SERIA AGRECOL NATURA str. 10

SERIA AGRECOL NATURA str. 10 OZDOBNE ROŚLINY LIŚCIASTE str. 14 OZDOBNE ROŚLINY IGLASTE str. 30 SERIA AGRECOL PROFESSIONAL str. 76

ÂRODKI O C H R O N Y R O Â L I N intuicyjna szata 4 10 ZANIM PRZYSTĄPISZ DO OPRYSKIWANIA Jak prawidłowo wykonać oprysk... 4 Diagnostyka chorób... 6 Monitoring szkodników... 8 Obliczanie wydatku... 9 cieczy użytkowej SERIA AGRECOL NATURA 36 WARZYWA Choroby... 37 Szkodniki... 41 Program ochrony... 45 48 DRZEWA I KRZEWY OWOCOWE Choroby... 49 Szkodniki... 58 Program ochrony... 60 Kolor fali na opakowniu oznacza jedną z trzech grup środków: grzybobójcze chwastobójcze owadobójcze Nazwy wybranych chorób, szkodników lub chwastów 12 DZIAŁANIE FUNGICYDÓW 64 CEBULE I NASIONA Choroby... 65 Co to jest zaprawianie nasion... 66 14 OZDOBNE ROŚLINY LIŚCIASTE Choroby... 15 Szkodniki... 22 Program ochrony... 26 68 CHWASTY Chwasty na trawnikach... 69 Chwasty w warzywnikach... 69 Mech... 70 Wszystkie chwasty... 70 Program zwalczania chwastów... 72 28 DZIAŁANIE INSEKTYCYDÓW 74 DZIAŁANIE HERBICYDÓW Zdjęcia na opakowaniu ułatwiają rozpoznanie problemu i wybór odpowiedniego preparatu 30 OZDOBNE ROŚLINY IGLASTE Choroby... 31 Szkodniki... 32 Program ochrony... 34 76 SERIA AGRECOL PROFESSIONAL Fungicydy... 79 Insektycydy... 80 Herbicydy... 81 SPIS TREŚCI 3

JAK PRAWIDŁOWO WYKONAĆ OPRYSK 1Przygotowujemy sprawny, uprzednio oczyszczony opryskiwacz. 3 Środek Ze środków ochrony roślin należy korzystać z zachowaniem bezpieczeństwa. Przed każdym użyciem przeczytaj informacje zamieszczone w etykiecie i informacje dotyczące produktu. Zapoznaj się z zagrożeniami i postępuj zgodnie ze środkami ostrożności wymienionymi na etykiecie. 2 Z i opakowania lub etykiety-instrukcji stosowania odczytujemy dawkowanie, napełniamy opryskiwacz odmierzoną ilością wody, a następnie dołączoną miarką odmierzamy odpowiednią ilość preparatu. wlewamy za pomocą miarki, którą następnie trzykrotnie przepłukujemy wodą, a popłuczyny wlewamy do opryskiwacza. W przypadku środków w formie pylistej, wsypujemy odpowiednią ilość, a dokładnie opróżnione opakowanie trzykrotnie płuczemy (jeśli jest taka możliwość). 4 Podczas oprysku obowiązkowo używamy maseczki ochronnej i rękawic. Najlepiej, jeśli zastosujemy odzież ochronną, która zabezpieczy nas przed kontaktem z preparatem. 5 Ciecz roboczą zużywamy do końca. Po zakończeniu zabiegu opryskiwacz przemywamy wodą. Stosowanie półmaski zapewnia komfort i ochronę dróg oddechowych. Zaleca się, aby dawka użytego preparatu była dokładnie taka, jaka jest podana w etykiecie stosowania. Dzięki temu nie uszkodzimy roślin oraz unikniemy pozostałości środków ochrony w owocach i warzywach. Zabiegi środkami ochrony roślin najlepiej wykonywać przy bezwietrznej pogodzie (prędkość wiatru nie powinna przekraczać 3 m/s), rano lub wieczorem, unikając silnego nasłonecznienia. 4 ZANIM PRZYSTĄPISZ DO OPRYSKIWANIA 5

DIAGNOSTYKA CHORÓB INFEKCYJNYCH ROZPOZNAWANIE CHORÓB FIZJOLOGICZNYCH Zanim przystąpimy do zabiegu opryskiwania musimy wiedzieć co szkodzi naszym roślinom. By poznać sprawcę choroby musimy wykonać podstawową diagnostykę fitopatologiczną. Czynnik Objawy chorób fizjologicznych 1 2 Poznaj roślinę! Zasięgnijmy informacji o naszej roślinie. Powinniśmy wiedzieć przede wszystkim co to za roślina, w jakich warunkach należy ją uprawiać. Ocena makroskopowa. Należy przyjrzeć się dokładnie roślinie, jej kwiatom, liściom i łodydze. Sprawdzić jaki typ objawów na nich występuje tzn. czy są to zgorzele, nekrozy, chlorozy, zrakowacenia itp. niedobór azotu niedobór potasu niedobór fosforu Zahamowanie wzrostu rośliny i chloroza (żółknięcie) liści, silne zdrewnienie tkanki. Starsze liście przedwcześnie żółkną i opadają. Zamieranie rozpoczyna się od wierzchołka i brzegów liści. W początkowej fazie wzrostu rozwój systemu korzeniowego jest ograniczany. Roślina jest karłowata, liście są kruche, mogą przybierać barwę czerwonofioletową. 3 Proste testy fitopatologiczne. Gdy nie wiemy czy naszą roślinę zainfekował patogen, czy jednak nie rozpoznaliśmy choroby fizjologicznej lub objawów niedoboru składników pokarmowych, możemy zrobić test wilgotnej komory. Zahamowanie wzrostu, żółknięcie, przedwczesne opadanie liści, więdnięcie mogą być objawami niedoborów makro- i mikroskładników lub innych chorób fizjologicznych. Wilgotna komora składa się z płaskiego naczynia wyłożonego gazą lub watą, podstawki oraz przykrywki. Obcinamy żywy fragment rośliny z objawami. Watę lub gazę zwilżamy wodą, na podstawce układamy fragment rośliny, tak by nie stykał się ze zwilżoną watą lub gazą. Całość zakrywamy przykrywką i pozostawiamy na kilka (3-7) dni. Jeśli po kilku dniach na umieszczonym w wilgotniej komorze fragmencie pojawi się grzybnia lub wyciek, to mamy do czynienia z chorobą infekcyjną. niedobór magnezu nadmierne zasolenie zbyt niskie ph podłoża (kwaśne) zbyt wysokie ph podłoża (zasadowe) niedostatek światła nadmiar wody niedostatek wody Zahamowanie wzrostu systemu korzeniowego i części nadziemnej. Na starszych liściach pojawiają się chlorotyczne, drobne plamy. Duże stężenie soli nagromadzonych w podłożu powoduje ograniczenie pobierania wody i składników pokarmowych susza fizjologiczna. Początkowo roślina nabiera odcienia niebieskiego, a następnie więdnie. Wpływa na pobieranie mikro- i makroskładników. Ograniczenie pobieranie manganu, fosforu i żelaza. Związki wapnia, żelaza mogą wytrącać się na podłożu. Roślina jest wiotka, kieruje swoje liście ku promieniom słońca. Jej wzrost jest ograniczony, następuje chloroza liści. Mimo wilgotnego podłoża roślina więdnie, system korzeniowy gnije. Liście rośliny są wiotkie, wzrost zostaje ograniczony, kwiaty są mniejsze, roślina zawiązuje mniej owoców lub są one małe. 6 ZANIM PRZYSTĄPISZ DO OPRYSKIWANIA 7

MONITORING SZKODNIKÓW ROŚLIN Do monitoringu oraz ograniczania liczebności szkodników roślin przydatne są pułapki lepowe lub też pułapki lepowe z feromonami wabiącymi. Owady szkodliwe mocno reagują na barwę pułapki. Zarówno tablice lepowe, opaski na pnie jak również pułapki na ślimaki są bezpieczne dla środowiska, ponieważ nie zawierają szkodliwych substancji czynnych. Żółte tablice lepowe lub żółte naczynia służą do monitorowania pojawu oraz odławiania takich muchówek wyrządzających szkody jak połyśnica marchwianka, mączlik szklarniowy, ziemiórki czy miniarki. Tablice są pokryte klejem odpornym na niekorzystne warunki atmosferyczne. OBLICZANIE WYDATKU CIECZY UŻYTKOWEJ DO OCHRONY DRZEW I KRZEWÓW Co to jest ciecz użytkowa? Cieczą użytkową nazywamy roztwór otrzymany po zmieszaniu wody z odpowiednią ilością środka ochrony roślin. Uzyskaną cieczą użytkową opryskuje się rośliny. Bardzo ważne jest to, aby nie przekraczać zalecanej w etykiecie-instrukcji stosowania dawki środka ochrony roślin. Jak obliczyć ile cieczy użytkowej potrzebne jest do wykonania zabiegu na naszych drzewach lub krzewach? Dwa poniższe wzory pomogą obliczyć objętość koron drzew na powierzchni 100 m 2 oraz ilość cieczy użytkowej potrzebnej do wykonania zabiegu opryskiwania. Opaski na pnie drzew służą do wyłapywania schodzących na przezimowanie gąsienic motyli, larw błonkówek. Ograniczają one występowanie m.in. szrotówka kasztanowcowiaczka, ukośnicy szczawiówki, piędzika przedzimka. TRV = Q = W x S x 100 R TRV x n + K Gdzie: TRV objętość koron drzew (m 3 /100 m 2 ) W wysokość drzewa (m) S szerokość drzewa (m) R rozstawa rzędów (m) [w przypadku jednego drzewa lub krzewu pomijamy wartość R] Gdzie: Q dawka cieczy użytkowej (l/100 m 2 ) TRV objętość korony drzewa (m 3 /100 m 2 ) n 0,02 naniesienie jednostkowe cieczy (l/m 3 ) K 2 wartość korekcyjna (l/100 m 2 ) Pułapki na ślimaki to plastikowe pojemniki, do który wlewa się wabiące ślimaki płyny takie jak np. piwo lub mleko. Ślimaki bardzo chętnie wchodzą do pułapki i nie mogą z niej wyjść. Przykład: Wysokość drzewa wynosi 3 m, szerokość 2,5 m a rozstawa rzędów 3 m. Oblicz ile cieczy użytkowej jest potrzebne do wykonania zabiegu opryskiwania drzew rosnących na powierzchni 100 m 2. TRV = = 250 m 3 /100 m 2 Q = 3 x 2,5 x 100 3 250 x 0,02 + 2 = 7 l/100 m 2 Gdzie: W = 3 m S = 2,5 m R = 3 m Aby obliczyć ile potrzebne jest cieczy użytkowej na 1 m 2 należy wynik podzielić przez 100. Q = 7/100 = 0,07 l/m 2 = 70 ml/m 2 8 ZANIM PRZYSTĄPISZ DO OPRYSKIWANIA 9

SERIA AGRECOL NATURA Seria Agrecol Natura to preparaty produkowane z myślą o środowisku. Środki ochrony roślin ograniczają liczebność szkodnika, mogą być stosowane w uprawach ekologicznych. Płyn do zwalczania mszyc, mączlików, wełnowców, miseczników, tarczników, roztoczy oraz przędziorków we wszystkich stadiach rozwojowych (jaja, larwy, osobniki dorosłe) występujących na roślinach ogrodowych i domowych. Preparat jest gotowy do użycia. SpinTor 240 SC jest środkiem owadobójczym pochodzenia naturalnego. Zwalcza gąsienice bielinka kapustnika w uprawach kapusty głowiastej białej, kalafiora oraz brokułu, ale także wciornastków w uprawie pomidora i ogórka. Ponadto zwalcza muszkę plamoskrzydłą w uprawach owoców. Pułapka na osy, szerszenie i muchy służy do wyłapywania niepożądanych owadów w pomieszczeniach, jak również w ogrodach. Składnikami płynu wabiącego są naturalne substancje zapachowe. Miedzian Extra 350 SC to środek grzybobójczy i bakteriobójczy do zwalczania między innymi kędzierzawości liści brzoskwini, parcha na jabłoni i gruszy, zarazy ogniowej na gruszy oraz chorób bakteryjnych na pomidorze i ogórku. 10 SERIA AGRECOL NATURA 11

FUNGICYDY to środki grzybobójcze stosowane do zaprawiania nasion i cebul, opryskiwania roślin, odkażania gleby oraz zabezpieczania ran drzew. Preparaty grzybobójcze zabezpieczają roślinę i hamują rozwój grzybów w porażonych tkankach. Fungicydy wykazują najskuteczniejsze działanie w zakresie 10 25 C. Zbyt wysoka temperatura podczas oprysku fungicydem może spowodować poparzenie roślin. By uniknąć uodpornienie się patogena na stosowany fungicyd, należy stosować rotację środków, używać środków ochrony roślin z innych grup chemicznych. Oprysk najlepiej wykonać: wcześnie rano lub wieczorem w dzień pochmurny, ale bez deszczu WAŻNE POJĘCIA Etykieta stosowania zbiór niezbędnych informacji, dołączony do środka ochrony roślin. Przed użyciem preparatu należy ją przeczytać i zastosować się do podanych w niej zaleceń. Temperatura stosowania bardzo ważny czynnik skutecznego zabiegu chemicznego. Większość preparatów jest skuteczna w temperaturach wyższych niż 15 C. 12 DZIAŁANIE FUNGICYDÓW 13

OZDOBNE ROŚLINY LIŚCIASTE Najczęstsze choroby i szkodniki: fytoftoroza szara pleśń plamistości liści i kwiatów rdze choroby powojników ślimaki mszyce przędziorki czerwce mączliki FYTOFTOROZA Rośliny infekowane: krzewy iglaste i liściaste (m.in. różaneczniki), doniczkowe. Objawy: Liście na całej roślinie nagle więdną, ale nie opadają. Na blaszkach liściowych od strony ogonka liściowego mogą pojawić się brązowe plamy w kształcie litery V. Grzyb atakuje rośliny niewłaściwie uprawiane i osłabione, rosnące na glebach, na których długo zalega woda. Choroba postępuje bardzo szybko i doprowadza do zamierania całych roślin. Zapobieganie i zwalczanie: Wykonujemy oprysk środkiem ochrony roślin zapobiegawczo lub z chwilą wystąpienia pierwszych objawów choroby grzybowej. Ridomil Gold MZ Pepite 67,8 WG Proplant 722 SL * Ze środków ochrony roślin należy korzystać z zachowaniem bezpieczeństwa. Przed każdym użyciem przeczytaj informacje zamieszczone w etykiecie i informacje dotyczące produktu. Zapoznaj się z zagrożeniami i postępuj zgodnie ze środkami ostrożności wymienionymi na etykiecie. 14 OZDOBNE ROŚLINY LIŚCIASTE 15

SZARA PLEŚŃ Rośliny infekowane: rośliny ozdobne i sadownicze, warzywa. Objawy: Porażeniu szarą pleśnią mogą ulec wszystkie części roślin. Pierwszym objawem są brunatne plamy, które z czasem wysychają, a na ich powierzchni formuje się szarawy, pylący nalot. Uwalniające się z niego zarodniki porażają kolejne blisko znajdujące się rośliny. Infekcji sprzyja wysoka wilgotność i temperatura powyżej 15 C. PLAMISTOŚĆ LIŚCI I KWIATÓW Rośliny infekowane: warzywa, rośliny ozdobne, drzewa i krzewy liściaste. Objawy: Na liściach pojawiają się okrągłe lub lekko nieregularne, powiększające się plamy. Granica między zdrową i chorą tkanką jest wyraźna, a w miarę postępu infekcji plam przybywa. Zapobieganie i zwalczanie: Unikamy nadmiernego zagęszczenia roślin. Wycinamy silnie porażone części roślin, usuwamy porażone owoce, martwe pędy i liście. Ograniczamy zachwaszczenie na rabatach. Pierwsze zabiegi wykonujemy po zaobserwowaniu pierwszych objawów chorobowych. Switch 62,5 WG Signum 33 WG Rovral Aquaflo 500 SC Zapobieganie i zwalczanie: Grabimy i usuwamy liście oraz wykonujemy cięcia prześwietlające. Pierwsze zabiegi środkami ochrony roślin wykonujemy niezwłocznie po zaobserwowaniu pierwszych objawów choroby. Topsin M 500 SC WAŻNE! Opryskiwać niezależnie od fazy rozwojowej rośliny uprawnej po pojawieniu się objawów chorób lub prewencyjnie wiosną. * Ze środków ochrony roślin należy korzystać z zachowaniem bezpieczeństwa. Przed każdym użyciem przeczytaj informacje zamieszczone w etykiecie i informacje dotyczące produktu. Zapoznaj się z zagrożeniami i postępuj zgodnie ze środkami ostrożności wymienionymi na etykiecie. 16 OZDOBNE ROŚLINY LIŚCIASTE 17

RDZE CHOROBY GRZYBOWE POWOJNIKÓW Rośliny infekowane: rośliny ozdobne, sadownicze i zielarskie, warzywa, krzewy iglaste i liściaste, chwasty oraz trawy. Objawy: Z początkiem lata, w zależności od warunków pogodowych, na górnej stronie blaszki liściowej pojawiają się pomarańczowe plamy. Na dolnej stronie liścia, w miejscach plam, można stwierdzić rdzawy, pylisty nalot. Później w miejscu nalotu mogą pojawiać się narośla. Porażone rośliny ulegają defoliacji ich liście przedwcześnie opadają. Zapobieganie i zwalczanie: W miesiącach poprzedzających infekcję, tj. w kwietniu i maju, przeprowadzamy zabiegi środkami ochrony roślin. Amistar 250 SC Objawy: W pierwszym etapie na liściach pojawiają się wodniste plamy, które z czasem brunatnieją, powiększają się i przybierają nieregularne kształty. Grzybnia rozwija się w liściach, następnie przerasta do ogonka liściowego, aby w końcu zainfekować pęd główny. Choroby te pod koniec sezonu doprowadzają do zamierania całych roślin. W następnym roku powojniki odrastają od podstawy. Do odbycia pełnego cyklu rozwojowego niektóre grzyby potrzebują dwóch żywicieli, co oznacza, że w ich rozwoju uczestniczą dwa gatunki roślin. Zapobieganie i zwalczanie: Wykonujemy cięcie prześwietlające, które poprawia wentylację roślin, a także usuwamy silnie porażone pędy oraz opadłe liście. Natychmiast po zaobserwowaniu pierwszych objawów wykonujemy oprysk środkiem ochrony roślin. Switch 62,5 WG Signum 33 WG Topsin M 500 SC Rovral Aquaflo 500 SC * Ze środków ochrony roślin należy korzystać z zachowaniem bezpieczeństwa. Przed każdym użyciem przeczytaj informacje zamieszczone w etykiecie i informacje dotyczące produktu. Zapoznaj się z zagrożeniami i postępuj zgodnie ze środkami ostrożności wymienionymi na etykiecie. Zobacz film o pielęgnacji powojników 18 OZDOBNE ROŚLINY LIŚCIASTE 19

MĄCZNIAK PRAWDZIWY Rośliny infekowane: ozdobne, sadownicze, warzywa, drzewa i krzewy liściaste. Objawy: Od połowy maja do lipca, przy temperaturze około 20 C i wysokiej wilgotności powietrza, na liściach porażonych roślin pojawia się biały, mączysty, szybko rozprzestrzeniający się nalot, który obejmuje całą powierzchnię blaszki liściowej. Czasami przed wystąpieniem nalotu możemy zaobserwować przebarwienia blaszki liściowej w postaci nieregularnych, czerwonych plam. Objawy mogą wystąpić również na pędach i kwiatach. Zapobieganie i zwalczanie: Wykonujemy cięcia prześwietlające, unikamy nadmiernego zagęszczenia roślin i zachwaszczenia. Po zaobserwowaniu pierwszych objawów chorobowych należy opryskać róże jednym ze środków ochrony roślin. CZARNA PLAMISTOŚĆ Objawy: W drugiej połowie lata na liściach róż pojawiają się czarnobrunatne plamy, zielona tkanka pomiędzy nimi zaczyna żółknąć, a zainfekowane liście przedwcześnie opadają. Signum 33 WG Amistar 250 SC Stoper Grzybobójczy AE Zapobieganie i zwalczanie: Usuwamy opadłe liście, które stanowiłyby czynnik infekcyjny w następnym roku. Róże podlewamy w taki sposób, aby nie moczyć liści. Pierwsze zabiegi środkami ochrony roślin wykonujemy po zauważeniu pierwszych objawów choroby. Topsin M 500 SC Stoper Grzybobójczy AE WAŻNE! Opryskiwać niezależnie od fazy rozwojowej rośliny uprawnej po pojawieniu się objawów chorób lub prewencyjnie wiosną. * Ze środków ochrony roślin należy korzystać z zachowaniem bezpieczeństwa. Przed każdym użyciem przeczytaj informacje zamieszczone w etykiecie i informacje dotyczące produktu. Zapoznaj się z zagrożeniami i postępuj zgodnie ze środkami ostrożności wymienionymi na etykiecie. 20 OZDOBNE ROŚLINY LIŚCIASTE 21

ŚLIMAKI MSZYCE Rośliny atakowane: ozdobne, warzywa, rośliny sadownicze. Objawy: Na liściach pojawiają się uszkodzenia w postaci wygryzionych dziur. W okolicach uszkodzeń, na dolnej stronie liścia, obserwujemy zaschnięty śluz. Zapobieganie i zwalczanie: Po zaobserwowaniu uszkodzeń ustawiamy pułapki lub stosujemy środek ochrony roślin. Ślimax GB Rośliny atakowane: rośliny ozdobne i sadownicze, warzywa. Objawy: Wiosną na pędach roślin pojawiają się kolonie mszyc. W wyniku ich żerowania rośliny są osłabione, a silnie zaatakowane - zamierają. O obecności mszyc świadczy pojawiająca się na liściach i pędach spadź - rosa miodowa. Mszyce są wektorami wielu chorób wirusowych, dlatego należy je systematycznie zwalczać. PRZĘDZIORKI Rośliny atakowane: warzywa, ozdobne krzewy iglaste i liściaste, rośliny sadownicze i doniczkowe. Objawy: Przędziorki są pajęczakami, które trudno dostrzec gołym okiem. Na początku lata na liściach pojawiają się drobne nekrotyczne plamki. Na dolnej stronie liści widoczne są delikatne oprzędy pajęczyn, a zaatakowane rośliny przedwcześnie zamierają. Rozwojowi przędziorków sprzyja wysoka temperatura. Zapobieganie i zwalczanie: Wykonujemy 3 opryski w odstępach 7-dniowych od momentu zaobserwowania pierwszych uszkodzeń liści. Zapobieganie i zwalczanie: Po zaobserwowaniu pierwszych kolonii mszyc wykonujemy oprysk środkiem ochrony roślin. Mospilan 20 SP Afizol AE Karate Gold Karate Spray Insecol AE Płyn na mszyce i inne szkodniki Ortus 05 SC Floramite 240 SC Vertimec 018 EC Płyn na mszyce i inne szkodniki Płyn na mszyce i inne szkodniki jest bezpieczny dla ludzi i środowiska. * Ze środków ochrony roślin należy korzystać z zachowaniem bezpieczeństwa. Przed każdym użyciem przeczytaj informacje zamieszczone w etykiecie i informacje dotyczące produktu. Zapoznaj się z zagrożeniami i postępuj zgodnie ze środkami ostrożności wymienionymi na etykiecie. 22 OZDOBNE ROŚLINY LIŚCIASTE 23

CZERWCE MISECZNIKI WEŁNOWCE TARCZNIKI Rośliny atakowane: ozdobne krzewy iglaste i liściaste, rośliny sadownicze i doniczkowe. Objawy: Te mało ruchliwe niewielkie (1-5 mm) pluskwiaki żerują na wszystkich częściach roślin. Wysysają one soki z żywych komórek roślin, powodując zahamowanie wzrostu. W wyniku żerowania na wszystkich częściach nadziemnych, mogą występować nekrozy, natomiast silne porażenie przez te szkodniki, może spowodować śmierć rośliny. Zapobieganie i zwalczanie: Obserwujemy rośliny. Pojedyncze większe osobniki można usunąć ręcznie. Następnie wykonujemy zabieg odpowiednim środkiem ochrony roślin. MISECZNIKI to czerwce, których owalne ciało jest silnie wypukłe. Ich szkodliwość polega dodatkowo na wydzielaniu rosy miodowej spadzi, która stwarza idealne warunki do rozwoju szpecących rośliny czarnych grzybów sadzakowych. Widoczne na roślinach czerwce pokryte obfitym białym nalotem woskowym to WEŁNOWCE. Wytwarzają one kleistą spadź. Wełnowce mogą żerować również na korzeniach. Inne czerwce to TARNICZKI. Ich ciało ma kształt okrągławy, a tarczka nie jest mocno wypukła. Owady te nie wytwarzają spadzi. Rośliny atakowane: ozdobne, sadownicze, warzywa, doniczkowe. MĄCZLIKI Objawy: Po poruszeniu rośliny widać małe białe latające muszki. Rośliny słabiej rosną, kwitną i owocują. Zaatakowane przez szkodnika liście żółkną i opadają. Na dolnej stronie liści widać larwy i owady dorosłe. Pluskwiaki te produkują spadź. Zapobieganie i zwalczanie: Po zaobserwowaniu szkodników wykonujemy oprysk środkiem ochrony roślin. Najlepiej jest stosować preparaty naprzemiennie. Dodatkowo populację szkodnika można ograniczyć stosując żółte pułapki lepowe. Mospilan 20 SP Insecol AE Karate Spray Karate Gold Płyn na mszyce i inne szkodniki 24 Mospilan 20 SP Karate Spray Karate Gold Insecol AE Płyn na mszyce i inne szkodniki * Ze środków ochrony roślin należy korzystać z zachowaniem bezpieczeństwa. Przed każdym użyciem przeczytaj informacje zamieszczone w etykiecie i informacje dotyczące produktu. Zapoznaj się z zagrożeniami i postępuj zgodnie ze środkami ostrożności wymienionymi na etykiecie. OZDOBNE ROŚLINY LIŚCIASTE 25

PROGRAM OCHRONY LIŚCIASTYCH ROŚLIN OZDOBNYCH Choroba/szkodnik mączniak rzekomy fytoftoroza szara pleśń zgnilizna twardzikowa alternarioza mączniak prawdziwy rizoktonioza zapobieganie infekcjom wtórnych patogenów zamieranie pędów i kwiatów powodowanych przez brunatną zgniliznę obrączkowa plamistość pędów plamistości liści rak pędów rdze mączniak prawdziwy dębu mączlik szklarniowy wciornastek tytoniowiec wciornastek zachodni miniarki mszyce mszyca wielożerna mszyca różano - szczeciowa czerwce tarczniki miseczniki wełnowce zmieniki przędziorek owocowiec przędziorek chmielowiec przędziorek szklarniowiec skoczek różany larwy błonkówek gąsienice zjadające liście ślimaki Środek chemiczny Ridomil Gold MZ Pepite 67,8 WG*, Proplant 722 SL Ridomil Gold MZ Pepite 67,8 WG*, Proplant 722 SL Rovral Aquaflo 500 SC*, Signum 33 WG*, Switch 62,5 WG*, Amistar 250 SC* Rovral Aquaflo 500 SC*, Signum 33 WG* Rovral Aquaflo 500 SC*, Signum 33 WG* Signum 33 WG*, Stoper Grzybobójczy AE Signum 33 WG* Switch 62,5 WG* Switch 62,5 WG*, Rovral Aquaflo 500 SC* Topsin M 500 SC* Topsin M 500 SC*, Stoper Grzybobójczy AE Topsin M 500 SC* Amistar 250 SC* Amistar 250 SC*, Insecol AE, Płyn na mszyce i inne szkodniki, Karate Spray, Karate Gold, Karate Spray, Karate Gold, Karate Spray, Karate Gold Insecol AE Afizol AE,, Karate Spray, Karate Gold, Płyn na mszyce i inne szkodniki, Płyn na mszyce i inne szkodniki, Karate Spray, Karate Gold, Płyn na mszyce i inne szkodniki, Insecol AE, Płyn na mszyce i inne szkodniki, Karate Spray, Karate Gold Ortus 05 SC*, Płyn na mszyce i inne szkodniki Ortus 05 SC*, Vertimec 018 EC, Płyn na mszyce i inne szkodniki, Floramite 240 SC Ortus 05 SC*, Płyn na mszyce i inne szkodniki Karate Spray, Karate Gold Karate Spray, Karate Gold Karate Spray, Karate Gold Ślimax GB Stosować naprzemiennie środki ochrony roślin o różnych mechanizmach działania co zapobiegnie uodparnianiu się patogenów oraz szkodników na substancje aktywne. *Stosowanie środka ochrony roślin w uprawach i zastosowaniach małoobszarowych. 26 OZDOBNE ROŚLINY LIŚCIASTE 27

INSEKTYCYDY to środki owadobójcze przeznaczone do zwalczania szkodników roślin. Preparaty owadobójcze działające kontaktowo wnikają do ciała owada, powodując jego paraliż i śmierć. Preparaty owadobójcze o działaniu żołądkowym pokrywają powierzchnię liści i przenikają do tkanek roślin, skąd są pobierane przez owady i powodują ich śmierć. Oprysk wykonujemy bardzo dokładnie, spryskując górną i dolną stronę liści, gdzie żerują owady. Podczas zabiegów pamiętajmy o ochronie własnej w postaci masek, rękawic, odzieży ochronnej. Środki ochrony roślin stosujmy wieczorem, po oblocie pszczół i innych owadów pożytecznych. WAŻNE POJĘCIA Szybkość i skuteczność działania preparatu zależy od: substancji aktywnej stadium rozwojowego szkodnika gatunku rośliny warunków atmosferycznych panujących przed, w trakcie oraz po oprysku By uniknąć zjawiska odporności szkodnika na dany insektycyd, należy stosować rotację środków - używać środków z różnych grup chemicznych. Karencja czas, jaki powinien upłynąć od momentu zastosowania środka do dnia zbioru rośliny uprawianej. Prewencja czas po oprysku, w którym ludzie i zwierzęta nie powinni mieć kontaktu z roślinami. Substancja aktywna substancja chemiczna wchodząca w skład preparatu. Środki ochrony roślin mogą zawierać więcej niż jedną substancję aktywną. 28 DZIAŁANIE INSEKTYCYDÓW 29

OZDOBNE ROŚLINY IGLASTE Najczęstsze choroby i szkodniki: fytoftoroza osutka sosny miseczniki ochojniki FYTOFTOROZA Rośliny infekowane: krzewy iglaste i liściaste (m.in. różaneczniki), doniczkowe. Objawy: W wyniku porażenia patogenem rośliny najpierw żółkną, a następnie brązowieją. Grzyb atakuje rośliny niewłaściwie uprawiane i osłabione, rosnące na glebach, na których długo zalega woda. Choroba postępuje bardzo szybko, doprowadzając do zamierania całych roślin. Najczęściej występuje na roślinach wrzosowatych oraz iglastych. Objawy fytoftorozy najszybciej pojawiają się na młodych pędach roślin. Zapobieganie i zwalczanie: Wykonujemy oprysk środkiem ochrony roślin zapobiegawczo lub z chwilą wystąpienia pierwszych objawów choroby grzybowej. Zapobiegawczo lub interwencyjnie podlewamy rośliny preparatem Proplant 722 SL. Ridomil Gold MZ Pepite 67,8 WG Proplant 722 SL * Ze środków ochrony roślin należy korzystać z zachowaniem bezpieczeństwa. Przed każdym użyciem przeczytaj informacje zamieszczone w etykiecie i informacje dotyczące produktu. Zapoznaj się z zagrożeniami i postępuj zgodnie ze środkami ostrożności wymienionymi na etykiecie. Czy wiesz, że... W przypadku chorób rozwijających się w wiązkach przewodzących - fytoftoroza lub fuzarioza po zeskrobaniu wierzchniej warstwy kory lub przecięciu pędu wzdłuż, widoczne jest zbrązowienie wiązek przewodzących. 30 OZDOBNE ROŚLINY IGLASTE 31

OSUTKA SOSNY Objawy: Od czerwca do sierpnia w dolnych partiach igliwia sosny pojawiają się czarne plamy z żółtobrązowym marginesem. Postępująca choroba doprowadza jesienią do brązowienia igieł, które przedwcześnie opadają wraz z nadejściem wiosny. Zapobieganie i zwalczanie: Należy grabić i usuwać spod sosen opadłe igły. Pierwsze zabiegi środkami ochrony roślin wykonujemy w drugiej połowie czerwca lub na początku lipca, tak aby w tym okresie zabezpieczyć igły przed infekcją masowo uwalnianych zarodników. Ostatni taki zabieg wykonujemy na koniec października lub na początku listopada. MISECZNIKI Karate Gold Karate Spray Mospilan 20 SP Amistar 250 SC Rośliny atakowane: ozdobne krzewy iglaste i liściaste, rośliny sadownicze i doniczkowe. Objawy: Na pędach zaatakowanych roślin można dostrzec wypukłe, ciemnobrązowe miseczki o średnicy 3 5 mm. Są to otoczki ochronne dla wylęgających się larw szkodnika. Pędy pokryte są rosą miodową, na której rozwijają się grzyby sadzakowe w postaci czarnego nalotu. Miseczniki i tarczniki to także uporczywe szkodniki roślin domowych, występujące przez cały rok. Zapobieganie i zwalczanie: Monitorujemy obecność szkodników. Wczesną wiosną, wykonujemy zabieg środkiem ochrony roślin (zwalczanie misecznika w późniejszym okresie jest znacznie trudniejsze). Rośliny atakowane: świerk, modrzew. Objawy na świerku: W wyniku żerowania mszyc na igłach świerka pojawiają się ananasowate wyrośla galasy. Wewnątrz nich rozwijają się larwy, które po przeobrażeniu się w postać dorosłą żerują na roślinach, osłabiając ich kondycję. OCHOJNIKI Zapobieganie i zwalczanie: Usuwamy galasy. Pod koniec marca na świerkach wykonujemy oprysk środkiem ochrony roślin i kontynuujemy zabiegi co 10 dni aż do końca kwietnia. Objawy na modrzewiu: W czerwcu na igłach modrzewia widoczne są białe, drobne (4 mm), wełniste kulki, pod którymi złożone są jaja. W wyniku żerowania ochojników igły modrzewia łamią się kolankowato. Zapobieganie i zwalczanie: Modrzewie opryskujemy środkiem ochrony roślin z chwilą pojawienia się pierwszych białych, wełnistych kulek. Mospilan 20 SP Karate Gold Karate Spray * Ze środków ochrony roślin należy korzystać z zachowaniem bezpieczeństwa. Przed każdym użyciem przeczytaj informacje zamieszczone w etykiecie i informacje dotyczące produktu. Zapoznaj się z zagrożeniami i postępuj zgodnie ze środkami ostrożności wymienionymi na etykiecie. 32 OZDOBNE ROŚLINY IGLASTE 33

PROGRAM OCHRONY IGLASTYCH ROŚLIN OZDOBNYCH Choroba/szkodnik Środek chemiczny obrączkowa plamistość pędów plamistości igieł rak pędów osutka sosny szara pleśń rdze mączniak prawdziwy dębu fytoftoroza przędziorki czerwce (tarczniki, miseczniki, wełnowce) mszyce/ochojniki larwy błonkówek gąsienice zjadające liście chrząszcze zjadające liście Topsin M 500 SC* Topsin M 500 SC* Topsin M 500 SC* Amistar 250 SC* Amistar 250 SC*, Rovral Aquaflo 500 SC*, Signum 33 WG*, Switch 62,5 WG* Amistar 250 SC* Amistar 250 SC*, Signum 33 WG* Ridomil Gold MZ Pepite 67,8 WG*, Proplant 722 SL Ortus 05 SC*, Płyn na mszyce i inne szkodniki, Karate Spray, Karate Gold, Płyn na mszyce i inne szkodniki, Karate Spray, Karate Gold, Płyn na mszyce i inne szkodniki Karate Spray, Karate Gold Karate Spray, Karate Gold Karate Spray, Karate Gold Stosować naprzemiennie środki ochrony roślin o różnych mechanizmach działania co zapobiegnie uodparnianiu się patogenów oraz szkodników na substancje aktywne. *Stosowanie środka ochrony roślin w uprawach i zastosowaniach małoobszarowych. 34 OZDOBNE ROŚLINY IGLASTE 35

WARZYWA Najczęstsze choroby i szkodniki: mączniak rzekomy zaraza ziemniaka i alternarioza szara pleśń gąsienice wciornastki stonka ziemniaczana szkodniki glebowe - skoczogonki Rośliny infekowane: ogórek, inne warzywa, ozdobne. Objawy: Na liściach między nerwami pojawiają się jasne plamy. W warunkach wysokiej wilgotności w miejscach przebarwień występuje szary nalot zarodników konidialnych. Plamy żółkną, następnie brązowieją. Choroba doprowadza do zamierania całych roślin. MĄCZNIAK RZEKOMY Zapobieganie i zwalczanie: Wprowadzamy do uprawy odmiany odporne oraz dobieramy stanowisko tak, aby nie było usytuowane w pobliżu zbiorników wodnych, ponieważ wysoka wilgotność powietrza sprzyja rozwojowi choroby. Po zaobserwowaniu pierwszych objawów choroby wykonujemy zabieg środkiem ochrony roślin. Cabrio Duo 112 EC Ridomil Gold MZ Pepite 67,8 WG Miedzian 50 WP Proplant 722 SL WAŻNE! By uniknąć uodpornienia się patogenu na substancje czynne, środki należy stosować naprzemiennie. * Ze środków ochrony roślin należy korzystać z zachowaniem bezpieczeństwa. Przed każdym użyciem przeczytaj informacje zamieszczone w etykiecie i informacje dotyczące produktu. Zapoznaj się z zagrożeniami i postępuj zgodnie ze środkami ostrożności wymienionymi na etykiecie. 36 WARZYWA 37

ZARAZA ZIEMNIAKA I ALTERNARIOZA Rośliny infekowane: pomidory i ziemniaki. Objawy zarazy ziemniaka: W lata chłodne i wilgotne na liściach roślin pojawiają się wodniste, ciemne, zielonkawe, następnie brązowiejące plamy. Na dolnej stronie blaszki liściowej, w miejscach plam, w warunkach wysokiej wilgotności powietrza widoczny jest szary nalot zarodników grzyba. Silne porażenie prowadzi do zamierania roślin. Objawy alternariozy: Pierwsza na roślinie pojawia się zazwyczaj alternarioza ziemniaka, która występuje przy ciepłej i suchej pogodzie. Na porażonych liściach powstają ciemnobrązowe plamy różnej wielkości z charakterystycznie ułożonymi pierścieniami. Na styku żywej i martwej tkanki może pojawić się żółta obwódka. Ze względu na ryzyko uodparniania się grzyba wywołującego infekcję, zabiegi środkami ochrony roślin wykonujemy naprzemiennie. Polyram 70 WG skutecznie zwalcza alternariozę na pomidorach. alternarioza na pomidorach zaraza ziemniaka na ziemniakach Zapobieganie i zwalczanie: Unikamy zbyt gęstego sadzenia roślin, a w ciągu sezonu prowadzimy ich obserwację. Po zaobserwowaniu pierwszych objawów chorobowych wykonujemy 3 4 zabiegi środkami ochrony roślin co 7 10 dni. Revus 250 SC Acrobat MZ 69 WG Ridomil Gold MZ Pepite 67,8 WG Miedzian 50 WP Amistar Opti 480 SC Cabrio Duo 112 EC Polyram 70 WG Signum 33 WG Scorpion 325 SC Curzate Cu 49,5 WP zaraza ziemniaka na pomidorach * Ze środków ochrony roślin należy korzystać z zachowaniem bezpieczeństwa. Przed każdym użyciem przeczytaj informacje zamieszczone w etykiecie i informacje dotyczące produktu. Zapoznaj się z zagrożeniami i postępuj zgodnie ze środkami ostrożności wymienionymi na etykiecie. 38 WARZYWA 39

SZARA PLEŚŃ Rośliny infekowane: rośliny ozdobne i sadownicze, warzywa. Objawy: Wszystkie części nadziemne mogą być porażone przez grzyba. Początkowe objawy to brązowienie i zamieranie brzegów liści, które stają się suche. Obumierać mogą także kwiaty i owoce. Na porażonych częściach rośliny, w warunkach wyższej wilgotności powietrza, można zauważyć szary, pylisty nalot. Zapobieganie i zwalczanie: Grzyb zimuje w opadłych resztkach roślinnych, do infekcji dochodzi w czasie wilgotnej pogody i przy temperaturze 15-25 C. Należy usuwać porażone fragmenty roślin oraz zapobiegać nadmiernemu zagęszczeniu roślin. Switch 62,5 WG Signum 33 WG Topsin M 500 SC Rovral Aquaflo 500 SC Miedzian Extra 350 SC Amistar Opti 480 SC Amistar 250 SC Rośliny atakowane: warzywa, rośliny ozdobne i sadownicze. GĄSIENICE Objawy: W miejscu żerowania widoczne są ubytki tkanki w postaci wżerów od brzegów blaszki liściowej bądź wygryzionych okienek. Sprawcami są szkodniki, takie jak gąsienice, czyli larwy motyli i błonkówek, lub chrząszcze. Liczne pojawianie się tych szkodników najczęściej doprowadza do gołożerów (pozostają tylko nerwy blaszek liściowych). Zapobieganie i zwalczanie: Zaraz po zaobserwowaniu pierwszych szkodników lub ubytków w blaszkach liściowych wykonujemy oprysk środkiem ochrony roślin. Karate Zeon 050 CS Mospilan 20 SP Karate Gold Karate Spray Spintor 240 SC Bulldock 025 EC Rośliny atakowane: warzywa, rośliny ozdobne i sadownicze. WCIORNASTKI Objawy: Owady żerują na dolnej stronie liści, powodując srebrzyste przebarwienie tkanki. Mogą być widoczne czarne grudki odchodów. Z czasem tkanka zamiera. Zapobieganie i zwalczanie: Prowadzimy obserwacje roślin. Po zauważeniu pierwszych uszkodzeń stosujemy środki ochrony roślin. Karate Zeon 050 CS Spintor 240 SC Mospilan 20 SP Bulldock 025 EC * Ze środków ochrony roślin należy korzystać z zachowaniem bezpieczeństwa. Przed każdym użyciem przeczytaj informacje zamieszczone w etykiecie i informacje dotyczące produktu. Zapoznaj się z zagrożeniami i postępuj zgodnie ze środkami ostrożności wymienionymi na etykiecie. 40 WARZYWA 41

STONKA ZIEMNIACZANA Rośliny atakowane: ziemniaki, pomidory. Objawy: W wyniku żerowania larw i dorosłych chrząszczy widoczne są uszkodzenia w postaci wygryzionych lub w całości zjedzonych liści i kwiatów. SZKODNIKI GLEBOWE skoczogonki Rośliny atakowane: warzywa, rośliny ozdobne, sadownicze i doniczkowe. Objawy: Skoczogonki to owady żyjące w wilgotnym, próchnicznym podłożu. Są one drobne, bezskrzydłe, białe lub szare. W nadmiarze mogą uszkadzać liście i korzenie młodych roślin. Zapobieganie i zwalczanie: Wymieniamy podłoże w jakim rosły rośliny i utrzymujemy je w mniejszej wilgotności. W przypadku wystąpienia dużej liczby szkodnika należy zastosować zabieg środkiem ochrony roślin. larwy stonki dorosły osobnik Mospilan 20 SP Zapobieganie i zwalczanie: W przydomowych uprawach możemy zbierać larwy i osobniki dorosłe, nie dopuszczając do ich rozmnażania się. W przypadku dużej liczebności szkodnika wykonujemy opryski środkami ochrony roślin. Actara 25 WG Mospilan 20 WP Karate Zeon 050 CS Spintor 240 SC Bulldock 025 EC Czy wiesz, że... Pędraki i drutowce to wielożerne szkodniki glebowe, które czynią duże szkody nie tylko w uprawach warzyw. Są to larwy chrząszczy, które podgryzają podziemne części roślin. Na obecną chwilę nie ma zarejestrowanych środków do zwalczania tych szkodników. * Ze środków ochrony roślin należy korzystać z zachowaniem bezpieczeństwa. Przed każdym użyciem przeczytaj informacje zamieszczone w etykiecie i informacje dotyczące produktu. Zapoznaj się z zagrożeniami i postępuj zgodnie ze środkami ostrożności wymienionymi na etykiecie. 42 WARZYWA 43

ŚLIMAKI PROGRAM OCHRONY WARZYW Rośliny atakowane: warzywa, rośliny ozdobne i sadownicze. Objawy: Na liściach pojawiają się uszkodzenia w postaci wygryzionych dziur. Na roślinie oraz podłożu widoczny jest zaschnięty śluz. Zapobieganie i zwalczanie: Po zaobserwowaniu uszkodzeń ustawiamy pułapki lub stosujemy środek ochrony roślin. UWAGA! Środki ślimakobójcze są chętnie zjadane przez psy i koty. Nie należy wpuszczać zwierząt domowych na teren, na którym zastosowano preparaty przez minimum 24 godziny. Skuteczne preparaty**: Ślimax GB Lima Oro 3 GB Lima Oro 5 GB Choroba/szkodnik szara pleśń zgnilizna twardzikowa zaraza ziemniaka alternarioza brunatna plamistość liści antraknoza owoców bakteryjna cętkowatość pomidora wciornastek zachodni skoczogonki mszyce mączlik szklarniowy wciornastki miniarki zmieniki pchełki przędziorki przędziorek szklarniowiec mączlik szklarniowy śmietki przędziorek owocowiec przędziorek chmielowiec Pomidor Środek chemiczny Switch 62,5 WG*, Rovral Aquaflo 500 SC*, Amistar Opti 480 SC, Signum 33 WG Switch 62,5 WG*, Rovral Aquaflo 500 SC* Amistar Opti 480 SC, Acrobat MZ 69 WG, Miedzian 50 WP, Miedzian Extra 350 SC, Ridomil Gold MZ Pepite 67,8 WG, Revus 250 SC, Polyram 70 WG, Signum 33 WG, Cabrio Duo 112 EC, Scorpion 325 SC*, Curzate Cu 49,5 WP Acrobat MZ 69 WG, Ridomil Gold MZ Pepite 67,8 WG, Revus 250 SC, Signum 33 WG, Polyram 70 WG, Cabrio Duo 112 EC, Amistar 250 SC, Scorpion 325 SC*, Curzate Cu 49,5 WP Topsin M 500 SC, Scorpion 325 SC* Acrobat MZ 69 WG Miedzian 50 WP, Miedzian Extra 350 SC, Curzate Cu 49,5 WP Spintor 240 SC, Ortus 05 SC* Vertimec 018 EC, Karate Gold, Karate Spray Ortus 05 SC*, Karate Gold, Karate Spray Ortus 05 SC*, Vertimec 018 EC, Karate Gold, Karate Spray ** Ze środków ochrony roślin należy korzystać z zachowaniem bezpieczeństwa. Przed każdym użyciem przeczytaj informacje zamieszczone w etykiecie i informacje dotyczące produktu. Zapoznaj się z zagrożeniami i postępuj zgodnie ze środkami ostrożności wymienionymi na etykiecie. Stosować naprzemiennie środki ochrony roślin o różnych mechanizmach działania co zapobiegnie uodparnianiu się patogenów oraz szkodników na substancje aktywne. *Stosowanie środka ochrony roślin w uprawach i zastosowaniach małoobszarowych. 44 WARZYWA 45

PROGRAM OCHRONY WARZYW Ogórek Cebula Choroba/szkodnik Środek chemiczny Choroba/szkodnik mączniak rzekomy Środek chemiczny Acrobat MZ 69 WG, Polyram 70 WG, Amistar Opti 480 SC, Signum 33 WG, Amistar 250 SC, Ridomil Gold MZ Pepite 67,8 WG, Cabrio Duo 112 EC mączniak prawdziwy mączniak rzekomy bakteryjna kanciasta plamistość Topas 100 EC*, Scorpion 325 SC* Acrobat MZ 69 WG, Miedzian 50 WP, Miedzian Extra 350 SC, Ridomil Gold MZ Pepite 67,8 WG*, Cabrio Duo 112 EC, Proplant 722 SL Miedzian 50 WP, Miedzian Extra 350 SC alternarioza zgnilizna szyjki cebuli Acrobat MZ 69 WG, Signum 33 WG, Amistar 250 SC, Amistar Opti 480 SC, Scorpion 325 SC Switch 62,5 WG*, Amistar 250 SC, Amistar Opti 480 SC, Rovral Aquaflo 500 SC* szara pleśń zgnilizna twardzikowa antraknoza dyniowatych Rovral Aquaflo 500 SC*, Switch 62,5 WG* Rovral Aquaflo 500 SC*, Switch 62,5 WG* Topsin M 500 SC zgnilizna twardzikowa Switch 62,5 WG* wciornastki Spintor 240 SC,, Bulldock 025 EC* rdza pora Scorpion 325 SC miniarki szara pleśń Switch 62,5 WG*, Rovral Aquaflo 500 SC*, Amistar 250 SC mszyce śmietki zmieniki, Bulldock 025 EC* śmietka cebulanka, Karate Zeon 050 SC, Spintor 240 SC pchełki wgryzka szczypiórka mączlik szklarniowy, Karate Gold, Karate Spray chowacz szczypiorak śmietki wciornastki Spintor 240 SC,, Karate Zeon 050 SC, Bulldock 025 EC* przędziorek owocowiec Ortus 05 SC*, Karate Gold, Karate Spray mszyce przędziorek chmielowiec Ortus 05 SC*, Vertimec 018 EC, Karate Gold i Karate Spray, Floramite 240 SC Kapusta Papryka Choroba/szkodnik Środek chemiczny Choroba/szkodnik Środek chemiczny czerń krzyżowych (alternarioza) Signum 33 WG, Topsin M 500 SC, Rovral Aquaflo 500 SC, Amistar 250 SC, Scorpion 325 SC szara pleśń Amistar 250 SC, Rovral Aquaflo 500 SC *, Signum 33 WG*, Switch 62,5 WG* szara pleśń zgnilizna twardzikowa gąsienice bielinka rzepnika i kapustnika piętnówka kapustnica tantniś krzyżowiaczek Signum 33 WG, Topsin M 500 SC, Amistar 250 SC Topsin M 500 SC Karate Zeon 050 CS, Spintor 240 SC, Karate Spray, Karate Gold, Bulldock 025 EC Spintor 240 SC, Bulldock 025 EC Karate Zeon 050 CS, Bulldock 025 EC, Karate Gold, Karate Spray zgnilizna twardzikowa mączniak prawdziwy alternarioza brunatna plamistość liści antraknoza dyniowatych Amistar 250 SC, Rovral Aquaflo 500 SC *, Signum 33 WG*, Switch 62,5 WG* Signum 33 WG*, Scorpion 325 SC* Scorpion 325 SC* Scorpion 325 SC* Topsin M 500 SC mszyca kapuściana Karate Zeon 050 CS, Bulldock 025 EC, Karate Gold, Karate Spray mszyce, Bulldock 025 EC* wciornastki, Spintor 240 SC wciornastki pchełki śmietki chowacze zmieniki ślimaki Ślimax GB mączlik szklarniowy miniarki pchełki Stosować naprzemiennie środki ochrony roślin o różnych mechanizmach działania co zapobiegnie uodparnianiu się patogenów oraz szkodników na substancje aktywne. *Stosowanie środka ochrony roślin w uprawach i zastosowaniach małoobszarowych. przędziorki przędziorek szklarniowiec Ortus 05 SC*, Karate Gold, Karate Spray Vertimec 018 EC 46 WARZYWA 47

DRZEWA I KRZEWY OWOCOWE Najczęstsze choroby i szkodniki: brunatna zgnilizna drobna plamistość liści szara pleśń kędzierzawość liści brzoskwini parch jabłoni i gruszy zamieranie pędów malin mączniak rzekomy winorośli mszyce owocówki przędziorki BRUNATNA ZGNILIZNA DRZEW OWOCOWYCH Rośliny infekowane: drzewa pestkowe i ziarnkowe, rośliny ozdobne z rodzaju Prunus. Objawy: Wiosną w pierwszej kolejności porażane są pąki i kwiaty, stają się one brunatne. Następnie grzybnia przerasta dalej w wyniku czego zamierają całe gałązki. Na zainfekowanych częściach rośliny można zauważyć wycieki gumy. Do kolejnej infekcji dochodzi w okresie dojrzewania owoców. Grzyb uszkadza ich skórkę i przenika do tkanek, powodując gnilne plamy. Zaschnięte porażone owoce pozostają na drzewach w postaci tzw. mumii. Rozwojowi choroby sprzyja deszczowa pogoda i temperatura około 20 C. Zapobieganie i zwalczanie: Aby nie dopuścić do rozprzestrzeniania się choroby, wycinamy porażone pędy poniżej chorego miejsca i usuwamy mumie z drzew. Najbardziej skuteczne są opryski odpowiednimi środkami w okresie wiosennym. Zabiegi najlepiej wykonywać zapobiegawczo lub z chwilą pojawienia się pierwszych objawów choroby. Signum 33 WG Switch 62,5 WG Rovral Aquaflo 500 SC Topsin M 500 SC * Ze środków ochrony roślin należy korzystać z zachowaniem bezpieczeństwa. Przed każdym użyciem przeczytaj informacje zamieszczone w etykiecie i informacje dotyczące produktu. Zapoznaj się z zagrożeniami i postępuj zgodnie ze środkami ostrożności wymienionymi na etykiecie. Czy wiesz, że... Porażeniu przez tę chorobę sprzyja deszczowa i ciepła pogoda wiosną, w okresie kwitnienia drzew owocowych. 48 DRZEWA I KRZEWY OWOCOWE 49

DROBNA PLAMISTOŚĆ LIŚCI DRZEW PESTKOWYCH SZARA PLEŚŃ Rośliny infekowane: czereśnie, wiśnie. Objawy: Pierwsze objawy występują na zainfekowanych liściach pod koniec maja. Mają postać drobnych, brunatnych plam o średnicy 1 2 mm. Po pewnym czasie na dolnej stronie liścia, w miejscach plam, pojawia się biały nalot zarodników konidialnych, które infekują kolejne liście. Liście zmieniają kolor na żółtopomarańczowy i przedwcześnie opadają. Rośliny infekowane: maliny, truskawki, inne rośliny sadownicze i ozdobne, warzywa. Objawy: Na dojrzewających owocach pojawia się zgnilizna, z czasem obejmująca cały owoc. Na gnijących tkankach powstaje szary, pylisty nalot. Zapobieganie i zwalczanie: Grzyb zimuje w opadłych resztkach roślin, do infekcji dochodzi w czasie kwitnienia podczas wilgotnej pogody i przy temperaturze 15 25 C. Pierwsze opryski środkami grzybobójczymi wykonujemy w trakcie kwitnienia i powtarzamy je co 5 7 dni. Zabieg wykonujemy bardzo starannie, tak aby kwiaty, liście i łodygi dokładnie pokryć cieczą. Zapobieganie i zwalczanie: Grabimy i usuwamy opadłe liście, na których zimuje grzyb. Wykonujemy 3 4 zabiegi środkami ochrony roślin, bezpośrednio po kwitnieniu, w odstępach dwutygodniowych. Rośliny nieleczone są wrażliwe na niskie temperatury, a plony w roku wystąpienia objawów i w roku następnym są mniejsze. Topsin M 500 SC * Syllit 65 WP WAŻNE! Środki stosować od początku fazy kwitnienia do początku fazy dojrzewania, wybarwiania owoców na typowy dla danego gatunku kolor. WAŻNE! Należy przestrzegać okresu karencji, który jest podany w etykiecie -instrukcji stosowania. Do zabiegów bezpośrednio przed rozpoczęciem zbiorów stosować środki o krótkim okresie karencji (np. Signum 33 WG, Switch 62,5 WG). Signum 33 WG Switch 62,5 WG Mythos 300 SC Rovral Aquaflo 500 SC Topsin M 500 SC * Ze środków ochrony roślin należy korzystać z zachowaniem bezpieczeństwa. Przed każdym użyciem przeczytaj informacje zamieszczone w etykiecie i informacje dotyczące produktu. Zapoznaj się z zagrożeniami i postępuj zgodnie ze środkami ostrożności wymienionymi na etykiecie. 50 DRZEWA I KRZEWY OWOCOWE 51

KĘDZIERZAWOŚĆ LIŚCI BRZOSKWINI Rośliny infekowane: brzoskwinie, nektaryny. Cykl rozwojowy grzyba wywołującego kędzierzawość liści brzoskwini Objawy: Pod koniec wiosny na liściach pojawiają się jasne przebarwienia, następnie dochodzi do deformacji blaszek liściowych. W miarę rozwoju infekcji miejsca te przybierają barwę ciemnoczerwoną. Zniekształceniu ulega tylko część blaszki liściowej. Zapobieganie i zwalczanie: Zabiegi środkami ochrony roślin wykonujemy jesienią oraz wczesną wiosną. Wiosną opryskujemy rośliny przed pęknięciem pąków liściowych bardzo starannie, aby zniszczyć zarodniki zimujące na pędach. Zabieg opryskiwania wykonać przy dodatniej temperaturze powietrza. Porażone, zdeformowane i przebarwione liście są głównym źródłem chorobotwórczych zarodników przenoszonych przez wiatr na inne drzewa. Grzyb rozwija się deformując powierzchnię liści. Nalot tworzą zarodniki uwalniane z licznych zarodni. Czy wiesz, że... Objawy kędzierzawości liści mogą pojawić się również na drzewach morelowych i krzewach migdałowca. Kędzierzawość liści możemy pomylić z obajwami choroby wirusowej kędzierzawki. Powoduje ona podobną deformację i zmianę koloru liści, ale nie ma żadnych skutecznych metod do jej zwalczania. Miedzian 50 WP Miedzian Extra 350 SC Syllit 65 WP Zarodniki grzyba zimują na okrywach pąków i w zagłębieniach kory drzew. Wzrost temperatury powietrza wiosną powoduje otwieranie się pąków liściowych i jest to moment, w którym zarodniki porażają młode liście. * Ze środków ochrony roślin należy korzystać z zachowaniem bezpieczeństwa. Przed każdym użyciem przeczytaj informacje zamieszczone w etykiecie i informacje dotyczące produktu. Zapoznaj się z zagrożeniami i postępuj zgodnie ze środkami ostrożności wymienionymi na etykiecie. 52 DRZEWA I KRZEWY OWOCOWE 53

PARCH JABŁONI I GRUSZY Objawy: Pierwsze objawy porażenia na liściach i owocach obserwujemy w maju. Na górnej stronie blaszki liściowej widoczne są drobne, oliwkowe plamy pokryte delikatnym nalotem trzonków i zarodników konidialnych. Plamy na owocach zasychają i pękają, a porażone owoce są zniekształcone. Cykl rozwojowy grzyba wywołującego parcha jabłoni i gruszy Zapobieganie i zwalczanie: Jesienią zbieramy i usuwamy opadłe z drzew liście. Glebę można opryskać 0,5% roztworem mocznika, który przyspiesza rozkład liści. Przy zakupie jabłoni i grusz wybierajmy odmiany odporne na parcha. Zabiegi środkami ochrony roślin wykonujemy w fazie zielonego pąka. Stosujemy preparaty miedziowe. Kolejne zabiegi wykonujemy przed kwitnieniem oraz po nim, zgodnie z instrukcją podaną na opakowaniu fungicydu. Zabiegi należy powtarzać częściej przy deszczowej pogodzie. Discus 500 WG Mythos 300 SC Polyram 70 WG Miedzian 50 WP Miedzian Extra 350 SC Syllit 65 WP Scorpion 325 SC * Ze środków ochrony roślin należy korzystać z zachowaniem bezpieczeństwa. Przed każdym użyciem przeczytaj informacje zamieszczone w etykiecie i informacje dotyczące produktu. Zapoznaj się z zagrożeniami i postępuj zgodnie ze środkami ostrożności wymienionymi na etykiecie. 54 DRZEWA I KRZEWY OWOCOWE 55

ZAMIERANIE PĘDÓW MALIN Objawy: Przez zranienia na korze grzybnia wnika do wnętrza pędu. W miejscu infekcji pojawiają się brunatne plamy. W wyniku porażenia pędy gwałtownie zamierają. MĄCZNIAK RZEKOMY Objawy: Pierwsze objawy pojawiają się w czerwcu na górniej stronie liści w postaci oliwkowych plam. W warunkach wysokiej wilgotności powietrza w miejscach przebarwień na spodniej stronie blaszki liściowej obserwujemy biały, filcowaty nalot grzybni. Zapobieganie i zwalczanie: Sadzimy odmiany odporne oraz owocujące na pędach jednorocznych. Pędy owoconośne wycinamy tuż przy ziemi. Prowadzimy racjonalne nawożenie azotem. Maliny opryskujemy profilaktycznie przed kwitnieniem. Następne zabiegi wykonujemy w trakcie kwitnienia roślin. Rovral Aquaflo 500 SC Switch 62,5 WG Mythos 300 SC Signum 33 WG Zapobieganie i zwalczanie: Należy grabić i usuwać opadłe liście. Po zaobserwowaniu pierwszych symptomów choroby opryskujemy winorośl środkiem ochrony roślin. Skuteczny preparat*: Ridomil Gold MZ Pepite 67,8 WG WAŻNE! Zabieg należy powtórzyć 2 3-krotnie w odstępach 10-dniowych. * Ze środków ochrony roślin należy korzystać z zachowaniem bezpieczeństwa. Przed każdym użyciem przeczytaj informacje zamieszczone w etykiecie i informacje dotyczące produktu. Zapoznaj się z zagrożeniami i postępuj zgodnie ze środkami ostrożności wymienionymi na etykiecie. 56 DRZEWA I KRZEWY OWOCOWE 57

MSZYCE OWOCÓWKI Rośliny atakowane: warzywa, rośliny ozdobne i sadownicze. Objawy: W kwietniu i maju w pobliżu pąków wylęgają się mszyce, które żerują na dolnej stronie liści. W wyniku ich żerowania na górnej stronie liści mogą pojawić się zielonkawo-czerwone wybrzuszenia. Rośliny atakowane: sadownicze. Objawy: W wyniku żerowania gąsienic w owocach widoczne są głębokie wżery, które mogą sięgać aż do gniazda nasiennego. Uszkodzone owoce są zanieczyszczone odchodami i szybko porażane przez choroby grzybowe. Zapobieganie i zwalczanie: Wykonujemy 2 3 zabiegi wiosną w czasie wylotu motyli i składania jaj. Stosujemy tablice lepowe, które ułatwiają monitorowanie obecności motyli. Skuteczny preparat*: Mospilan 20 SP Karate Gold Zapobieganie i zwalczanie: Po zaobserwowaniu pierwszych osobników mszyc wykonujemy oprysk środkiem ochrony roślin. Mospilan 20 SP Karate Zeon 050 CS Actara 25 WG Płyn na mszyce i inne szkodniki PRZĘDZIORKI Rośliny atakowane: drzewa i krzewy owocowe, rośliny ozdobne liściaste i iglaste. Objawy: Są to maleńkie roztocza, które wysysają soki z części nadziemnych roślin. Na liściach pojawiają się drobne jasne plamki, liście zaczynają placowo żółknąć, a w dalszej kolejności brązowieć. Szkodniki te żerują na dolnej stronie liści gdzie można zauważyć delikatne pajęczynki. Liście usychają i przedwcześnie opadają. Przędziorki bardzo szybko się rozmnażają w czasie suchej i upalnej pogody. Arox na mszyce to gotowy do użycia preparat w postaci płynu przeznaczony do ograniczania kolonii mszyc. * Ze środków ochrony roślin należy korzystać z zachowaniem bezpieczeństwa. Przed każdym użyciem przeczytaj informacje zamieszczone w etykiecie i informacje dotyczące produktu. Zapoznaj się z zagrożeniami i postępuj zgodnie ze środkami ostrożności wymienionymi na etykiecie. Zapobieganie i zwalczanie: Wysoka wilgotność powietrza wpływa negatywnie na rozwój przędziorków. Po zauważeniu objawów żerowania szkodnika wykonać oprysk odpowiednim środkiem. Skuteczny preparat*: Catane 800 EC Ortus 05 SC 58 DRZEWA I KRZEWY OWOCOWE 59