Obszary zarządzania placówką medyczną w sytuacji wystąpienia pandemii grypy

Religioni Urszula, Czerw Aleksandra, Walewska-Zielecka Bożena, Augustynowicz Anna. Obszary zarządzania placówką medyczną w sytuacji wystąpienia pandemii grypy = Medical service management areas in case of pandemic influenza. Journal of Health Sciences. 2014;4(9):181-190. ISSN 1429-9623 / 2300-665X. Retrieved from http://journal.rsw.edu.pl/index.php/jhs/article/view/2014%3b4%289%29%3a181-190. The journal has had 5 points in Ministry of Science and Higher Education of Poland parametric evaluation. Part B item 1107. (17.12.2013). The Author (s) 2014; This article is published with open access at Licensee Open Journal Systems of Radom University in Radom, Poland Open Access. This article is distributed under the terms of the Creative Commons Attribution Noncommercial License which permits any noncommercial use, distribution, and reproduction in any medium, provided the original author(s) and source are credited. This is an open access article licensed under the terms of the Creative Commons Attribution Non Commercial License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc/3.0/) which permits unrestricted, non commercial use, distribution and reproduction in any medium, provided the work is properly cited. This is an open access article licensed under the terms of the Creative Commons Attribution Non Commercial License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc/3.0/) which permits unrestricted, non commercial use, distribution and reproduction in any medium, provided the work is properly cited. Conflict of interest: None declared. Received: 10.06.2014. Revised 07.08.2014. Accepted: 05.09.2014. Obszary zarządzania placówką medyczną w sytuacji wystąpienia pandemii grypy Medical service management areas in case of pandemic influenza Urszula Religioni, Aleksandra Czerw, Bożena Walewska-Zielecka, Anna Augustynowicz Wydział Nauki o Zdrowiu, Warszawski Uniwersytet Medyczny Public Health Department, Medical University of Warsaw, Poland Wprowadzenie Pandemia jest epidemią choroby zakaźnej o zasięgu światowym. 1 11 czerwca 2009 r. Światowa Organizacja Zdrowia ogłosiła pierwszą pandemię XXI wieku, wywołaną wirusem grypy A/H1N1v. W ciągu 6 tygodni występowanie wirusa A/H1N1v potwierdzono już we wszystkich regionach WHO. Działania zmierzające do zabezpieczenia Polski na wypadek wystąpienia pandemii grypy uregulowane zostały przez szereg aktów prawnych, m.in. Ustawę z dnia 21 czerwca 2002 r. o stanie wyjątkowym, Ustawę z dnia 18 kwietnia 2002 r. o stanie klęski żywiołowej, Ustawę z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym czy Ustawę z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń oraz chorób zakaźnych u ludzi. Szczegółowy zakres odpowiedzialności oraz obszary działań podejmowanych na wypadek pandemii grypy na poziomie ogólnopolskim zawarte zostały w Polskim Planie Pandemicznym. Opracowaniem Polskiego Planu Pandemicznego zajmuje się Krajowy Komitet ds. Pandemii Grypy, powołany na podstawie Zarządzenia Ministra Zdrowia z dnia 21 maja 2008 r. w sprawie powołania Krajowego Komitetu do Spraw Pandemii Grypy. Polski Plan 1 A. Zieliński, Zadania nadzoru epidemiologicznego w okresie pandemii grypy wywołanej nowym wirusem A(H1N1), s. 1, www.pzh.gov.pl, (22.11.2011). 181

Pandemiczny oparty został o wytyczne Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), Europejskiego Centrum Kontroli i Prewencji Chorób (ECDC) oraz Komisji Europejskiej. 1. Możliwe skutki pandemii grypy w mikro i makro skali W celu usystematyzowania wszelkich przygotowań na wypadek pandemii grypy, Światowa Organizacja Zdrowia wprowadziła obowiązujące na całym świecie definicje poszczególnych faz pandemii: Faza 1 brak przypadków zarażenia ludzi wirusami charakterystycznymi dla zwierząt; Faza 2 wirusy charakterystyczne dla zwierząt stają się przyczyną zakażeń u ludzi i uznane zostają za wirusy o potencjale pandemicznym; Faza 3 obserwowane są pojedyncze przypadki lub niewielkie ogniska zachorowań wśród ludzi, jednak nie stwierdza się transmisji wirusa z człowieka na człowieka; Faza 4 potwierdzenie transmisji wirusa z człowieka na człowieka; Faza 5 w przynajmniej dwóch krajach jednego regionu WHO obserwuje się epidemie spowodowane wirusem o potencjale pandemicznym; Faza 6 - w przynajmniej dwóch krajach jednego regionu WHO oraz w przynajmniej jednym kraju innego regionu WHO obserwuje się utrzymujące się epidemie. 2 Zmiany poszczególnych faz pandemii ogłaszane są bezpośrednio przez WHO. Nie jest możliwe określenie czasu trwania poszczególnych faz. Przechodzenie z jednej do drugiej fazy może być bardzo szybkie, część faz może w ogóle nie wystąpić. Szybkiemu rozprzestrzenianiu się wirusa sprzyja obecnie duża mobilność społeczeństw, a szczególnie ciągle wzrastająca liczba podróży międzykontynentalnych. Szacuje się, że zachorowalność w okresie możliwej pandemii grypy wśród populacji Polski sięgnie nawet 30%. Oszacowany wskaźnik śmiertelności podczas pandemii wyniesie 0,1-0,35%. Około 50% osób chorych będzie konsultowało się z lekarzami, z czego 2% poddanych zostanie hospitalizacji. 3 Przewiduje się, że zależnie od poszczególnych okresów pandemii, absencja pracowników wynosić będzie od 12 do nawet 36%. Wskaźniki te będą różnić się w poszczególnych grupach zawodowych. Absencja spowodowana będzie nie tylko chorobą 2 Department of Communicable Disease Surveillance and Response Global Influenza Programme, WHO global influenza preparedness plan. The role of WHO and recommendations for national measures before and during pandemics, Switzerland 2005, s. 11, www.who.int, (22.11.2011). 3 Departament Epidemiczny w Głównym Inspektoracie Sanitarnym, Polski Plan Pandemiczny. Grypa informacje ogólne. Część I,, s. 18, www.gis.gov.pl, (22.11.2011). 182

pracownika, ale również koniecznością opiekowania się członkami rodzin, np. dziećmi w przypadku zamknięcia szkół i przedszkoli. W momencie wystąpienia pandemii przewiduje się wprowadzenie pewnych restrykcji w zakresie działań związanych z tworzeniem zbiorowisk ludzi, np. zakaz organizowania masowych zgromadzeń, które mogą dotyczyć zarówno poszczególnych regionów, jak i całego kraju. Nie planuje się natomiast wprowadzenia restrykcji dotyczących podróżowania i przepływu towarów, bowiem mogłyby one mieć negatywny wpływ na dalsze funkcjonowanie polskiej gospodarki. Z powyższych danych można wywnioskować, iż podczas pandemii grypy placówki ochrony zdrowia będą musiały zmierzyć się z wieloma trudnościami w funkcjonowaniu. Zaliczyć do nich należy przede wszystkim: konieczność przyjęcia nieproporcjonalnie dużej liczby pacjentów w porównaniu do możliwości systemu ochrony zdrowia; niedobór personelu, leków, szczepionek czy sprzętu medycznego; absencję wśród pracowników medycznych; problemy wynikające z dużej liczby zgonów; problemy logistyczne związane z transportem chorych czy wyczerpywaniem się zapasów, np. leków; problemy finansowe poszczególnych placówek ochrony zdrowia. 2. Zadania realizowane przez placówki medyczne w przypadku wystąpienia pandemii grypy W przygotowania oraz działania na wypadek pandemii grypy zaangażowani powinni być nie tylko przedstawiciele ochrony zdrowia, ale również służb bezpieczeństwa, gospodarki, spraw wewnętrznych czy spraw zagranicznych. Do głównych celów przygotowań do pandemii grypy przez wyżej wymienione organizacje, zaliczyć należy: zwiększenie możliwości działań systemu reagowania kryzysowego w momencie wystąpienie trudnych do przewidzenia zagrożeń; zidentyfikowanie zagrożeń możliwych do przewidzenia i zaplanowanie stosownych działań interwencyjnych; opóźnienie i ograniczenie rozprzestrzeniania się wirusa pandemicznego w momencie jego pojawienia się na terenie Polski; 183

stworzenie możliwości szybkiego rozpoznawania nowego szczepu wirusa grypy, który może być wirusem pandemicznym, a także zachorowań przez niego wywołanych; zyskanie możliwości ograniczenia zachorowalności i śmiertelności związanych z zakażeniem wirusem pandemicznym; stworzenie możliwości leczenia i opieki nad dużą liczbą osób chorych, szczególnie tych, u których wystąpią powikłania; ograniczenie wpływu pandemii na system opieki zdrowotnej; zapewnienie działania wszystkich służb niezbędnych w sprawnym funkcjonowaniu państwa; ograniczenie innych strat, trudnych do przewidzenia w chwili obecnej. 4 Wzmożone przygotowania podmiotów leczniczych na wypadek pandemii grypy powinny rozpocząć się od momentu ogłoszenia trzeciej fazy pandemii, a więc w tzw. okresie alarmu pandemicznego. Kierownicy placówek medycznych powinni w tym czasie dokonać analizy możliwości wyłączenia poszczególnych oddziałów i przeznaczenia ich do izolacji chorych na grypę. Należy oszacować liczbę personelu medycznego oraz łóżek pozostających w dyspozycji placówki, a także ocenić wielkość zasobów (głównie leków i respiratorów), jakie można przeznaczyć dla hospitalizacji związanych ze wzrostem zachorowań na grypę. Ważne jest zapewnienie wdrożenia rutynowego systemu laboratoryjnego mającego na celu zapewnienie bezpieczeństwa w postępowaniu z materiałem diagnostycznym pobranym od pacjentów. 5 Niezbędnym jest także prowadzenie wzmożonej kontroli zakażeń szpitalnych, a także okresowe aktualizowanie możliwej absencji pracowników placówki oraz oceny potrzeb w zakresie szczepionek, leków antywirusowych i osobistych środków ochronnych, niezbędnych dla zapewnienia ochrony personelu medycznego. W czwartej i piątej fazie okresu pandemicznego sektor opieki zdrowotnej powinien skupić się przede wszystkim na skutecznym zapobieganiu wszelkiego rodzaju infekcjom laboratoryjnym oraz transmisji wirusa w środowisku szpitalnym. W szóstej fazie pandemii, a więc w tzw. okresie pandemicznym, podmioty lecznicze powinny w szczególnym stopniu optymalizować opiekę nad pacjentem. Należy więc utrzymywać zasoby ludzkie i materiałowe na poziomie zapewniającym ciągłość realizacji świadczeń, co zapewne przyczyni się do redukcji zachorowalności i śmiertelności. Dodatkowo ważne jest, by pomiędzy 4 Departament Epidemiczny w Głównym Inspektoracie Sanitarnym, Polski Plan Pandemiczny. Grypa informacje ogólne. Część I,, s. 7, www.gis.gov.pl, (22.11.2011). 5 Departament Epidemiczny w Głównym Inspektoracie Sanitarnym, Polski Plan Pandemiczny. Część II. Zadania realizowane w okresach alarmu pandemicznego i pandemicznym w podziale na wykonawców, s. 13, www.gis.gov.pl, (22.11.2011). 184

poszczególnymi falami pandemii odtwarzać zapasy produktów leczniczych i wyrobów medycznych, a także realizować odroczone świadczenia medyczne. 3. Organizacja opieki medycznej podczas pandemii grypy Istotnym celem odpowiedniej organizacji opieki medycznej podczas pandemii grypy jest zapewnienie kontroli nad wydatkami oraz zapobieżenie niewłaściwemu wykorzystaniu zasobów finansowych, technicznych i ludzkich. W osiągnięciu tego celu kluczową rolę odgrywa zasada gradacji wykorzystania dostępnych sił i środków, która oznacza użycie kolejnych, wcześniej przygotowanych zasobów, dopiero po wyczerpaniu możliwości sektora ochrony zdrowia oraz służb medycznych i sanitarno-epidemiologicznych, działających na co dzień. 6 W pracach mających na celu przygotowanie placówek do działania w sytuacji gwałtownie narastającego obciążenia z powodu zagrożenia pandemią rekomenduje się wykorzystanie dokumentu Praktyczne narzędzie do przygotowania Planu Przygotowań Kryzysowych dla szpitali, ze szczególnym uwzględnieniem pandemii grypy, opracowanego przez Światową Organizację Zdrowia. Ministerstwo Zdrowia rekomenduje, by ustalając strategię postępowania z pacjentem podczas pandemii grypy, przyjąć następujące założenia: 1. Przeciążenie systemu ochrony zdrowia: wzrost liczby porad na poziomie podstawowej opieki zdrowotnej, zwiększenie liczby hospitalizacji, wzrost śmiertelności, braki personelu, leków oraz sprzętu medycznego. 2. Ograniczone przekazywanie zasobów i zapasów: wzrost zapotrzebowania na leki (szczególnie przeciwwirusowe), sprzęt oraz materiały medyczne, brak surowców, utrudnienia w transporcie, zarówno między poszczególnymi krajami, jak również poszczególnymi regionami Polski. 3. Dostępność szczepionki pandemicznej: 6 Strategia Organizacji Opieki Medycznej Podczas Pandemii Grypy. Załącznik do Polskiego Planu Przeciwdziałania Wystąpieniu Pandemii Grypy i Działań w Przypadku jej Wystąpienia, Warszawa 2007, s. 4, www.mz.gov.pl, (22.11.2011). 185

dostępność szczepionki po około 3 miesiącach od wystąpienia pierwszej fali pandemii (jest to czas niezbędny do wyizolowania wirusa pandemicznego, opracowania szczepionki, jej przetestowania oraz uruchomienia produkcji). W celu zapewnienia pomocy medycznej chorym niewymagającym hospitalizacji planuje się utrzymanie dotychczasowej liczby placówek lecznictwa ambulatoryjnego. Istotną rolę odgrywały będą wizyty lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej w miejscach pobytu pacjentów. Świadczenia te realizowane będą również przez pracowników pomocy społecznej oraz wolontariuszy. Niezbędnym może też okazać się tworzenie punktów kontaktowych, gdzie pacjent będzie mógł uzyskać wszelkie niezbędne informacje na temat przebiegu grypy. Podobną rolę będą spełniać środki przekazu, poprzez które pacjenci będą na bieżąco informowani o zasadach, możliwościach i miejscach uzyskania pomocy specjalistycznej. 7 Istotnym elementem Strategii Organizacji Opieki Medycznej podczas pandemii grypy jest zaplanowanie organizacji miejsc izolacji i leczenia osób chorych oraz podejrzanych o kontakt z czynnikiem zakaźnym na obszarach poszczególnych województw. Kompetencje w zakresie żądania udostępniania nieruchomości oraz dostarczenia środków transportu do prowadzenia działań przeciwepidemicznych posiada wojewoda. Po konsultacji z Państwowym Wojewódzkim Inspektorem Sanitarnym wskazuje on miejsca leczenia osób chorych i ewentualnej kwarantanny oraz izolacji podejrzanych o zachorowanie. W przypadku konieczności hospitalizacji, pacjenci kierowani będą do szpitali przez lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej oraz lekarzy pogotowia ratunkowego. Do celów hospitalizacji pacjentów w pierwszej kolejności wykorzystywane będą funkcjonujące w całej Polsce oddziały zakaźne oraz zakaźno-obserwacyjne poszczególnych szpitali. W dalszej kolejności zakłada się wykorzystanie łóżek szpitalnych na oddziałach zachowawczych, takich jak oddziały pulmonologiczne, pediatryczne, czy chorób wewnętrznych oczywiście po uprzednim wypisaniu pacjentów, których stan zdrowia pozwala na kontynuację leczenia w warunkach domowych. W przypadku dalszego rozwoju pandemii, przewiduje się przekształcenie wcześniej wytypowanych placówek w szpitale o charakterze epidemicznym, które przyjmować będą wyłącznie pacjentów chorych z powodu grypy pandemicznej. Planowane jest również poszerzenie istniejącej bazy łóżek szpitalnych o zapasy utrzymywane w wielu placówkach na wypadek sytuacji kryzysowych i zdarzeń masowych, a także przekształcenie części zakładów lecznictwa uzdrowiskowego na dodatkowe oddziały szpitalne. Udzielaniu 7 Strategia Organizacji Opieki Medycznej Podczas Pandemii Grypy. Załącznik do Polskiego Planu Przeciwdziałania Wystąpieniu Pandemii Grypy i Działań w Przypadku jej Wystąpienia, Warszawa 2007, s. 10, www.mz.gov.pl, (22.11.2011). 186

świadczeń medycznych w powyższych warunkach służyć będą także produkty lecznicze i wyroby medyczne zgromadzone w rezerwach państwowych. Bardzo ważnym aspektem efektywnego funkcjonowania podmiotów leczniczych podczas pandemii grypy będą odpowiednie przesunięcia kadrowe wewnątrz poszczególnych placówek. Obsada lekarska szpitalnych oddziałów ratunkowych lub izb przyjęć powinna zostać wsparta zaangażowaniem lekarzy internistów oraz lekarzy stażystów. Wystąpić może też potrzeba oddelegowania właściwego personelu medycznego do obiektów zaadaptowanych na potrzeby poszerzenia bazy łóżkowej lub do szpitali, szczególnie odczuwających braki kadrowe. Wobec powyższych uwarunkowań, zasadność stworzenia Planu Przygotowań Kryzysowych przez poszczególne szpitale wydaje się być bezsporna. Tego rodzaju plany mają na celu wskazanie podstawowych zasad organizacji wszystkich dostępnych środków w celu osiągnięcia zdolności do reagowania na sytuację kryzysową. 8 Plan Przygotowań Kryzysowych powinien obejmować cztery zasadnicze obszary funkcjonowania każdej placówki medycznej: organizację i zarządzanie, zasoby ludzkie, proces udzielania świadczeń zdrowotnych oraz wykorzystanie dostępnych zasobów. Zasadnicze zagadnienia, jakie powinny zostać opracowane w ramach poszczególnych obszarów przedstawia poniższa tabela. Tabela 1. Obszary zarządzania placówką medyczną w sytuacji kryzysowej Organizacja i zarządzanie Zasoby ludzkie Obszar Zakres określenie warunków oraz sposobu uruchomienia planu; ustalenie zasad koordynacji oraz wyznaczenie osób odpowiedzialnych za poszczególne działania; wskazanie kto, kiedy i w jaki sposób realizuje przemieszczanie chorych; ustalenie zasad przemieszczenia personelu wewnątrz placówki; usprawnienie kontaktu ze służbami medycznymi udzielającymi pomocy na etapie przedszpitalnym; lokalizowanie pacjentów potrzebujących szybkiej pomocy; zapewnienie dostępności personelu, szczególnie osób najlepiej zaznajomionych z funkcjonowaniem szpitala w sytuacji kryzysowej; wyznaczenie tzw. zespołów zadaniowych z podziałem na zarządzanie, logistykę oraz świadczenie pomocy medycznej; 8 Praktyczne narzędzie do przygotowania Planu Przygotowań Kryzysowych dla Szpitali, ze Szczególnym Uwzględnieniem Pandemii Grypy, red. E. Davoli, Ministerstwo Zdrowia, Warszawa 2007, s. 10, www.mz.gov.pl, (22.11.2011). 187

uzupełnienie zasobów ludzkich dołączenie do zespołu szpitala studentów medycyny, wolontariuszy czy emerytowanych specjalistów; zapewnienie pracownikom placówki jak najpełniejszej ochrony przed zarażeniem wirusem pandemicznym; segregacja medyczna pacjentów według priorytetu udzielania pomocy; ustalenie algorytmów diagnozy i leczenia, optymalizując użycie dostępnych środków; odciążenie placówek poprzez świadczenie pomocy medycznej w miejscu pobytu pacjenta; prowadzenie dokładnych rejestrów pacjentów; Proces udzielania świadczeń zdrowotnych komunikacja z rodzinami pacjentów; utrzymanie standardów jakości oraz dostępności udzielanej pomocy medycznej; zwiększenie zdolności placówek do przyjmowania wzrastającej liczby pacjentów; zapewnienie wsparcia psychologicznego, zarówno dla pacjentów, jaki i dla personelu; minimalizacja ryzyka infekcji szpitalnych; zabezpieczenie rezerw finansowych niezbędnych na pokrycie niespodziewanych wydatków; planowanie elastycznego wykorzystania pomieszczeń szpitalnych; zaplanowanie i bieżące dostosowywanie dostaw zasobów medycznych i niemedycznych (woda, żywność, sprzęt łączności, itp.) w celu zaspokojenia Wykorzystanie dostępnych zasobów rosnących potrzeb pacjentów; utrzymanie ciągłości funkcjonowania szpitala; ochrona personelu oraz otoczenia szpitala przed różnego rodzaju następstwami powszechnej paniki; ustalenie procedur postępowania ze zmarłymi; właściwe sprzątanie, dezynfekcja oraz postępowanie z odpadami w celu ograniczenia zakażeń szpitalnych; Źródło: opracowanie własne na podstawie: Praktyczne Narzędzie do Przygotowania Planu Przygotowań Kryzysowych dla Szpitali, ze Szczególnym Uwzględnieniem Pandemii Grypy, red. E. Davoli, Ministerstwo Zdrowia, Warszawa 2007, s. 15-42, www.mz.gov.pl, (22.11.2011) oraz Department of Communicable Disease Surveillance and Response Global Influenza Programme, WHO checklist for influenza pandemic preparedness planning, Switzerland 2005, s.12-39, www.who.int, (22.11.2011). Decyzje odnośnie wdrażania poszczególnych etapów planu powinny być uzależnione od stopnia zagrożenia pandemią, wielkości populacji zakażonej wirusem oraz obciążenia danej jednostki ochrony zdrowia. Celem tego rodzaju działań jest zapewnienie możliwości właściwego i szybkiego reagowania na potrzeby społeczeństwa, począwszy od działań informacyjnych i profilaktycznych, do dostarczenia pomocy medycznej możliwie jak największej liczbie pacjentów. 188

Podsumowanie Obecnie znane są warunki sprzyjające powstaniu wirusa pandemicznego oraz jego rozprzestrzenianiu. Nikt jednak nie potrafi dokładnie określić skutków, jakie może wywołać pandemia grypy. Z tego też względu, przygotowanie planów kryzysowych przez jednostki ochrony zdrowia powinno stać się podstawowym przedsięwzięciem, umożliwiającym właściwe funkcjonowanie placówek medycznych oraz zachowanie ciągłości udzielania świadczeń zdrowotnych w sytuacji wystąpienia pandemii grypy. Pandemia grypy może mieć istotne znaczenie nie tylko dla systemu opieki zdrowotnej, ale również systemu ekonomicznego i politycznego kraju. W działaniach prowadzących do ograniczenia rozmiarów pandemii oraz zminimalizowania jej skutków konieczne jest więc współdziałanie placówek ochrony zdrowia z innymi organizacjami, m. in. administracją rządową, administracją samorządową czy Państwową Inspekcją Sanitarną, których zadania wyszczególnione zostały w Polskim Planie Pandemicznym. Piśmiennictwo: 1. Zieliński A., Zadania nadzoru epidemiologicznego w okresie pandemii grypy wywołanej nowym wirusem A(H1N1), www.pzh.gov.pl. 2. Ustawa z dnia 21 czerwca 2002 r. o stanie wyjątkowym (Dz.U. 2002 nr 113 poz. 985). 3. Ustawa z dnia 18 kwietnia 2002 r. o stanie klęski żywiołowej (Dz.U. 2002 nr 62 poz. 558). 4. Ustawa z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym (Dz.U. 2007 nr 89 poz. 590 z późn. zm.). 5. Ustawa z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń oraz chorób zakaźnych u ludzi (Dz.U. 2008 nr 234 poz. 1570 z późn. zm.). 6. Zarządzenie Ministra Zdrowia z dnia 21 maja 2008 r. w sprawie powołania Krajowego Komitetu do Spraw Pandemii Grypy (Dz.Urz.MZ. 2008 nr 05 poz. 22). 7. Department of Communicable Disease Surveillance and Response Global Influenza Programme, WHO global influenza preparedness plan. The role of WHO and recommendations for national measures before and during pandemics, Switzerland 2005, www.who.int. 189

8. Departament Epidemiczny w Głównym Inspektoracie Sanitarnym, Polski Plan Pandemiczny. Grypa informacje ogólne. Część I, www.gis.gov.pl. 9. Departament Epidemiczny w Głównym Inspektoracie Sanitarnym, Polski Plan Pandemiczny. Część II. Zadania realizowane w okresach alarmu pandemicznego i pandemicznym w podziale na wykonawców, www.gis.gov.pl. 10. Strategia Organizacji opieki medycznej podczas pandemii grypy. Załącznik do Polskiego Planu Przeciwdziałania Wystąpieniu Pandemii Grypy i Działań w Przypadku jej Wystąpienia, Warszawa 2007, www.mz.gov.pl. 11. Praktyczne narzędzie do przygotowania Planu Przygotowań Kryzysowych dla szpitali, ze szczególnym uwzględnieniem pandemii grypy, red. E. Davoli, Ministerstwo Zdrowia, Warszawa 2007, www.mz.gov.pl. 12. Department of Communicable Disease Surveillance and Response Global Influenza Programme, WHO checklist for influenza pandemic preparedness planning, Switzerland 2005, www.who.int. Streszczenie Pandemia jest masowym występowaniem przypadków zakażeń na całym świecie. Szacuje się, że zachorowalność w okresie pandemii grypy wśród populacji Polski sięgnie nawet 30%. Wskaźnik śmiertelności będzie wahał się 0,1 do 0,35%. Odpowiedzią na zagrożenia, jakie niesie za sobą pandemia grypy jest opracowany przez Krajowy Komitet ds. Pandemii Grypy Polski Plan Pandemiczny. Polski Plan Pandemiczny wskazuje odpowiedzialność i zadania poszczególnych służb w państwie w przypadku wystąpienia pandemii grypy, zawiera strategie dotyczące konkretnych obszarów przygotowań, a t akże wytyczne dla różnego rodzaju organizacji, które powinny opracować własne plany, uwzględniające specyfikę różnych środowisk i obszarów, w których funkcjonują. Celem artykułu jest ukazanie głównych obszarów zarządzania placówką medyczną w sytuacji kryzysowej spowodowanej wystąpieniem pandemii grypy. W artykule zaprezentowano możliwe skutki wystąpienia pandemii grypy oraz wskazano zadania realizowane przez placówki medyczne w sytuacji kryzysowej, ze szczególnym uwzględnieniem procesu organizacji świadczeń medycznych. Słowa kluczowe: grypa, pandemia, opieka medyczna Summary Pandemic is an epidemic of an infectious disease that is spreading through human populations all over the world. It is estimated, that a morbidity rate during a period of flu pandemic among polish population reaches even 30 per cent. A mortality rate ranges 0,1 to 0,35 per cent. The Polish Pandemic Plan, developed by National Committee on Influenza Pandemic is the answer to the threat of pandemic influenza. It indicates the responsibilities and functions of the particular services in the country in case of the pandemic influenza appearance. Moreover, The Polish Pandemic Plan includes the strategies for specific areas of preparation, as well as guidelines for various types of organizations, which should develop their own plans, taking into account different backgrounds they operate in. The aim of the article is to show the main areas of medical facility management in the case of critical situation, caused by the influenza pandemic. The article presents the possible effects of a pandemic. The main duties of medical centres, which should be performed during crisis management, including the organization of medical services, are also indicated. Key words: influenza, pandemic, health care 190