Uniwersytet Gdański, Katedra Geografii Fizycznej i Kształtowania Środowiska University of Gdańsk, Department of Physical Geography & Environmental Management Polska Asocjacja Ekologii Krajobrazu Polish Association for Landscape Ecology STUDIA EKOLOGICZNO-KRAJOBRAZOWE W PROGRAMOWANIU ROZWOJU ZRÓWNOWAŻONEGO PRZEGLĄD POLSKICH DOŚWIADCZEŃ U PROGU INTEGRACJI Z UNIĄ EUROPEJSKĄ Pod redakcją Mariusza Kistowskiego LANDSCAPE-ECOLOGICAL STUDIES FOR SUSTAINABLE DEVELOPMENT PROGRAMMING REVIEW OF POLISH EXPERIENCES ON THE EVE OF EUROPEAN UNION ACCESSION Edited by Mariusz Kistowski Problemy Ekologii Krajobrazu tom XIII The Problems of Landscape Ecology volume XIII Gdańsk 2004 1
Recenzent: prof. dr hab. Krzysztof H. Wojciechowski (Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej) Reviewer: prof. Krzysztof H. Wojciechowski (Maria Curie-Skłodowska University, Lublin) Copyright 2004 by Mariusz Kistowski Projekt logo PAEK: Andrzej Dąbrowski PALE logo project: Andrzej Dąbrowski Publikacja częściowo sfinansowana ze środków rezerwy Dziekana Wydziału Biologii, Geografii i Oceanologii Uniwersytetu Gdańskiego oraz środków na działalność statutową Katedry Geografii Fizycznej i Kształtowania Środowiska Uniwersytetu Gdańskiego This publication is partly sponsored by University of Gdańsk: Dean of Faculty of Biology, Geography & Oceanology and Department of Physical Geography & Environmental Management ISBN 83-7326-187-7 Uniwersytet Gdański ISBN 83-89290-32-4 Bogucki Wydawnictwo Naukowe Skład, łamanie, redakcja techniczna: Bogucki Wydawnictwo Naukowe Górna Wilda 90 61-576 Poznań tel.: +48 61 833 65 80 fax: +48 61 833 14 68 e-mail: bogucki@bogucki.com.pl www.bogucki.com.pl Druk: Unidruk Sp.j. 28 Czerwca 1956 223/229 61-485 Poznań tel./fax: +48 61 831 11 86 2
Spis treści Mariusz Kistowski Przedmowa................................... 11 Andrzej Richling 10 lat Polskiej Asocjacji Ekologii Krajobrazu................... 13 Część I Teoretyczno-metodologiczne, prawne i organizacyjne aspekty studiów ekologiczno-krajobrazowych w procesie integracji Polski z Unią Europejską... 17 Marek Degórski Formalnoprawne uwarunkowania planowania krajobrazu w Unii Europejskiej. 19 Renata Giedych Uwarunkowania prawne planowania, ochrony i zarządzania krajobrazem w Polsce w świetle Europejskiej Konwencji Krajobrazowej............ 29 Anna Majchrowska Miejsce badań ekologiczno-krajobrazowych w Szóstym Programie Ramowym Unii Europejskiej................................ 35 Maciej Pietrzak Niemiecka a światowa ekologia krajobrazu dorobek, aktualne trendy, problemy badawcze i dylematy metodologiczne................ 43 Jerzy Solon Ocena zrównoważonego krajobrazu w poszukiwaniu nowych wskaźników.. 49 Witold Wołoszyn Rozwój nowych podejść metodycznych z zakresu planowania przestrzennego i strategicznych ocen oddziaływania na środowisko w Unii Europejskiej..... 59 Zbigniew Borkowski Model magdeburski a perspektywy rozwoju planowania zagospodarowania przestrzennego krajobrazu........................... 67 Ryszard Klimko Restrukturyzacja współczesnych asocjacji terytorialno-krajobrazowych w planowaniu przestrzennym.......................... 73 Leon Kozacki, Andrzej Macias Opracowania ekofizjograficzne a mapy sozologiczne............... 79 Część II Ekonomiczne, społeczne i techniczne aspekty studiów ekologiczno-krajobrazowych dla potrzeb rozwoju zrównoważonego....... 89 Anna Wiśniewska Strategie proekologiczne w zarządzaniu przedsiębiorstwem........... 91 3
4 Spis treści Bogdan Kościk, Alina Kowalczyk-Juśko, Kajetan Kościk Taksacja skutków zmian w środowisku przyrodniczym w gminie Łukowa.... 99 Krystyna Krauz, Marek Łabaj, Adam Mroczka Ocena zadowolenia mieszkańców Jaworzna z życia w mieście (wskaźnik nr 1 z Europejskiej Społecznej Listy Wskaźników Ekorozwoju).... 107 Sylwia Kulczyk, Wojciech Lewandowski Ekoturystyka zieloną ścieżką do Europy................... 115 Jarosław Czochański Elementy środowiskowe i ochrona przyrody w ponadregionalnych systemach informacji przestrzennej programów współpracy państw nadbałtyckich z udziałem województwa pomorskiego.................... 123 Anna Świercz, Agnieszka Gandzel Oczyszczalnie hydrobotaniczne w krajobrazie wiejskim na przykładzie Inwałdu.................................... 133 Część III Studia ekologiczno-krajobrazowe dla potrzeb zrównoważonego rozwoju obszarów nizinnych............................... 139 Bożena Degórska Planowanie terenów otwartych w nowej przestrzeni miejskiej (na przykładzie strefy podmiejskiej Warszawy)................. 141 Agnieszka Flis Prognoza rozwoju krajobrazu na obszarze Parku Krajobrazowego Dolina Słupi w świetle zmian użytkowania ziemi................... 149 Tadeusz J. Chmielewski, Katarzyna Iwanicka, Piotr Brożek Próba typologicznej systematyzacji zbioru ostoi siedliskowych Natura 2000 centralnej i wschodniej Polski......................... 159 Zbigniew Osadowski Program Natura 2000 oraz programy rolnośrodowiskowe szansą dla ochrony przyrody dolin małych rzek Pomorza teoria, praktyka i potrzeby działań na przyszłość.................................. 177 Mariusz Kistowski Problemy delimitacji Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000 w województwie pomorskim.......................... 185 Krzysztof Badora Ostoje Natura 2000 w województwie opolskim na tle regionalnego systemu obszarów chronionych............................. 195 Maria Szyszkiewicz-Golis Struktura zadrzewień w kontekście zapotrzebowania na bariery biogeochemiczne w zlewni o charakterze rolniczym.............. 203 4
Spis treści 5 Iwona Markuszewska, Paweł Cichocki Rola hydrotopów w krajobrazie rolniczym południowo-wschodniej Wielkopolski.................................. 211 Jan Piekarczyk Zmienność charakterystyk spektralnych zbóż ozimych i nieużytków porolnych w sezonie wegetacyjnym............................ 215 Danuta Prądzyńska Próba oceny oddziaływania stawów hodowlanych na środowisko przyrodnicze (na przykładzie gminy Malechowo)...................... 221 Część IV Studia ekologiczno-krajobrazowe dla potrzeb zrównoważonego rozwoju obszarów wyżynnych i górskich......................... 227 Aneta Szablowska-Midor Zmiany krajobrazu Karpat Polskich jako efekt marginalizacji rolnictwa w górach.................................... 229 Krystyna German Wybrane problemy zrównoważonego rozwoju na terenie karpackich dolin rzecznych................................... 237 Jarosław Balon Badania stabilności środowiska jako podstawa planowania ekologiczno-krajobrazowego w górach..................... 245 Marian Drużkowski Różnorodność krajobrazu obszarów rolnictwa tradycyjnego. Studium geoekologiczne dla Płaskowyżu Proszowickiego................ 253 Krystyna Towpasz, Małgorzata Kotańska Zróżnicowanie szaty roślinnej na tle warunków siedliskowych i gospodarki człowieka na Płaskowyżu Proszowickim.................... 261 Agata Potoniec Zarządzanie środowiskiem przyrodniczym gminy Kamionka Wielka w oparciu o dyrektywy Unii Europejskiej......................... 267 Piotr Sadowski Przyrodnicze bariery zrównoważonego rozwoju gminy Pcim.......... 275 Małgorzata Dygoń Możliwości zrównoważonego rozwoju gminy Sękowa w oparciu o zasoby środowiska przyrodniczego.......................... 285 Bogusława Baran-Zgłobicka, Wojciech Zgłobicki Potencjał turystyczny Podgórza Rzeszowskiego na przykładzie wsi Markowa.. 295 Piotr Sadowski Renaturalizacja środowiska a wybrane walory krajobrazowe wschodniej części Beskidu Średniego........................... 303 5
6 Spis treści Wioletta Kałamucka, Artur Nieścior Studium zieleni Nałęczowa.......................... 313 Wojciech Oleś, Sławomir Pytel, Ojmahmad Rahmonov Rozwój społeczno-ekologiczny obszaru Euroregionu Śląsk Cieszyński u progu integracji ze strukturami Unii Europejskiej................... 321 Barbara Radwanek-Bąk, Robert Patorski Możliwości i ograniczenia wykorzystania wyrobisk poeksploatacyjnych na składowiska odpadów............................. 329 Autorzy tomu lista adresowa......................... 332 6
Contents Mariusz Kistowski Preface..................................... 11 Andrzej Richling Ten years of Polish Association for Landscape Ecology.............. 13 Part I Theoretial & methodological, legal & organizational problems of landscape-ecological studies in Polish accession process to European Union.. 17 Marek Degórski Formal and legal conditions of landscape planning in European Union...... 19 Renata Giedych Legal basis of landscape protection, planning and management in Poland in the light of European Landscape Convention................. 29 Anna Majchrowska The place of landscape ecological studies in the 6th Framework Programme of European Union............................... 35 Maciej Pietrzak Germany and World Landscape Ecology scholarly, actual trends, research problems and methodological dilemmas.................... 43 Jerzy Solon Landscape sustainability evaluation: in search of new indices.......... 49 Witold Wołoszyn Development of new methodological approaches towards land use planning and Strategic Environmental Assessment in the European Union......... 59 Zbigniew Borkowski A Magdeburg model and prospects of development of planning the spatial arrangement of a landscape........................... 67 Ryszard Klimko Restructuring of present-day territorial-landscape associations in physical planning..................................... 73 Leon Kozacki, Andrzej Macias Eco-physiographic studies and sozological maps................. 79 Part II Economical, social & technical problems of landscape-ecological studies for sustainable development programming.................... 89 Anna Wiśniewska Ecological strategies in environmental management system........... 91 7
8 Contents Bogdan Kościk, Alina Kowalczyk-Juśko, Kajetan Kościk Cost assessment of the effects of challenges in the environment in Łukowa commune.................................... 99 Krystyna Krauz, Marek Łabaj, Adam Mroczka Evaluation of Jaworzno inhabitants, contentment with city life (index number one from European Social List of sustainable development Indices)...... 107 Sylwia Kulczyk, Wojciech Lewandowski Ecotourism the green way to Europe..................... 115 Jarosław Czochański Environmental and nature conservation components in transregional GIS systems on Baltic Sea area development programmes parttaken by the Pomeranian Region..................................... 123 Anna Świercz, Agnieszka Gandzel Hydrobotanic Treatment Stations in the Rural Landscape on the example of Inwałd.................................... 133 Part III Landscape-ecological studies for lowlands sustainable development programming................................... 139 Bożena Degórska Open areas planning in the new urban spaces................. 141 Agnieszka Flis The prediction of landscape development on the area of Słupia Valley Landscape Park on the bases of land use changes............... 149 Tadeusz J. Chmielewski, Katarzyna Iwanicka, Piotr Brożek The typological systematization of the habitat sites set Nature 2000 in the central and eastern Poland....................... 159 Zbigniew Osadowski Nature 2000 Programme and agricultural-environmental programmes as a chance for nature protection in the valleys of small Pomeranian rivers theory, practice and needs for future actions.............. 177 Mariusz Kistowski The Problems of Delimitation of European Ecological Network Nature 2000 in Pomeranian Region............................. 185 Krzysztof Badora Natura 2000 sites in Opole Voivodeship on a background of the nature conservation system....................... 195 Maria Szyszkiewicz-Golis Afforestations structure in the context of requirements for biogeochemical barriers in an agricultural catchment...................... 203 8
Contents 9 Iwona Markuszewska, Paweł Cichocki The role of hydrotopes in agricultural landscape of southeastern Wielkopolska................................. 211 Jan Piekarczyk Temporal variation of winter grain crops and fallows spectral characteristics.. 215 Danuta Prądzyńska Test of estimation of fish nurseries on natural environment in commune Malechowo.................................. 221 Part IV Landscape-ecological studies for highlands & mountains sustainable development programming........................... 227 Aneta Szablowska-Midor Landscape Changes in the Polish Carpathians as a result of agriculture marginalization in the mountains........................ 229 Krystyna German Selected Problems of Sustainable Development in Carpathian River Valleys.. 237 Jarosław Balon The environment vulnerability research as the basis for ecology and landscape managemenet................................. 245 Marian Drużkowski Landscape diversity of traditional agriculture a geoecological case study in the Proszowice Plateau........................... 253 Krystyna Towpasz, Małgorzata Kotańska Biodiversity of the Vegetation on the Proszowice Plateau in Relation to the Site Conditions and Human Impact................... 261 Agata Potoniec Environment management in Kamionka Wielka commune based on the European Union directives....................... 267 Piotr Sadowski Natural Barriers of Sustainable Development of the Pcim Commune...... 275 Małgorzata Dygoń Possibilities for a sustainable development of the Sękowa commune on the basis of the natural environment resources............... 285 Bogusława Baran-Zgłobicka, Wojciech Zgłobicki Touristic potential of the Rzeszów Foothills on the example of the Markowa village............................. 295 Piotr Sadowski Renaturalization of the Environment and Selected Landscape Values in the Eastern Part of Beskid Średni Mountains................. 303 Wioletta Kałamucka, Artur Nieścior Study on Nałęczów Green Areas........................ 313 9
10 Contents Wojciech Oleś, Sławomir Pytel, Ojmahmad Rahmonov Social-ecological development of the Euroregion Śląsk Cieszyński on the verge of integration within European Union structures......... 321 Barbara Radwanek-Bąk, Robert Patorski Możliwości i ograniczenia wykorzystania wyrobisk poeksploatacyjnych na składowiska odpadów........................... 329 Contributing authors adresses........................ 332 10