbia 58% Bośnia i Hercegowina 64% Tadżykistan 76% Izrael 54% Literatura uzupełniająca 1. Antinori A et al. Late presentation of HIV infection: a consensus definition HIV Medicine, 2011. 2. ECDC/WHO Europe. HIV/AIDS surveillance in Europe 2011 by ECDC/WHO Europe, 2012. 14

Sekcja 5 Charakterystyka osób z późno rozpoznanym zakażeniem HIV Sekcja zawiera przegląd informacji zawartych w slajdach 17-19. Późne rozpoznanie Zgodnie z wynikami badania opublikowanymi w magazynie PLOS Medicine we wrześniu 2013 roku, późne rozpoznawanie zakażenia HIV oraz włączanie do leczenia stanowi poważny problem w całej Europie. Wymienione wyżej międzynarodowe badanie, kierowane przez Amandę Mocroft z University College London w Wielkiej Brytanii, obejmowało analizę danych zebranych podczas badania COHERE dotyczących 84,000 osób zakażonych HIV z 35 różnych krajów europejskich w okresie od stycznia 2000 do stycznia 2010 roku. Badacze przeanalizowali dane z ponad 20 ośrodków badawczych, przekazujących dane organizacji COHERE, z całej Europy i ustalili, że wśród osób biorących udział w badaniu, w czasie trwania badania, niemal 54% osób z rozpoznanym zakażeniem zgłosiło się na leczenie dopiero z liczbą CD4 niższą niż 350 komórek/mm 3 lub z chorobą wskaźnikową AIDS rozwiniętą w ciągu 6 miesięcy od rozpoznania. Badacze ustalili, że odsetek późnych rozpoznań we wszystkich populacjach spadł z 57,3% w roku 2000 do 51,7% w latach 2010/2011. Jednakże w niektórych subpopulacjach, np. wśród osób uzależnionych od dożylnych środków psychoaktywnych (IDU), żyjących w Europie Południowej, odsetek ten znacznie wzrósł w tym samym okresie czasu. Ponadto stwierdzono, że większa ilość późnych rozpoznań jest ściśle związana ze wzrostem śmiertelności w wyniku chorób związanych z AIDS, zwłaszcza w pierwszym roku po rozpoznaniu zakażenia. Ustalono również, że mniej niż 10% osób, u których rozpoznano zakażenie decyduje się na opóźnione zgłoszenie się pod opiekę medyczną, jednakże dostępne dane dotyczą niewielu pacjentów. Charakterystyka grup osób z późno rozpoznanym zakażeniem Późne rozpoznanie w Europie najczęściej dotyczy: imigrantów osób starszych osób heteroseksualnych (nie w Europie Wschodniej) osób mieszkających na obszarach o niskiej częstotliwości występowania HIV mężczyzn osób posiadających dzieci Powyższa charakterystyka to tylko ogólne wnioski, które nie mają odzwierciedlenia na wszystkich obszarach Europy. Na przykład, większość badań wykazuje, że u 15

osób heteroseksualnych ryzyko późnego rozpoznania jest większe niż u mężczyzn odbywających stosunki seksualne z mężczyznami, podczas gdy w Europie Wschodniej sytuacja jest odwrotna. Charakterystyka grup osób z późno rozpoznanym zakażeniem różni się w zależności od kraju oraz jest zależna od lokalnie występujących barier dla testowania zarówno na poziomie pacjenta, służby zdrowia jak i instytucjonalnym. Powszechność późnych rozpoznań jest proporcjonalna do ilości czynników ryzyka, z których niektóre przedstawione zostały na slajdzie 19. Literatura uzupełniajaca 1. Mocroft A et al. Risk Factors and Outcomes for Late Presentation for HIV- Positive Persons in Europe: Results from the Collaboration of Observational HIV Epidemiological Research Europe Study (COHERE). PLoS Med, 2013. 2. Adler A, Mounier-Jack S & Coker J. Late diagnosis of HIV in Europe: definitional and public health challenges. AIDS Care, 2009. 3. Mukolo, A, Villegas R, Aliyu M & Wallston KA. Predictors of Late Presentation for HIV Diagnosis: A Literature Review and Suggested Way Forward. AIDS Behav, 2013. 4. Deblonde J, De Koker P, Hamers FF, Fontaine J, Luchters S & Temmerman M. Barriers to HIV testing in Europe: a systematic review. European Journal of Public Health, 2010. 5. Mounier-Jack S, Nielsen S & Coker RJ. HIV testing strategies across European countries. HIV Medicine, 2008. 16

Sekcja 6 Konsekwencje późnego rozpoznania zakażenia Sekcja zawiera przegląd informacji zawartych w slajdach 20-31. Konsekwencje późnego rozpoznania Konsekwencje późnego rozpoznania są groźne zarówno na poziomie jednostki jak i całego społeczeństwa. U pacjentów późne rozpoznanie łączy się z wyższą zachorowalnością i śmiertelnością, a na poziomie całego społeczeństwa skutkuje wzrostem częstotliwości przenoszenia wirusa na osoby niezakażone. To natomiast wpływa na system służby zdrowia zwiększając koszty opieki medycznej. Konsekwencje późnego rozpoznania: wzrost zachorowalności i śmiertelności Badania wykazały, że późne rozpoznanie zakażenia HIV skutkuje poważnymi problemami zdrowotnymi, które wpływają na znaczny wzrost zachorowalności i śmiertelności. Wczesne rozpoznanie zakażenia jest jednym z najistotniejszych czynników wpływających na prawdopodobieństwo prowadzenia normalnego, zdrowego trybu życia. Badania wykazały również, że jakość i długość życia osób, u których odpowiednio wcześnie rozpoznano zakażenie i włączono aktualnie dostępne leczenie antyretrowirusowe, nie musi odbiegać od jakości i długości życia osób niezakażonych. Szczegółowe informacje znaleźć można w wymienionej na końcu sekcji literaturze uzupełniającej. Konsekwencje późnego rozpoznania: wzrost możliwości przeniesienia wirusa na osoby niezakażone Ryzyko przeniesienia wirusa na inne, niezakażone osoby jest znacznie większe w przypadku osób nieświadomych swojego zakażenia. Badania pokazały, że rozpoznane zakażenie motywuje większość osób do zachowania niezbędnych środków ostrożności, zmniejszających ryzyko zakażenia innych osób. Jak wynika z zebranych danych, połowa i więcej nowych zakażeń w Stanach Zjednoczonych pochodzi od osób żyjących z HIV, u których nie rozpoznano zakażenia, w wyniku czego są nieświadome możliwości przeniesienia wirusa na osoby zdrowe. Dodatkowo u osób żyjących z HIV otrzymujących stosowne leczenie antyretrowirusowe, które zmniejsza ilość wirusa we krwi, prawdopodobieństwo przeniesienia zakażenia dramatycznie się zmniejsza (dotychczas zanotowano spadek prawdopodobieństwa zakażenia o 96% u osób wcześnie włączonych do leczenia antyrertowirusowego w stosunku do osób późno włączonych). 17

Ostatnio przeprowadzone w Wielkiej Brytanii badanie wykazało, że najczęstszym źródłem nowych zakażeń są mężczyźni żyjący z HIV, u których jeszcze nie rozpoznano zakażenia. Pomimo stopniowo zwiększającej się ilości MSM przyjmujących w pełni skuteczne leczenie antyretrowirusowe, w ostatnich 10 latach zaobserwowano wzrost częstotliwości występowania wirusa HIV. Skoro ryzyko zakażenia się od osób żyjące z HIV, skutecznie leczonych antyretrowirusowo jest znacznie mniejsze, wzrost zachorowalności należałoby łączyć z coraz rzadszym stosowaniem prezerwatyw podczas stosunków seksualnych. Opisane badanie udowadnia, że wzrost ilości przeprowadzanych testów może prowadzić do zmniejszenia ilości nowych zakażeń. (Phillips A et al 2013). Konsekwencje późnego rozpoznania: wzrost obciążenia finansowego dla systemu opieki zdrowotnej. Pełne koszty leczenia osób, u których późno rozpoznano zakażenie są znacznie wyższe, niż w przypadku osób wcześnie zdiagnozowanych. Badanie przeprowadzone w Stanach Zjednoczonych (Fleishman) wykazało, że: podstawowe koszty opieki medycznej osób, u których późno rozpoznano zakażenie są od 1,5 do 3,7 razy wyższe, niż w przypadku osób wcześnie poddanych leczeniu. Podobne wyniki uzyskano w badaniu przeprowadzonym w Kanadzie. Chociaż różnice w kosztach opieki medycznej u osób wcześnie i późno zdiagnozowanych zmniejszyły się w przypadku leczenia trwającego ponad 5 lat, późne przystąpienie do leczenia wciąż wiązało się ze zwiększeniem pełnych kosztów nawet w przypadku osób przyjmujących leczenie przez 7 do 8 lat. Z innego badania przeprowadzonego w Stanach (Krentz & Gill) wywnioskowano, że: Koszty leczenia pozostają wysokie, a nawet wzrastają u pacjentów z CD4 75 komórek/ml. Do pacjentów z bardzo niską liczbą komórek CD4 należą: - pacjenci leczeni przez wiele lat, u których terapia antyretrowirusowa jest nieskuteczna w wyniku czego następuje gwałtowne pogorszenie stanu zdrowia, - pacjenci pozbawieni opieki medycznej, - pacjenci z późno rozpoznanym zakażeniem, którzy nie byli świadomi swojego stanu do momentu hospitalizacji z powodu AIDS. Wymienieni pacjenci, z niską liczbą komórek CD4, zazwyczaj wymagają intensywnej kontroli, częstych wizyt lekarskich, licznych testów laboratoryjnych i skomplikowanego leczenia antyretrowirusowego. Udowodniono, że wczesne rozpoznanie zakażenia niesie ze sobą pewne korzyści, a testowanie w kierunku HIV ogranicza koszty. Badania sugerują, że testowanie na 18

HIV ogranicza ponoszone koszty tak długo jak procent nierozpoznanych zakażeń wynosi ponad 0,1% (Krentz HB & Gill MJ 2008). Literatura uzupełniająca 1. Adler A, Mounier-Jack S & Coker J. Late diagnosis of HIV in Europe: definitional and public health challenges. AIDS Care 21, 2009. 2. Moreno S, Mocroft A & Monfonte A. Review: Medical and Societal consequences of late presentation. Antiviral Therapy, 2010. 3. Antinori A, Johnson M, Moreno S, Rockstroh JK & Yasdanpanah Y. Editorial: Introduction to late presentation for HIV treatment in Europe. Antiviral Therapy, 2010. 4. Hamers FF & Phillips AN. Diagnosed and undiagnosed HIV-infected populations in Europe. HIV Medicine, 2008. 5. Marks G, Crepaz N and Janssen RS. Estimating sexual transmission of HIV from persons aware and unaware that they are infected with the virus in the USA. AIDS, 2006. 6. Krentz, HB, Auld MC & Gill MJ.The high cost of medical care for patients who present late with HIV infection.hiv Medicine, 2004. 7. Krentz, HB & Gill MJ. Cost of medical care for HIV-infected patients within a regional population from 1997 to 2006. HIV Medicine, 2008. 8. John A. Fleishman, Baligh R. Yehia, Richard D. Moore, Kelly A. Gebo & HIV Research Network. The Economic Burden of Late Entry Into Medical Care for Patients With HIV Infection. Med Care, 2010. 9. Phillips A, Cambiano V, Nakagawa F, Brown AE, Lampe F, Rodger A, Miners A, Elford J, Hart G, Johnson AM, Lundgren J, Delpech VC. Increased HIV Incidence in Men Who Have Sex with Men Despite High Levels of ART-Induced Viral Suppression: Analysis of an Extensively Documented Epidemic. PLoS One 2013 19